Arka Aliansa mak kaixote sagradu ida neʼebé ema Izraél antigu halo hodi tuir Maromak nia mandamentu. Kaixote neʼe nia laran iha “Testemuñu”, ka fatuk-belar rua neʼebé hakerek Ukun-Fuan Sanulu.​—Éxodo 25:​8-​10, 16; 31:18.

•   Arka nia modelu. Neʼe mak hanesan kaixote neʼebé naruk sentímetru 111, luan sentímetru 67, no aas sentímetru 67. Arka neʼe halo husi ai-akásia no taka ho osan-mean iha laran no liʼur, no iha buat neʼebé furak haleʼu Arka neʼe nia ninin. Ninia matan mak halo husi osan-mean, no iha sorin-sorin iha kerubín rua neʼebé halo husi osan-mean. Kerubín rua neʼe fila oin ba malu no sira-nia oin hakruʼuk ba Arka neʼe nia matan. Sira-nia liras loke ba leten no taka Arka nia matan. Arka neʼe iha argola haat neʼebé halo husi osan-mean no ida-idak iha Arka nia ain nia parte leten. Argola sira-neʼe uza atu tau ai-loos husi ai-akásia neʼebé taka ho osan-mean, hodi nuneʼe ema bele hulan Arka neʼe.​—Éxodo 25:10-​21; 37:​6-9.

•   Fatin. Foufoun Arka neʼe rai iha Fatin Santu Liu Hotu iha tabernákulu, ka tenda santu ba adorasaun neʼebé bele muda ba mai. Tenda neʼe halo iha tempu hanesan ho Arka. Tenda neʼe iha kortina neʼebé taka netik Fatin Santu Liu Hotu atu amlulik sira no povu labele haree ba laran. (Éxodo 40:​3, 21) Só amlulik boot deʼit mak bele tama iha fatin neʼe. Nia halo nuneʼe tinan ida dala ida iha Loron Hamoos Sala nian. (Levítico 16:2; Ebreu 9:7) Liutiha tempu balu, Arka neʼe muda ba Fatin Santu Liu Hotu iha Salomão nia templu.​—1 Reis 6:​14, 19.

•   Objetivu. Arka neʼe uza atu rai sasán sagradu sira neʼebé fó-hanoin ema Izraél kona-ba aliansa neʼebé Maromak halo ona ho sira iha Foho Sinai. Arka neʼe mós parte importante iha serimónia iha Loron Hamoos Sala nian.​—Levítico 16:​3, 13-17.

•   Sasán iha Arka nia laran. Sasán primeiru neʼebé rai iha Arka nia laran mak fatuk belar rua neʼebé hakerek Ukun-Fuan Sanulu. (Éxodo 40:20) Tuirmai aumenta tan buli osan-mean neʼebé enxe ho maná no “Arão nia ai-tonka neʼebé iha tubun no funan”. (Ebreu 9:4; Éxodo 16:33, 34; Números 17:10) Maibé ikusmai buli no ai-tonka neʼe hasai tiha husi arka laran tanba sasán rua neʼe la iha ona kuandu arka neʼe muda ba templu.​—1 Reis 8:9.

•   Dalan atu lori. Ema Levi sira mak tenke hulan Arka neʼe hodi kaer ai-loos husi ai-akásia. (Números 7:9; 1 Krónikas 15:15) Ai-loos neʼe metin iha Arka, entaun ema Levi nunka presiza kona Arka neʼe. (Éxodo 25:12-​16) “Kortina” neʼebé fahe Fatin Santu no Fatin Santu Liu Hotu mak uza atu taka Arka neʼe bainhira ema lori Arka neʼe ba fatin seluk.​—Números 4:​5, 6. a

•   Arka neʼe reprezenta saida. Arka neʼe iha ligasaun metin ho Maromak nia prezensa. Porezemplu, kalohan neʼebé mosu iha Arka iha Fatin Santu Liu Hotu no kalohan iha ema Izraél nia hela-fatin hatudu katak Jeová hamutuk ho sira no fó bensaun ba sira. (Levítico 16:2; Números 10:33-​36) No Bíblia mós dehan katak Jeová “tuur iha kadunan iha kerubín sira-nia leten”, neʼe refere ba kerubín rua iha Arka nia matan. (1 Samuel 4:4; Salmo 80:1) Kerubín sira-neʼe “reprezenta Maromak [Jeová] nia karreta”. (1 Krónikas 28:18) Tan neʼe, bainhira Arka neʼe muda ona ba Foho Siaun, Liurai David hakerek katak Jeová “hela iha Siaun”.​—Salmo 9:​11.

•   Naran seluk. Bíblia uza liafuan oioin atu koʼalia kona-ba Arka neʼe, porezemplu “Arka Testemuñu”, “Arka Aliansa nian”, “Jeová nia Arka”, no “Arka neʼebé hatudu [Jeová nia] kbiit”.​—Números 7:​89, nota-rodapé; Josué 3:​6, 13; 2 Krónikas 6:​41.

   Arka nia matan mós iha naran seluk hanesan “uma hamoos sala nian”. (1 Krónikas 28:11; nota-rodapé) Liafuan neʼe refere ba Arka matan neʼe nia funsaun espesiál iha Loron Hamoos Sala nian. Iha loron neʼe, Izraél nia amlulik boot sei hisik animál nia raan iha Arka nia matan oin. Amlulik boot nia asaun neʼe hamoos, ka taka “ninia sala no ninia umakain nia sala no kongregasaun Izraél tomak nia sala”.​—Levítico 16:14-​17.

Arka Aliansa neʼe eziste toʼo ohin loron ka lae?

 La iha evidénsia ida neʼebé hatudu katak Arka neʼe sei eziste. Bíblia hatudu katak ema la presiza tan Arka neʼe tanba aliansa neʼebé iha ligasaun ho Arka neʼe troka ona ho “aliansa foun”, neʼebé bazeia ba Jesus nia sakrifísiu. (Jeremias 31:31-​33; Ebreu 8:​13; 12:24) Neʼe tuir Bíblia nia profesia kona-ba tempu neʼebé la iha tan Arka Aliansa, maski nuneʼe Maromak nia povu la sente falta ba ida-neʼe.​—Jeremias 3:​16.

 Liutiha tempu balu depois aliansa foun hahú, apóstolu João haree vizaun ida neʼebé hatudu katak Arka Aliansa mosu iha lalehan. (Apokalipse 11:15, 19) Arka neʼe reprezenta Maromak nia prezensa no ninia bensaun ba aliansa foun.

Arka neʼe iha forsa májiku atu proteje povu ka lae?

 Lae. Laʼós katak ema neʼebé rai Arka sempre hetan susesu. Porezemplu, ema Izraél iha Arka iha sira-nia tropa nia fatin bainhira sira halo funu hasoru sidade Ai, maibé sira lakon tanba sira ida la halo tuir Maromak nia mandamentu. (Josué 7:​1-6) Liutiha tempu balu, sira mós lakon funu hasoru ema Filístia maski sira lori Arka ba funu fatin. Ema Izraél lakon tanba amlulik Hofni no Fineias nia hahalok aat. (1 Samuel 2:​12; 4:​1-​11) Iha funu neʼe, ema Filístia hadau Arka, maibé Maromak haterus sira ho susar boot oioin toʼo ikusmai sira fó fali Arka neʼe ba ema Izraél.​—1 Samuel 5:11–6:​5.