Tansá laran-moos iha buat hotu?

EMA hotu laran-moos iha buat balu, ema balu laran-moos iha buat barak, maibé ema naʼin-hira mak hakaʼas an atu laran-moos iha buat hotu?

Maski ema barak ohin loron hatene oinsá Maromak nia haree kona-ba laran-moos, maibé sira ladún laran-moos iha sira-nia moris. Porezemplu, ema barak hatene ukun-fuan husi Bíblia neʼebé hatete: “Keta naʼok.” (Marcos 10:19) Maibé, ema barak sente katak tanba situasaun susar dala ruma bele naʼok ka bosok. Mai ita haree ezemplu tolu kona-ba naʼok neʼebé dala barak ema dehan katak la sala atu halo.

Se kiak, bele naʼok ka lae?

Rai-Roma nia polítiku-naʼin ida husi tempu uluk hatete: “Krime mosu tanba kiak.” Ema ida karik sente katak nia iha razaun atu naʼok tanba nia kiak. Karik ema neʼebé haree nia naʼok husik deʼit, la halo buat ida. Saida mak Jesus nia hanoin kona-ba ida-neʼe? Nia hatudu laran-diʼak tebes ba ema neʼebé kiak. “Nia hanoin tebetebes sira.” (Mateus 9:36) Maibé, nia nunka dehan katak la sala atu naʼok maski situasaun susar tebes. Nuneʼe, saida mak ema kiak presiza halo?

Maromak hatudu laran-diʼak ba ema neʼebé hakaʼas an atu halo tuir nia, no nia mós ajuda sira neʼebé hakaʼas an atu buka buat neʼebé sira presiza. (Salmo 37:25) Bíblia promete: “Maromak Jeová sei la halo ema neʼebé loos atu sai hamlaha, maibé nia sei tau ba dook buat neʼebé ema aat kaan.” (Provérbios 10:3) Ema neʼebé kiak bele fiar ida-neʼe ka lae? Victorina fiar duni.

Victorina neʼebé faluk iha oan naʼin-lima neʼebé sei eskola, ninia moris susar. Nia hela iha rai ida neʼebé kiak no governu ladún ajuda kona-ba osan. Loroloron nia iha uma nia liʼur atu buka moris, tan neʼe nia iha oportunidade barak atu naʼok. Maibé, Victorina lakohi naʼok. Duké halo ida-neʼe, ho laran-moos nia buka moris hodi faʼan sasán iha dalan ninin. Tansá mak nia laran-moos?

Victorina hatete: “Primeiru, tanba haʼu fiar katak Maromak laran-moos no katak nia sei hatudu laran-moos ba haʼu se haʼu halo tuir nia. Segundu, tanba haʼu-nia oan sira bele aprende atu sai ema laran-moos se sira haree haʼu hatudu ida-neʼe.”

Oinsá mak laran-moos ajuda nia? Nia hatete: “Ami iha ai-han, roupa, fatin atu hela. Maski  nuneʼe, dala ruma haʼu husu ajuda ba kolega, liuliu kuandu buat ruma mosu derrepente deʼit, hanesan atu selu tratamentu médiku. Haʼu sempre hetan buat neʼebé haʼu presiza. Tanbasá? Tanba haʼu-nia kolega sira hatene katak haʼu fó sai ho laran-moos haʼu-nia situasaun, no katak haʼu la bosok atu hetan liu fali buat neʼebé haʼu presiza.

“Haʼu-nia oan sira mós aprende atu sai ema laran-moos. Foin lalais, viziñu ida haree osan-rahun iha ami-nia meza leten no husu haʼu se haʼu la taʼuk katak haʼu-nia oan sira sei naʼok osan neʼe. Susar ba nia atu fiar haʼu kuandu haʼu hatete katak haʼu-nia oan sei nunka halo ida-neʼe. Entaun, nia koko sira hodi husik osan-besi rua iha ami-nia uma, iha fatin ida neʼebé ladún susar atu haʼu-nia oan sira bele hetan osan neʼe. Haʼu la hatene katak nia halo ida-neʼe. Loron tuirmai, nia mai fali no hakfodak tanba haree osan neʼe sei iha. Ba haʼu, iha oan neʼebé laran-moos folin-boot liu fali iha sasán barak.”

“Ema hotu naʼok”

Ema barak naʼok buat ruma husi sira-nia serbisu-fatin. Tan neʼe mak ema barak hatete: “Ema hotu naʼok, tansá haʼu labele?” Maibé, Bíblia hatete: “Ó labele tuir ema-lubun neʼebé atu halo buat aat.” (Êxodo 23:2) Victória halo tuir konsellu neʼe. Maibé, nia hetan rezultadu diʼak ka lae?

