1-2. Ino ty nidinehentika tamy i lahatsoratse taloha itoỳ, le ino ty hodinehentikagne ato?

TAMY i lahatsoratse taloha itoỳ tika, le nandineke torohevetse tsiampeampe boake amy Levitikosy toko 19 ao. Ty andine’e faha-3 amo o toko iohoe ohatse, le nandrisike o Israelio mba hagnaja ty rae’e naho ty rene’e. Le nitreantika tao fa mampihatse o torohevetse iohoe tika naho fa magnomey ze raha paliae ty rae aman-drenentika ara-nofo naho ara-pagnahy vaho ara-pihetseham-po. Trea amo o andine’e iohoe ka fa nandily o vahoa’eo mba hiambegne ty Sabata ty Jehovah. Nianarantika tie ndra tie tsy ambane i Lalànay sasa aza tika tie amy izao, le mampihatse o toro lalagne iohoe naho fa manokagne fotoagne mba hanoagne raha ara-pagnahy isan’andro. Naho itika manao ireo, le mampiseho tie mikezake ho masigne, arake ty andrisiha ty Levitikosy 19:2 naho ty 1 Petera 1:15 antika.

² Handineke andine’e hafa boake amo o Levitikosy toko 19 iohoe tikagne tie ato. Mampianatse antika miomba iretoa ka o toko iohoe: Akore ty anoroantika fa soa fagnahy amo o ndaty manan-kandrao tika, manao ty maregne amy ty asantikagne naho tea ty namantikagne? Satria tika te ho masigne manahake i Andrianagnahare masigney, le andao handineke ty lesogne azontika ianaragne boake amo o toko 19 iohoe.

3-4. Akore ty toko’e hindesa o Israelio o ndaty karegnegneo naho o goao, arake ty Levitikosy 19:14?

³ Vakio ty Levitikosy 19:14. Tea i Jehovah haneho hasoa fagnahy amo o ndaty manan-kandrao o vahoa’eo. Rinara’e ohatse o Israelio mba tsy hagnozogne o ndaty karegnegneo. Agnisa izay tihoe mirehake raha mba hagnorohoroagne aze ndra magnompa aze. Tena raty zay! Ty anto’e, tsy misy rei’e ndra raike  ty raha rehafegne ama’e, le tsy afake mamale reke.

⁴ Trea amo o andine’e faha-14 iohoe ka fa tsy toko’e ‘hagnisy raha aloha o ndaty goao eo mba haminganagne aze’ ty mpanompon’Agnahare. Hoe ze boke raike miomba o ndaty manan-kandrao zay: “Mateteke ro nihararaotegne naho nampijalegne o ndaty rehoe tie ta Israely agne.” Va’e nisy ndaty raty saigne ohatse nagnisy raha taloha o ndaty goao eo mba haminganagne aze ndra mba hiheheagne aze. Haraty fagnahy zao! O lily i Jehovah amy Levitikosy 19:14 ao io areke, le nagnampe o vahoa’eo hiferenaigne o ndaty manan-kandrao.

5. Akore ty ampisehoantika fa mitretré o ndaty manan-kandrao tika?

⁵ Niferenaigne o ndaty manan-kandrao ty Jesosy. Tsiaro’o vao ty raha nampirehafe’e tamy i Jaona Mpanao Badisa agne? Hoe reke: “Mahatrea ty goa, mandeha ty kepeke, malio ty ndaty azo ty angamae, maharey ty karegnegne, velomegne ty mate.” ‘Nidera an’Agnahare o ndatio’ naho fa nahatrea izay. (Lioka 7:20-22; 18:43) Mahafale o Kristianao ty mitretré o ndaty manan-kandrao, manahake i Jesosy. Izay ty mahavy antika ho soa fagnahy naho manam-paharetagne amo o ndaty rehoe. Maregne fa tsy nimey i Jehovah hery hanoagne fahagagagne manahake i Jesosy tika. Faie managne tombotsoa tika, le ty hagnambara talily soa amo o ndaty goa ara-bakiteny naho ara-pagnahio tie hovagne paradisa ty tane toy, le ho salama soa iaby o ndatio sady hifandrambe maifitse aman’Agnahare. (Lioka 4:18) Amy izao le maro ty ndaty magnomey voninahitse an’Andrianagnahare noho o talily soa iohoe.

