Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

HISTORIA NDRÍGÓO XA̱BU̱

Jeobá ma̱ndoo maʼni xúgíʼ

Jeobá ma̱ndoo maʼni xúgíʼ

“NÍ XÁKHAÑUN itháan, ga̱jma̱a̱ bi̱ nikháñun makuwá mbu̱júu̱”. A̱ʼgiu̱ʼ, Mairambubu, niʼdxuun ajngáa rígi̱ náa autobús. Niniguʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ xóó nindoo mbaʼyoo itháan. Ikha jngó índo̱ niwi̱ji̱ autobús ga̱jma̱a̱ niguájtaa xa̱bu̱ bi̱ nagún ikhí ni̱jkha̱ gaxkamaa a̱ʼgu̱ bi̱ niʼthí rúʼko̱. Ikhaa nagumbiʼyuu Apun Mambetsadykova ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ bi̱ naʼtáraʼa numuu Jeobá. Nákha tsiguʼ rúʼko̱ rí maratamíjná gajmiáanʼ xa̱bu̱ buʼko̱ gamíi nindxu̱u̱, rí niʼsngúxu Apun niriʼkhuu káxi̱ vida ndrígúxu̱.

MIJKHÁÁ WÉÑUʼ ÑAJUNʼXU

Nigumún nákha tsiguʼ 1937 náa mbá koljós o náa granja náa nuñajunʼ xa̱bu̱ xuajen mijngii náa Tokmak (Kirguistán). A̱ngui̱nʼ niguwáʼ náa kirguís, ga̱jma̱a̱ nuthaxu ajngáa kirguís. Anu̱ʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dúʼ nudu ga̱jma̱a̱ nuñajunʼ náa koljós mijkháá wéñuʼ. Bi̱ nuñajunʼ nuxnún ganitsu, mú nuni numún ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱ mbá aʼphu̱ rí mbá tsiguʼ. Ru̱dúʼ niʼniuu mingíjyúuʼ mañewunxu ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ giʼtioʼ dxáʼgú. Ikhúúnʼ ni̱jkhá náa escuela káaʼ witsu tsiguʼ, nda̱wa̱á niñajunʼ náa koljós xúgíʼ mbiʼi.

Kúbá Teskey Ala-Too

Náa xuajñuxu migíná wéñuʼ ga̱jma̱a̱ mu maʼngo̱o̱ mbújkhu̱xu ndiyóoʼ munimíjna̱xu itháan rí asndu niʼni néʼnguxu. Ikha jngó nákha dxámá ni̱ndxu̱ʼ tandxaʼwamínáʼ ga̱jma̱a̱ numuu vida ga̱jma̱a̱ rí marigá nda̱wa̱á. Nditháan tandxaʼwamínáʼ rí ajngáa rí mitsaan ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ga̱jma̱a̱ rí naʼthí maʼni náa numbaaʼ mariʼkhuu wéñuʼ vida ndrígóʼ. Manigu̱ʼ matala historia ndrígóʼ xú káʼnii ni̱jkha̱nú rí gajkhun náa Kirguistán ga̱jma̱a̱ xú káʼnii nijuidráʼa náa xuajen rí kaʼyoo. Xúgíʼ nigi̱ʼdu̱u̱ xígií náa norte, xuajen náa nigaju̱u̱n.

NA̱JKHA̱NÚ RÍ GAJKHUN NÁA KIRGUISTÁN

Rí gajkhun ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá nigíʼdu̱u̱ nirígá náa Kirguistán nákha tsiguʼ 1956. Mu maʼngo̱o̱ marigá ndiyóoʼ maʼni ga̱jma̱a̱ mbá ku̱ma̱ gakhi̱i̱. Nákha ikhú, Kirguistán kaʼyoo Unión Soviética, ga̱jma̱a̱ bi̱ nutaraʼa numuu Jeobá niguájun jmbu rí tuyambáá náa política náa xúgíʼ xuajen mba̱ʼu̱ rí kaʼyoo Unión Soviética (Juan 18:36). Ikha jngó, nithi rí ikhiin ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá sia̱nʼ náa Estado comunista ga̱jma̱a̱ nijuixkhúún. Mú nimbá ku̱ma̱ xáʼni rí xándoo gáʼganú Ajngá rawunʼ Dios náa a̱jkiu̱ún xa̱bu̱ bi̱ nandún majmañún. Rí itháan nijmañuʼ náa xúgíʼ mbiʼi rí nixtáá nindxu̱u̱ rí Jeobá “tsi mba xugui ri mago maʼne” (Mar. 10:27).

