Skip to content

Skip to table of contents

Evidénsia kona-ba Bíblia nia profesia neʼebé sai loos

Evidénsia kona-ba Bíblia nia profesia neʼebé sai loos

IHA MONUMENTU IDA IHA ROMA, ITÁLIA, NEʼEBÉ DADA EMA HUSI MUNDU TOMAK ATU VIZITA. MONUMENTU NEʼE HARII ATU HATUDU RESPEITU BA UKUN-NAʼIN ROMA IDA NARAN TITO.

Monumentu Tito iha dezeñu rua neʼebé hatudu kona-ba akontesimentu famozu ida. Maski ema barak la hatene katak monumentu neʼe iha ligasaun ho Bíblia. Monumentu Tito mak evidénsia kona-ba Bíblia nia profesia neʼebé sai loos.

SIDADE NEʼE HETAN TESI-LIA

Maizumenus iha tinan 30 EC, governu Roma ukun área husi Bretaña no Gália (agora Fransa) toʼo Ejitu. Área sira-neʼe riku tebes no mós hakmatek. Maibé iha área ida neʼebé mak halo ukun-naʼin Roma ulun-moras, neʼe mak distritu Judeia.

Livru Encyclopedia of Ancient Rome hatete: “Iha Roma nia ukun, só ema iha distritu Judeia deʼit mak la gosta malu ho ema Roma. Ema Judeu la gosta ukun-naʼin jentiu sira neʼebé la hatudu respeitu ba sira-nia kostume, no ema Roma mós la gosta ema Judeu tanba sira ulun-toos.” Ema Judeu barak tau esperansa ba ukun-naʼin ida atu salva sira husi ema Roma no halo sira moris diʼak hanesan uluk. Maibé iha tinan 33 EC, Jesus Kristu fó sai katak Jeruzalein sei naksobu.

Jesus hatete: “Tempu sei toʼo mai bainhira ó-nia inimigu harii lutu ho ai-meik hodi haleʼu ó, no sira sei halo serku ba ó husi sorin-sorin. Sira sei harahun ó no ó-nia oan sira, no sira sei la husik fatuk ida hela iha fatuk seluk nia leten.”​—Lucas 19:43, 44.

Jesus nia liafuan neʼe halo ninia dixípulu sira konfuzaun. Loron rua liu tiha, bainhira sira haree Jeruzalein nia templu, dixípulu ida hatete: “Mestre, haree toʼok ba fatuk no uma boot sira-neʼe!” Templu nia fatuk bele naruk toʼo metru 11, luan metru 5 no aas metru 3! Maski nuneʼe, Jesus hatete: “Kona-ba buat sira neʼebé imi haree daudaun neʼe, tempu sei toʼo mai bainhira la iha fatuk ida sei husik hela iha fatuk seluk nia leten, fatuk hotu sei naksobu.”​—Marcos 13:1; Lucas 21:6.

Jesus esplika liután: “Bainhira imi haree tropa sira haleʼu Jeruzalein, imi hatene bá katak sidade neʼe besik ona atu lakon. Iha tempu neʼebá, ema neʼebé iha Judeia tenke halai ba foho, no sira neʼebé iha sidade laran tenke sai, no sira neʼebé iha toʼos labele tama fali ba sidade.” (Lucas 21:20, 21) Jesus nia liafuan neʼe sai loos ka lae?

SIDADE NEʼE NAKSOBU

Tinan 33 liu ona no Judeia nafatin iha Roma nia ukun okos. Maibé iha tinan 66 EC, Roma nia administradór ida naran Géssio Floro hadau osan husi osan-fatin templu nian, no neʼe halo ema Judeu sai hirus tebes. Lakleur deʼit, funu-naʼin Judeu sira hobur tama ba Jeruzalein, ataka no oho soldadu Roma sira, no deklara katak sira livre ona husi Roma.

Maizumenus fulan tolu liu tiha, Céstio Galo dirije tropa Roma naʼin-30.000 liu atu bá Jeruzalein no halakon ema neʼebé kontra governu Roma. Lakleur deʼit ema Roma tama ba sidade no sobu moru parte liʼur husi templu. Maibé derrepente deʼit sira para no dada an. Ema Judeu neʼebé kontra governu sente kontente no duni tuir tropa Roma. No bainhira ema Judeu kontradór sira no tropa Roma sai husi sidade, ema Kristaun sira halo tuir Jesus nia avizu hodi sai husi Jeruzalein, hakur Mota Jordaun, no halai ba foho.​—Mateus 24:15, 16.

Tinan tuirmai, Jenerál Roma naran Vespasiano no ninia oan-mane Tito bá atu ataka fali Judeia. Maibé lakleur Liurai Nero mate iha tinan 68 EC, entaun Vespasiano fila fali ba Roma atu sai liurai, tan neʼe nia entrega planu atu ataka Judeia ba ninia oan-mane Tito no tropa maizumenus naʼin-60.000.

Iha fulan-Juñu tinan 70 EC, Tito haruka ninia soldadu sira atu taa ai-hun hotu iha Judeia nia foho sira, no sira uza ai sira-neʼe atu harii lutu neʼebé naruk kilómetru 7 atu haleʼu Jeruzalein. Iha fulan-Setembru, soldadu Roma domina sidade no sunu sidade hamutuk ho templu no harahun hotu templu nia moru, hanesan buat neʼebé Jesus hatete nanis ona. (Lucas 19:43, 44) Matenek-naʼin balu kalkula katak “maizumenus ema naʼin-250.000 toʼo 500.000 mak mate iha sidade Jeruzalein no distritu Judeia tomak”.

ROMA MANÁN

Iha tinan 71 EC, Tito fila fali ba Itália no ema Roma simu nia ho haksolok tebetebes. Ema hotu iha sidade laran selebra ida-neʼe, no neʼe mak selebrasaun ida neʼebé boot tebes iha sidade kapitál.

Ema barak hobur atu haree kampaña iha Roma nia estrada boot sira. Ema bele haree rikusoin sira neʼebé hadau husi Judeia hanesan ró boot sira, drama kona-ba funu, no sasán sira husi Jeruzalein nia templu.

Ikusmai iha tinan 79 EC, Vespasiano mate no Tito mak sai fali liurai. Maibé tinan rua liu tiha, derrepente deʼit Tito mate. No ninia alin-mane, Domiciano mak troka fali ninia fatin nuʼudar liurai no harii monumentu ida atu hanoin-hetan kona-ba Tito.

MONUMENTU TITO OHIN LORON

Monumentu Tito ohin loron

Ohin loron, ema barak neʼebé vizita Roma gosta tebes Monumentu Tito. Ema balu haree monumentu neʼe nuʼudar arte neʼebé furak tebetebes, ema seluk haree ida-neʼe nuʼudar evidénsia kona-ba Roma antigu nia ukun neʼebé forsa boot, no ema seluk tan haree nuʼudar lembransa kona-ba Jeruzalein no ninia templu.

Maibé ba ema barak neʼebé lee Bíblia, Monumentu Tito iha signifikadu neʼebé boot liu. Monumentu neʼe mak evidénsia ida neʼebé hatudu katak Bíblia nia profesia sempre sai loos no profesia neʼe mai duni husi Maromak.​—2 Pedro 1:19-21.