Skip to content

Skip to table of contents

Kazu tribunál neʼebé halaʼo ba tempu kleur ikusmai manán!

Kazu tribunál neʼebé halaʼo ba tempu kleur ikusmai manán!

Kazu tribunál neʼebé halaʼo ba tempu kleur ikusmai manán!

KAZU tribunál sira-neʼe hahú iha tinan 1995 no laʼo toʼo tinan 2010. Durante tempu naruk neʼe, grupu sira neʼebé lakohi relijiaun seluk atu hetan liberdade kontra hasoru ema kristaun loos iha rai-Rúsia. Grupu sira-neʼe hakaʼas an atu bandu Testemuña ba Jeová iha sidade Moskovu no mós iha fatin seluk. Maski nuneʼe, ita-nia maluk doben sira iha rai-Rúsia neʼebé laran-metin hetan bensaun husi Maromak Jeová hodi ikusmai manán. Maibé, tanbasá mak kazu sira-neʼe mosu?

LAKON NO HETAN FALI LIBERDADE!

Iha tinan 1917, Testemuña ba Jeová lakon sira-nia liberdade atu halaʼo sira-nia adorasaun. Maibé iha tinan 1990, sira hetan fali liberdade neʼe. Iha tinan 1991, sira hetan rejistu husi governu iha Uniaun Soviétika. Depois Uniaun Soviétika naksobu, Testemuña sira rejistu fali nuʼudar relijiaun ida iha Federasaun Rúsia. No governu Rúsia mós rekoñese Testemuña ba Jeová nuʼudar vítima polítiku nian neʼebé iha tempu uluk hetan terus ba tinan barak tanba sira-nia fiar. Iha tinan 1993, Departamentu Justisa simu Testemuña sira atu hetan rejistu ho naran Komunidade Moskovu husi Testemuña ba Jeová. Iha tinan hanesan, rai-Rúsia komesa atu tuir sira-nia konstituisaun foun. Konstituisaun neʼe fó liberdade ba relijiaun hotu atu bele halaʼo sira-nia adorasaun. Tan neʼe, irmaun ida ho laran-haksolok hatete: “Ami nunka hanoin katak ami sei hetan liberdade hanesan neʼe!” Nia mós hatete: “Ami hein ba tinan 50 atu haree ida-neʼe akontese!”

Irmaun-irmán sira iha rai-Rúsia aproveita “tempu neʼebé diʼak” neʼe hodi haklaken ho badinas, tan neʼe ema barak aprende lia-loos. (2 Tim 4:1, 2, MF) Feto ida hatete katak “ema barak hatudu interese tebes ba relijiaun”. Lakleur, haklaken-naʼin sira, pioneiru sira no kongregasaun sira aumenta liután. Tuir loloos, husi tinan 1990 toʼo 1995, Testemuña ba Jeová iha sidade Moskovu aumenta lalais husi 300 toʼo 5.000! Tanba ema foun barak sai Testemuña ba Jeová iha sidade Moskovu, ema neʼebé kontra relijiaun nia liberdade komesa tuur la metin. Entaun, maizumenus iha tinan 1995, sira komesa halo problema ba Testemuña sira hodi uza estadu nia lei. Situasaun aat neʼe han tempu barak atubele rezolve, no ida-neʼe envolve hakat haat.