Emil Yantzen

Xkujndu rí nimíniiʼ xa̱bi̱i̱ Jeobá niʼni rí ajngóo majuidráʼa náa xúgíʼ Kirguistán. Xú káʼnii rá. Siberia nindxu̱u̱ mbá rí kaʼyoo náa Unión Soviética, ga̱jma̱a̱ ikhí naguánu xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá sia̱nʼ náa Estado. Índo̱ nuniñunʼ mbaʼin naguwáʼ náa Kirguistán. Tikhun rí ikhiin niguwáʼ ku̱ñu̱u̱n rí gajkhun, xóo Emil Yantzen, bi̱ nigumaa náa Kirguistán nákha tsiguʼ 1919 ga̱jma̱a̱ nixunguanʼ mañajunʼ náa mbá mbaaʼ náa nuñajunʼ gakhi̱i̱ náa rí nininuʼ bi̱ nutaraʼa numuu Jeobá. Emil nigruigú rí gajkhun ga̱jma̱a̱ nitanga̱a̱ náa xuajñu nákha tsiguʼ 1956 ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ gáxtáa náa Sokuluk, náa rí nixtáá ikhúúnʼ. Nákha tsiguʼ 1958 nirígá ikhí timbá congregación náa Kirguistán.

Victor Vinter

Mbáa naʼni mbá tsiguʼ nda̱wa̱á, Victor Vinter mbáa ndxájulú bi̱ niwi̱ji̱ jmbu bi̱ niraʼnuu mbaʼa wéñuʼ xkujndu, ni̱jkha̱ gáxtáa náa Sokuluk. Ga̱jma̱a̱ numuu rí niwi̱ji̱ gujkhuʼ, nixtáa guʼwá e̱jua̱nʼ ajtsú tsiguʼ, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á ni̱jkha̱ xóó mbá gu̱wa̱ʼ tsiguʼ náa guʼwá e̱jua̱nʼ ga̱jma̱a̱ mbá witsu nixtáa i̱mba̱ níʼkhá. Maski ajndu nirígá wéñuʼ xkujndu, nimbá na̱nguá niʼngo̱o̱ gatsiji religión rí gajkhun.

RÍ GAJKHUN NA̱JKHA̱NÚ NÁA GOʼWÓOʼ

Eduard Varter

Nákha tsiguʼ 1963 nikuwa mbá 160 xa̱bi̱i̱ Jeobá náa Kirguistán. Mbaʼin rí ikhiin naguwáʼ náa Alemania, Ucrania ga̱jma̱a̱ Rusia. Náa rí ikhiin nixtáa Eduard Warter, mbáa bi̱ ni̱jkha̱ kiʼyáa bi̱ nijngúun iyááʼ náa Alemania nákha tsiguʼ 1924. Nákha tsiguʼ 1940, nazis nixunguanʼ náa mbaaʼ náa nuñajunʼ gakhi̱i̱, ga̱jma̱a̱ nguáthá tsiguʼ nda̱wa̱á comunistas bi̱ kuwa náa Unión Soviética nixuʼmaa i̱mba̱ níʼkhá. Ndxájulú bugi̱ ni̱jkha̱ gáxtáa i̱mba̱ níʼkhá nákha tsiguʼ 1961 náa xuajen Kant, mijngii xuajñuʼ.

Elizabeth Fot; Aksamai Sultanalieva

Náa Kant ma̱ngaa nixtáa mbáa ndxájulú bi̱ niwi̱ji̱ jmbu bi̱ nagumbiʼyuu Elizabeth Fot bi̱ naʼxmí xtíin. Numuu rí naʼxmí májánʼ, bi̱ naguwáʼ kuñún xtíin ni̱ndxu̱ún doctor ga̱jma̱a̱ maestros ga̱jma̱a̱ eʼwíínʼ xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá mbá ñajunʼ. Mbáa bi̱ ma̱ngaa na̱ʼkha̱ kagu̱u̱ xtíñuu nindxu̱u̱ mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ mbiʼyuu Aksamai Sultanalieva, a̱ʼgiu̱u̱ mbáa Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ xtáa náa fiscalía. Mbóo mbiʼi rí Aksamai ni̱jkha̱ gáʼyoo Elizabeth niraxu̱u̱ á mu gíʼdoo numuu rí makuwáanʼ ga̱jma̱a̱ náa kuwa wa̱jinʼ. Elizabeth niriʼña̱a̱ ga̱jma̱a̱ Biblia. Nda̱wa̱á Aksamai ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ mbáa bi̱ naniguʼ maʼtáraʼa.

