Skip to content

Skip to table of contents

Uza nanál nia kbiit iha dalan neʼebé diʼak

Uza nanál nia kbiit iha dalan neʼebé diʼak

“Haʼu hein katak liafuan husi haʼu-nia ibun . . . monu loos ba Ita, oh, Jeová.”—SALMO (MAZMUR) 19:14.

KNANANUK: 21, 35

1, 2. Tanbasá mak dalan neʼebé ita uza nanál hanesan mós ho uza ahi?

IHA tinan 1871, fulan-Outubru, ahi boot ida han ai-laran iha Wisconsin, iha rai-Estadus Unidus. Bainhira ahi neʼe lakan, lalais deʼit ahi neʼe han naklekar ba ai-laran tomak. Ahi neʼe han mohu ai-hun rihun ba rihun. No ahi nia klaak no ninia manas han mate ema naʼin-1.200 resin. Ahi neʼe mai husi neʼebé? Ahi neʼe hahú deʼit husi ahi-funan neʼebé mai husi komboiu nia roda. Akontesimentu neʼe halo ita hanoin fali liafuan husi Tiago 3:5. Eskritura neʼe dehan: “Haree bá! Ahi neʼebé kiʼik bele han ai-laran neʼebé boot.” Tanbasá mak eskritura temi liafuan sira-neʼe?

2 Ita bele haree razaun neʼe iha versíkulu 6, neʼebé dehan: “Nanál mak hanesan ahi ida.” Nanál reprezenta ita-nia kbiit koʼalia nian. Buat neʼebé ita koʼalia bele hanesan ho ahi, nia bele hamosu problema boot. Bíblia mós hatete katak “nanál iha kbiit atu lori mate no moris”. (Provérbios [Amsal] 18:21) Maibé, laʼós tan deʼit ita taʼuk atu koʼalia buat ruma neʼebé bele hamosu problema, entaun ita lakohi koʼalia. Hanoin toʼok kona-ba ahi. Ahi bele estraga sasán barak, maibé neʼe la dehan katak ita lakohi ona atu uza ahi, loos ka lae? Importante mak ita hakarak hatene oinsá atu kontrola ahi neʼe. Porezemplu, ita bele uza didiʼak ahi hodi teʼin, haneruk, no halo naroman. Hanesan neʼe mós ho nanál, se ita mak uza didiʼak nia, ita mós bele uza ba atu hahiʼi Maromak no ajuda ema seluk.—Salmo (Mazmur) 19:14.

3. Ita sei koʼalia kona-ba buat tolu saida kona-ba koʼalia?

3 Jeová kria ita ho prezente furak ida, neʼe mak kbiit neʼebé ita bele uza ita-nia ibun ka book an ho liman deʼit atu hatoʼo ita-nia hanoin ka sentimentu ba ema seluk. Maibé oinsá mak ita bele uza didiʼak prezente furak neʼe atu anima ema, laʼós atu hatún ema? (Lee Tiago 3:9, 10.) Mai ita hanoin kona-ba dalan importante tolu neʼe: bainhira mak tenke koʼalia, atu koʼalia saida, no oinsá atu koʼalia ba ema.

TEMPU ATU KOʼALIA

4. Iha tempu saida deʼit mak diʼak ba ita atu nonook?

4 Loroloron ita presiza koʼalia, maibé neʼe la dehan katak iha loron ida tomak ita presiza koʼalia la para hela deʼit. Bíblia hatete katak iha mós “tempu neʼebé loos atu nonook”. (Eclesiastes [Pengkhotbah] 3:7) Porezemplu, ita nonook bainhira ema ida koʼalia hela, neʼe hatudu katak ita iha respeitu. (Jó [Ayub] 6:24) Ita mós kontrola an atu la sobu ema seluk nia segredu. (Provérbios [Amsal] 20:19) No bainhira ema ida provoka ita no ita nonook deʼit, neʼe hatudu katak ita iha matenek.—Salmo (Mazmur) 4:4.

