Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

HISTORIA NDRÍGÓO XA̱BU̱

Jeobá nditháan tániñuʼ

Jeobá nditháan tániñuʼ

Mbá miʼtsú, nixnangauxu ajtsíin wa̱ʼxa̱ʼ ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ rí muxna̱a̱xu ri̱ʼi̱ Adolf Hitler nda̱wa̱á rí gámbóo raxná discurso. Náa numuu rí niraʼu̱u̱n ikhúúnʼ xá. Anu̱ʼ nayambáá náa partido nazi ga̱jma̱a̱ na̱jkha̱ kayóo carro ndrígóo bi̱ naxná ikha náa partido. Ru̱dúʼ nindxu̱u̱ católica bi̱ naʼnimbánuu xúgíʼ náa religión ndrígóo ga̱jma̱a̱ nindoo rí ikhúúnʼ mani̱ndxu̱ʼ monja. Maski ajndu anu̱ʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dúʼ nuni rígi̱, tánindxu̱ʼ nazi ni má monja. Matala náa numuu.

NDI̱JU̱U̱N náa xuajen Graz (Austria). Índo̱ nigúʼdoo juwan tsiguʼ nixuʼmún maʼga̱ náa escuela náa nusngáa ga̱jma̱a̱ numuu religión. Ikhí niʼniuʼ tsiánguá índo̱ ndi̱yo̱o̱ rí ndxajkun ga̱jma̱a̱ monjas nuxuda̱mi̱jna̱ aʼkhá. Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ nindo̱ʼo̱o̱ ru̱dúʼ rí maríñuʼ náa escuela, ga̱jma̱a̱ asndu táʼni mbá tsiguʼ índo̱ ni̱jkháʼ.

Xtiʼkhuxu rí mbá guʼwáanʼ; anu̱ʼ kagíiʼ xtíin rí nugíʼ soldados.

Nda̱wa̱á nito̱ʼo̱ʼ náa mbá internado. Mbá wakhííʼ anu̱ʼ ni̱ʼkha̱ gáñunʼ mu maʼga̱ kañún náa nda̱a̱ gamíi, numuu rí náa xuajen Graz kuwa ruda̱ʼ bomba. Nimbáyumíjnáxu náa xuajen Schladming. Índo̱ ni̱jkuánuxu ikhí ninújnguxu náa mbá puente, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á rí ninújnguxu nini gámbáa. Imbo̱o̱ miʼtsú, tikhun avión bi̱ tsegun mitsídaanʼ nixuʼmáanʼxu xndú ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ xíñúʼ índo̱ kúwáanʼxu náa ixi̱ ri̱ʼi̱. Índo̱ niguámbá guerra nikumuxu rí Guʼwá ndxajkun ga̱jma̱a̱ Xa̱bu̱ Ñajunʼ niniñuxu.

NANIʼNÍÍʼ BI̱ NDITHÁAN TÁNIÑUʼ

Nákha tsiguʼ 1950, mbáa bi̱ naʼtáraʼa numuu Jeobá nigíʼdu̱u̱ raʼthúu̱n ru̱dúʼ ga̱jma̱a̱ numuu Biblia. Ikhúúnʼ nadxuun rí nutamijná ga̱jma̱a̱ asndu na̱jkhá náa tikhuu reunión náa congregación ga̱jmu̱ʼ ru̱dúʼ. Numuu rí ndiʼyoo májánʼ rí xa̱bi̱i̱ Jeobá nusngáa rí gajkhun, nijngúun iyááʼ nákha tsiguʼ 1952.