6. Nagnino ty andinin-teny ila’e amy Levitikosy toko 19 ao ro magnampe antika hahatakatse soa i Lily Foloy?

⁶ Magnampe antika hahatakatse soa i Lily Foloy ty andinin-teny ila’e amy Levitikosy toko 19 ao. Izao ohatse ty rehafe ty lily fahavalo: “Ko mangalatse.” (Eks. 20:15) Va’e hisy ndaty hieretseretse tie naho mbe tsy mangalake ty raha tsy aze reke, le fa magnorike o lily iohoe. Faie va’e mbe hangalatse avao reke fa amy ty fomba hafa.

7. Akore ty va’e hahavy ty mpivarotse raike tsy hagnorike i lily fahavalo mandrara ty halatsey?

 ⁷ Va’e hirehake ty mpivarotse raike tie mbe lia’e naho nangalake ty raha tsy aze amparake izay. Faie manao ty maregne vao reke naho fa manao i varo’ey? Hoe ty Jehovah amy Levitikosy 19:35, 36 ao: “Manoa ty maregne naho fa mitsara, ndra mandrefe, ndra mandanja, ndra magnaran-draha. Toko’e ho balantsy tsy mavande naho vato balantsy tsy migege, vaho kapoake maregne naho fanovizagne tsy migege ty hampiasae’o.” Naho tsy magnorike io ty mpivarotse raike fa mamitake ty ndaty mivily raha ama’e eo, le mitovy amy ty mangalatse avao reke amy izay. Misy andine’e hafa amy Levitikosy 19 ao magnazava izay soa.

8. Nagnino ty Levitikosy 19:11-13 ro nagnampe o Jiosio hampihatse ty toro lalagne trea boake amy i lily fahavaloy? Le magnampe antika hanao ino ze raha zay?

⁸ Vakio ty Levitikosy 19:11-13. Izao ty rehafe ty tapa’e voaloha’e amy ty andine’e faha-11 eo: “Ko mangalatse.” Le ty andine’e faha-13 mampiseho fa mifandrambe ty fanoagne ty tsy maregne naho ty halatse. Hoe reke: “Ko manao dramotse.” Naho ohatse areke manao dramotse ndra tsy manao ty maregne ty ndaty raike naho fa manao ty asa’e, le mitovy amy ty mangalatse avao ka zay. Mirehake i lily fahavaloy tie raty ty mangalatse. Faie ty andine’e amy Levitikosy ao, le nagnampe o Jiosio hahatakatse soa ty fomba hampiharagne ty toro lalagne amo o lily fahavalo iohoe. Tena mahasoa antika ty mandineke ty fivazohoa i Jehovah ty fanoagne ty tsy maregne naho o halatseo. Va’e hieretseretse areke tika tie: ‘Naho fa mandineke ty Levitikosy 19:11-13 raho, misy raha mila ahitsiko vao, lohotsie fa amy ty asa ataoko?’

9. Nagnino ty lily amy Levitikosy 19:13 ao ro niaro o mpiasao?

⁹ Mbe misy raha hafa rehafe ty Levitikosy 19:13 ka toko’e hodinehe ty Kristiana raike mampiasa ndaty. Hoe reke: ‘Ko tanagne ama’o agne avao amparake ty iavia ty maraindray ty karama o ndaty ampiasae’ò.’ Mpambole ty ankamaroa ty ndaty ta Israely agne faie nikarama ama o ndaty. Le ie isake tie niavy niasa iareo naho fa hariva le naloa ty karama’e. Naho ohatse tsy nahazo ty karama’e ty ndaty raike naho fa hariva, le tsy hanam-bola hiviliagne hanegne hoahy ty keleia’e reke amy i andro igne. Izay ty nahavy i Jehovah nisaontsy tie: ‘Sahiragne reke, le i karama’e igne ty mba tavandrae’e.’—Deot. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ino ty lesogne ianarantika boake amy ty Levitikosy 19:13?

¹⁰ Tsy mikarama isan’andro ty ankamaroa o mpiasao tie amy izao fa indroe ndra indraike isam-bolagne. Faie mbe azo ampiharegne avao i toro lalagne amy Levitikosy 19:13 aoy. Maro amy ty patorò amy izao ro magnararaotse ty ndaty ampiasae’e, satria tsy arake ty asa ampanoe’e iareo ty karama mea’e iareo. Va’e hay iareo tie tsy le managne safidy i mpiasa rey, hafara’e iareo miaretse ao avao ndra tie kede aza ty karama’e. Hoe ‘mitagne ty karama’ i ndaty rey i patorò rey naho fa manao izay. Mila atao ty Kristiana raike mampiasa ndaty azo antoke areke fa ara-drare’e ty karama mea’e ty ndaty ampiasae’e. Izao tika le handineke raha hafa azontika ianaragne amy ty Levitikosy toko 19 ao.