5. Iha dalan saida deʼit mak ita bele uza didiʼak prezente kbiit atu koʼalia nian?

5 Maibé, Bíblia hatete katak iha mós “tempu neʼebé loos atu koʼalia”. (Eclesiastes [Pengkhotbah] 3:7) Se ita-nia kolega ida fó prezente furak ida ba ita, ita hakarak hatudu agradese ba nia hodi tau matan didiʼak ba prezente neʼe. Ita mós hakarak hatudu ita-nia agradese ba Jeová nia prezente furak hodi uza didiʼak kbiit atu koʼalia nian ho matenek. Porezemplu, ita bele uza didiʼak prezente neʼe liuhusi koʼalia sai ita-nia sentimentu, fó anima ema seluk, koʼalia sai saida mak ita hakarak, no hahiʼi Maromak. (Salmo [Mazmur] 51:15) Maibé, oinsá mak ita hatene “tempu neʼebé loos atu koʼalia”?

6. Bíblia kompara hili didiʼak tempu atu koʼalia hanesan ho saida?

6 Tanbasá mak ita tenke hili didiʼak “tempu neʼebé loos atu koʼalia”? Tanba Provérbios (Amsal) 25:11 hatete katak: “Liafuan neʼebé koʼalia iha tempu loos mak hanesan masán osan-mean iha bikan osan-mutin nia laran.” Masán osan-mean mak buat neʼebé furak tebes. Maibé se ita tula masán neʼe iha bikan osan-mutin leten, bikan neʼe sei halo masán osan-mean neʼe haree furak liután. Hanesan neʼe mós bainhira ita hili didiʼak tempu atu koʼalia, neʼe sei halo liafuan sira neʼebé ita koʼalia rona diʼak liu no bele mós ajuda ema. Maibé oinsá mak ita bele halo tuir?

7, 8. Oinsá mak irmaun-irmán sira iha rai-Japaun banati-tuir Jesus nia ezemplu?

7 Ita-nia liafuan sira dala ruma bele duni ajuda ita-nia rona-naʼin sira, maibé se ita koʼalia iha tempu neʼebé sala, neʼe sei halo liafuan sira-neʼebé ita koʼalia saugati deʼit. (Lee Provérbios [Amsal] 15:23. *) Porezemplu, rai-nakdoko makaʼas no tsunami neʼebé akontese iha rai-Japaun iha fulan-Marsu 2011, ema naʼin-15.000 resin mak mate iha tempu neʼebá. Maski susar boot neʼe mós kona Testemuña ba Jeová sira neʼebé hela iha neʼebá, maibé Testemuña sira buka oportunidade atu uza Bíblia hodi fó konsola ba vítima seluk. Maibé problema mak, ema sira iha neʼebá moris mai fiar ona Buda no sira ladún hatene kona-ba Bíblia. Entaun irmaun-irmán sira komprende katak se sira mak koʼalia kedas kona-ba esperansa moris-hiʼas nian, karik neʼe laʼós tempu neʼebé loos. Tan neʼe, sira deside atu uza kbiit koʼalia nian hodi fó konsola deʼit ba ema sira-neʼe no esplika ba sira husi Bíblia tansá mak buat aat hanesan neʼe bele akontese ba ema neʼebé la halo sala.

8 Jesus mós hatene tempu saida mak atu nonook no iha tempu saida mak nia tenke koʼalia. (João 18:33-37; 19:8-11) Porezemplu, loron ida nia hatete ba ninia dixípulu sira: “Iha buat barak tan neʼebé haʼu atu fó sai ba imi, maibé agora imi seidauk bele komprende hotu.” (João 16:12) Irmaun-irmán sira iha Japaun mós halo tuir Jesus nia ezemplu. Bainhira tsunami akontese tiha ba tinan rua mak sira foin halo kampaña ida hodi fahe tratu ho títulu “Ema neʼebé mate ona bele moris filafali ka lae?” Iha tempu neʼebá, uma-naʼin barak mós prontu ona atu rona kona-ba esperansa moris-hiʼas nian no sira mós foti tratu sira-neʼe husi irmaun-irmán sira. Neʼe hatudu duni katak tanba ema nia kultura no relijiaun ida-idak la hanesan, tan neʼe ita presiza uza matenek atu hili tempu neʼebé loos hodi koʼalia ba ema.