Náa congregación náa na̱jkuáxuʼ nikumuʼ rí i̱ndó gu̱ʼú guanuu egún ikhí. Mú nda̱wa̱á ni̱jkuáxu náa i̱mba̱ congregación náa kuwa mbaʼin jiáma ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ. ¡Ikhí nakujmaa rí na̱nguá kuwa i̱ndó gu̱ʼú guanii! Índo̱ nitangu̱u̱n náa xuajen Graz, nigíʼdu̱u̱ ni̱jkhá náa xúgíʼ reunión. Ga̱jma̱a̱ tájyúuʼ índo̱ mangúún ndi̱yo̱o̱ rí gajkhun nindxu̱u̱ rí xtáá rajmañuʼ. Ga̱jma̱a̱ ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱ rí Jeobá nindxu̱u̱ mbáa Dios bi̱ nditháan tseniñúnʼ xa̱bi̱i̱. Maski ajndu nakumulú rí kuwáanʼ ndajkuáanʼ índo̱ nuraʼníí xkujndu rí mingíjyúuʼ, ikhaa xtáa má xúʼko̱ gajmiúlú (Sal. 3:5, 6).

Nindoʼ mathu̱u̱n eʼwíínʼ rí xtáá rajmañuʼ ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ni̱thu̱u̱n a̱ngui̱nʼ. A̱jkhui̱i̱n a̱ngui̱nʼ bi̱ guanuu nánguá kuwa náa guʼwúxu ga̱jma̱a̱ ikhiin nusngáa. Ni̱jkhá náa xuajen náa kuwa ruñajunʼ ga̱jma̱a̱ ni̱thu̱u̱n rí munigajmaa Biblia. Nda̱wa̱á xúgínʼ a̱ngui̱nʼ ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá.

Índo̱ xóó tséʼni a̱jma̱ xmáná rí nataráʼa náa mámbá guʼwá, ni̱thu̱u̱n mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ gíʼdoo mbá skíñúʼ gu̱wa̱ʼ tsiguʼ ga̱jma̱a̱ nigíʼdi̱i̱ ninigajmaaxu Biblia. Ikhaa nijmañuu má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu Dios ga̱jma̱a̱ nijngúun iyááʼ, nda̱wa̱á ma̱ngaa ajmbio̱o̱ gajmíi̱n a̱jmi̱i̱n e̱ji̱i̱n. Rí nisngúún ga̱jma̱a̱ numuu Biblia niʼni gujkhuʼ fe ndrígóʼ. Náa numuu rá. Numuu rí ikhúúnʼ na̱nguá nisngóʼ, ga̱jma̱a̱ ndiyóoʼ manirataminaʼ májánʼ. Ginii ndiyóoʼ makro̱ʼo̱ʼ ikhúúnʼ mu magíʼdu̱u̱ masngóo bi̱ nanigajmaa ga̱jmu̱ʼ. Rí manigajmaa wéñuʼ nimbáyuʼ makro̱ʼo̱ʼ itháan májánʼ rí gajkhun. Nixnaxíminaʼ náa Jeobá ga̱jma̱a̱ nijngúnʼ iyááʼ gu̱nʼ abril tsiguʼ 1954.

“NUXKULÚ, MÚ XTÁA BI̱ NAMBÁYULÚʼ”

Nákha tsiguʼ 1955 ni̱jkhá náa mbá asamblea internacional náa Alemania, Francia ga̱jma̱a̱ Inglaterra. Índo̱ nixtáá náa Londres, niniʼnííʼ Albert Schroeder, mbáa bi̱ naʼsngáa náa Escuela ndrígóo Galaad rí nda̱wa̱á nigruigú maʼni mbáa bi̱ xtáa náa Cuerpo Gobernante. Ni̱jkuáxu náa Museo Británico ga̱jma̱a̱ ndxájulú Schroeder nisngájmuxu tikhuu i̱yi̱i̱ʼ rí nigumaraʼmáʼ ga̱jma̱a̱ numuu Biblia. Niʼthúxu rí ikhí na̱ʼkha̱ letras náa ajngáa hebreo ga̱jma̱a̱ numuu mbiʼyuu Dios ga̱jma̱a̱ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu. Rúʼko̱ ni̱jkha̱nú asndu náa a̱jkiu̱nʼ ga̱jma̱a̱ niʼni gujkhuʼ fe ndrígóʼ. Ikhú nindoʼ mathu̱u̱n eʼwíínʼ rí gajkhun ga̱jma̱a̱ numuu Ajngá rawunʼ Dios.

Compañera ndrígóʼ (a la derecha) ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ, índo̱ nini̱ndxu̱xu̱ʼ precursoras especiales náa Mistelbach (Austria).

