1-3. Jesus hakarak ema Nazaré atu hatene buat importante saida? Oinsá mak nia ajuda sira atu hatene ida-neʼe?

 IHA tempu neʼebé Jesus Kristu foin hahú ninia serbisu haklaken iha rai, nia laʼo ba Nazaré, fatin neʼebé nia sai boot. Nia hakarak atu ajuda ema iha Nazaré atu hatene buat ida neʼebé importante tebes. Ema sira-neʼe presiza hatene katak nia mak Mesias neʼebé Maromak fó-hatene nanis ona! Oinsá mak nia ajuda sira atu hatene kona-ba neʼe?

² Ema barak rona ona kona-ba milagre sira neʼebé Jesus halo. Tan neʼe, karik ema sira-neʼe hein katak nia sei halo milagre ruma ba sira no ida-neʼe sei hatudu sai katak nia mak Mesias. Maski nuneʼe, Jesus la halo milagre ba sira. Maibé, Jesus laʼo ba sinagoga hodi tuir ninia toman. Nia hamriik atu lee, no sira fó ba nia liafuan sira neʼebé profeta Isaias hakerek ona. Liafuan sira-neʼe hakerek iha surat-tahan neʼebé naruk no lulun. Jesus loke ida-neʼe neineik-neineik toʼo nia hetan liafuan neʼebé nia hakarak atu fó sai. Tuirmai nia lee ho lian makaʼas liafuan sira neʼebé agora ita bele hetan iha Isaias 61:1-3.—Lucas 4:16-19.

³ Ita bele fiar katak rona-naʼin sira hatene didiʼak ona liafuan sira-neʼe neʼebé fó-hatene nanis kona-ba Mesias. Sira hotu iha sinagoga tuur nonook no hateke ba Jesus. Tuirmai Jesus esplika ba sira hodi dehan: “Ohin halo tuir loos duni liafuan Eskritura nian neʼebé imi foin rona.” Iha situasaun neʼe, karik Jesus koʼalia ba sira ba tempu kleur no Bíblia hatudu katak ninia rona-naʼin sira hakfodak tebes ho liafuan furak neʼebé sai husi nia ibun. Maski nuneʼe, ema barak hakarak nafatin atu nia halo milagre. Maibé Jesus la halo tuir sira-nia hakarak, nia ho aten-brani uza ezemplu husi Eskritura atu hatudu  katak sira-nia fiar uitoan deʼit. Lakleur depois neʼe, ema Nazaré sira koko atu oho nia!—Lucas 4:20-30.

4. Durante Jesus nia serbisu haklaken nia sempre halo saida? Saida mak ita sei aprende iha kapítulu neʼe?

⁴ Istória neʼe hatudu katak Jesus sadere ba Maromak nia Liafuan. Tuir loloos, durante Jesus nia serbisu haklaken tomak nia sempre halo ida-neʼe. Maski ita hatene katak ninia milagre sira mós importante atu hatudu katak Maromak nia espíritu hamutuk ho nia, maibé ba Jesus buat neʼebé importante liu mak Eskritura Sagrada. Hodi halo nuneʼe, nia fó ezemplu diʼak tebes ba ita atu banati-tuir. Entaun, mai ita koʼalia kona-ba oinsá ita-nia Naʼi sempre temi Maromak nia Liafuan, defende Maromak nia Liafuan no esplika Maromak nia Liafuan ho didiʼak.

5. Saida mak Jesus hakarak atu ninia rona-naʼin sira hatene? Oinsá mak nia hatudu katak nia koʼalia buat neʼebé Aman haruka?

⁵ Jesus hakarak ema atu hatene kona-ba hun husi ninia mensajen. Nia hatete: “Haʼu-nia doutrina laʼós haʼu-nian, maibé mai husi Ida neʼebé haruka haʼu mai.” (João 7:16) Iha tempu seluk nia mós hatete: “Haʼu la halo buat ida hodi haʼu rasik, maibé haʼu koʼalia buat hirak-neʼe nuʼudar Aman hanorin haʼu.” (João 8:28) Liután neʼe, nia dehan: “Liafuan hirak neʼebé haʼu dehan ba imi, haʼu la dehan hodi haʼu an rasik. Haʼu Aman neʼebé hela iha haʼu mak halo nia hahalok.” (João 14:10) Dalan ida neʼebé Jesus hatudu katak nia koʼalia buat neʼebé Aman haruka mak hodi temi beibeik Maromak nia Liafuan neʼebé hakerek tiha ona.