9. Iha situasaun hanesan saida mak ita tenke hili tempu neʼebé loos atu koʼalia hodi bele halo ema rona ita?

9 Iha tempu saida tan mak ita presiza hili tempu neʼebé loos atu koʼalia? Karik dala ruma ema ida bele koʼalia liafuan ruma neʼebé bele hakanek ita. Iha situasaun hanesan neʼe, karik diʼak atu hanoin didiʼak uluk atu hatán fali ka lae. Se ita atu hatán fali liafuan ruma ba nia, karik ladiʼak atu koʼalia fali ba nia iha tempu neʼebé ita hirus daudauk, tanba selae ita bele koʼalia sai liafuan sira neʼebé ita lakohi koʼalia. (Lee Provérbios [Amsal] 15:28. *) Hanesan neʼe mós bainhira ita atu koʼalia ba ita-nia família sira kona-ba lia-loos. Ita hakarak sira hotu atu hatene Jeová, maibé ita tenke tetu didiʼak situasaun no hatudu pasiénsia. Se ita koʼalia liafuan neʼebé diʼak iha tempu neʼebé loos, karik ita bele halo sira rona ita.

LIAFUAN ATU KOʼALIA

10. (a) Tanbasá mak ita tenke hili didiʼak liafuan sira atu koʼalia? (b) Koʼalia hanesan saida mak ita tenke hasees an?

10 Liafuan iha kbiit atu hakanek no mós kura ema. (Lee Provérbios [Amsal] 12:18. *) Iha Satanás nia mundu, baibain ita rona ema uza beibeik liafuan atu hakanek malu. Iha televizaun ka filme, ema “kadi sira-nia nanál kroʼat hanesan surik ida” no sira “aponta liafuan moruk hanesan rama-oan sira”. Ema barak mós aprende husi sira-nia koʼalia. (Salmo [Mazmur] 64:3) Maibé ema kristaun ida tenkesér hasees an husi toman sira-neʼe. “Liafuan moruk” neʼebé ema baibain uza mak soe-lia. Ema barak hanoin katak soe-lia atu halo komik deʼit, maibé se la kuidadu, neʼe bele sai fali liafuan neʼebé la hatudu respeitu no hatún ema. Liafuan neʼebé lori komik uitoan bele halo ita-nia koʼalia rona furak. Maibé se ita-nia koʼalia mak soe-lia neʼebé halo moe ema ka hatún ema seluk, neʼe ladiʼak ba ema kristaun atu koʼalia. Bíblia dehan: “Keta husik liafuan aat sai husi imi-nia ibun maibé koʼalia deʼit buat neʼebé presiza atu hametin ema seluk, hodi nuneʼe imi-nia liafuan bele fó buat neʼebé diʼak ba sira neʼebé rona.”—Éfeso 4:29, 31.

11. Oinsá mak ita-nia liafuan liga ho ita-nia laran?

11 Jesus hatete katak “buat neʼebé sai husi ema nia ibun mai husi laran”. (Mateus 12:34) Se iha laran mak ita sente oinsá kona-ba ema ida, ita-nia ibun mós sei koʼalia tuir ita-nia laran. Se iha laran mak ita hadomi no gosta tebes ema ida, ita-nia liafuan sira mós sei hatudu sai ita-nia sentimentu ba ema neʼe, no ita mós sei koʼalia iha dalan neʼebé halo nia sente kmaan.

