Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Ndxájulú Rutherford naxná mbá discurso náa mbá asamblea náa Cedar Point (Ohio) tsiguʼ 1919.

1919: Cien tsiguʼ kidíiʼ

1919: Cien tsiguʼ kidíiʼ

NÁKHA tsiguʼ 1919, ni̱jkha̱ rajxoo Guerra dí itháan mba̱a̱ (ndawáa nijmaʼnuu xóo Timbá Guerra dí nirígá náa xúgíʼ Numbaaʼ) nikúwá rugiʼdu̱u̱n mbá a̱jkhu̱ tsiguʼ. Índo̱ ni̱jkha̱ rámbáa tsiguʼ rúʼko̱ ni̱jkha̱ rajxoo dí nigiʼdu̱u̱n, ga̱jma̱a̱ índo̱ niʼni 18 ñajunʼ gu̱nʼ enero tsiguʼ 1919 nigiʼduu Nithi dí marigá rí tsímáá náa París. Mbá dí niʼngo̱o̱ nirígá ga̱jma̱a̱ rí nithi ikhaa ninindxu̱u̱ mbá iyiʼ ndrígóo Versalles, dí nigájnuu nákha 28 ñajunʼ gu̱nʼ junio tsiguʼ 1919 niʼni rí majxoo mbá kayuuʼ guerra dí nirígá náa xuajen mba̱ʼu̱ rí nimbájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ Alemania.

Ma̱ngaa i̱yi̱i̱ʼ rúʼko̱ ni̱ʼkha̱ raʼthí rí magiʼi mbá organización rí nigu mbiʼyuu Sociedad de Naciones. Dí phú nindúún nindxu̱u̱ rí “xúgínʼ xa̱bu̱ numbaaʼ guyambáá” mu “marigá rí tsímáá ga̱jma̱a̱ rí nda̱a̱ dí guguaʼnii”. Mbaʼa religión bi̱ nuthi rí ni̱ndxu̱ún cristianos nimbayíí. Xa̱bu̱ edi̱ bi̱ kúwá náa guʼwá ndxájkun náa América nithi “rúʼko̱ dí niʼthí Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios dí marigá náa tsu̱du̱u̱ kubaʼ”. Dí nijuiʼthá rígi̱ nimbáyuminaʼ ga̱jma̱a̱ Sociedad de Naciones, ikha jngó nikuʼmiin xa̱bi̱i̱ náa niwiín mu muthi dí marígá tsímáá náa París. Mbáa rí ikhiin niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu “dí rúʼko̱ nasngájma rí nagi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ nuxi̱ʼ xóo makuwíin xa̱bu̱ numbaaʼ”.

Gajkhun má rí nigi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ nuxi̱ʼ xóo makuwá. Mú xa̱bu̱ bi̱ nikúwi̱i̱n ikhí na̱nguá kaʼñún mugi̱ʼdi̱i̱ muni dí marigá rí tsímáá. Nákha tsiguʼ 1919, nigi̱ʼdu̱u̱ imbo̱o̱ nuxi̱ʼ xóo mutaraʼa índo̱ Jeobá nixnúún tsiakii xa̱bi̱i̱ mu mutaraʼa asndu xóo nimbá miʼtsú tárígá. Mú, xóo rí nikúwi̱i̱n bi̱ Nunigajmaa Biblia ndiyóoʼ maxtiʼkhuu mbá kayuuʼ.

NIʼNIÚN GÁKHII MURAWÍI RÍ MUNI

Joseph Rutherford

Mámbá tsiguʼ nuraʼwíin bi̱ mutrigi̱i̱n náa comité ndrígóo Sociedad Watch Tower Bible and Tract nigiʼi awan dí marigá mbá mbiʼi sábado 4 ñajunʼ gu̱nʼ enero tsiguʼ 1919. Nákha ikhú, ndxájulú Joseph Rutherford, bi̱ nayéjkha̱ edxu̱u̱ náa ñajunʼ dí nuni xa̱bi̱i̱ Jeobá, kraʼaa náa guʼwá e̱jua̱nʼ ndrígóo Atlanta (Georgia, Estados Unidos) gajmíi̱n mbá juwiin bi̱ numbayíí. Rí ndiyóoʼ mbuyáá á mu matrigi̱i̱n má ikhiin o á mu mbuʼñíinʼ eʼwíínʼ bi̱ mbu̱ya̱ edxu̱u̱.

