Skip to content

Skip to table of contents

Halakon ahi-suar neʼebé aat

Halakon ahi-suar neʼebé aat

Halakon ahi-suar neʼebé aat

IHA relatóriu neʼebé halo ita laran-susar, neʼe mak loron-loron iha minutu ida nia laran ema naʼin-tolu mate iha sira-nia uma rasik. Ida-neʼe akontese tanba ahi-suar husi biomasa.

Saida mak biomasa? Ida-neʼe mak buat neʼebé ema bele hili husi toʼos ka ai-laran, hanesan ai-maran, ai-sanak kiʼikoan, duʼut, kulit husi hare, batar ka nuu, no mós animál nia teen neʼebé maran. Jornál The Kathmandu Post husi rai-Nepál hatete katak ema naʼin-2.000.000.000 liu, husi mundu nia populasaun, uza biomasa atu teʼin no atu haneruk. Dala barak, neʼe mak buat neʼebé ema kiak sira uza.

Maibé, sunu biomasa hasai ahi-suar neʼebé oho ema. Tan neʼe, saida mak ema bele halo? Organizasaun ida, neʼebé ajuda ema iha rai barak atu hadiʼa sira-nia moris, Intermediate Technology Development Group (ITDG), hatete: “La susar atu rezolve problema kona-ba poluisaun husi ahi-suar iha uma laran; buat neʼebé ema bele halo mak la husik ahi-suar tama iha uma laran ka hasai ahi-suar husi uma laran.”

Buat ida neʼebé ema bele halo mak hodi teʼin iha liʼur. Maibé, oinsá se susar atu halo ida-neʼe? Organizasaun ITDG hatete katak diʼak atu halo buat ruma hodi anin bele tama-sai. Iha dalan rua atu halo ida-neʼe; ida mak hodi halo kuak iha uma nia kakuluk no tau rede hodi animál kiʼik labele tama, no mós hodi halo janela neʼebé bele loke. Ida-neʼe bele halo anin tama no halo ahi-suar sai. Maibé, kuak iha didin ladún diʼak kuandu sunu ahi atu haneruk, nuneʼe iha dalan ida tan neʼebé ema bele halo atu hasai ahi-suar.

Organizasaun ITDG hatete katak dalan diʼak liu atu hasai ahi-suar mak hodi halo suar-fatin. Ema bele halo suar-fatin husi kaleen, bloku ka tahu. Suar-fatin neʼe taka ahi-matan hodi nuneʼe ahi-suar bele tama liuhusi fatin neʼe no sai iha uma kakuluk. Matenek-naʼin sira hatete katak bainhira halo suar-fatin atu ahi-suar bele sai, ida-neʼe hamenus ahi-suar neʼebé halo aat ba saúde ba porsentu 80. Ema neʼebé uza suar-fatin hatete katak sira-nia saúde sai diʼak liu, sira sai moos liu, sira bele halo serbisu barak liután, no sira kontente atu halimar iha uma. Ida-neʼe hatudu katak maski halo buat neʼebé simples, maibé bele hadiʼa ema nia moris diʼak liután.

[Dezeñu iha pájina 32]

Dapur iha rai-Kénia neʼebé iha suar-fatin, kuak iha uma-tatiis, no janela

Dr. Nigel Bruce/www.itgd.org