11-12. Ino ty raha nasongady i Jesosy naho fa i reke nangalake rehake boake amy Levitikosy 19:17, 18 ao?

¹¹ Tsy tihoe raràn’Andrianagnahare tsy hanao raty amy ty ndaty hafa avao tika. Misy raha hafa ka také’e amantika. Trea amy Levitikosy 19:17, 18 ao zay. (Vakio.) Mazava soa ty raha saontsie i Jehovah ao. Hoe reke: “Teao manahake ty vata’o ty ragne’o.” Tsy maintsy manao izay ty Kristiana raike naho tea’e ty hampifale an’Agnahare.

 ¹² Natoro i Jesosy fa tena lahibey o lily amy Levitikosy 19:18 ao iohoe. Nisy Fariseo raike zay nagnontane i Jesosy tie indraike tie: “Ty aia ty lily fara’e lahibey amo o Lalànao?” Le hoe ty navale i Jesosy aze: “Teao amy ty fo’o iaby naho ty vata’o iaby vaho ty sai’o iaby ty Jehovah Andrianagnahare’o. Izay ty lily lahibey sady voaloha’e.” Nangalake ty rehake amy Levitikosy 19:18 ao reke tafara izay, sady nirehake tie: “Mitovy amy izay avao ka ty faharoe’e, le tihoe: ‘Teao manahake ty vata’o ty ragne’o.’” (Mat. 22:35-40) Maro ty fomba azontika ampisehoagne hatea amy ty ndaty hafa. Le mbe trea amy Levitikosy toko 19 ao ka ty ila’e amy izay.

13. Nagnino ty tantara i Josefa ro magnampe antika hahatakatse soa ty Levitikosy 19:18?

¹³ Trea tie tea ty ndaty hafa tika naho mampihatse ty torohevetse amy Levitikosy 19:18 ao, manao tihoe: “Ko mamale fate ndra mitagne am-po.” Maro amantika zao ty va’e fa nahatrea ndaty raike niboseke tamy ty mpiara-miasa ndra ty mpiara-mianatse ama’e, ndra tamy ty longo’e ndra ty raike amy ty keleia’e tagnate ty taogne maro. Tsiarovo fa naho fa niboseke tamy i Josefa i rahalahi’e rey, le nanjare nalaigne aze iareo tamy ty fara’e. (Gen. 37:2-8, 25-28) Faie tsy namale fate iareo ty Josefa. Ie amy izao reke afake nanao izay satria nanagne fahefagne naho fa tafara tatoy. I reke aza namindra fo tamy iareo. Tsy nitagne am-po ty Josefa. Nanao raha nifagnarake amy ty Levitikosy 19:18 reke, ndra tie mbe tsy nisy aza o lily iohoe tamy izay.—Gen. 50:19-21.

14. Ino ty mampiseho tie mbe toko’e hampiharentika i toro lalagne trea amy Levitikosy 19:18 aoy?

¹⁴ Toko’e hanahake i Josefa ze Kristiana te hampifale an’Agnahare. Ty dika izay, toko’e hamela heloke fa tsy hamale fate. Toe izay ka ty nirisihe i Jesosy hataontika naho henteagne i vavake modely nampianare’ey. Hoe reke: “Mamelà ty helo’ay manahake ty namelà’ay ze nanao tsy mete tama’ay.” (Mat. 6:9, 12) Nanoro hevetse o Kristiana nama’eo hoe izay ka ty apostoly Paoly. Hoe reke: “Ko mamale fate ry longo.” (Rom. 12:19) Mbe nandrisike iareo ka aza reke tie: “Mifankatanteza lognandro sady mahaia mifamela heloke tanterake, naho misy managne anto’e hitaraignagne miomba ty ila’e.” (Kol. 3:13) Tsy miova ty toro lala i Jehovah. Mbe toko’e hampiharentikagne  avao areke i toro lalagne amy Levitikosy 19:18 aoy.   

15. Ino ty ohatse magnampe antika hahatakatse tie toko’e hamela heloke naho hagnaligno ty raha tsy mete natao amantikagne tika?