6, 7. (a) Jesus temi liafuan husi livru hira iha Eskritura Lia-Ebraiku? Tanbasá mak ida-neʼe halo ita hakfodak? (b) Oinsá mak Jesus nia hanorin la hanesan ho eskriba sira?

⁶ Kuandu ita estuda didiʼak kona-ba Jesus nia liafuan neʼebé hakerek iha Bíblia laran, ita bele haree katak nia uza liafuan husi livru 23 iha Eskritura Lia-Ebraiku. Maibé, karik ema balu sei hanoin: ‘Iha tinan tolu ho balu neʼebé nia halaʼo ninia serbisu haklaken no hanorin, tansá nia la temi liafuan husi livru 39 hotu iha Eskritura Lia-Ebraiku? Ita la hatene ho loos, maibé  karik nia temi duni liafuan husi livru hotu neʼe. Hanoin-hetan katak ninia liafuan no ninia hahalok balu deʼit mak hakerek iha Bíblia laran. (João 21:25) Ita presiza deʼit oras balu hodi bele lee ho lian makaʼas Jesus nia liafuan sira neʼebé hakerek ona iha Bíblia laran. Maibé, hanoin toʼok se ita mak koʼalia ba oras balu deʼit kona-ba Maromak no kona-ba ninia Reinu ka ukun. Se nuneʼe, karik susar duni ba ita atu temi liafuan balu husi livru 23 iha Eskritura Lia-Ebraiku, loos ka lae? Liután neʼe, iha situasaun barak liu Jesus la iha Bíblia atu lee ba ema seluk. Porezemplu, kuandu nia hatoʼo diskursu iha foho, nia temi liafuan barak husi Eskritura Lia-Ebraiku no nia dekór deʼit eskritura sira-neʼe.

⁷ Hodi temi buat neʼebé hakerek nanis, ida-neʼe hatudu katak Jesus hafolin tebes Maromak nia Liafuan. Ninia rona-naʼin sira “hakfodak ho nia hanorin, basá nia hanorin hanesan ema neʼebé iha kbiit, laʼós hanesan eskriba sira”. (Marcos 1:22) Kuandu eskriba sira hanorin, sira gosta atu temi lei sira neʼebé ema mak halo, ka temi liafuan husi amlulik matenek sira iha tempu uluk. Jesus nunka uza lei neʼebé ema mak halo ka liafuan husi amlulik sira atu hanorin ema. Duké halo ida-neʼe, nia uza Maromak nia Liafuan nuʼudar hun ba ninia hanorin. Nia hatete fila-fila: “Hakerek nanis ona.” Nia uza beibeik liafuan sira hanesan neʼe kuandu nia hanorin ninia dixípulu sira no kuandu nia hadiʼa hanoin neʼebé sala.

8, 9. (a) Oinsá mak Jesus apoia Maromak nia Liafuan kuandu nia duni sai ema husi templu? (b) Iha dalan saida mak ulun-naʼin relijiaun sira iha templu hatudu katak sira la respeitu Maromak nia Liafuan?

⁸ Kuandu Jesus duni sai ema husi templu iha Jerusalém, nia dehan: “Hakerek tiha ona: ‘Ema sei hanaran haʼu-nia uma orasaun nian’, maibé imi halo nia sai naʼok-teen sira-nia knuuk!” (Mateus 21:12, 13; Isaias 56:7; Jeremias 7:11) Iha loron antes neʼe, nia halo ona milagre barak. Tanba buat furak neʼebé nia halo, labarik sira hakfodak no komesa hahiʼi nia. Maibé, ulun-naʼin relijiaun sira ho hirus husu Jesus se nia rona buat neʼebé labarik sira hatete ka lae. Nia hatán: “Haʼu rona duni. Imi seidauk lee: ‘Husi labarik sira-nia ibun no kosok-oan sira neʼebé inan koʼus mak ó hetan hahiʼi’?” (Mateus 21:16; Salmo  8:2) Jesus hakarak mane sira-neʼe hatene katak Maromak nia Liafuan apoia buat neʼebé labarik sira-neʼe halo.