INVESTIGASAUN KRIMINÁL LORI REZULTADU NEʼEBÉ HALO EMA HAKFODAK

Hakat primeiru hahú iha fulan-Juñu 1995. Grupu ida iha sidade Moskovu neʼebé apoia Igreja Ortodoksa Rúsia nian duun ita-nia maluk kristaun hodi dehan katak sira halo atividade kriminál. Grupu neʼe dehan katak sira reprezenta família sira neʼebé sente hirus tanba sira-nia kaben ka oan sai Testemuña ba Jeová. Iha fulan-Juñu 1996, funsionáriu husi governu neʼebé halo investigasaun la hetan buat ida neʼebé hatudu katak Testemuña sira halo sala ruma. Maski nuneʼe, grupu neʼe duun ita-nia maluk kristaun dala ida tan hodi dehan katak sira halo atividade kriminál. Ema halo investigasaun dala ida tan, maibé buat hotu neʼebé grupu neʼe duun kontra ita-nia maluk mak la loos. Maski nuneʼe, grupu neʼe duun fali tan ita-nia maluk sira ba dala tolu. Ema halo investigasaun dala ida tan kona-ba Testemuña ba Jeová iha Moskovu, maibé prokuradór la hetan informasaun neʼebé dehan katak sira halo atividade kriminál. Grupu neʼe duun ita-nia maluk ba dala haat, maibé prokuradór nafatin la hetan razaun neʼebé loos atu simu kazu neʼe. Maski nuneʼe, grupu neʼe husu tribunál atu halo investigasaun ida tan. Ikusmai, iha loron 13 Abríl 1998, investigadór foun ramata kazu neʼe.

Advogadu ida neʼebé envolve iha kazu neʼe hatete: “Maibé tuirmai, buat ida akontese neʼebé halo ema hakfodak.” Maski feto neʼebé reprezenta prokuradór no halo investigasaun ba dala lima dehan katak nia la hetan buat ida neʼebé hatudu katak Testemuña sira halo atividade kriminál, maibé nia hakarak nafatin atu lori ita-nia maluk sira ba tribunál. Feto neʼe fó sai katak Komunidade Moskovu husi Testemuña ba Jeová kontra ukun-fuan nasionál no mós ukun-fuan internasionál. Prokuradór husi Grupu Administrasaun Norte husi sidade Moskovu apoia feto neʼe, no lori ita-nia maluk sira ba tribunál. * Iha loron 29 Setembru 1998, Tribunál Distritu nian iha Golovinsky iha sidade Moskovu hahú atu tesi lia ba kazu neʼe. Ida-neʼe hamosu hakat segundu.

UZA BÍBLIA IHA TRIBUNÁL

Iha salaun neʼebé nakonu ho ema iha tribunál husi sidade Moskovu norte, prokuradór ida naran Tatyana Kondratyeva hahú atu kesar ita-nia maluk sira hodi uza lei neʼebé governu asina iha tinan 1997. Lei neʼe dehan katak estadu simu relijiaun kristaun ortodoksu, izlaun, judaízmu, no budizmu nuʼudar relijiaun neʼebé tradisionál. * Lei neʼe halo susar ba relijiaun seluk atu hetan rejistu. Lei neʼe mós fó kbiit ba tribunál atu bele bandu relijiaun sira neʼebé haburas hahalok odi ema. Hodi uza lei neʼe, prokuradór neʼe duun matak katak Testemuña ba Jeová haburas hahalok odi ema no estraga moris família nian, no tan neʼe tenke bandu sira.

Advogadu ida, neʼebé defende ita-nia maluk sira, husu pergunta hanesan neʼe: “Ema sé deʼit mak iha Kongregasaun Moskovu halo sala hodi kontra lei?” Prokuradór la bele temi ema ida neʼebé kontra lei. Maski nuneʼe, nia dehan katak livru sira husi Testemuña ba Jeová haburas hahalok odi relijiaun seluk. Atu apoia ida-neʼe, nia lee informasaun balu iha Livru Haklaken no Sedarlah! no mós iha ita-nia livru seluk (haree iha leten). Kuandu advogadu husu prokuradór kona-ba oinsá livru sira-neʼe haburas hahalok odi ema, nia hatán: “Testemuña ba Jeová hanorin katak sira deʼit mak relijiaun loos.”

