Skip to content

Skip to table of contents

KAPÍTULU 17

“Hanorin sira kona-ba Eskritura”

“Hanorin sira kona-ba Eskritura”

Hanorin hodi bazeia ba Bíblia; ema Bereia nia ezemplu diʼak

Bazeia ba Apóstolu 17:1-15

1, 2. Sé mak halo viajen husi Filipe bá Tesalónika? Karik sira hanoin kona-ba saida?

 EMA barak laʼo daudaun iha dalan neʼebé badaen Roma mak halo iha área foho nian. Dalan neʼe rame tebes, no barullu ho kuda-burru nia lian, kuda-karreta nia roda, no ema nia lian. Sira neʼebé laʼo rai mak soldadu, negósiu-naʼin, no badaen sira. Iha dalan neʼe, Paulo, Silas, no Timóteo mós halo viajen husi Filipe bá Tesalónika neʼebé dook maizumenus kilómetru 130. Viajen neʼe la fasil, liuliu ba Paulo no Silas, tanba sira foin mak hetan baku husi ema iha Filipe.—Após 16:22, 23.

2 Saida mak ajuda sira atu la sente kole iha sira-nia viajen? Sira koʼalia hodi anima malu. Sira hanoin-hetan esperiénsia furak kona-ba guarda komarka no ninia família neʼebé sai ona ema Kristaun iha Filipe. Esperiénsia neʼe halo sira laran-manas liután atu kontinua haklaken. Maibé, nuʼudar sira besik ona sidade Tesalónika, karik sira komesa hanoin kona-ba oinsá ema Judeu iha sidade neʼe sei trata sira. Ema sei ataka sira no baku sira hanesan iha Filipe ka lae?

3. Oinsá mak Paulo nia ezemplu kona-ba haklaken bele ajuda ita ohin loron?

3 Liutiha tinan balu, Paulo fó sai ninia sentimentu iha ninia karta ba ema Kristaun iha Tesalónika: “Hanesan imi hatene ona, bainhira ami hetan susar no ema halo aat ba ami iha Filipe, ami sai aten-brani liuhusi ami-nia Maromak atu fó-hatene liafuan diʼak husi Maromak ba imi maski ema barak kontra ami.” (1 Tes 2:2) Eskritura neʼe hatudu katak karik foufoun Paulo hanoin barak kona-ba saida mak sei akontese iha Tesalónika, liuliu tanba sira hasoru ona susar iha Filipe. Ita bele komprende buat neʼebé Paulo sente ka lae? Dala ruma Ita mós sente susar atu haklaken liafuan diʼak ka lae? Paulo sadere ba Jeová atu hetan forsa no aten-brani neʼebé nia presiza. Hodi estuda kona-ba Paulo nia ezemplu bele ajuda Ita atu halo buat neʼebé hanesan.—1 Kor 4:16.

“Hanorin . . . kona-ba Eskritura” (Apóstolu 17:1-3)

4. Tanbasá ita bele hatene katak karik Paulo hela iha Tesalónika kleur liu fali semana tolu?

4 Bíblia fó sai katak bainhira iha Tesalónika, Paulo haklaken iha sinagoga loron Sábadu tolu tuituir malu. Neʼe katak Paulo iha Tesalónika ba semana tolu deʼit ka lae? Laʼós hanesan neʼe. Karik nia labele bá kedas sinagoga bainhira nia toʼo iha Tesalónika. Paulo nia karta sira mós fó sai katak kuandu iha Tesalónika, Paulo no sira neʼebé akompaña nia halo serbisu atu tau matan ba sira-nia presiza. (1 Tes 2:9; 2 Tes 3:7, 8) No mós, durante iha Tesalónika, Paulo simu ajuda dala rua husi maluk Kristaun sira iha Filipe. (Flp 4:16) Tan neʼe karik Paulo hela iha Tesalónika kleur liu fali semana tolu.