⁹ Tuirmai, ulun-naʼin relijiaun sira-neʼe halibur hamutuk hodi kontra nia. Sira dehan: “Ho kbiit neʼebé mak ó halo buat neʼe?” (Mateus 21:23) Jesus hatudu ona ho klaru kona-ba hun husi ninia hanorin. Nia la hanorin buat foun ka doutrina foun. Nia esplika deʼit ninia Aman nia Liafuan neʼebé hakerek ona. Tuir loloos, amlulik sira no eskriba sira-neʼe la hatudu respeitu ba Maromak Jeová no ba ninia Liafuan. Sira merese duni atu Jesus fó sai sira-nia hahalok aat no laran-aat.—Mateus 21:23-46.

10. Oinsá mak ita bele banati-tuir Jesus nia dalan atu uza Maromak nia Liafuan? Saida deʼit mak ajuda ita atu halo ida-neʼe?

¹⁰ Hanesan Jesus, ema kristaun loos ohin loron sadere ba Maromak nia Liafuan kuandu haklaken. Iha mundu tomak ema hatene katak Testemuña ba Jeová laran-manas atu fahe mensajen husi Bíblia. Ita-nia livru sira temi beibeik eskritura husi Bíblia. No iha ita-nia serbisu haklaken, ita halo buat neʼebé hanesan hodi hakaʼas an atu hatudu eskritura ba ema neʼebé ita hasoru. (2 Timóteo 3:16) Ita haksolok tebes kuandu ema fó lisensa atu ita lee eskritura ida ba sira no ajuda sira atu komprende no hafolin Maromak nia Liafuan! Maski ita la iha neon neʼebé perfeitu hanesan Jesus, maibé ita iha buat barak liu neʼebé ajuda ita atu haklaken se kompara ho buat neʼebé Jesus iha bainhira nia iha rai. Porezemplu, ita iha ona Bíblia neʼebé kompletu no halo ona iha língua barak. Ita mós iha buat barak neʼebé ajuda ita atu buka-hetan lalais eskritura sira neʼebé ita presiza. Tan neʼe, mai ita hakaʼas an atu kontinua temi liafuan husi Bíblia no uza oportunidade hotu atu ajuda ema atu hatene Maromak nia Liafuan!

11. Tanbasá mak Jesus presiza defende beibeik Maromak nia Liafuan?

¹¹ Jesus sempre haree katak Satanás no sira neʼebé tuir nia, ho neon uza sala Maromak nia Liafuan maibé ida-neʼe la halo nia hakfodak. Iha orasaun Jesus hatete ba nia Aman: “Ita-nia liafuan mak lia-loos.” (João 17:17) Liután neʼe, Jesus mós hatene katak Satanás, “ukun-naʼin mundu neʼe nian”, mak  “bosok-teen no lia-bosok nia aman”. (João 8:44; 14:30) Iha tempu neʼebé Satanás tenta Jesus ba dala tolu, Jesus la simu tentasaun sira-neʼe no dala ida-idak Jesus hatán hodi temi fali Eskritura sira. Kuandu Satanás temi versíkulu ida iha livru Salmo no ho neon uza ida-neʼe iha dalan neʼebé sala, Jesus defende Maromak nia Liafuan.—Mateus 4:6, 7.

12-14. (a) Oinsá mak ulun-naʼin relijiaun sira la hatudu respeitu ba Moisés nia Ukun-Fuan? (b) Oinsá mak Jesus defende Maromak nia Liafuan?