Nikolai Chimpoesh

Nikolai Chimpoesh, bi̱ na̱ʼkha̱ náa Moldavia, nijuixnáá rí maʼni superintendente de circuito nákha ikhú. Niʼni ñajunʼ rúʼko̱ mbá skíñúʼ gu̱wa̱ʼ tsiguʼ. Ma̱ngaa rí ni̱jkha̱ náa mámbá congregación, Nikolai gajkuáa ñawúunʼ mu magajnúu copia ndrígóo i̱yi̱i̱ʼ rí nagájnuu náa Biblia ga̱jma̱a̱ mu muxnaraʼa. Numuu rí Xa̱bu̱ Ñajunʼ niguánu ndiyáá rí xtáa raʼni, Eduard Warter nixnúu xtágabu: “Índo̱ gáraxaʼ, arathún rí nundrígú i̱yi̱i̱ʼ rígi̱ náa oficina central náa Brooklyn. Atayáá idu Xa̱bu̱ Ñajunʼ KGB. Nda̱a̱ numuu mamiñáʼ” (Mat. 10:19).

Nda̱wa̱á rí niʼtámíjná ga̱jma̱a̱, Nikolai nitháán rí maʼga̱ náa oficinas ndrígu̱ún KGB ndrígóo Kant. Ikhaa nirmáʼáan a̱jkiu̱u̱n rí nigíʼnuu: “Xa̱bu̱ Ñajunʼ niraxu̱u̱ xú káʼnii ekánuxu i̱yi̱i̱ʼ ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ ni̱thu̱u̱n rí nuxuʼma náa Brooklyn. Ikhaa nánguá ndiʼyoo rí maʼthí. Niniñuʼ maʼgáaʼ ga̱jma̱a̱ nimbá miʼtsú nánguá nindxa̱ʼwóʼ”. A̱ngiu̱lú bi̱ támiñuun nitaraʼa tsumáá ajngáa ndrígóo Reino náa norte ndrígóo Kirguistán, mijngii náa xtáá. Ga̱jma̱a̱ nákha tsiguʼ 1980, rí gajkhun ni̱jkha̱nú náa goʼwóoʼ. A̱ʼgiu̱ʼ, Mairambubu, ikhaa ginii ni̱jkha̱nú niʼdxuun.

A̱ʼGIU̱ʼ NÚKHU NIGRUIGÚ RÍ GAJKHUN

Mairambubu na̱ʼkha̱ náa Naryn, náa mbá xuajen rí kaʼyoo Kirguistán. Nákha gu̱nʼ agosto tsiguʼ 1974 niniʼnúmijnáxu náa goʼwóo ndxájuʼ. Timbá miʼtsú rí ndiyamíjna̱xu niniguxu kuyamíjna̱, ga̱jma̱a̱ mbiʼi má rúʼko̱ nidamíjnáxu.

Apun Mambetsadykova

Nákha gu̱nʼ enero tsiguʼ 1981, índo̱ Mairambubu nitanga̱a̱ náa autobús índo̱ ni̱jkha̱ náa xuáá, niʼdxuun ajngáa rí nitha nákha ginii. A̱ʼgiu̱ʼ nindoo majmañuu xóó itháan, ikha jngó niraxu̱u̱ káʼnii mbiʼyuu a̱ʼgu̱ ga̱jma̱a̱ náa xtáa. Ikhaa niʼthúu̱n rí mbiʼyuu Apun, mú numuu rí nákha tsiguʼ rúʼko̱ tsíniñuʼ muni ñajunʼ Jeobá ikha jngó táʼthúu̱n náa xtáa, ikhaa niraxi̱ náa kúwáanʼxu ikháanʼ. A̱ʼgiu̱ʼ nadxuu wéñuʼ índo̱ ni̱jkha̱nú náa guʼwúxu.