5. Paulo hanorin ema iha sinagoga iha dalan oinsá?

5 Paulo hakaʼas an hodi sai aten-brani atu haklaken, no tuirmai nia koʼalia ba ema neʼebé halibur iha sinagoga. Hodi tuir ninia toman, nia “hanorin sira kona-ba Eskritura. Nia esplika no uza eskritura sira atu hatudu katak Kristu presiza hetan terus no moris-hiʼas husi mate, no nia dehan: ‘Kristu neʼe mak Jesus neʼebé haʼu haklaken daudaun ba imi.’” (Após 17:2, 3) Eskritura neʼe hatudu katak Paulo la koko atu book deʼit sira-nia sentimentu, maibé nia ajuda sira atu hanoin ho didiʼak. Nia hatene katak ninia rona-naʼin sira iha sinagoga hatene didiʼak no hafolin Eskritura. Buat neʼebé sira falta mak sira-nia kumpriensaun. Tan neʼe, Paulo ajuda sira atu hanoin kona-ba buat neʼebé sira hatene ona, no nia esplika no fó prova husi Eskritura katak Jesus husi Nazaré mak Mesias neʼebé promete nanis ona, ka Kristu.

6. Oinsá mak Jesus ajuda ema komprende Eskritura, no rezultadu mak saida?

6 Paulo halo tuir Jesus nia ezemplu hodi uza beibeik Eskritura atu hanorin. Porezemplu, Jesus fó-hatene ba ninia dixípulu sira katak tuir Eskritura, Oan-Mane husi Ema tenke hasoru susar, mate, no moris hiʼas. (Mt 16:21) Depois hetan tiha moris-hiʼas, Jesus mosu ba ninia dixípulu sira. Klaru, bainhira sira haree Jesus, sira rekoñese katak buat neʼebé nia hatete mak loos duni. Maibé Jesus fó razaun barak tan atu sira bele tau fiar ba Maromak nia Liafuan. Bíblia dehan: “Nia esplika ba sira buat neʼebé hakerek kona-ba nia iha Eskritura, hahú husi Moisés no Profeta sira hotu nia liafuan.” Rezultadu mak saida? Dixípulu sira hatete: “Ita sente laran-manas tebes kuandu nia koʼalia ba ita iha dalan no esplika Eskritura sira ba ita ho klaru, loos ka lae?”—Lc 24:13, 27, 32.

7. Tanbasá importante atu hanorin hodi bazeia ba Eskritura?

7 Maromak nia Liafuan iha kbiit boot. (Ebr 4:12) Tan neʼe, hanesan Jesus, Paulo, no apóstolu sira seluk, ema Kristaun ohin loron mós hanorin hodi bazeia ba Maromak nia Liafuan. Ita mós ajuda ema atu komprende ho loloos Eskritura sira, no loke Bíblia hodi fó prova kona-ba buat neʼebé ita hanorin. Ita halo nuneʼe tanba buat neʼebé ita hanorin laʼós mai husi ita-nia hanoin. Hodi uza beibeik Bíblia, ita bele ajuda ema atu hatene katak hanorin sira-neʼe mai duni husi Maromak. Diʼak mós ba ita atu hanoin-hetan katak mensajen neʼebé ita haklaken mak bazeia ba Bíblia no Bíblia sempre fó sai buat neʼebé loos. Hodi hatene ida-neʼe fó konfiansa mai ita atu haklaken ho aten-brani hanesan Paulo.

“Sira balu sai fiar-naʼin” (Apóstolu 17:4-9)

8-10. (a) Ema iha Tesalónika nia reasaun ba liafuan diʼak mak oinsá? (b) Tanbasá ema Judeu balu laran-moras ba Paulo? (c) Ema Judeu neʼebé hirus halo saida?

8 Paulo hasoru ona situasaun neʼebé tuir duni buat neʼebé Jesus hatete: “Atan ida la boot liu fali ninia naʼi. Se sira fó-terus haʼu, sira mós sei fó-terus imi. Se sira halo tuir haʼu-nia liafuan, sira mós sei halo tuir imi-nia liafuan.” (João 15:20) Iha Tesalónika, Paulo mós hasoru ema ho reasaun oioin, ema balu simu, no balu kontra. Kona-ba ema neʼebé simu, Lucas hatete: “Sira [ema Judeu] balu sai fiar-naʼin [Kristaun] no halibur hamutuk ho Paulo no Silas. No ema Gregu barak neʼebé hamtaʼuk Maromak no feto balu neʼebé naran-boot, sira mós sai fiar-naʼin.” (Após 17:4) Dixípulu foun sira-neʼe kontente tebes tanba komprende didiʼak Eskritura sira.

