1-2. Ino ty tea i Jesosy hambara amy i reha’e amy Jaona 4:35, 36 aoy?

VAHO boake nandriogne tamy ty teteke raike ty Jesosy tamy izay. (Jaona 4:3-6) Vare orza vaho nitiry varagne ty tamo o teteke iohoe, le afake efa-bolagne eo ho eo vaho izay azo jinjaegne. Faie hoe ty Jesosy: “Ampitalakeso ty maso’areo, le henteo i tetekey, fa masake hojinjaegne i vokatsey.” (Vakio ty Jaona 4:35, 36.) Hoe hafahafa ze reha i Jesosy zay! Inogne areke ty tea’e horehafegne?

² Va’e famoriagne ndaty ty tea i Jesosy horehafegne amo o fijinjagne iohoe. Ty anto’e, nitory tamy ty ampela Samaritana raike ty Jesosy taloha kede io, ndra tie tsy nifankahazo o Jiosio naho o Samaritanao. Nitsanogne soa o ampela iohoe, le ie naho fa niavy eo nitory tamy ty Samaritana maromaro. Nanjare te hahafantatse soa ty miomba i Jesosy ka iareo. (Jaona 4:9, 39-42) Fa tan-dalagne ho mbamy i Jesosy mbeo iareo tamy i Jesosy nirehake tihoeỳ tie, “fa masake hojinjaegne i vokatsey.” Misy boke raike miomba o tantara iohoe magnazava tie: “Kanao o ndaty rehoe nimbamy i Jesosy mbeo malaky hitsanogne aze, ... le iareo zane i vokatse fa masake hojinjaegney.”

3. Ino ty ho voka’e naho mitovy amy ty fihevera i Jesosy o ndatio ty fihevera’o ty ndaty amy ty faritane misy azo?

³ Akore ka ty fihevera’o ty ndaty amy ty faritane misy azo? Mitovy amy i vokatse fa masake hojinjaegney vao? Hisy voka’e soa ama’o ty fanagnagne ze fiheveragne zay. Voaloha’e, ho tsapa’o tie tena meke ty asa fitoriagne, le tsy hangatake andro rehe satria voafetra avao ty fotoagne azo ijinjagne o vokatseo. Faharoe,  ho fale rehe noho irehe miasa mafe manao i asa fitoriagney. Ty anto’e, rehafe ty Baiboly tie ‘mifale amy ty fotoam-pijinjagne’ o ndatio. (Isaia 9:3) Fahatelo, ho tadidi’o avao tie va’e hanjare mpiana i Jesosy ze ndaty itoria’o, le hampifagnarahe’o amy ty raha mahaliagne aze ty hevetse rehafe’o.

4. Ino ty raha hianarantika boake amy i apostoly Paoly amy ty lahatsoratse toy ato?

⁴ Va’e nieretseretse ty mpanonjohy ty lia i Jesosy ila’e tie tsy hanjare ho mpiana’e o Samaritanao. Faie tsy nanahake iareo ty Jesosy. Lava nitamà avao reke tie hanjare ho mpiana’e o ndaty rehoe. Hoe izay ka ty toko’e hiheverantika ty ndaty amy ty faritane misy antika. Ohatse soa amy izay ka ty apostoly Paoly. Misy raha telo azontikagne ianaragne boake ama’e: 1) Nahay soa ty raha inoa ty ndaty nitoria’e reke, 2) namantatse ze raha nahaliagne iareo, 3) nitadidie’e avao tie va’e hanjare mpiana i Kristy iareo. Andao tika handineke ireo.

5. Nagnino ty Paoly ro nahatakatse soa ty fomba fiheve ty ndaty nitsanogne aze tamo o synagogao agne?

⁵ Mateteke ty Paoly ro nitory tamy ty synagoga o Jiosio tao. Tamy ireke tamy i synagoga ta Tesalonika agney ohatse, le ‘nikezake nandrese lahatse iareo, nioregne tamy ty Soratse Masigne tagnate ty telo sabata.’ (Asa. 17:1, 2) Ara-dalàna naho tsy natahotse ty Paoly naho fa nitory tamo o synagogao ao satria Jiosy reke. (Asa. 26:4, 5) Izay ty nahavy aze hahay soa ty fomba fiheve o Jiosio naho ho sahy hitory amy iareo.—Fil. 3:4, 5.