¹⁵ Malahelo tika naho fa misy ndaty manao raha mahaboseke antika. Azo ampitoviegne amo o baeo ze alahelo tsapantika zay. Ty ila’e amo o baeo kedekede avao, fa ty ila’e bey. Naho fa mahandro ohatse tika, le va’e ho voalily ty mesa kedekede ty tagnantika. Maregne fa maharare zay. Faie naho fa afake kedekede eo le tsy haharey manaintaigne sasa tika sady ho sitragne ka i ferey. Va’e tsy ho tsiarontika sasa aza tie nivoalily ty mesa ty tagnantika naho fa maray igne ndra afake maray igne. Tsy le lahibey ka ty raha ila’e mahaboseke antika. Va’e hirehake ndra hanao raha mahaboseke antika ohatse ty namantika faie tsy satrie’e ty hanao izay. Naho izay ty raha misy, le mora amantika ty mamela aze. Faie akore naho tena bey ty nivoalily i mesay? Va’e ho mila zairegne i tagnantikagney ndra hobandiegne. Faie naho ohatse tsapaentikagne mateteke i baentikagney, le va’e tsy ho melagne ndra hindra ty farare’e. Mampalahelo fa misy ndaty manao hoe izay naho fa misy ndaty nanao raha tena nahaboseke aze. Va’e lava mifantoke amy i fihetseham-po’ey naho i raha nahaboseke azey avao reke. Faie ze mitagne am-po hoe izay, le ie avao ro ho voa mafe. Tena mahasoa areke ty magnorike i torohevetse amy Levitikosy 19:18 aoy.

16. Akore ty tea i Jehovah hindesa o Israelio o ndaty ambahinio, arake ty Levitikosy 19:33, 34? Le ino ty ianarantika boake amy izay?

¹⁶ Naho fa i Jehovah nandily o Israelio mba ho tea ty nama’e, le tsy tihoe ze ndaty mitovy foko ndra fiaviagne amy iareo avao ro toko’e hanehoa iareo hatea. Nandily iareo mba ho tea o ambahiny amy iareo eò ka reke. Trea amy Levitikosy 19:33, 34 ao ze hafatse zay. (Vakio.) Toko’e hindese iareo manahake “o tompo taneo” i ambahiny rey, sady ho ‘tea iareo’ manahake ty vata iareo ka. Naho fa nanatake vokatse ohatse o Israelio, le toko’e hagnengà iareo ty an-tete iareo ey mba halae o mahantrao naho o ambahinio. (Lev. 19:9, 10) Mbe toko’e hampihare ty Kristiana amy izao ka i toro lalagne tihoey teào o ambahinio. (Lioka 10:30-37) Amy ty fomba akore? An-tapetrisa’e ty ndaty mifindra monegne amy izao, le va’e hisy amy i ndaty rey hitoboke marine azo. Tena ilaentika ty magnaja iareo, ndra lahilahy zay ndra ampela ndra ajaja.

17-18. a) Mandrisike antika hanao inogne ty Levitikosy 19:2 naho ty 1 Petera 1:15? b) Ino ty asa lahibey risihe i apostoly Petera hataontika?

¹⁷ Sambe mandrisike ty vahoan’Agnahare mba ho masigne ty Levitikosy 19:2 naho ty 1 Petera 1:15. Maro amy ty andinin-teny amy Levitikosy toko 19 ao ro magnampe antika hahatrea ty raha toko’e hatao mba hahavy antika hahazo sitrake amy i Jehovah. Nidinehentika tato ty andinin-teny mirehake ty raha soa toko’e hatao naho ty raha raty tsy toko’e hatao. * Trea amy ty Soratse Grike Kristiana ao fa tea i Jehovah naho mbe mampihatse i toro lalagne rey amy ty fiaignantikagne tika. Faie misy raha hafa ka nirehafe i apostoly Petera.

¹⁸ Va’e fa maro ty raha ara-pagnahy andrambesantikagne anjara sady fa manao raha soa maro hoahy ty ndaty hafa ka tika. Faie misy asa lahibey raike zay nasongady i Petera. Izao ty nirehafe’e taloha ty nandrisiha’e antika mba ho masigne amy ty findesam-batagne iaby: “Vognono hiatreke asa ty sai’areo.” (1 Pet. 1:13, 15) Asa inogne izaò? Nirehafe i Petera tamo o Kristiana voahosotseo tie toko’e “‘hagnambara mbeombeo ty hasoa toetse’ i nitoka iareoy” iareo. (1 Pet. 2:9) Naho ty maregne le ty Kristiana iaby ro managne tombotsoa hanao o asa lahibey magnampe ndaty maro hanao ty soa iohoe. Voninahitse lahibey hoahy o vahoan’Agnahare masigneo ty mandrambe anjara tsy tapake amy ty asa fitoriagne naho fampianaragne. (Mar 13:10) Naho itika manao ze azontika atao mba hampiharagne ty toro lalagne trea amy Levitikosy toko 19 ao, le trea tie teantika i Andrianagnaharentikagney naho ty namantika. Trea amy izay ka tie te “ho masigne” amy ty findesam-batagne iaby tika.