12. Saida mak bele ajuda ita atu bele hili liafuan neʼebé loos?

12 Atu hili liafuan neʼebé loos atu koʼalia, neʼe la fasil, tanba Liurai Salomão mós presiza “hanoin kleʼan” hodi “buka liafuan neʼebé furak no hakerek liafuan neʼebé loos kona-ba lia-loos”. (Eclesiastes [Pengkhotbah] 12:9, 10) Se ita mak sente susar atu buka-hetan liafuan neʼebé furak atu uza, ita bele halo saida? Ita bele aprende liafuan sira-neʼe husi Bíblia no husi ita-nia livru sira. Koko atu komprende liafuan foun sira neʼebé ita lee. No dalan importante ida mak koko atu uza liafuan foun sira-neʼe hodi ajuda fali ema seluk. Jesus mós aprende husi dalan hanesan neʼe, tanba Bíblia hatete katak Jeová “rasik fó haʼu [Jesus] nanál hanesan ema matenek nian, hodi haʼu bele hatene oinsá atu hatoʼo liafuan ba ema neʼebé kole”. (Isaías [Yesaya] 50:4) Hanoin uluk liafuan neʼebé ita atu koʼalia bele duni ajuda ita uza liafuan neʼebé loos. (Tiago 1:19) Karik bele husu ba ita-nia an, ‘Liafuan sira-neʼe mak buat neʼebé haʼu atu koʼalia ka lae? Liafuan sira-neʼe bele halo haʼu-nia rona-naʼin sente oinsá?’

13. Tanbasá mak importante atu koʼalia iha dalan neʼebé ema bele komprende ita?

13 Iha tempu uluk, ema Izraél sira uza trombeta nia lian hodi haruka ema halibur hamutuk ka fila fali ba sira-nia tenda, no mós fó sinál ba tropa sira atu ataka iha funu. Se trombeta nia lian mak laloos, neʼe sei lori dezastre boot ba tropa sira. Hanesan neʼe mós bainhira ita koʼalia, se ita mak koʼalia liafuan neʼebé la moos ka ema la komprende ita atu koʼalia saida, neʼe bele halo ema konfuzaun no halo ema komprende sala. Bainhira koʼalia, ita mós tenke kuidadu atu la koʼalia loos deʼit ka la tetu didiʼak uluk.—Lee 1 Korinto 14:8, 9.

14. Ezemplu saida mak hatudu katak Jesus sempre uza liafuan neʼebé fasil atu komprende?

14 Jesus sempre uza liafuan neʼebé halo fasil ba ema atu komprende nia. Ezemplu ida mak kona-ba ninia diskursu neʼebé hakerek iha Mateus kapítulu 5 toʼo 7. Iha diskursu neʼe, Jesus nunka uza liafuan neʼebé atu halo ema gaba nia. Nia mós la uza liafuan neʼebé makaʼas ka liafuan neʼebé hakanek ema nia laran. Maibé, liafuan sira neʼebé nia uza mak moos, simples, no fasil ba rona-naʼin sira atu simu. Porezemplu, Jesus uza ezemplu kona-ba oinsá Jeová tau matan ba manu sira hodi ajuda ninia dixípulu sira atu la bele laran-taridu kona-ba presiza loroloron nian. Tuirmai, nia husu ba ninia rona-naʼin sira: “Imi mak folin-boot liu fali sira, loos ka lae?” (Mateus 6:26) Jesus uza liafuan neʼebé simples no fasil atu komprende hodi book rona-naʼin sira-nia laran no anima sira.

DALAN ATU KOʼALIA

15. Tanbasá mak ita tenke koʼalia ho laran-diʼak?

15 Oinsá atu koʼalia ba ema mós importante tebes. Bainhira ema iha sidade Nazaré rona Jesus koʼalia iha sinagoga laran, sira hotu “hakfodak ho liafuan furak sira neʼebé sai husi ninia ibun”. (Lucas 4:22) Liafuan neʼebé furak no laran-diʼak bele kona no book ema nia laran, fasil mós ba ema atu halo tuir. (Provérbios [Amsal] 25:15) Ita bele banati-tuir Jesus nia ezemplu hodi koʼalia iha dalan neʼebé diʼak, kuidadu, no hanoin kona-ba ema nia sentimentu. Koʼalia iha dalan hanesan neʼe hatudu mós katak ita respeitu ita-nia rona-naʼin. Tan neʼe mak bainhira Jesus haree ema-lubun hakarak rona kona-ba ninia liafuan sira, neʼe book nia hodi “hahú hanorin sira buat barak”. (Marcos 6:34) Maski ema koʼalia aat hasoru Jesus mós nia la koʼalia aat fali hasoru ema neʼe.—1 Pedro 2:23.