Ita-nia irmaun ida neʼebé advogadu, fó Bíblia ida ba juis no ida ba prokuradór, no irmaun neʼe lee husi Efeso 4:5 neʼebé dehan: “Iha Naʼi ida deʼit, fiar ida deʼit, batizmu ida deʼit.” Lakleur, juis, prokuradór no advogadu, ho Bíblia nakloke iha sira-nia liman, komesa koʼalia hamutuk hodi lee eskritura sira hanesan Joao 17:18 no Tiago 1:27. Depois neʼe, juis husu: “Eskritura sira-neʼe haburas hahalok odi relijiaun sira seluk ka lae?” Prokuradór dehan katak nia la iha matenek atu fó komentáriu kona-ba Bíblia. Advogadu hatudu livru sira husi Igreja Ortodoksa Rúsia nian neʼebé kritika makaʼas Testemuña ba Jeová, no nia husu: “Liafuan sira-neʼe kontra lei ka lae?” Prokuradór neʼe hatán: “Haʼu la bele fó komentáriu tanba haʼu la hatene kona-ba buat neʼebé igreja nian.”

SIRA DUUN MATAK DEʼIT

Kuandu prokuradór neʼe duun Testemuña sira nuʼudar ema neʼebé estraga moris família nian, nia mós hatete katak sira la selebra loron-boot sira, hanesan Natál. Maibé, depois neʼe nia rekoñese katak lei iha rai-Rúsia la obriga ema atu selebra Natál. Entaun, ema hotu iha rai-Rúsia, inklui mós Testemuña ba Jeová, iha direitu atu hili rasik. Prokuradór neʼe mós dehan katak Testemuña sira-nia organizasaun ‘hanetik oan sira atu halimar no sente haksolok’. Maibé, kuandu advogadu husu se nia koʼalia ona hamutuk ho joven sira husi família Testemuña ba Jeová, nia dehan nia nunka koʼalia ba sira. Kuandu advogada ida husu prokuradór se nia tuir ona reuniaun ida husi Testemuña ba Jeová, nia hatán: “Haʼu la presiza halo ida-neʼe.”

Prokuradór konvida doutór kona-ba psikiatria atu fó sasin. Nia dehan katak se ema lee livru husi Testemuña ba Jeová, sira sei hetan moras mentál. Kuandu advogada ida fó sai katak doutór nia liafuan neʼebé nia hakerek ba tribunál hanesan deʼit ho dokumentu ida husi ulun-naʼin sira ba Igreja Ortodoksa iha Moskovu, doutór neʼe dehan katak nia kopia deʼit liafuan balu neʼebé ulun-naʼin sira mak hakerek. Nia dehan: “Ami uza diskete [kasete komputadór nian] ida deʼit.” Nia mós fó sai katak nia nunka fó tratamentu ba ema neʼebé Testemuña ba Jeová. Maibé, doutór psikiatria seluk fó sasin katak nia buka informasaun kona-ba Testemuña naʼin-100 liu iha sidade Moskovu. Informasaun neʼebé nia hetan hatudu katak grupu neʼe la iha moras mentál, no mós kuandu sira sai Testemuña ba Jeová, sira respeitu liután ema husi relijiaun seluk.

MANÁN MAIBÉ SEIDAUK METIN

Iha loron 12 Marsu 1999, kazu neʼe iha tribunál iha sidade Moskovu para ba tempu uitoan tanba juis hili ema matenek naʼin-lima atu halo investigasaun kona-ba livru sira husi Testemuña ba Jeová. Maibé antes neʼe, Ministériu Justisa husi rai-Rúsia mós hili ema matenek balu atu halo investigasaun neʼebé hanesan. Grupu neʼebé Ministériu hili hatoʼo sira-nia relatóriu iha loron 15 Abríl 1999, fó sai katak sira la hetan informasaun aat ida husi Testemuña sira-nia livru. Entaun, iha loron 29 Abríl 1999, Ministériu Justisa hafoun fali Testemuña ba Jeová nia rejistu. Maski tribunál neʼe simu relatóriu neʼebé fó sai buat diʼak kona-ba Testemuña ba Jeová, maibé juis husu nafatin ninia grupu seluk atu halo investigasaun kona-ba livru sira-neʼe. Ida-neʼe hamosu situasaun neʼebé halo ema hakfodak, tanba Ministériu Justisa rekoñese ona Testemuña ba Jeová nuʼudar relijiaun neʼebé tuir lei, maibé iha tempu hanesan, Departamentu Justisa husi sidade Moskovu halo investigasaun tanba dehan katak sira kontra lei!