9 Maski ema balu simu Paulo nia liafuan, maibé ema balu ruun nehan ba nia. Ema Judeu balu iha Tesalónika laran-moras tanba Paulo hetan susesu no “ema Gregu barak” sai ema Kristaun. Ema Judeu sira-neʼe hakarak ema Gregu tuir relijiaun Judeu nian, tan neʼe ba tempu barak sira hanorin Eskritura Lian Ebraiku ba ema Gregu no haree ema sira-neʼe nuʼudar parte ba ema Judeu. Maibé derrepente deʼit, Paulo tama ba sira-nia sinagoga, no halo ema Gregu sira-neʼe la tau fiar tan ba relijiaun Judeu nian! Neʼe halo ema Judeu sira sai hirus tebes.

“Sira . . . buka atu lori sai Paulo no Silas ba ema grupu boot neʼe.”—Apóstolu 17:5

10 Lucas fó-hatene buat neʼebé akontese tuirmai: “Ema Judeu sira sai laran-moras, no sira halibur hamutuk ema aat balu neʼebé badiu deʼit iha merkadu no sira sai grupu boot ida no hahú halo sidade sai runguranga. Sira ataka Jason nia uma no buka atu lori sai Paulo no Silas ba ema grupu boot neʼe. Kuandu sira la hetan Paulo no Silas, sira lori Jason no maun-alin balu ba ukun-naʼin sidade nian, no hakilar dehan: ‘Mane sira neʼebé hamosu problema iha mundu tomak mai ona iha neʼe, no Jason simu ona ema sira-neʼe nuʼudar bainaka. Mane sira-neʼe hotu kontra César nia ukun-fuan, tanba sira dehan katak iha liurai seluk, katak Jesus.’” (Após 17:5-7) Ema-lubun nia hahalok fó impaktu saida ba Paulo no ninia maluk sira?

11. Kontradór sira duun Paulo no ninia maluk sira kona-ba saida, no sira duun Paulo no maluk sira kontra César nia ukun-fuan saida? (Haree nota-rodapé.)

11 Bainhira ema-lubun sai hirus, sira halo buat neʼebé la diʼak. Sira bele halo violénsia no labele kontrola, hanesan mota neʼebé suli makaʼas. Neʼe mak estratéjia neʼebé ema Judeu uza atu duni sai Paulo no Silas. Foufoun ema Judeu sira halo sidade “sai runguranga”, no tuirmai sira koko halo ukun-naʼin sira fiar katak Paulo no Silas halo krime neʼebé sériu. Primeiru, sira duun katak Paulo no ninia maluk sira “hamosu problema iha mundu tomak”, maski loloos laʼós Paulo no ninia maluk sira mak hamosu problema iha Tesalónika! Segundu, sira duun kona-ba buat neʼebé sériu liu. Sira dehan katak misionáriu sira-neʼe kontra César nia ukun-fuan hodi fó sai kona-ba Liurai seluk, katak Jesus. a

12. Oinsá ita hatene katak kontradór sira-nia liafuan duun ba ema Kristaun iha Tesalónika bele lori rezultadu neʼebé aat tebes?

12 Hanoin-hetan katak ulun-naʼin relijiaun sira duun Jesus kona-ba buat neʼebé hanesan. Sira hatete ba Pilatos: “Ami haree ema neʼe lohi ami-nia nasaun . . . no nia hatete katak nia mak Kristu, liurai ida.” (Lc 23:2) Karik Pilatos taʼuk César hanoin katak nia mós apoia ema atu kontra Liurai, tan neʼe Pilatos fó kastigu-mate ba Jesus. Hanesan neʼe mós, kontradór sira-nia liafuan duun ba ema Kristaun iha Tesalónika bele lori rezultadu neʼebé aat tebes. Referénsia ida hatete: “Situasaun neʼebé sira hasoru mak perigu tebetebes, tanba dala barak se ema deskonfia deʼit ema ida katak nia kontra César, nia sei hetan kastigu-mate.” Mai ita haree toʼok, kontradór sira-neʼe nia planu sei susesu ka lae?