Kuandu Victória tinan 19, nia hetan serbisu iha fábrika neʼebé halo mina husi ai-fuan ida neʼebé haree hanesan kamii. Lakleur nia haree katak feto naʼin-40 neʼebé serbisu hamutuk ho nia lori raga atu naʼok subar ai-fuan husi serbisu fatin. Kada findesemana, feto sira-neʼe faʼan fali ai-fuan neʼebé sira naʼok, no sira hetan osan neʼebé hanesan osan neʼebé sira manán iha loron tolu ka haat. Victória hatete: “Ema hotu halo ida-neʼe, no sira hakarak haʼu mós atu halo hanesan. Maibé, haʼu lakohi, no haʼu hatete ba sira katak haʼu hakarak moris ho laran-moos. Sira goza haʼu no hatete katak haʼu sei lakon boot.

“Loron ida, kuandu ami sai husi serbisu, derrepente deʼit patraun mai. Nia revista ema hotu nia raga, no hetan ai-fuan iha ema hotu nia raga, maibé iha haʼu-nian nia la hetan buat ida. Sira hotu neʼebé naʼok, patraun dehan sira sai hotu, maibé se hakarak serbisu, sira presiza serbisu ba semana rua maibé la simu osan. Durante semana rua neʼe, kolega serbisu haree katak afinál haʼu la lakon boot.”

“Haʼu mak hetan, haʼu-nian”

Oinsá mak ita sente kuandu ita hetan buat ruma neʼebé iha folin maibé laʼós ita-nian? Ema barak sente katak buat neʼebé sira hetan mak sira-nian, no sira la hanoin atu fó fali. Sira hanoin: “Haʼu mak hetan, haʼu-nian.” Ema balu sente katak ida-neʼe la sala. Sira hanoin katak ema neʼebé lakon buat ruma karik la hanoin atu hetan fali. Ema seluk hatete katak gasta tempu deʼit atu buka-hetan ema neʼebé lakon sasán ruma atu fó fali.

Saida mak Maromak nia haree kona-ba ida-neʼe? Deuteronômio 22:1-3 hatudu katak se ema ida hetan sasán ruma neʼebé ema seluk lakon, nia presiza rai-hela sasán neʼe ‘toʼo naʼin husu fali, no tenke fó fali ba nia’. (Bíblia Sagrada) Se karik ema neʼebé hetan sasán ruma la fó-hatene buat neʼebé nia hetan, ema bele duun nia naʼok-teen. (Êxodo 22:9) Diʼak atu halo tuir ida-neʼe ohin loron ka lae? Cristina fiar katak diʼak duni atu halo tuir ida-neʼe.

Cristina mak diretora-eskola. Iha loron-kuarta ida, nia simu ninia saláriu ba fulan ida, no hanesan ema barak halo iha rai-Áfrika Oeste, nia kumu hamutuk osan neʼe no tau iha ninia pasta laran. Depois nia saʼe taksi no bá lalais tuir reuniaun ida. Kuandu nia toʼo iha neʼebá, nia buka osan-rahun iha pasta laran atu selu taksi. Maibé tanba nakukun ona, nia la haree katak osan hotu neʼebé nia foin simu monu sai tiha ba rai.

Minutu balu liutiha, mane ida naran Blaise, ho tinan 19, laʼo liu iha dalan neʼebá, no hetan osan neʼe no depois tau iha ninia bolsu. Nia iha neʼebá atu vizita kolega ida no atu tuir reuniaun neʼebé  Cristina mós atu tuir. Kuandu reuniaun neʼe hotu tiha, Blaise hatete ba ninia kolega katak nia hetan buat ruma iha liʼur no katak se ema ida lakon buat ruma, ema neʼe bele telefone nia no fó-hatene saida nia mak lakon.

Kuandu Cristina toʼo uma, nia hakfodak atu haree katak osan neʼebé nia foin simu lakon hotu. Semana ida liutiha, kuandu nia fó-hatene kona-ba ida-neʼe ba ninia kolega Josefina, kolega neʼe hatete ba nia katak iha ema ida naran Blaise neʼebé tuir reuniaun semana kotuk hetan buat ruma. Nuneʼe, Cristina telefone Blaise no fó-hatene katak buat neʼebé nia lakon mak osan tahan no hamutuk hira. Cristina kontente tebetebes kuandu Blaise fó fali ninia osan. Oinsá ho Blaise? Maski nia rai-hela osan neʼe toʼo semana ida, maibé nia hatete: “Ksolok neʼebé haʼu sente kuandu fó fali osan mak boot liu fali ksolok neʼebé haʼu sente kuandu haʼu foin hetan osan neʼe.”