Besik tinan rua liutiha mak kazu neʼe hahú fali, no iha loron 23 Fevereiru 2001, Juis Yelena Prokhorycheva prontu atu fó sai ninia desizaun. Depois nia haree didiʼak kona-ba informasaun neʼebé nia simu husi grupu neʼebé nia hili, nia halo desizaun hodi dehan: “Kona-ba komunidade relijiozu husi Testemuña ba Jeová iha sidade Moskovu, la iha razaun atu halakon sira-nia rejistu no bandu sira-nia atividade.” Ikusmai, lei hatudu katak ita-nia maluk sira la halo sala no ema duun matak deʼit sira! Maski nuneʼe, prokuradór la simu desizaun neʼe no husu atu lori kazu neʼe ba Tribunál Sidade Moskovu nian, tribunál neʼebé aas liu. Depois fulan tolu, iha loron 30 Maiu 2001, tribunál neʼe dehan katak desizaun husi Juis Prokhorycheva la iha folin. Tribunál foun neʼe haruka atu loke fali kazu neʼe no foti prokuradór neʼebé hanesan, maibé hili juis seluk. Ida-neʼe hamosu hakat terseiru.

KAZU LAKON MAIBÉ DESIZAUN LA METIN

Iha loron 30 Outubru 2001, juis ida naran Vera Dubinskaya rona fali kazu neʼe. * Prokuradór Kondratyeva temi fali katak Testemuña ba Jeová haburas hahalok odi ema. Nia hatutan tan katak hodi bandu Testemuña ba Jeová, ida-neʼe mak proteje Testemuña sira-nia direitu! Tanba Testemuña sira la simu duni desizaun neʼe, sira hotu neʼebé iha sidade Moskovu, hamutuk naʼin-10.000, halo kedas surat hodi asina sira-nia naran no dehan sai katak sira la presiza duni prokuradór nia ajuda atu “proteje” sira. Depois, sira haruka surat neʼe ba tribunál.

Prokuradór dehan katak nia la presiza fó sai Testemuña sira-nia sala. Nia dehan katak kazu neʼe mak kona-ba Testemuña ba Jeová nia livru sira no buat neʼebé sira fiar, laʼós kona-ba sira-nia atividade. Nia dehan katak nia sei husu ema matenek ida husi Igreja Ortodoksa atu fó sasin. Tuir loloos, ida-neʼe hatudu ho klaru katak ema-boot iha igreja envolve an duni ho grupu neʼebé hakaʼas governu atu bandu Testemuña ba Jeová. Iha loron 22 Maiu 2003, juis halibur grupu ema matenek ida seluk atu halo investigasaun dala ida tan kona-ba livru sira husi Testemuña ba Jeová.

Iha loron 17 Fevereiru 2004, kazu neʼe hahú fali iha tribunál atu haree rezultadu husi grupu neʼebé halo investigasaun. Ema matenek sira-neʼe haree katak Testemuña nia livru sira book lee-naʼin atu “halaʼo didiʼak moris família nian no moris kaben nian”. Sira dehan katak livru sira-neʼe la haburas hahalok odi ema. Sira mós hatudu katak matenek-naʼin sira seluk iha hanoin neʼebé hanesan. Sira lori profesór relijiaun nian ida atu fó sasin iha tribunál, no husu nia: “Tanbasá mak Testemuña ba Jeová bá haklaken?” Nia hatán ba tribunál: “Ema kristaun presiza halo serbisu haklaken. Neʼe mak buat neʼebé Evanjellu hatete no neʼe mak serbisu neʼebé Kristu haruka ninia dixípulu sira atu halo. Nia haruka sira ‘atu bá no haklaken iha mundu tomak’.” Maski nuneʼe, iha loron 26 Marsu 2004, juis bandu Testemuña ba Jeová nia atividade sira iha sidade Moskovu. Iha loron 16 Juñu 2004, Tribunál Sidade Moskovu nian apoia desizaun kona-ba bandu neʼe. * Kona-ba desizaun neʼe, irmaun ida neʼebé serbí nuʼudar Testemuña ba tinan barak hatete: “Durante tempu neʼebé Uniaun Soviétika ukun, estadu obriga ema Rúsia atu sai ateu [katak, la iha fiar ba Maromak]. Agora, estadu obriga ema Rúsia atu sai parte husi Igreja Ortodoksa.”