13, 14. (a) Tanbasá mak ema-lubun labele hapara serbisu haklaken? (b) Oinsá mak Paulo halo tuir Jesus nia konsellu, no oinsá ita bele banati-tuir ninia ezemplu?

13 Ema-lubun sira-neʼe la susesu atu hapara serbisu haklaken iha Tesalónika. Tanbasá? Razaun ida mak tanba sira labele hetan Pedro no Silas. No mós ukun-naʼin sira ladún fiar ba liafuan duun neʼe. Depois simu tiha “osan seguransa nian”, sira husik livre Jason no fiar-naʼin seluk. (Após 17:8, 9) Hodi halo tuir Jesus nia konsellu atu “matan-moris hanesan samea, maibé laran-moos hanesan manu-pombu”, Paulo ho matenek hasees an husi perigu, atu nuneʼe nia bele kontinua haklaken iha fatin seluk. (Mt 10:16) Klaru, Paulo hatudu aten-brani maibé neʼe la dehan katak nia la kuidadu. Oinsá mak ema Kristaun ohin loron bele banati-tuir ninia ezemplu?

14 Ohin loron ulun-naʼin igreja sira uza beibeik ema-lubun atu ataka Testemuña ba Jeová. Sira duun katak Testemuña ba Jeová fó influénsia ba ema atu kontra governu. Hodi uza akuzasaun neʼe, sira book ulun-naʼin governu sira atu fó susar ba Testemuña sira. Hanesan ho apóstolu sira-nia tempu, ohin loron kontradór sira fó susar ba Jeová nia povu tanba laran-moras. Klaru katak ema Kristaun neʼebé loos la buka problema. Ita hakaʼas an atu hasees an husi ema neʼebé hirus ka kontra ita, no buka dalan atu kontinua haklaken ho dame, karik vizita fali fatin neʼe kuandu situasaun hakmatek.

Sira “matenek liu” (Apóstolu 17:10-15)

15. Ema iha Bereia halo saida bainhira rona liafuan diʼak?

15 Atu bele seguru, maluk sira husu Paulo no Silas atu bá Bereia neʼebé dook maizumenus kilómetru 65. Bainhira toʼo iha Bereia, Paulo bá sinagoga no haklaken ba ema-lubun. Paulo kontente tebes tanba ema Judeu iha Bereia prontu atu rona liafuan diʼak! Lucas hakerek katak ema Judeu iha Bereia “matenek liu fali ema sira iha Tesalónika, tanba ema Bereia sira hakarak tebes atu aprende Maromak nia liafuan, sira simu Maromak nia liafuan ho laran-manas, no loroloron sira buka-hatene didiʼak Eskritura atu haree se buat sira-neʼe loos ka lae”. (Após 17:10, 11) Neʼe katak ema iha Tesalónika neʼebé simu lia-loos laʼós ema neʼebé diʼak ka lae? Lae. Ikusmai Paulo hakerek karta ba sira: “Ami fó agradese nafatin ba Maromak, tanba bainhira imi rona Maromak nia liafuan husi ami, imi simu ida-neʼe laʼós nuʼudar ema nia liafuan maibé nuʼudar Maromak nia liafuan, no loloos hanesan neʼe duni, no Maromak nia liafuan mós ajuda daudaun imi fiar-naʼin sira.” (1 Tes 2:13) Tanbasá Bíblia dehan katak ema Judeu iha Bereia mak matenek liu?