Nigíʼdu̱u̱ nini ñajunʼ Jeobá káxi̱ nákha 1 ñajunʼ gu̱nʼ enero tsiguʼ 1956. A̱jkhu̱ igu̱nʼ nda̱wa̱á nithu̱nʼ rí mani̱ndxu̱ʼ precursora especial náa Austria ga̱jma̱a̱ nixuʼmún maʼgá náa na̱nguá kuwa xa̱bi̱i̱ Jeobá, náa xuajen Mistelbach. Mú nirígá imbo̱o̱ rí niʼniuʼ mingíjyúuʼ. Ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ compañera ndrígóʼ nini̱ndxu̱xu̱ʼ mixtiʼkuáanʼ. Ikhúúnʼ ndiʼkhún magúʼdoo 19 tsiguʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa gíʼdoo 25. Ikhúúnʼ ndi̱ju̱u̱n náa mbá xuajen mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ ikhaa na̱ʼkha̱ náa mbá xuajen chíʼgíʼ. Ikhúúnʼ naniguʼ magúxunʼ wakhaʼ mú ikhaa nagixi̱i̱ miʼcha̱. Ga̱jma̱a̱ índo̱ naʼni wakhííʼ ikhúúnʼ xóó tsíyóóʼ gígú mú ikhaa nandoo maʼga̱a̱ gígu. Mú numuu rí niniʼñámíjná maxnúxu ikha xtágabu ndrígóo Biblia, ninimbániixu xkujndu ndrígúxu̱ ga̱jma̱a̱ nikúwáanʼxu gagi rí ninixu mbá kambáxuxu ñajunʼ náa precursorado.

Ma̱ngaa ndiyóoʼ muraʼníí i̱ʼwáʼ xkujndu. Asndu ma̱ndoo muʼthá rí nixkuxu mú Jeobá tániñuʼ rambáyuxu (2 Cor. 4:7-9). Narmáʼáan a̱jkiu̱nʼ rí kúwáanʼxu rutaráʼa náa mbá xuajen chíʼgíʼ ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ nirajkún xuwáanʼ mu muphuxu. Núkhu, ikhúúnʼ ga̱jmu̱ʼ compañera ndrígóʼ ndiya̱a̱xu rí xu̱wánʼ niruguamaʼanʼxu ga̱jma̱a̱ nindxaʼwajmáanʼxuʼ. Ikhú nirajtúun ñawúnxu ga̱jma̱a̱ ni̱jkhánú nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá: “Mbá péñu, índo̱ gukijmiin muphu̱xu guradiáanʼxu nacha̱”. Mú tséʼni mbá metro rí mitsínguánʼ náa wájunxu índo̱ xu̱wánʼ niguájunʼ, ga̱jma̱a̱ nigíʼdi̱i̱ ruba̱a̱n tsiñúnʼ ga̱jma̱a̱ nigúun. Niku̱mu̱xu rí Jeobá niñewunxu. Nda̱wa̱á rí nirígá rúʼko̱ nitaráʼaxu náa xúgíʼ xuajen ga̱jma̱a̱ rí niʼni makúwáanʼxu gagi rí xa̱bu̱ nidxawíín májánʼ. Mbáa niguanún tsiánguá numuu rí nda̱a̱ rí niniuxu xu̱wánʼ o numuu rí nitaráʼaxu má xúʼko̱ maski ajndu niguáʼniixu rí migamíi. Tikhun xa̱bu̱ bi̱ kuwa mijngii ikhí niguánu ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá.