Maibé, ita-nia maluk sira halo saida kona-ba bandu neʼe? Sira hatudu hahalok hanesan Neemias nian iha tempu antigu. Iha tempu neʼebá, inimigu sira kontra hasoru Maromak nia povu atu la harii moru iha Jerusalém, maibé Neemias no ema Israel la husik inimigu sira-neʼe atu hapara sira-nia serbisu. Sira “nafatin harii moru” no “kontinua halo serbisu ho laran-manas”. (Neem 4:1-6) Ohin loron mós, ita-nia maluk sira husi sidade Moskovu la husik ema neʼebé kontra sira atu hapara sira-nia serbisu atu haklaken lia-foun diʼak. (1 Ped 4:12, 16) Sira fiar duni katak Maromak Jeová sei tau matan ba sira, no sira prontu atu hasoru hakat númeru haat neʼebé besik ona atu mosu.

SUSAR SIRA SAI BOOT LIU

Iha loron 25 Agostu 2004, ita-nia maluk sira haruka dokumentu sira ba Kremlin atu fó ba señór Vladimir Putin, neʼebé prezidente ba rai-Rúsia iha tempu neʼebá. Dokumentu sira-neʼe, neʼebé ho volume 76, fó sai ita-nia maluk sira-nia sentimentu kona-ba bandu neʼe, no inklui asinatura husi ema naʼin-315.000. Iha tempu hanesan, ema-boot husi Igreja Ortodoksa Rúsia nian dehan: “Ami kontra duni atividade sira husi Testemuña ba Jeová.” Ema-boot ida husi relijiaun Izlaun dehan katak bandu neʼe mak “desizaun neʼebé importante no diʼak”.

Ema barak iha rai-Rúsia fiar lia-bosok sira kona-ba Testemuña ba Jeová no komesa sai brani atu ataka sira. Kuandu Testemuña balu bá haklaken iha sidade Moskovu, ema tuku no tebe sira. Mane ida hirus tebes no duni sai ita-nia irmán ida husi fatin neʼebé nia haklaken. Mane neʼe tebe makaʼas irmán nia kotuk no nia monu no nia ulun baku ba rai. Nia presiza bá ospitál. Maski nuneʼe, polísia la kaer mane neʼebé ataka nia. Polísia kaer mak Testemuña seluk, hanehan sira-nia liman-fuan, hasai sira-nia foto, no hatama sira iha komarka laran ba kalan ida. Patraun sira ba salaun oioin iha sidade Moskovu hetan ameasa tanba Testemuña sira aluga sira-nia fatin. Lakleur, kongregasaun barak la bele aluga tan reuniaun-fatin. Porezemplu, iha fatin ida kongregasaun 40 tenke uza ita-nia Reuniaun-Fatin boot neʼebé iha salaun haat. Kongregasaun ida neʼebé uza fatin neʼe ba sira-nia diskursu públiku no atu estuda Livru Haklaken presiza hahú reuniaun iha tuku hitu ho balu dadeer. Katuas área nian ida dehan: “Atu tuir reuniaun, irmaun-irmán sira tenke hadeer tuku lima. Maski nuneʼe, sira kontente atu halo ida-neʼe ba tinan ida liu.”

