Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Lá natayáá má ráʼ.

Lá natayáá má ráʼ.

Xú káʼnii ninindxu̱u̱ sinagogas nákha siglo timbá rá: Náa xtiʼkhuu rígi̱ makujmaa xú kaʼnii sinagoga náa siglo timbá rí gíʼ náa Gamala, naʼni xóo mbá 10 kilómetros náa xígií noreste náa lamáa ndrígóo Galilea. Xúʼko̱ ninindxu̱u̱ sinagogas dí nirígá nákha wajyúúʼ.

Xú káʼnii nigi̱ʼdu̱u̱ nirígá sinagoga rá.

SINAGOGA náa ajngáa griego nandoo gáʼthúu̱n “asamblea” o náa “nagimbíi̱n” xa̱bu̱. Phú májánʼ xóo nixna mbiʼí numuu rí asndu nákha wajyúúʼ sinagogas ninindxu̱u̱ náa nikhánún ikha ga̱jma̱a̱ nixnáá gamajkhu Dios xa̱bu̱ judíos. Náa Escrituras Hebreas tséxkamaa rí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu sinagogas. Mú náa Escrituras Griegas Cristianas naʼthí rí sinagogas nirígá má nákha timbá siglo.

Mbaʼin bi̱ nuni gájmaa wéñuʼ ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ nuthi rí sinagogas nigíʼdu̱u̱ nirígá índo̱ judíos ni̱jkha̱ kiʼdiin náa Babilonia. Náa Encyclopaedia Judaica naʼthí: “Bi̱ ni̱jkha̱ kiʼdiin nánguá niguáʼdáá Templo, náa mbá ku̱ba̱ʼ rí ikhiin tséniʼnuunʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí ikhiin ndiyóoʼ mudrígú tsiakii numuu rí gíná kuwa, ikha jngó nguáná nigimbíin mbiʼi Sábado ga̱jma̱a̱ nuraxnuu Escrituras”. Nakujmaa rí índo̱ judíos bi̱ niguma káwíin, ikhiin túniñanʼ rugimbíin mu mutajkáan ga̱jma̱a̱ muraxnuu Escrituras, ga̱jma̱a̱ ikhú nini sinagogas náa nagún rakuwa.

Índo̱ niʼni siglo timbá, sinagoga ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ mbá náa ndawiín xa̱bu̱ judíos bi̱ kuwa náa xuajen dí rígá náa Mediterráneo, Medio Oriente ga̱jma̱a̱ náa Israel. Maestro Lee Levine, bi̱ naʼsngáa náa Universidad Hebrea ndrígóo Jerusalén, naʼthí rí sinagogas: “Ninindxu̱u̱ mbá guʼwá náa nuni gájmaa, naʼphu̱ ganitsu rí mitsuʼkáanʼ, nunimbaníí xkujndu, nuxna mbújkha̱a̱ rí majmaa náa xuajen ga̱jma̱a̱ nagimbíi̱n mu mutamijná ga̱jma̱a̱ numuu política”. Ikhaa naʼthí xóó: “Mú rí itháán gíʼdoo numuu rí nuthi nindxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu Dios”. Ikha jngó tséʼniulú tsiánguá rí Jesús ni̱jkha̱ má xúʼko̱ náa sinagogas (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16). Ikhí nasngúún ga̱jma̱a̱ naxnún tsiakii bi̱ nagún. Nda̱wa̱á rí nirígá congregación cristiana, apóstol Pablo ma̱ngaa niguʼwuun maʼtáraʼa náa sinagogas. Numuu rí xa̱bu̱ bi̱ nandún mudxawíín ga̱jma̱a̱ numuu Dios nagún ikhí, índo̱ Pablo na̱jkha̱nú náa mbá xuajen ginii rí naʼni nindxu̱u̱ rí na̱jkha̱ náa sinagoga mu maʼtáraʼa (Hech. 17:1, 2; 18:4).