¹² Jesus sempre defende Maromak nia Liafuan husi ema sira neʼebé ho neon uza sala ida-neʼe. Ulun-naʼin relijiaun sira iha Jesus nia tempu hanorin Maromak nia Liafuan iha dalan neʼebé la loos. Sira hanoin liu kona-ba halo tuir buat neʼebé kiʼik liu husi Moisés nia Ukun-Fuan, maibé la hanoin kona-ba razaun tansá Maromak fó lei ida-neʼe. Sira haburas adorasaun neʼebé tuir lei deʼit, hodi hanoin kona-ba buat neʼebé ema bele haree. Sira la hanoin kona-ba buat neʼebé importante liu hanesan justisa, laran-luak, no laran-metin. (Mateus 23:23) Oinsá mak Jesus defende Maromak nia Ukun-Fuan?

¹³ Iha Jesus nia diskursu iha foho, Jesus uza beibeik liafuan hanesan “imi rona katak”, hodi esplika lei ida husi Moisés nia Ukun-Fuan. Tuirmai nia uza tan liafuan hanesan “maibé haʼu dehan ba imi”, hodi esplika diʼak liután kona-ba tansá Maromak fó ukun-fuan neʼe ba ema atu halo tuir. Ida-neʼe hatudu katak nia koko atu kontra Maromak nia Ukun-Fuan ka lae? Lae, nia defende ida-neʼe. Porezemplu, ema barak hatene didiʼak ukun-fuan neʼebé dehan “keta oho”. Maibé, Jesus hatudu sai ba sira katak se sira komprende tansá Maromak fó lei neʼe, sira sei la odi ema ida, tanba odi mak hakat primeiru atu oho ema. Nuneʼe mós, haburas hakarak neʼebé sala ba ema ida neʼebé laʼós ita-nia kaben, neʼe kontra matadalan iha Maromak nia lei kona-ba labele halo sala-foʼer.—Mateus 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

¹⁴ Jesus mós hatete: “Imi rona ema uluk dehan: ‘Hadomi ó-nia maluk, rai odi hasoru ó-nia funu-balun.’ Haʼu fali dehan ba imi: ‘Hadomi imi-nia funu-balun sira, harohan ba sira neʼebé hanehan imi.’” (Mateus 5:43, 44) Mandamentu atu  “rai odi hasoru ó-nia funu-balun” mai husi Maromak nia Liafuan ka lae? Lae. Ulun-naʼin relijiaun sira mak inventa mandamentu neʼe. Sira uza ema nia hanoin atu taka netik Maromak nia Ukun-Fuan neʼebé perfeitu. Jesus ho aten-brani defende Maromak nia Liafuan husi ema nia tradisaun.—Marcos 7:9-13.

15. Oinsá mak Jesus defende Maromak nia Ukun-Fuan husi sira neʼebé koko atu halo Ukun-Fuan neʼe haree hanesan todan no susar tebes atu halo tuir?

¹⁵ Ulun-naʼin relijiaun sira mós la respeitu Maromak nia Ukun-Fuan hodi halo Ukun-Fuan neʼe haree hanesan buat neʼebé todan no susar tebes atu halo tuir. Kuandu Jesus no nia dixípulu sira laʼo liu toʼos ida, no ninia dixípulu sira foti trigu musan balu, ema fariseu balu hatete katak Jesus nia dixípulu sira kontra ukun-fuan kona-ba loron Sábadu. Iha tempu neʼe Jesus uza ezemplu husi Eskritura atu defende Maromak nia Liafuan husi ema neʼebé hakarak atu uza sala ida-neʼe. Nia temi eskritura ida neʼebé koʼalia kona-ba ema han paun templu nian laʼós iha fatin santu. Ida-neʼe akontese iha tempu neʼebé David no ninia ema sira hamlaha no sira husu paun atu han. Situasaun hanesan neʼe temi dala ida deʼit iha Eskritura Lia-Ebraiku. Jesus uza situasaun neʼe atu hatudu ba ema fariseu sira katak sira haluha buat importante liu, neʼe mak Maromak Jeová nia laran-sadiʼa no laran-luak.—Marcos 2:23-27.