16. Tanbasá Lucas hatete katak ema Bereia mak “matenek liu”?

16 Kuandu ema iha Bereia rona kona-ba buat neʼebé foun, sira la deskonfia ka kritika, no sira mós la fiar deʼit ba buat neʼebé sira rona. Primeiru, sira rona didiʼak ba buat neʼebé Paulo hatete. Tuirmai, sira buka-hatene Eskritura sira neʼebé Paulo esplika. Liután neʼe, sira mós badinas atu aprende Maromak nia Liafuan laʼós deʼit iha loron Sábadu, maibé loroloron. No sira halo nuneʼe ho “laran-manas” hodi hakaʼas an atu buka-hatene saida mak Eskritura hatete kona-ba hanorin foun neʼe. Ikusliu, sira mós haraik an no halo mudansa, tanba “sira barak sai fiar-naʼin”. (Após 17:12) Tan neʼe Lucas hatete katak sira “matenek liu”!

17. Tanbasá ema Bereia nia ezemplu mak diʼak? No oinsá ita bele kontinua banati-tuir sira-nia ezemplu maski ita kleur ona iha lia-loos?

17 Ema Bereia sira-neʼe nunka imajina katak dalan neʼebé sira simu liafuan diʼak sei hakerek iha Bíblia atu sai nuʼudar ezemplu neʼebé diʼak toʼo ohin loron. Sira halo duni buat neʼebé Paulo no Jeová hakarak sira atu halo. Ita mós hakarak anima ema atu buka-hatene didiʼak Bíblia, hodi nuneʼe sira-nia fiar bele bazeia ba Maromak nia Liafuan. Maibé, neʼe katak depois simu tiha lia-loos, ita la presiza tan atu estuda ka aumenta matenek ka lae? Lae. Ita tenke badinas liután atu aprende husi Jeová no aplika kedas buat neʼebé ita aprende. Hodi halo nuneʼe, ita husik Jeová treinu ita tuir ninia hakarak. (Isa 64:8) Rezultadu mak Jeová sei uza ita atu kumpre ninia hakarak no ita bele halo ita-nia Aman iha lalehan kontente.

18, 19. (a) Tanbasá Paulo husik Bereia, no oinsá ita bele banati-tuir ninia ezemplu? (b) Tuirmai Paulo sei haklaken ba ema hanesan saida no iha neʼebé?

18 Paulo la hela kleur iha Bereia. Bíblia hatete: “Kuandu ema Judeu sira iha Tesalónika rona katak Paulo haklaken mós Maromak nia liafuan iha Bereia, ema Judeu mai hodi book no soran ema-lubun atu kontra sira. Tuirmai, maun-alin sira haruka kedas Paulo atu tun ba tasi-ibun, maibé Silas no Timóteo hela nafatin. Maibé sira balu laʼo hamutuk ho Paulo no lori nia toʼo Atenas. Tuirmai, sira fila no lori lia-menon ba Silas no Timóteo atu bá lalais hasoru Paulo.” (Após 17:13-15) Kontradór sira-neʼe la para atu fó susar ba Paulo no ninia maluk sira! La toʼo ba sira atu duni sai Paulo husi Tesalónika, maibé sira mós bá toʼo Bereia no koko hamosu problema neʼebé hanesan iha neʼebá. Maibé sira la susesu. Paulo hatene katak nia presiza haklaken iha fatin barak liután, tan neʼe nia bá fali fatin seluk. Ohin loron ita mós la husik kontradór sira hapara ita atu haklaken!

19 Depois haklaken tiha ho didiʼak ba ema Judeu iha Tesalónika no Bereia, Paulo rekoñese liután katak importante atu aten-brani no ajuda ema atu komprende Eskritura. Ita mós presiza halo nuneʼe. Maibé tuirmai Paulo sei hasoru ema neʼebé diferente, neʼe mak ema Atenas neʼebé la fiar ba relijiaun Judeu nian. Sira sei rona ba Paulo ka lae? Ita sei aprende iha kapítulu tuirmai.

a Tuir matenek-naʼin ida, César fó sai ukun-fuan neʼebé bandu atu koʼalia kona-ba “liurai foun neʼebé atu mai, liuliu se liurai neʼe mak atu troka no fó kastigu ba liurai neʼebé ukun daudaun”. Karik kontradór sira duun katak buat neʼebé Paulo haklaken mak kontra ukun-fuan neʼe. Haree kaixa “ César sira neʼebé temi iha livru Apóstolu”.