Evander Coward

Ndxájulú Rutherford nixmiéjuunʼ xú káʼnii gáʼga ragiʼi xuajñuu Jeobá. Ndiʼyoo má rí tikhun a̱ngiu̱lú nikumu̱ún rí itháan májánʼ gáʼni rí mbuyáaʼ imba̱a̱ bi̱ mbayá edxu̱u̱. Ikha jngó, niʼnirámáʼ mbá i̱yi̱i̱ʼ índo̱ kraʼaa náa guʼwá ejua̱nʼ mu maʼthúún rí mugíiʼ ndxájulú Evander Coward. Rutherford niʼthí rí ikhaa nindxu̱u̱ mbáa “xa̱bu̱ guabaaʼ” ga̱jma̱a̱ “nandxa̱ʼwáminaʼ májánʼ rí maʼni”, ga̱jma̱a̱ rí “xtáa májánʼ náa señor”. Mú mbaʼin a̱ngiu̱lú nindúún rí muguaʼthi̱i̱n imbá majun igu̱nʼ mu mbuñíinʼ bi̱ mutrigíin. Ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má nindún abogados bi̱ nimbañúún a̱ngiu̱lú bi̱ tri̱ʼi̱i̱n náa guʼwá e̱jua̱nʼ ma̱ngaa. Índo̱ nikúwá rutamíjná ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ nacha̱ nindúún rí muni.

Richard Barber

Mú nirígá mbá rí niʼni rí muxruigúmijnáá, xó má niʼthí Richard Barber nda̱wa̱á. Rí mbáa bi̱ nixtáa ikhí niʼthí: “Na̱nguá ni̱ndxu̱ʼ abogado, mú nda̱yo̱o̱ mbá chíʼgíiʼ ga̱jma̱a̱ numuu xtángoo náa naʼthí ga̱jma̱a̱ numún bi̱ naguájun jmbu. Rí nandaʼa Dios nindxu̱u̱ rí muguajún jmbu. Tséyóoʼ má magiʼi imba̱a̱, itháan má májánʼ rí nákháá má ndxájulú Rutherford gánindxu̱u̱ bi̱ mbayá edxu̱u̱” (Sal. 18:25).

Alexander Macmillan

Alexander Macmillan, bi̱ ma̱ngaa kraʼaa guʼwá ejua̱nʼ, nirmáʼáan a̱jkiu̱u̱n rí nirígá i̱mba̱ néjtsú. Ndxájulú Rutherford nixkajma xu̱nʼ guʼwá náa kraʼaa ndxájulú ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Ataxruiyaʼ ñawáanʼ”. Ga̱jma̱a̱ ikhú nikudaaʼ ñawuunʼ mbá i̱yi̱i̱ʼ. Macmillan niguxnúu nguéjma ajngáa rí kiʼniraʼmáʼ ga̱jma̱a̱ núkhu má ndiʼyoo dí eyoo gaʼthúun. Náa i̱yi̱i̱ʼ naʼthí: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY GA̱JMA̱A̱ SPILL BI̱ NI̱NDXU̱ÚN TIMBÍIN DIRECTORES, NARAJXÁANʼLA MBÁ XÚGIÁANʼ”. Rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí ndxájulú Rutherford ga̱jma̱a̱ Van Amburgh ikhiín má nitrígi̱ín mu mbu̱ya̱ edxu̱u̱ náa Sociedad. Ikha jngó ndxájulú Rutherford ikháá má gáyeʼga edxu̱u̱.

NAGAJNÁÁN NÁA GUʼWÁ E̱JUA̱Nʼ

Nákha kaʼníí kúwá náa guʼwá ejua̱nʼ a̱ngiulú bi̱ mbá migiñiiʼ, bi̱ Nunigajmaa Biblia nini mbá i̱yi̱i̱ʼ rí muxuda̱ʼ mu magajnáán a̱ngiu̱lú bi̱ kajchún náa guʼwá ejua̱nʼ. A̱ngiulú bi̱ tsémiñún bugi̱ niʼngu̱u̱n nigimbóó itháan rí 700,000 firmas ndrígu̱ún a̱ngiulú. Mbiʼi miércoles 26 ñajunʼ gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1919, nákha xóó tséxudaʼ i̱yi̱i̱ʼ, nigájna̱a̱ guʼwá ejua̱nʼ ndxájulú Rutherford ga̱jmíi̱n imbá juwiin a̱ngiulú.