16. Oinsá mak ulun-naʼin relijiaun sira uza sala Moisés nia Ukun-Fuan kona-ba soe-malu? Saida mak Jesus hanorin?

¹⁶ Ulun-naʼin relijiaun sira mós inventa razaun oioin hodi halo Maromak nia Liafuan sai la folin. Porezemplu, Ukun-Fuan fó lisensa ba mane ida atu soe nia feen se nia haree katak iha “buat ruma neʼebé la loos” ba feto neʼe, neʼe karik problema boot ida neʼebé lori moe ba ninia laʼen. (Deuteronómio 24:1) Maibé, iha Jesus nia tempu, ulun-naʼin relijiaun sira uza sala lei neʼe atu fó lisensa ba mane ida atu soe nia feen tanba razaun kiʼik deʼit, hanesan teʼin hahán sai motuk. a Jesus hatudu katak sira komprende sala duni Moisés nia liafuan  neʼebé Maromak leno. Tuirmai Jesus hanorin Maromak Jeová nia hakarak uluk nian kona-ba moris kaben, neʼe katak laʼen bele iha feen ida deʼit, no iha razaun ida deʼit atu soe malu, razaun neʼe mak sala-foʼer.—Mateus 19:3-12.

17. Oinsá mak ema kristaun ohin loron banati-tuir Jesus hodi defende Maromak nia Liafuan?

¹⁷ Ohin loron, Kristu nia dixípulu sira mós sente katak sira presiza defende Eskritura Sagrada husi sira neʼebé uza sala ida-neʼe. Kuandu ulun-naʼin relijiaun sira hanorin katak matadalan iha Bíblia kona-ba morál mak la folin ona iha tempu modernu, tuir loloos sira la respeitu Maromak nia Liafuan. Relijiaun sira mós la respeitu Bíblia kuandu sira hanorin doutrina bosok no dehan katak doutrina sira-neʼe mai husi Bíblia. Ita hafolin ita-nia knaar espesiál atu defende Maromak nia Liafuan neʼebé moos. Porezemplu, ita bele hatudu ba ema katak Maromak laʼós parte husi Trindade. (Deuteronómio 4:39) Iha tempu neʼebé hanesan, ita defende Maromak nia Liafuan ho laran-maus no respeitu.—1 Pedro 3:15.

18, 19. Ezemplu saida deʼit mak hatudu katak Jesus iha matenek atu esplika Maromak nia Liafuan?

¹⁸ Jesus moris ona iha lalehan kuandu ema hakerek Eskritura Lia-Ebraiku. Ita bele fiar katak nia sente haksolok tebes atu bele mai iha rai hodi hola parte atu esplika Maromak nia Liafuan! Porezemplu, hanoin toʼok kona-ba loron neʼebé nia hasoru ninia dixípulu naʼin-rua iha dalan ba Emaús depois nia moris hiʼas. Antes sira hatene sé mak nia, dixípulu sira-neʼe konta ba nia oinsá sira sente triste no bilán tanba sira-nia Naʼi neʼebé sira hadomi mate. Saida mak Jesus halo? Bíblia dehan: “Hahú husi Moisés no profeta sira hotu, [Jesus] hatudu ba sira buat hotu neʼebé hakerek tiha kona-ba nia.” Ida-neʼe halo sira sente oinsá? Bíblia fó sai katak sira sente laran-manas kuandu ‘Jesus koʼalia ba sira tuir dalan hodi hanorin Eskritura sira’.—Lucas 24:15-32.

¹⁹ Iha loron neʼebé hanesan, Jesus mós hasoru ninia apóstolu no mós dixípulu sira seluk. Haree toʼok saida mak nia  halo ba sira. Bíblia dehan: “Nia loke sira neon atu hatene loloos Eskritura.” (Lucas 24:45) Klaru katak tempu kapás neʼe halo sira hanoin-hetan kona-ba tempu balu neʼebé liu ona kuandu Jesus ajuda sira no mós ema seluk atu komprende eskritura sira. Dala barak Jesus temi eskritura neʼebé ema barak hatene no nia esplika iha dalan neʼebé kapás hodi ajuda sira komprende diʼak liu no kleʼan liután kona-ba Maromak nia Liafuan.