ATU “FÓ SASIN”

Atu hatudu katak bandu neʼebé halo iha sidade Moskovu la tuir lei, iha fulan-Dezembru 2004, Testemuña sira-nia advogadu husu ajuda husi Tribunál Europeu ba Direitus Umanus. (Haree kaixa “Tanbasá mak tribunál iha rai-Fransa haree fali ba tribunál iha rai-Rúsia nia desizaun?”, iha pájina 6) Depois tinan neen liu tiha, iha loron 10 Juñu 2010, tribunál neʼe halo desizaun neʼebé hamoos fali Testemuña ba Jeová sira-nia naran! * Tribunál neʼe haree didiʼak ba buat hotu neʼebé ema kesar kona-ba ita-nia maluk sira, no foti desizaun katak buat sira-neʼe hotu mak laloos. Tribunál neʼe mós dehan katak governu husi rai-Rúsia iha responsabilidade atu “la bandu tan Testemuña sira-nia atividade no hadiʼa rezultadu aat hotu neʼebé mosu tanba bandu neʼe”.—Haree kaixa “Tribunál nia desizaun”, iha pájina 8.

Tribunál Europeu foti desizaun katak Konvensaun Europeu ba Direitus Umanus mak proteje Testemuña ba Jeová. Desizaun neʼe la kona deʼit rai-Rúsia, maibé kona mós rai 46 neʼebé sai tiha nuʼudar membru ba Konsellu Europa nian. Juis sira, advogadu sira, no matenek-naʼin sira neʼebé estuda kona-ba ema sira-nia direitu, iha rai barak, mós hatudu interese ba desizaun neʼe. Tanbasá? Tanba kuandu juis sira husi Tribunál Europeu halo sira-nia investigasaun, sira estuda desizaun ualu seluk neʼebé Tribunál Europeu foti tiha ona, neʼebé apoia Testemuña ba Jeová. Sira mós estuda kona-ba kazu sia neʼebé Testemuña ba Jeová manán iha tribunál iha rai-Arjentina, Kanadá, Japaun, Rúsia, Áfrika Súl, España, Inglaterra, no Estadus Unidus. Agora, Testemuña ba Jeová iha mundu tomak bele uza desizaun husi Tribunál Europeu ba Direitus Umanus atu defende buat neʼebé sira fiar no sira-nia atividade.

Jesus hatete ba ninia dixípulu sira: “[Ema] sei lori hodi kesar imi ba ema-boot no liurai sira tanba haʼu, atu imi fó sasin ba sira no ba jentiu sira.” (Mt 10:18) Kazu sira-neʼe, neʼebé halaʼo durante tinan 15, fó oportunidade ba ita-nia maluk sira iha sidade Moskovu no iha fatin seluk atu haklaken Maromak Jeová nia naran ba ema barak tebes. Buat hotu neʼebé akontese iha kazu sira-neʼe “fó sasin” no “habelar evanjellu” ka lia-foun diʼak. (Flp 1:12) Tuir loloos, kuandu Testemuña sira iha sidade Moskovu bá haklaken ohin loron, ema barak husu sira: “Governu bandu imi ka lae?” Pergunta hanesan neʼe fó oportunidade ba ita-nia maluk sira atu esplika kona-ba ita-nia fiar. Klaru katak la iha buat ida neʼebé bele hapara ita atu haklaken kona-ba Maromak nia Ukun. Ita halo orasaun ba Jeová atu kontinua fó bensaun no hametin ita-nia irmaun-irmán sira neʼebé aten-brani iha rai-Rúsia, neʼebé ita hadomi tebes.

[Nota–rodapé]

^ par. 8 Sira haruka kazu neʼe ba tribunál iha loron 20 Abríl 1998. Depois semana rua, iha loron 5 Maiu, rai-Rúsia nia parlamentu vota atu apoia Konvensaun Europeu ba Direitus Umanus.

^ par. 10 “Igreja Ortodoksa Rúsia nian hakaʼas governu atu halo lei neʼe tanba igreja lakohi atu lakon ninia kbiit iha rai-Rúsia no hakarak namanas atu bandu Testemuña ba Jeová.”—Associated Press, 25 Juñu 1999.

^ par. 20 Buat neʼebé halo ema hakfodak mak iha data neʼe, tinan 10 liubá, governu husi Federasaun Rúsia halo lei neʼebé rekoñese Testemuña sira neʼebé iha tempu Soviétika hetan terus tanba sira-nia fiar, nuʼudar vítima polítiku nian.