Mairambubu niʼthí: Nidxawun mbá rí mitsaan wéñuʼ. Mbáa a̱ʼgu̱ niʼthúnʼ rí xájyúuʼ má rí xa̱bu̱ ní xákhañun. Asndu xujkhúʼ xáná ni xajmangunʼ”. Xúgíʼ ajngáa rí niʼthúnʼ nikumuʼ rí minduwaʼ ga̱jma̱a̱ ni̱thu̱u̱n: “Guguáʼthi̱i̱n rí ma̱ʼkha̱ ga̱jma̱a̱ maʼthúlú xóó itháan”.

Apun ni̱ʼkha̱ gáʼyuxu ajtsú igu̱nʼ nda̱wa̱á. Nda̱wa̱á niguwáʼ gúyuxu tikhun xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ nikuwa ginii náa kirguís. A̱ngiu̱lú bugi̱ nisngúxu rí gajkhun ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ma̱ngaa rí maʼni ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ numbaaʼ. Najmúun libro De paraíso perdido a paraíso recobrado. * Numuu dí rígá mbóó libro náa Tokmak, ndiyóoʼ munixu mbá copia ga̱jma̱a̱ ñawúnxu.

Timbá rí nisngúxu rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Génesis 3:15, rí mambanúu ga̱jma̱a̱ numuu Rey Mesiánico bi̱ Dios má nigíʼ: Ikhaa má Jesucristo. Rígi̱ nindxu̱u̱ mbá ajngáa rí gajkhun rí xúgínʼ gíʼmaa mudxawíín. ¡Rígi̱ phú nixkaxáanʼxu mu muraʼwííxu rí mutaráʼa! (Mat. 24:14). Nguáthá mbiʼi, rí nigíʼdi̱i̱ nijmañuxu náa Biblia nigíʼdu̱u̱ niriʼkhu̱u̱ vida ndrígúxu̱.

NGUʼWÁÁ NIRÍGÁ REUNIÓN GA̱JMA̱A̱ RÍ MAJNGÚN IYÁÁʼ

Índo̱ mbáa xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ na̱ʼkha̱ náa Tokmak niʼthúxu rí muʼguá náa ndxa̱a̱ gatsigúnʼ, ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ a̱ʼgiu̱ʼ núkhu ni̱jkuánu̱xu ndi̱ya̱a̱ rí xa̱bi̱i̱ Jeobá ni̱ndxu̱ún mixtiʼkun. Ra̱ʼkhá tháán májánʼ nirígá náa ndxa̱a̱ rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ tárígá iyaʼ gajnga̱a̱. Nimbá tsimbriguii ga̱jma̱a̱ ndxa̱a̱ náa ni̱jkuáxu nákha ginii náa rí xa̱bu̱ najngi̱i̱n, nánguá eyáá rí eni ga̱jma̱a̱ nuthi ajngáa xkawiʼ.

Ma̱ngaa ni̱jkuáxu náa tikhuu reunión náa congregación ndrígóo Tokmak. Á mu tsímáá kri̱ga̱, nagimbáanʼxu náa xaná. A̱ngiu̱lú nduyáá rí policía nduyuxu ikha jngó nugíʼ mbáa rí mayejngawáanʼxu. Índo̱ naʼni miguwan wéñuʼ nagimbáanʼxu náa mbá guʼwá, ga̱jma̱a̱ nguáná policía na̱ʼkha̱ mu mbaʼyoo káʼnii enixu. Mbiʼi rí najngúxu iyááʼ, rí nirígá náa mañu Chu nákha gu̱nʼ julio tsiguʼ 1982, ndiyóoʼ munixu tsumáá wéñuʼ (Mat. 10:16). Ni̱jkuánuxu mbá grupo chíʼgíʼ náa xaná, ninixu ajmúú mu muni mba̱a̱ Dios ga̱jma̱a̱ nidxáwinxu discurso rí muxnuxu bi̱ majngúxu iyááʼ.

