Susar neʼebé feto sira hasoru
“Kuandu haʼu haree oinsá ema trata aat feto sira, haʼu lakohi duni atu sai boot.”—ZAHRA, TINAN 15, foti husi jornál GEO, edisaun lia-fransés nian.
LIAFUAN neʼebé labarik-feto neʼe temi iha sorin hatudu sai kona-ba realidade neʼebé triste duni. Iha mundu tomak problema kona-ba violénsia no diskriminasaun kona duni feto sira durante sira-nia moris tomak. Hanoin toʼok kona-ba buat tuirmai neʼe.
Diskriminasaun kona-ba jéneru. Iha rai-Ásia, inan-aman barak gosta liu oan-mane sira duké oan-feto. Iha tinan 2011, relatóriu husi UN hatudu katak iha rai neʼe, feto besik naʼin-134.000.000 menus husi populasaun tanba rezultadu husi abortu, oho bebé, no la tau matan ba labarik-feto sira.
Edukasaun. Iha mundu tomak, husi ema neʼebé la bá eskola ka eskola toʼo klase 4 ba kraik, maizumenus porsentu 60 liu mak feto sira.
Abuza iha dalan seksuál. Feto naʼin-2.600.000 liu hela iha nasaun sira neʼebé seidauk iha lei kona-ba la bele abuza feen iha dalan seksuál.
Saúde. Iha rai sira neʼebé kiak, maizumenus kada minutu rua, feto ida mate tanba la simu tratamentu báziku kuandu isin-rua ka hetan problema kuandu tuur-ahi.
Direitu atu hetan rai. Maski feto sira mak halo porsentu 50 liu husi toʼos hotu iha mundu, maibé tuir lei iha nasaun barak, feto sira la iha direitu atu sai rai-naʼin ka atu simu rai nuʼudar liman-rohan.
Ema hotu iha direitu atu hetan buat sira-neʼe, maibé tanbasá mak feto sira la hetan? Neʼe tanba ema iha rai barak tuir deʼit relijiaun nia kostume no toman neʼebé husik ema atu trata aat no halo violénsia ba feto sira. Sira fiar katak halo buat sira-neʼe la sala. Jornál ida iha lia-fransés temi kona-ba advogadu ida husi rai-Índia naran Chandra Rami Chopra nia liafuan, neʼebé hatete: “Ukun-fuan sira iha relijiaun hotu iha buat ida neʼebé hanesan deʼit: Neʼe mak sira apoia diskriminasaun ba feto sira.”
Ita mós hanoin hanesan neʼe ka lae? Tuir Ita-nia hanoin, Bíblia hatún feto sira hanesan livru barak kona-ba relijiaun halo? Ema balu sente katak versíkulu balu husi Bíblia halo duni ida-neʼe. Maibé oinsá ho Maromak neʼebé loos, saida mak nia hanoin kona-ba feto sira? Maski ema barak iha hanoin neʼebé la hanesan kona-ba neʼe, maibé hodi buka-hatene didiʼak saida mak Bíblia hatete, neʼe sei ajuda ita atu hetan resposta.