Mú mbóo mbiʼi niraʼnííxu imbo̱o̱ xkujndu. Xa̱bu̱ bi̱ goʼwóo náa kúwáanʼxu najnga̱a̱ ni̱ʼkha̱núu ga̱jma̱a̱ niʼthí rí magudiáanʼxu ga̱jma̱a̱ numuu rí najngruiguxu runigajmúúnxu xa̱bu̱. A̱ʼgiu̱u̱ nigíʼ maxprígúu mú táʼngo̱o̱. Ikháanʼxu kúwáanʼxu tsu̱di̱i̱, rudxáwiinxu xúgíʼ. Nacha̱ nitsiajunxu xílí náa xkrugua ga̱jma̱a̱ niraxi̱i̱ maleta ndrígúxu̱. Índo̱ nimbáʼtaaxu xkrugua, ndiya̱a̱xu rí xa̱bu̱ na̱jkha̱ ratsimuu náa escalera ga̱jma̱a̱ kayá mbá chílú mbaaʼ wéñuʼ. Nigájnuxu náa xkrugua rí gíʼma náa tsu̱du̱u̱ guʼwá ga̱jma̱a̱ ni̱jkuáxu mbaaʼ wéñuʼ náa ixi̱ ri̱ʼi̱ ga̱jma̱a̱ kudáxu maletas ndrígúxu̱, niku̱mu̱xu rí nditháan xatangaánʼxu.

Ni̱jkuáxu náa mbá hotel ga̱jma̱a̱ ninda̱ʼa̱xu mbá cuarto. Ikhí nikúwáanʼxu itháan rí mbá tsiguʼ ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ nimbáyuxu índo̱ nitaráʼaxu. Numuu rí hotel rígá náa tapo̱o̱ xuajen, tikhun bi̱ nusngúún nindúún maguwáʼ gúnigajmaa ikhí. Tájyúuʼ índo̱ nigíʼdi̱i̱ ninigajmaa libro ga̱jma̱a̱ ninigajmaa mámbá xmáná Bi̱ Nayejngoo náa cuarto ndrígúxu̱. Ikhí nagimbáanʼxu mbá gu̱wa̱ʼ nítsun xa̱bu̱.

Nikúwáanʼxu náa Mistelbach itháan rí mbá tsiguʼ. Nda̱wa̱á nixungunʼ náa Feldbach, náa sureste náa xuajen Graz. Nigúʼdaa imba̱a̱ nuxi̱ʼ compañera náa precursorado, mú ikhí ma̱ngaa nda̱a̱ congregación. Kúwáanʼxu rijma̱a̱ náa mbá guʼwá chíʼgíʼ rí niguma ga̱jma̱a̱ ixi̱. Giñánʼ nato̱ʼo̱o̱ náa guʼwá ga̱jma̱a̱ ikháanʼxu nugíʼ nuruguááxu iñúʼ ga̱jma̱a̱ periódico. Ma̱ngaa ndiyóoʼ muríyaxu iyaʼ náa mbá pozo. Mú xúgíʼ tsiakii rí ninixu tánindxu̱u̱ ndíí. Mbaʼa igu̱nʼ nda̱wa̱á nigi̱ʼi̱ mbá grupo. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á, mbá skíñúʼ gu̱wi̱nʼ xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa mbá guʼwíin bi̱ ninigajmaa gajmiúxu nindrigú rí gajkhun.

Xúgíʼ rí nigíʼniixu niʼni mba̱yo̱o̱ rí itháan gíʼdoo numuu rí xóo Jeobá nambáñun bi̱ nugíʼ ginii Reino. Maski ajndu nundxa̱ʼwa̱míjna̱ rí nda̱wa̱a̱ tsáa bi̱ mambáyulúʼ, Jeobá xtáa ikhí (Sal. 121:1-3).

JEOBÁ NAMBÁYULÚʼ GA̱JMA̱A̱ “ÑAWUN MÚJÚNʼ DÍ NAʼNI DÍ JMBU”

Nákha tsiguʼ 1958 nirígá mbá asamblea internacional náa Nueva York, rí marigá náa Estadio ndrígu̱ún Yankees ga̱jma̱a̱ náa Polo Grounds. Ninimajtíí mbá solicitud mu maʼgá, ga̱jma̱a̱ sucursal ndrígóo Austria niraxuʼ á mu ma̱ndoo maʼgá náa clase 32 náa Escuela ndrígóo Galaad. Xú káʼnii gátha rí xagruígú maʼgá ikhí rá. Núkhu niriʼña: “¡Maʼgá!”.