6. Ino ty tsy mampitovy ty ndaty nitoria i Paoly ta bezara ta Atena tao naho ty ndaty nitoria’e tamy synagoga ao?

⁶ Nisy nagnenjeke ty Paoly ta Tesalonika tagne, le voatere nifindra ta Beria agne. Faie mbe nisy nagnenjeke ka reke tagne, hafara’e nifindra ta Atena tagne. Vaho niavy tao reke, “le nikezake nandrese lahatse ty Jiosy naho ty ndaty hafa nivavake taman’Andrianagnahare, tamo o synagogao agne.” (Asa. 17:17) Faie naho fa nitory ta bezara ey ty Paoly, le karaza o ndaty hafa ka ty nitsanogne aze. Ty ila’e ohatse mpanao filozofia, ty ila’e tsy Jiosy. Nieretseretse iareo tie “fampianaragne vaovao” ty raha nitorie i Paoly tamy iareo. Hoe iareo: “Vaovao amy ty sofi’ay o raha rehafe’o ama’ay zao.”—Asa. 17:18-20.

7. Akore ty nagnovà i Paoly ty fomba fitoria’e, naho henteagne ty Asan’ny Apostoly 17:22, 23?

⁷ Vakio ty Asan’ny Apostoly 17:22, 23. Tsy mitovy ty fomba nitoria i Paoly tamo o Jiosy tamo o synagogao agne naho tamy ty ndaty ta Atena tao. Azo antoke fa nieretserete i Paoly  tie ino ty raha inoa ty ndaty a Atena ao. Nidinehe’e ze raha magnodidigne aze naho ty fombafomba atao o ndaty rehoe amy ty fivavaha iareo. Naho fa nitory ty hamarenagne tamy iareo areke ty Paoly, le ze raha hai’e tie inoa iareo ty nitariha’e i rehakey. Hoe ze mpandineke Baiboly raike zay: “Jiosy ty Paoly sady Kristiana, le hai’e fa tsy mivavake amy i Andrianagnahare maregne tompò o Jiosio naho o Kristianaoy o Grika mpanompo sampy rehoe. Faie naseho’e tamo o Atenianao fa tsy Andrianagnahare vaovao o torie’eo.” Hoe reke tamy iareo: ‘Boake amy i ‘Andrianagnahare Tsy Fantatse’ ivavaha’areoy o hafatse torieko ama’areò.’ Trea amy io fa nivognogne hagnovaova ty fomba fitoria’e i talily soay ty Paoly. Tsy nieretseretse reke tie tsy hanjare Kristiana zao o ndaty rehoe satria tsy nahay Soratse Masigne. Hoe vokatse fa masake azo jinjaegne aza ty fahatreava’e iareo.

8. a) Akore ty hahafantara’o ty raha inoa ty ndaty amy ty faritane misy azo? b) Ino ty havale’o naho misy ndaty mirehake tie fa managne ty fivavaha’e reke?

⁸ Dineho soa ty magnodidigne azo, manahake ty natao i Paoly. Henteo tie ino ty raha magnampe azo hamantatse ze raha inoa ty ndaty amy i faritaney ey. Manao akore ohatse ty hengo tragno’e? Trea’o amy ty agnara’e ndra ty akanjo’e ndra ty pozi’e ndra ty fireha’e vao tie ino ty fivavaha’e? Va’e fa nirehafe’e ama’o mivantagne ka ty fivavaha’e. Naho misy ndaty mirehake tie fa managne ty fivavaha’e, le izao ty avale ty mpisava lalagne manokagne raike toy aze: “Tsy ty hamoresé azo hagnorike ty raha inoako ty nahaviako ama’o eto. Fa mba te hirehake miomba ty... ”