Tansá mak sira hakaʼas an atu laran-moos iha buat hotu?

Maski Victorina, Victória, no Blaise hela iha fatin neʼebé la hanesan no sira la koñese malu, maibé sira iha buat ida neʼebé hanesan. Neʼe mak sira naʼin-tolu Testemuña ba Jeová. Testemuña ba Jeová halo tuir buat neʼebé Bíblia hatete kona-ba laran-moos. Sira hein ba buat neʼebé Maromak promete kona-ba moris iha mundu foun. Bíblia hatete: “Tuir Naʼi nia promesa, ita hein lalehan foun no rai foun, iha neʼebé justisa sei hela ba nafatin.” Iha tempu neʼebá, sei iha justisa tanba ema hotu iha laran-moos.—2 Pedro 3:13.

Victorina hatene katak ninia situasaun kona-ba osan karik sei susar nafatin toʼo Maromak hadiʼa buat hotu. Maski nuneʼe, nia iha relasaun diʼak ho Maromak, ida-neʼe buat neʼebé ita la bele sosa ho osan. Ninia oan sira laran-moos no hatudu hahalok diʼak. Domingu-domingu sira haksolok hodi koʼalia ba ema seluk kona-ba Maromak nia laran-diʼak no esplika oinsá mak nia sei halo kontente ema hotu neʼebé “bolu nia ho laran-loos” no oinsá nia sei tau matan ba “sira hotu neʼebé hadomi nia”.—Salmo 145:7, 18, 20.

Victória, ikusmai sai husi ninia serbisu iha fábrika no komesa fila-liman hodi faʼan garri iha merkadu (garri mak ai-han neʼebé halo husi ai-farina). Tanba nia laran-moos, ema barak gosta sosa buat neʼebé nia faʼan. Lakleur nia hamenus tempu neʼebé nia serbisu iha merkadu hodi bele uza tempu barak liután atu koʼalia ba ema seluk kona-ba esperansa moris iha mundu neʼebé ema hotu sei laran-moos. Ikusmai nia kaben, no agora nia hamutuk ho ninia kaben nafatin uza tempu barak atu haklaken.

Cristina lakon ninia osan iha Testemuña ba Jeová nia Salaun Reinu ka reuniaun-fatin nia oin. Maski Blaise koñese ema uitoan deʼit iha reuniaun neʼebé nia tuir, maibé nia hatene katak sira mak ninia irmaun no irmán kristaun neʼebé hakaʼas an atu laran-moos iha buat hotu.

Ita koñese ema barak neʼebé hakaʼas an atu laran-moos iha buat hotu ka lae? Hanoin toʼok se ita hamutuk ho ema naʼin-50, 100, ka 200 neʼebé laran-moos. Ida-neʼe buat neʼebé Testemuña ba Jeová bele hetan iha sira-nia Salaun Reinu. Ita mós bele bá fatin neʼe hodi bele koñese sira.

[Liafuan neʼebé foti husi pájina 24]

“Ba haʼu, iha oan neʼebé laran-moos folin-boot liu fali iha sasán barak.”—VICTORINA

[Kaixa iha pájina 26]

Tuir Provérbios 6:30 katak ema bele naʼok ka lae?

Provérbios 6:30 hatete: “Ema la hakribi naʼok-teen ida tan deʼit nia naʼok atu fó han ba ninia an kuandu nia hamlaha.” Liafuan sira-neʼe katak ema bele naʼok ka lae? Lae duni! Liafuan tuirmai hatudu katak tuir Maromak nia haree ema neʼebé naʼok halo sala. Versíkulu tuirmai hatete: “Maibé, bainhira ema hetan nia, nia tenke selu dala hitu barak liu fali buat neʼebé nia naʼok; nia sei fó sasán hotu neʼebé iha folin iha ninia uma.” (Provérbios 6:31) Maski ema neʼebé naʼok tanba hamlaha karik la merese kastigu hanesan ida neʼebé naʼok tanba kaan-teen ka tanba hakarak halo aat ba ema seluk, maibé naʼok-teen neʼe tenke nafatin “selu” fali. Tan neʼe, ema neʼebé hakarak halo tuir Maromak nia hakarak labele naʼok maski hasoru susar ruma iha sira-nia moris.