Náa clase rúʼko̱ niʼgúnʼ náa níjniúu ndxájulú Martin Poetzinger. Ndxájulú bugi̱ niraʼnuu xkujndu rí mingíjyúuʼ náa campos de concentración nazis. Nda̱wa̱á ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ mbáa bi̱ xtáa náa Cuerpo Gobernante. Numuu rí nájmáanʼxu nutha ajngáa alemán ga̱jma̱a̱ nijuiʼsnguxu náa ajngáa inglés ikhaa naʼthúnʼ mañúú: “Erika, ndiéjunʼ eyoo gáʼthi rúʼko̱ rá.”

Rí tapha curso, ndxájulú Nathan Knorr niʼthí náa guxuʼmáanʼxu muʼguáxu. Ikhúúnʼ nithu̱nʼ rí maʼgá náa Paraguay. Numuu rí xóó na̱nguá nikiu̱u̱n wéñuʼ, ndiyóoʼ rí anu̱ʼ maxnúʼ permiso mu ma̱ndoo maʼgá náa xuajen rúʼko̱. Ikhaa niʼthúnʼ rí ma̱ndoo maʼgá ga̱jma̱a̱ nákha gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1959 ni̱jkhánú náa Paraguay. Maxtáá náa mbá guʼwá náa kuwa misioneros dí rígá náa Asunción, ga̱jma̱a̱ magúʼdaa imba̱a̱ nuxi̱ʼ compañera.

Tanújngoo má mba̱yu̱ʼ índo̱ niniʼnííʼ Walter Bright, mbáa misionero bi̱ nixtáa náa clase número 30 náa Galaad. Nidamíjna̱xu ga̱jma̱a̱ najmáanʼxu niraʼníí gamiéjunʼ náa vida ndrígúxu̱. Mámbá rí nuraʼnííxu xkujndu gakhi̱i̱ nuraxnuxu Isaías 41:10, náa naʼthí: “Xámiñaʼ, numuu rí ikhúúnʼ xtáá ga̱jma̱ʼ. Xatiexi asndu náa, numuu dí ni̱ndxu̱ʼ Dios ndrígáʼ. Gajkhun dí ikhúúnʼ mani gakhi̱i̱ a̱jkia̱nʼ”. Ajngáa rígi̱ niʼni marmáʼáan a̱jkiu̱xuʼ rí á mu nuni tsiakimíjna̱xu mu makúwáanʼxu jmbu náa Jeobá ga̱jma̱a̱ rí muʼgíʼ ginii Reino, ikhaa nditháan xániñuxu.

Nda̱wa̱á nixuʼmáanʼxu muʼguá mijngii náa ndawaa ga̱jma̱a̱ Brasil. Ikhí ndxajkun niʼthún jiáma rí mudaʼ itsí guʼwá náa kuwa misioneros, guʼwá nánguá má májánʼ. Índo̱ Walter nigíʼdu̱u̱ niʼnigajmaa Biblia ga̱jma̱a̱ mbáa bi̱ naʼtáñajúnʼ policías, ikhaa niʼtáñajunʼ rí makuwa policías ruñewa̱a̱n xúgíʼ xmáná náa guʼwúxu. Asndu nákha ikhú nimbáa ní táʼniuxu dí ra̱májánʼ. Nda̱wa̱á nixuʼmáanʼxu náa guʼwá májánʼ náa i̱mba̱ níjniúu frontera. Rígi̱ májánʼ ninindxu̱u̱ numuu rí nindoo niguáʼdááxu reunión náa Paraguay ga̱jma̱a̱ náa Brasil. Nákha xóó tsegájnuxu ikhí rígá má a̱jma̱ congregación ma̱jkha̱ʼ.

Ga̱jmu̱ʼ Walter, índo̱ nini̱ndxu̱xu̱ʼ misioneros náa Asunción (Paraguay).