9. Ino ty hevetse itovizantikagne amy ty ndaty mpivavake ila’e?

⁹ Ino zao ty azo’o rehafegne amy ty ndaty fa mpivavake? Mikezaha hipay ze hevetse itoviza’areo. Va’e ho raike avao zao ohatse ty Andrianagnahare tompoe’e, ndra reke mino tie i Jesosy ty Mpamonje antikagne, ndra eke’e tie tena raty ty fiaignagne amy hinane zao faie ho soa naho fa afarafara ao. Ze hevetse itoviza’areo hoe izay areke ro rehafo mba hahafaha’o hirehake ama’e ty hafatse agnate Baiboly ao, sady anò mahaliagne ty fomba irehafa’o aze.

10. Ino ty toko’e ho kezahentikagne hatao, le ino ty anto’e?

¹⁰ Tadidio fa tsy voatere hino ze raha iaby ampianaregne aze amy ty fivavaha’e agne o ndatio. Naho fa hai’o tie ino ty fivavaha’e, le kezaho fantaregne ka tie ino ty raha tena inoa’e. Hoe ty Davida, mpisava lalagne manokagne a Aostralia agne: “Tsiefa amy ty ndaty mpivavake amy izao ro mampifangaro ty raha inoa’e amy ty filozofia.” Hoe ka ty Donalta, a Albania agne: “Mirehake ty ndaty ila’e nitoria’ay tie fa managne ty fivavaha’e iareo, faie  naho fa avy eo iareo mirehake ka tie tsy mino an’Agnahare.” Voamare ze rahalahy misionera raike a Arzantina agne zay ohatse, fa ndra tie mirehake aza ty ndaty ila’e tie mino an’Andrianagnahare telo miharo raike, le va’e tsy hino tie raike avao ty Rae, i Anakey naho ty fagnahy masigne. Hoe reke: “Magnampe ahy hahatrea ze hevetse itoviza’ay ty fahafantarako izay.” Mikezaha areke hamantatse ty raha tena inoa o ndatio. ‘Hanjare raha isan-karaza’e amy ty karaza o ndaty iaby’ manahake i Paoly rehe naho manao izay.—1 Kor. 9:19-23.

11. Arake ty Asan’ny Apostoly 14:14-17, ino ty natao i Paoly mba hahavy ty ndaty ta Lystra tao ho liagne amy ty hafatse nitorie’e?

¹¹ Vakio ty Asan’ny Apostoly 14:14-17. Natao i Paoly nifagnarake tamy ze raha nahaliagne ty ndaty nirehafa’e ty fomba fitoria’e. Tsy nahay Soratse Masigne ndra nahay avao fa kede ohatse, ty ndaty nitoria’e ta Lystra tagne. Ze hevetse hay i Paoly fa ho azo iareo avao areke ty nirehafe’e, sady rehake tsotra naho ohatse mora azo ty nampiasae’e. Ohatse, miomba ty famboleagne naho ty fomba hahatreavagne tsiro’e amy ty fiaignagne.

12. Akore ty hamantara’o ty raha mahaliagne ty ndaty raike? Le akore ty hampifagnaraha’o ty fomba fitoria’o amy izay?

¹² Fantaro ty raha mahaliagne ty ndaty amy ty faritane misy azo, le ampifagnaraho amy izay ty fomba fitoria’o. Ino ohatse ty hagnampe azo hamantatse ty raha mahaliagne ty ndaty raike naho fa magnatogne aze rehe, ndra naho fa avy an-tragno’eo? Dineho soa ty magnodidigne azo. Va’e mikarakara folera reke, ndra mamaky boke, ndra mamboatse tobile, ndra manao raha hafa. Naho mete, le soa naho i raha atao’ey ro anomboha’o ty raha horehafe’o ama’e. (Jaona 4:7) Va’e hagnampe azo hahafantatse ty firenena’e, ndra ty asa’e, ndra ty ekipa tena tea’e ka ohatse ty akanjo agnisia’e. Hoe ty Gustavo: “Nitory tamy ze ajalahy raike 19 taogne zay raho tie indraike. Nisy sare o ndaty mpihira malaza ty akanjo’e, le miomba igne hey ty nagnonteneako aze. Nihazavae’e tamako naho fa avy eo ty anto’e iteàva’e  i mpihiray. Voka’e, nanjare nianatse Baiboly reke, le fa agnisa ty rahalahintika tie amy izao.”