Náa tikhu ajngáa rí niʼthúún bi̱ niriguii ndxájulú Rutherford, niʼthí: “Nda̱yo̱o̱ kaʼwu rí xúgíʼ rí niʼngo̱o̱ ninújngulú naʼniratháanʼ mu muraʼníí rí itháan mingíjyúuʼ. [...] tsiakii rí niguma tayambáá mu magajnáan a̱ngiu̱lú náa guʼwá ejua̱nʼ. Ikháanʼla nini mu musgajmá rí nindxu̱u̱ gajkhun, ga̱jma̱a̱ bi̱ nini rígi̱ mba̱a̱ wéñuʼ rí niguma tsájkurámiin”.

Ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ rí nirígá índo̱ nimbánuu numún a̱ngiulú nisngájma rí Jeobá niʼnimbánuu xkujndu rí nirígá. Mbiʼi 14 ñajunʼ gu̱nʼ mayo tsiguʼ 1919, Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ niʼnimbánuu numún niʼthí ajngáa rígi̱: “Bi̱ kaxruigiin támbánuu numún [...] xóo phú gíʼmaa mambanúu, ikha jngó ndayóoʼ matangaa mambanúu mbu̱júu̱ʼ”. A̱ngiulú kaxruigiin numuu rí ninitsudu̱ún rí nini mbá dí raʼkhí kayuuʼ, ga̱jma̱a̱ nixtagijxi̱i̱ mbá i̱yi̱i̱ʼ náa naʼthí xúgíʼ rí nini á mu káaʼ niguma mba̱a̱ a̱jkiu̱ún kuñún o nijkhanú mbiʼi rí magajnáa náa guʼwá e̱jua̱nʼ. Mú nánguá má nirígá itháan xkujndu. Ikha jngó, ndxájulú Rutherford nigiʼdoo mbá rí nimbáyuminaʼ mu makruigamínaʼ náa Xa̱bu̱ Ñajunʼ Estados Unidos, ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ niʼni mbaʼa nuthu rí nigájnaa guʼwá e̱jua̱nʼ.

TÁMIÑÚN RÍ MUTARAʼA

Ndxájulú Macmillan naʼthí rí nirmáʼáan a̱jkiu̱u̱n: “Xátrigáanʼxu wíí muguaʼthíín rí muʼguáaʼxu mekhuíí. Ndiya̱a̱xu rí ndiyóoʼ mbuya̱a̱xu dí phú nindxu̱u̱ rí nandoo Señor”.

Mú a̱ngiulú bi̱ kúwi̱i̱n náa nuxna ikha tsíyoo mugiʼmaa muni ñajunʼ ndrígu̱ún mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ. Ndíjkha rí tsíyoo rá. Numuu rí índo̱ nigún guʼwá ejua̱nʼ niguámbáa xúgíʼ rí najmaa mu magajnuu i̱yi̱i̱ʼ. Rígi̱ niʼni majmáa a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ tikhun nirajximijna á mu naxájuiʼtáraʼa má.

Lá xóó kúwá xa̱bu̱ bi̱ nandún mudxawíín ajngóo Reino rí nutaraʼa bi̱ Nunigajmaa Biblia ráʼ. Mu mbuyáá xóo gáxtiʼña̱a̱ graxe̱ rígi̱, ndxájulú Rutherford nindoo maxná mbá discurso náa majuiʼthúún maguwáʼ mbaʼin xa̱bu̱. Ndxájulú Macmillan niʼthí: “Á mu nimbáa tséʼkha ¡niguámbá má xúʼko̱ rá!”.

Mbá periódico naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu discurso rí nixná ndxájulú Rutherford nakha tsiguʼ 1919 náa Los Ángeles (California), rí kayá edxu̱u̱ “La esperanza para la humanidad angustiada”.

Ikha jngó, maski nandoo káñuu ndxájulú Rutherford, nixná discurso mbiʼi domingo 4 ñajunʼ gu̱nʼ mayo tsigu 1919 rí ndiyá edxu̱u̱ “La esperanza para la humanidad angustiada” náa Los Ángeles (California). Nigimbíin mbá 3,500 xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ mbaʼin bi̱ táʼngo̱o̱ gátuʼun. I̱mba̱ néjtsú, nigimbíin i̱mbá 1,500 xa̱bu̱. Aʼkhu nixtiʼña̱a̱ graxe̱ rí nini a̱ngiulú: Nákhíi̱nʼ kúwáá xa̱bu̱ bi̱ nandún majmañún.

Rí nini a̱ngiulú índo̱ nijngoo discurso nisgájma xú káʼnii gútaraʼa xa̱bi̱i̱ Jeobá asndu mbiʼi rí kuwáánʼlu xúgi̱.