JEOBÁ XÓÓ NAMBÁYUʼ

Doctores nithu̱nʼ rí xáguʼdiin e̱ji̱n, ikha jngó gundxaʼwamíjna̱ xú káʼnii nikumuʼ índo̱ nidxuun rí kaguewáan ada̱ nákha tsiguʼ 1962. Ni̱jkuá gakúwáanʼxu náa Hollywood, náa Florida (Estados Unidos), náa mijngii kuwa a̱ngui̱i̱n Walter. Nguáthá tsiguʼ, niñewu̱u̱n bi̱ kuñu̱u̱nxu ikha jngó niniʼñáʼxu ranindxu̱xu precursor. Maski ajndu xúʼko̱ nixna̱a̱xu itháan numuu ñajunʼ ndrígóo Reino (Mat. 6:33).

Índo̱ niguáʼnuxu Florida nákha gu̱nʼ noviembre tsiguʼ 1962, ndiya̱a̱xu mbá rí niʼniuxu tsiánguá. Ga̱jma̱a̱ numuu rí xa̱bu̱ tsembáxu̱u̱n ga̱jma̱a̱ i̱mba̱ raza, a̱ngiu̱lú bi̱ miʼxíin ga̱jma̱a̱ bi̱ skunuʼ nagimbúun wájíʼ ga̱jma̱a̱ mixtiʼkhu xuajen etaraʼa. Mú Jeobá tséʼni wájínʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu raza ndrígu̱ún, ga̱jma̱a̱ tájyúuʼ índo̱ congregación niniñaaʼ runi xúʼko̱. Nakujmaa kaʼwu rí Jeobá nindoo maxtiʼkhuu rígi̱ numuu rí xúgi̱ rígá mbaʼa congregación ikhí.

Phú gíná rí Walter nigiʼdoo cáncer náa edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ nikháñu nákha tsiguʼ 2015. Nigúʼdaa mbáa ajmbioʼ bi̱ májánʼ a̱jkiu̱u̱n mbá a̱jma̱ skiñúʼ gu̱wa̱ʼ nítsu tsiguʼ, mbáa bi̱ nindoo kaʼyoo Jeobá ga̱jma̱a̱ nimbáñun mbaʼin a̱ngiu̱lú. Nandoʼ mba̱yo̱o̱ mbu̱júu̱ ga̱jma̱a̱ índo̱ gátuxi̱i̱ nánguá gagiʼdoo nandii (Hech. 24:15).

Nadxuʼ wéñuʼ rí niñajunʼ káxi̱ itháan rí a̱jma̱ skiñúʼ tsiguʼ ga̱jma̱a̱ rí niguma tsajkurámúúnʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ nixtáá gagi. Mbá xkri̱da, Walter ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ ndiya̱a̱xu índo̱ nijngún iyááʼ mbá 136 bi̱ nisngúxu ga̱jma̱a̱ numuu Biblia. Gajkhun má rí nguáná niʼni mingíjyúuʼ, mú rígi̱ tánindxu̱u̱ mbá numuu mu muniʼñáʼxu runi ñajunʼ Jeobá, Dios ndrígúlú bi̱ jmbii. Índo̱ nigíʼniixu rúʼko̱ nixuʼmamíjnáxu itháan náa ikhaa ga̱jma̱a̱ niku̱mu̱xu ku̱ya̱a̱ Dios rí ikhaa maʼnimbánuu májánʼ xkujndu índo̱ gáʼyóóʼ. Ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má eʼni (2 Tim. 4:16, 17).

Ndaʼyáaʼ wéñuʼ Walter, mú rí mani̱ndxu̱ʼ precursora nambáyuʼ mu xágawúunʼ wéñuʼ. Ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱ rí nambáyuʼ wéñuʼ rí masngúún eʼwíínʼ rí gajkhun, itháan índo̱ na̱thu̱u̱n rí matuxi̱ín bi̱ nikháñun. Gajkhun rí Jeobá nditháan tániñuʼ. Narmáʼáan a̱jkiu̱nʼ rí Jeobá nimbá miʼtsú tániñuʼ. Ikhaa naʼnimbánuu rí nikudaminaʼ maʼni, nambáyuʼ, naxnúʼ tsiakii ga̱jma̱a̱ gíʼduun náa “ñawun mújúnʼ dí naʼni dí jmbu” (Is. 41:10).