NIRÍYAXU AWAN MU MUTARÁʼAXU ITHÁAN

Nákha tsiguʼ 1987, mbáa ndxájulú nindo̱ʼo̱ʼ rí maʼgá gáyóo mbáa xa̱bu̱ bi̱ nandoo majmañuu rí gajkhun bi̱ xtáa náa Balykchy. Mú muʼguánuxu ikhú, ndiyóoʼ mu̱ʼguáxu a̱jkhu̱ hora náa tren. Nda̱wa̱á rí ni̱jkuáxu mbaʼa nuthu gutaráʼaxu náa Balykchy, ni̱jkuánúxu ndi̱ya̱a̱ rí mbaʼin xa̱bu̱ nanigu̱nʼ mudxawíín ajngáa. Rúʼko̱ niyambáá mu mutaráʼaxu itháan.

Ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ Mairambubu na̱jkuáxu̱ wéñuʼ náa Balykchy. Na̱jkuáxu̱ má xúʼko̱ índo̱ naguámbá xmáná ga̱jma̱a̱ ikhí má egimbáanʼxu. Ndayúxu itháan i̱yi̱i̱ʼ ga̱jma̱a̱ na̱jkuá kudúxu náa mbá mishok, mbá gúxta̱a̱ náa najthi raguidi. A̱jma̱ mishok kajtíí rí mbá gu̱nʼ tséʼngo̱o̱ mu muxnu̱u̱n xa̱bu̱. Asndu índo̱ na̱jkuáxu̱ ga̱jma̱a̱ índo̱ natangáanʼxu náa tren nutarúʼunxu xa̱bu̱.

Nákha tsiguʼ 1995 nigi̱ʼi̱ mbá congregación náa Balykchy, migiñuʼ tsiguʼ nda̱wa̱á niguáʼdááxu visita náa xuajen rúʼko̱. Ndiyóoʼ mba̱a̱ mbújkha̱a̱ mu muʼguá gutaráʼaxu ikhí. Xú káʼnii enixu rí asndu na̱nguá guáʼdááxu mbújkha̱a̱ rá. Mbáa ndxájulú nambáyuxu ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱. Numuu rí Jeobá ndaʼyoo rí nandoo mutaráʼaxu itháan, nimbáʼtoo “xkrugoo mekhu” (Mal. 3:10). Gajkhun má rí Jeobá ma̱ndoo maʼni xúgíʼ.

NUTARÁʼAXU MÁ XÚʼKO̱ MBÁ GUʼWÁANʼ

Nigiúnʼ xóo bi̱ kayá edxu̱u̱ náa congregación nákha tsiguʼ 1992. Ninindxu̱ʼ timbáa bi̱ kayá edxu̱u̱ náa kirguís náa xuajen mba̱a̱. Náa congregación ndrígúxu̱ náa Tokmak nijuixnúxu itháan ñajunʼ mu munixu ñajunʼ Jeobá. Mbá xkri̱da, nindoo ninigajmaa Biblia gajmiúxu̱ mbaʼin jiáma bi̱ kuwa náa kirguís bi̱ nunigajmaa náa guʼwá kiʼsngáa dí rígá náa xuajen rúʼko̱. Mbáa dxámá buʼko̱ rí xúgi̱ nindxu̱u̱ bi̱ xtáa náa Comité ndrígóo Sucursal ga̱jma̱a̱ a̱jmi̱i̱n ni̱ndxu̱ún precursores especiales. Ma̱ngaa nunimíjna̱xu mumbáñun náa reunión. Nákha nigi̱ʼdu̱u̱ tsiguʼ 1990, i̱ndó guáʼdááxu i̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa ruso, ga̱jma̱a̱ reunión naguma náa ajngáa rúʼko̱. Mú itháan kuwa a̱ngiu̱lú bi̱ nuthi ajngáa kirguís, ikha jngó nixnaxíminaʼ mu matajuíi náa ajngáa rúʼko̱. Rúʼko̱ nimbáñun mu makru̱ʼu̱u̱n itháan májánʼ rí gajkhun.

Ga̱jmu̱ʼ a̱ʼgiu̱ʼ mangiin mbá migiñuʼ e̱jñu̱xu nákha 1989

Ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ Mairambubu nuñewu̱u̱n e̱jñu̱xu. Na̱jkuá kudíinxu mu mutaraʼa ga̱jma̱a̱ na̱jkuá náa nagimbáanʼxu. Índo̱ nigiʼdoo 12 tsiguʼ wáxiuxu Gulsayra, naniguʼ wéñuʼ maʼthúún xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu Biblia índo̱ na̱jkha̱ náa kamba̱a̱. Xúgínʼ e̱jñu̱xu nanigu̱nʼ wéñuʼ mudraʼa edxu̱ún texto ndrígóo Biblia. E̱jñu̱xu ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á e̱jín xíñuxu, nuyambáá má xúʼko̱ náa congregación. Bi̱ mbá míjna gu̱wa̱ʼ e̱jñu̱xu ga̱jma̱a̱ mbá gu̱wa̱ʼ i̱mbi̱i̱n e̱jín xíñuxu bi̱ xóó kuwa, 16 ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá o bi̱ nagún reunión gajmiún anu̱ún.