NIKÚWÁ XAWII MU MUNI ITHÁAN ÑAJUNʼ RÍ MARIGÁ

Náa número ndrígóo revista rí nigájnuu 1 ñajunʼ gu̱nʼ agosto tsiguʼ 1919 náa ajngáa inglés niʼthí rí índo̱ gáyaa septiembre marígá mbá asamblea náa Cedar Point (Ohio). Mbáa dxámá bi̱ Naʼnigajmaa Biblia bi̱ xuajñuu náa Misuri bi̱ mbiʼyuu Clarence Beaty naʼthí: “Xúgiáanʼ nikumuxu rí ndiyóoʼ makuwáanʼ ikhí”. Nigimbíin itháan rí mbá majun míí a̱ngiulú, raʼkháá xóo niguáʼthíi̱n ikhiin. Mú rí itháan niʼni maʼniún tsiánguá nindxu̱u̱ rí nijngún iyááʼ itháán rí a̱jma̱ ciéntu xa̱bu̱ náa mijngii laguna rí mbiʼyuu Erie.

Xtóo timbá número ndrígóo revista The Golden Age, náa kama 1 ñajunʼ gu̱nʼ octubre tsiguʼ 1919.

Mbiʼi 5 ñajunʼ gu̱nʼ septiembre tsiguʼ 1919, rí maʼni witsu ejkha̱ʼ asamblea, ndxájulú Rutherford nixná mbá discurso rí kayá edxu̱u̱ “Discurso a los colaboradores”. Ikhí niʼthí dí rígá mbá revista nuxi̱ʼ rí mbiʼyuu The Golden Age. * Náa revista rígi̱ maʼthí ga̱jma̱a̱ “rí gíʼdoo numuu marigá mbiʼi xúgi̱” ma̱ngaa rí naʼthí náa Biblia “ndíjkha rí mbaʼa rí narígá”.

Nijui’thún xúgínʼ bi̱ Nunigajmaa Biblia rí xámiñún mutaraʼa ga̱jma̱a̱ revista nuxi̱ʼ rí ndiʼkhún nigájnuu. Náa mbá carta rí na’thí xú ká’nii gí’maa mi’tára’a, na’thí: “Rí xúgín’ bi nijngún iyáá’ garmá’áan ajkiuún rí nindxu̱u̱ mbá ñajunʼ kiéjunʼ rí muyambáá náa ñajunʼ rí narígá náa mbájndi numbaaʼ”. Mitsaanʼ xóo nirígá. Índo̱ ndiyáa gu̱nʼ diciembre, bi̱ nutaraʼa numuu Reino nixkamiin itháan rí 50,000 xa̱bu̱ bi̱ nindaʼa majmañún ga̱jma̱a̱ revista nuxi̱ʼ rígi̱.

Guéjmi̱i̱n a̱ngiulú náa Brooklyn (Nueva York), guájun náa nijniuu mbá carru mba̱a̱ rí kagu revistas The Golden Age.

Índo̱ na̱jkha̱ rámbáa tsiguʼ 1919, xuajñuu Jeobá niruwaminaaʼ ga̱jma̱a̱ ndiyaa tsiakii. Ma̱ngaa nimbánuu mbaʼa rí kiʼtáriyaʼ rí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu iwáá mbiʼi. Náa Malaquías 3:1-4 nijuiʼtáriyaʼ rí xuajñuu Dios maraʼnuu tsáʼkhá ga̱jma̱a̱ maguma jmbii. Mbiʼi rúʼko̱ niguámbá. Mangíin xa̱bi̱i̱ Jeobá niguma káwíin náa rí nandoo gáʼthúu̱n “Babilonia xuajin Mba̱a̱” ga̱jma̱a̱ Jesús nigíiʼ “ñumba tsi mbi, tsi majan indxaʼhuaminaʼ” * (Apoc. 18:2, 4; Mat. 24:45). Bi̱ Nunigajmaa Biblia nikúwá xawii mu muni ñajunʼ rí Jeobá gáxnún muni.

^ párr. 22 The Golden Age (nigájnuu náa ajngáa xtíloo nákha tsiguʼ1932 rí niʼni mbiʼyuu Luz y Verdad) nixtiʼkhuu xóo Consolation nákha tsiguʼ 1937 (Consolación nákha tsiguʼ 1938) ga̱jma̱a̱ índo̱ niʼni tsiguʼ 1946 nigumbiʼyuu Awake! (tsiguʼ 1947¡Despertad!).