13. Naho fa hanasa ndaty hianatse Baiboly rehe, ino ty azo’o atao mba hahavy iareo ho liagne?

¹³ Naho fa manasa ndaty raike hianatse Baiboly rehe, le anò ze hahavy aze ho liagne sady anò tsapa’e fa tena mahasoa aze io. (Jaona 4:13-15) Liagne ohatse ty ampela raike nitoria ty rahavave raike atao tihoe Hester, le nampandroso aze tan-tragno’e tao. Naho fa nitrea i Hester tie nisy diploma nihantogne ty tamy i rindry i tragno’ey, le avy le nihai’e tie manam-pahaizagne miomba ty fampianaragne i ampelay. Nihazavae’e tama’e fa manao asa fampianaragne ka tika satria mampianatse Baiboly ndaty naho mandamigne fivoriagne. Nagneke hianatse i ampelay, le nandeha nivory naho fa nimaray igne. Namonje havoriambey faritse ka reke tsiela tafara izay. Natao badisa reke tao’e raike tafara izay. Dineho areke zao: ‘Ino koahe ty mahaliagne i ndaty hotiliheko rey? Naho fa hanasa iareo hianatse Baiboly raho, ino ty azoko atao mba hahaliagne iareo i fianaragney?’

14. Ino ty azo’o atao mba hifagnarake amy ze raha tena paliae ty mpiana’o tsikiraidraike ty raha ampianare’o?

¹⁴ Naho manomboke mampianatse Baiboly ndaty raike rehe, le toko’e hagnomagne soa avao isake tie hampianatse aze. Eretsereto ohatse ty miomba ty keleia’e, ty fianaragne nivita’e, ty raha iaigna’e naho ty raha mahaliagne aze. Naho fa magnomagne ka rehe, le filio ze andinin-teny ho vakiegne, ty video hatoro’o aze vaho ty fagnoharagne hampiasae’o. Dineho tie: ‘Ino ty tena hahaliagne i mpianatsey naho hanohigne ty fo’e?’ (Ohab. 16:23) Nisy ampela raike nampianare i Flora, mpisava lalagne a Albania agne zay ohatse nizizo tie: “Tena tsy inoako tie hisy ze o famelomagne ty mate zao.” Faie tsy namoresé aze hino izay ty Flora. Hoe reke: “Treako tie soa naho ianara’e hey ty miomba i Andrianagnahare mampitamà ze raha zaỳ.” Nihamafese i Flora avao areke tie bey hatea naho manam-pahendreagne vaho tena mahery ty Jehovah, isake tie nampianatse aze reke. Nanjare nino i ampelay naho fa tafara tatoy tie hisy vata’e ty famelomagne ty mate. Vavolombelo i Jehovah mafana fo reke amy izao.

15. Nanao akore ty fomba fiaigna ty ndaty ta Atena agne arake ty Asan’ny Apostoly 17:16-18? Faie nagnino ty Paoly ro tsy nikivy fa mbe nitory tamy iareo avao?

¹⁵ Vakio ty Asan’ny Apostoly 17:16-18. Ndra tie nanompo sampy naho niraty findesan-tegna vaho nino ty filozofia o mpanompo sampio ty ndaty ta Atena tao, le natoky ty Paoly tie afake miova iareo. Nitoria’e avao iareo ndra tie niharatiratie iareo aza reke. Tsy nikivy ty Paoly satria ndra ireke aza ‘nanignetigne an’Andrianagnahare naho nagnenjeke vaho nagnambane ndaty’ tie taloha faie nahay niova ho Kristiana avao. (1 Tim. 1:13) Natoky ty Jesosy fa hanjare ho mpiana’e ty Paoly. Hoe izay ka, fa natoky ty Paoly fa hanjare ho mpiana i Jesosy o Atenianao sady tsy diso reke natoky izay.—Asa. 9:13-15; 17:34.