NIRÍGÁ MBA̱A̱ RÍ NIXTIʼKHUU

A̱ngiu̱lú bi̱ nigíʼdi̱i̱ nitaraʼa náa kuwáanʼxu nákha tsiguʼ 1950 maguanún tsiánguá xúgíʼ rí nixtiʼkhuu. Mbá xkri̱da, nákha tsiguʼ 1990 niniñuxu mutaráʼaxu ga̱jma̱a̱ mugimbáanʼxu mbáʼáanʼ.

Nataráʼa ga̱jmu̱ʼ a̱ʼgiu̱ʼ

Nákha tsiguʼ 1991, ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ a̱ʼgiu̱ʼ ni̱jkuáxu náa Kazajistán, náa xuajen Alma-Atá (rí xúgi̱ nindxu̱u̱ Almaty), mu makuwáanʼxu timbá aʼphu̱ náa mbá asamblea mba̱a̱ wéñuʼ. Ga̱jma̱a̱ nákha tsiguʼ 1993 niguáʼdááxu timbá asamblea náa Kirguistán náa Estadio Spartak náa xuajen Biskek. Bi̱ nutaraʼa nikuwa mbá xmáná runi kaʼwi̱i̱ estadio nákha xóó tsírígá asamblea. Bi̱ gajkuáa ñawúunʼ náa estadio niguanúu tsiánguá rí asndu niʼthúxu rí majmuxu xúʼkhiín.

Nirígá imbo̱o̱ rí mitsaan wéñuʼ nákha tsiguʼ 1994 índo̱ nigájnuu timbá i̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa kirguís. Rí xúgi̱, náa sucursal rí nirígá náa Biskek mutajuíi i̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa kirguís. Ma̱ngaa asndu nákha tsiguʼ 1998, xa̱bi̱i̱ Jeobá guáʼdááxu mbóo i̱yi̱i̱ʼ náa naʼthí rí najmaʼniáanʼxu náa Kirguistán. Rí xúgi̱ ni̱ndxu̱xu̱ʼ itháan rí 5,000 bi̱ nutaraʼa, ga̱jma̱a̱ rígá mbá 83 congregación ga̱jma̱a̱ 25 grupos náa ajngáa xóo chino, inglés, kirguís, ruso ga̱jma̱a̱ lenguaje de señas ruso, turco, uigur ga̱jma̱a̱ uzbeko. A̱ngiu̱lú mbaʼa rí nigíʼniin nákha ginii mú xúgi̱ nuni ñajunʼ Jeobá mbá kambáxu̱u̱n. Nakujmaa kaʼwu rí ikhaa niʼngo̱o̱ niʼni rí marigá xúgíʼ rígi̱.

Jeobá niriʼkhuu vida ndrígóʼ. Ndi̱ju̱u̱n gíná wéñuʼ numuu rí nudúxu ga̱jma̱a̱ i̱ndó witsu tsiguʼ ni̱jkhá náa escuela. Maski ajndu xúʼko̱ Jeobá niʼni rí mayéʼga edxu̱u̱ náa mbá congregación ga̱jma̱a̱ masngáa rí gajkhun ga̱jma̱a̱ numuu Biblia náa xa̱bu̱ bi̱ ninigajmaa itháan ki xóo ikhúúnʼ. Nakujmaa kaʼwu rí Jeobá naʼni mbá rí nditháan táku̱ma̱ʼ matani. Xúgíʼ rí xóo nixtáá naxkaxu̱u̱n mataráʼa má xúʼko̱ ajngóo Jeobá, mbáa Dios “tsi mba xugui ri mago maʼne” (Mat. 19:26).

^ párr. 21 Rí nini bi̱ nutaraʼa numuu Jeobá. Nánguá rígá xúgi̱.