16, 17. (a) Oinsá mak ita bele banati-tuir Jesus bainhira koʼalia ho família no ho belun sira iha kongregasaun? (Haree dezeñu iha pájina 18.) (b) Tanbasá mak importante atu koʼalia ho laran-diʼak? Konta toʼok ezemplu ida.

16 Dala ruma susar atu uza liafuan neʼebé mamar ka hanoin ema nia sentimentu bainhira ita koʼalia ho ema neʼebé besik tebes ho ita. Karik ita sente, ho ema neʼe ita bele koʼalia nakloke deʼit. Ida-neʼe bele akontese ba família ka entre belun diʼak sira iha kongregasaun laran. Jesus mós iha relasaun besik ho ninia dixípulu sira, maibé Jesus sente nia iha direitu atu koʼalia makaʼas ba sira ka lae? Lae! Porezemplu, bainhira Jesus nia dixípulu sira diskute malu beibeik kona-ba sé mak boot liu, Jesus uza deʼit liafuan neʼebé diʼak ho ai-knanoik kona-ba labarik ida hodi korrije sira. (Marcos 9:33-37) Jesus nia ezemplu laran-maus neʼe diʼak tebes ba katuas sira bainhira atu fó konsellu ruma.—Galásia 6:1.

17 Maski liafuan neʼebé ema koʼalia ba ita makaʼas uitoan, maibé se ita hatán ho laran-diʼak, neʼe sei lori rezultadu neʼebé diʼak. (Provérbios [Amsal] 15:1) Porezemplu, iha irmán ida neʼebé haboot oan mesak, ninia oan-mane ida finje deʼit adora Jeová. Irmán ida ho laran-diʼak koʼalia ba ninia amá: “Lalika triste tanba Ita la hanorin nia ho didiʼak husi kiʼik.” Inan neʼe hanoin didiʼak tiha, depois hatán ba irmán neʼe: “Haʼu mós lakohi nia sai hanesan agora neʼe, maibé haʼu sei la rende an atu hanorin nia. Armajedón liutiha mak ita sei haree toʼok.” Inan neʼe nia hatán ho laran-maus la halo sira hirus malu, no ninia oan mós rona hela iha tempu neʼebá, nia mós sente ninia amá nia liafuan anima tebes nia. Agora nia hatene ona katak ninia amá sempre interese hela nia. Neʼe book nia hakotu ninia relasaun ho ransu aat sira. Lakleur, nia mós hetan batizmu no ikusmai serbí iha Betel. Ezemplu neʼe fó-hanoin ita katak bainhira ita hamutuk ho irmaun-irmán, família, ka ema neʼebé ita la koñese, ita sempre hakarak “koʼalia ho laran-diʼak hodi tau masin uitoan”.—Koloso 4:6.

18. Oinsá mak banati-tuir Jesus nia ezemplu bele ajuda ita atu uza didiʼak nanál nia kbiit?

18 Kbiit atu bele fó sai ita-nia hanoin no sentimentu ho liafuan mak úniku tebes. Mai ita halo tuir Jesus nia ezemplu hodi buka tempu neʼebé loos, hili liafuan neʼebé loos, no hakaʼas an atu koʼalia ho laran-diʼak. Se ita halo nuneʼe, ita bele fiar katak ita uza nanál nia kbiit atu kura ema no halo kontente Jeová, Ida neʼebé fó kbiit atu koʼalia.

^ par. 7 Provérbios 15:23: “Ema ida haksolok tanba fó resposta neʼebé loos, no liafuan neʼebé koʼalia iha tempu loloos mak diʼak tebetebes!”

^ par. 9 Provérbios 15:28: “Ema laran-loos hanoin didiʼak antes hatán, maibé ema laran-aat nia ibun fakar sai buat aat.”

^ par. 10 Provérbios 12:18: “Liafuan neʼebé koʼalia sai hodi la hanoin uluk mak hanesan sona ho surik, maibé ema matenek nia nanál bele fó kura.”