^ par. 22 Bandu neʼe halakon rejistu neʼebé uluk kongregasaun sira iha sidade Moskovu iha. Grupu neʼebé kontra ita hanoin katak bandu neʼe sei hapara ita-nia maluk sira-nia serbisu haklaken.

^ par. 28 Governu Rúsia husu Tribunál Europeu ba Direitus Umanus nia Komité Boot, neʼebé hamutuk juis naʼin-lima, atu lori fali kazu neʼe ba Komité Boot neʼe. Maibé iha loron 22 Novembru 2010, Komité Boot la simu. Hodi halo nuneʼe, desizaun neʼebé foti iha loron 10 Juñu 2010 sai metin ona.

[Kaixa/Dezeñu iha pájina 6]

Tanbasá mak tribunál iha rai-Fransa haree fali ba tribunál iha rai-Rúsia nia desizaun?

Iha loron 28 Fevereiru 1996, rai-Rúsia asina Konvensaun Europeu ba Direitus Umanus. (Iha loron 5 Maiu 1998, Rúsia nia parlamentu vota atu apoia Konvensaun neʼe.) Hodi asina Konvensaun neʼe, governu husi rai-Rúsia dehan katak ninia povu iha

‘liberdade atu hili relijiaun rasik no liberdade atu halaʼo sira-nia relijiaun iha uma no iha fatin públiku no mós liberdade atu troka sira-nia relijiaun se sira hakarak atu halo nuneʼe’.—Artigu 9.

‘direitu atu koʼalia no hakerek buat neʼebé sira hanoin iha dalan neʼebé hatudu respeitu no atu fahe informasaun neʼe ba ema seluk’.—Artigu 10.

‘direitu atu hola parte iha reuniaun sira ho dame’.—Artigu 11.

Ema ida ka organizasaun ida neʼebé koko atu lori ninia kazu ba tribunál aas liu iha ninia rai, maibé sente katak nia seidauk hetan justisa, bele lori ninia kazu ba Tribunál Europeu ba Direitus Umanus iha Strasbourg, iha rai-Fransa (haree dezeñu iha leten). Tribunál neʼe iha juis hamutuk ema naʼin-47, neʼe katak iha juis ida ba nasaun ida-idak neʼebé asina Konvensaun Europeu ba Direitus Umanus. Governu sira neʼebé asina Konvensaun neʼe tenkesér halo tuir desizaun neʼebé Tribunál neʼe halo.

[Kaixa iha pájina 8]

Tribunál nia desizaun

Liafuan balu husi Tribunál Europeu ba Direitus Umanus nia desizaun mak tuirmai neʼe.

Ema duun katak Testemuña ba Jeová estraga moris família nian. Tribunál nia juis sira deside katak neʼe la loos. Sira dehan:

“Problema sira mosu tanba membru família neʼebé la tuir relijiaun neʼe mak la simu no kontra maluk família nia direitu atu halaʼo ninia relijiaun.”—Par. 111.

Tribunál la hetan informasaun ruma neʼebé hatudu katak Testemuña sira uza dalan oioin atu “kontrola ema nia hanoin”. Juis sira dehan:

“Tribunál neʼe sente hakfodak tanba tribunál sira-neʼe [iha rai-Rúsia] la temi ema ida nia naran neʼebé fó sai katak nia lakon ninia liberdade atu hili tanba [Testemuña sira] uza dalan sira-neʼe.”—Par. 129.

Ema mós duun katak Testemuña ba Jeová estraga sira-nia saúde rasik hodi lakohi simu transfuzaun raan. Tribunál la simu ida-neʼe, hodi dehan:

“Liberdade atu simu ka la simu tratamentu ruma, ka atu simu tratamentu oin seluk mak buat neʼebé importante ba ema ida-idak atu bele hili rasik. Pasiente neʼebé idade boot ona iha liberdade atu halo desizaun, porezemplu, kona-ba se nia sei simu ka la simu operasaun ka tratamentu ruma, no mós, se nia sei simu ka la simu transfuzaun raan.”—Par. 136.