16-17. Magnomeza ohatse mampiseho tie afake miova ho mpiana i Jesosy o ndatio ndra ia ndra ia.

¹⁶ Ndaty boake amy ty firenena sambe hafa ty nanjare mpiana i Jesosy tamy ty taonjato voaloha’e. Naho fa nanoratse hoahy ty Kristiana ta Korinto a Gresy agne ty Paoly, le nirehake tie ndaty raty naho tena niraty findesan-tegna ty ila’e tamy iareo tie taloha. Hoe reke: “Izay ty natao ty ila’areo tie taloha faie fa sinasa malio soa nareo.” (1 Kor. 6:9-11) Naho ihe ty nitory tamy iareo tamy izay, ho nitamà vao rehe tie hiova iareo, le hanjare ho mpiana i Jesosy?

¹⁷ Maro ka amy izao ty ndaty vognogne hiova mba hanjare ho mpiana i Jesosy. Nitsapa ty mpisava lalagne raike atao tihoe Yukina  a Aostralia agne tie, va’e handrambe ty hafatse agnate Baiboly ao iaby o ndatio ndra ia ndra ia. Nandeha tamy ty orinasa raike mpamarotse tane naho tragno reke tie indraike, le nahatrea ampela tanora feno tombokalàma sady ty akanjo’e bey manahake ty akanjo o raperao. Hoe ty Yukina: “Nisalasala hey raho, faie nirehake tama’e avao naho fa niavy eo, le nitreako tie kay tena liagne amy ty Baiboly reke. Andinin-teny amy Salamo ao aza ty ila’e amy i tombokalàma tama’ey.” Nanjare nianatse Baiboly naho nivory i ampelay nanomboke tamy izay. *

18. Nagnino tika ro tsy toko’e le avy le hitsaratsara ty ndaty itoriantikagne?

¹⁸ Nirehake ty Jesosy tie fa masake hojinjaegne i vokatsey. Faie tsy te hirehake reke tie hanjare ho mpiana’e iaby ty ankamaroa o ndatio. Sady toe fa nirehake ty Soratse Masigne tie ho tsy ampe avao ty ndaty hino i Jesosy. (Jaona 12:37, 38) O ndaty tsy ampe hay i Jesosy fa hino aze rehoe ro nifantoha’e, le nazoto nitory reke. Mahay mamantatse ty am-po o ndatio ao ka ty Jesosy fa itika tsy hoe izay. (Mat. 9:4) Mila mitao areke tika mba tsy le avy le hitsaratsara ty ndaty treantikagne amy faritaney. Mila tadidientikagne avao tie va’e hanjare ho mpiana i Jesosy ty ndaty itoriantika. Hoe ty Mark, misionera a Burkina Faso agne: “Mateteke ze ndaty eretsereteko handroso ro mijanogne tsy mianatse Baiboly. Fa ndra i aze tsy nitamaeko rey ro nandroso. Treako boake amy izay tie soa ty magneke ty fitariha ty fagnahy i Jehovah.”

19. Akore ty toko’e ho fiheverantika ty ndaty amy faritane ey?

¹⁹ Va’e hieretseretse rehe tie tsy ampe avao ty ndaty hoe vokatse fa masake hojinjaegne amy ty faritane misy azo. Faie ko haligno ty raha nirehafe i Jesosy tamo o mpiana’eo tie fa masake hojinjaegne i vokatsey. Midika zay fa afake miova o ndatio, le hanjare ho mpiana i Kristy. Sarobily amy i Jehovah i ndaty rey. (Hag. 2:7) Naho manahake ty fihevera i Jehovah naho i Jesosy o ndatio tika, le hikezake hamantatse ty mombamomba iareo naho ty raha mahaliagne iareo. Mila mitamà ka tika tie va’e hanjare ho rahalahy naho ho rahavaventika avao iareo.