20, 21. Oinsá mak Jesus esplika liafuan neʼebé Maromak Jeová koʼalia ba Moisés?

²⁰ Iha tempu ida, Jesus koʼalia ba ema saduseu lubun ida. Sira mak grupu ida neʼebé sempre hamutuk ho amlulik judeu nian. Sira la fiar kona-ba moris-hiʼas. Jesus hatete ba sira dehan: “Kona-ba moris-hiʼas husi mate, imi la lee buat neʼebé Maromak dehan ba imi: ‘Haʼu mak Abraão nia Maromak, Isaac nia Maromak, no Jacob nia Maromak.’ Nia laʼós ema mate sira-nia Maromak, maibé ema moris sira-nia Maromak!” (Mateus 22:31, 32) Eskritura neʼe ema saduseu sira hatene ho didiʼak, tanba ema neʼebé hakerek ida-neʼe mak Moisés, no sira respeitu tebes nia. Jesus nia resposta neʼe mak matenek tebes. Tanbasá?

²¹ Liafuan sira-neʼe Maromak Jeová koʼalia ba Moisés kuandu Moisés haree ai-tarak neʼebé lakan. Ida-neʼe akontese maizumenus iha tinan 1514 AEC. (Éxodo 3:2, 6) Iha tempu neʼebá Abraão mate ona ba tinan 329, Isaac mate ona ba tinan 224, no Jacob mate ona ba tinan 197. Maski nuneʼe, Jeová hatete: “Haʼu mak” sira-nia Maromak. Ema saduseu sira-neʼe hatene katak Jeová laʼós hanesan maromak falsu ida neʼebé ema jentiu adora. Ema jentiu balu fiar katak iha maromak ida neʼebé ukun ema mate iha rai nia okos. Maibé, Jesus hatete, Jeová mak “ema moris sira-nia Maromak”. Ida-neʼe katak sá? Jesus esplika ba sira katak “ba [Maromak], ema hotu moris hela”. (Lucas 20:38) Jeová sei hanoin-hetan nafatin ninia atan sira neʼebé nia hadomi maski sira mate ona, no nia sei nunka haluha sira. Ninia hakarak atu fó moris hiʼas ba sira metin duni, no tan neʼe nia koʼalia kona-ba sira hanesan sira sei moris hela.  (Roma 4:16, 17) Neʼe mak dalan diʼak tebes atu esplika Maromak nia Liafuan, loos ka lae? Sin, Jesus nia dalan diʼak atu hanorin halo “ema-lubun boot hakfodak” tebes!—Mateus 22:33.

22, 23. (a) Oinsá mak ita bele banati-tuir Jesus hodi esplika Maromak nia Liafuan? (b) Saida mak ita sei aprende iha kapítulu tuirmai?

²² Ema kristaun ohin loron iha oportunidade espesiál atu banati-tuir Jesus nia ezemplu hodi esplika Maromak nia Liafuan. Maski ita la iha neon neʼebé perfeitu, maibé dala barak ita mós bele hatudu ba ema seluk eskritura neʼebé sira hatene ona no esplika ba sira buat ruma neʼebé sira seidauk rona kona-ba eskritura neʼe. Porezemplu, karik sira repete beibeik ona liafuan “halo Ita naran sai santu” no “halo Ita-nia reinu toʼo mai ami” maibé sira seidauk hatene Maromak nia naran no saida mak ninia Reinu. (Mateus 6:9, 10) Se nuneʼe, ita iha oportunidade furak atu esplika ho klaru no simples kona-ba lia-loos husi Bíblia!

²³ Sin, hodi temi Maromak nia Liafuan, defende Maromak nia Liafuan, no esplika Maromak nia Liafuan ho didiʼak mak dalan atu banati-tuir Jesus kona-ba fahe lia-loos. Agora, mai ita aprende dalan diʼak neʼebé Jesus uza atu book ninia rona-naʼin nia laran hodi hanorin lia-loos husi Bíblia.