1. Nagnino ty ankamaroa ty ndaty amy izao ro tsy mino o Baibolio?

 TSY hay ty ankamaroa o ndatio tie ia ty hatokisa iareo. Ndra i ndaty hajae iareo rey aza, tsy azo iareo antoke tie tena mandineke ze raha hahasoa iareo. Agnisa izay, o mpanao politikeo, o mpikarokeo naho o mpanao raharaham-barotseo. Tsy hajae iareo ka i mpitarike fivavahagne manao ty vata’e ho Kristiana rey. Tsy mahalatsa areke naho tsy atokisa iareo ka o Baibolio, i boke rehafe o mpitarike fivavahagne rehoe tie nao orihe iareoy.

2. Ino ty mila atokisantika naho henteagne ty Salamo 119:160?

² Rese lahatse tika mpanompo i Jehovah tie “Andrianagnahare ty hamarenagne” ty Jehovah, sady lava mihevetse ze raha tena hahasoa antika avao reke. (Sal. 31:5; Isaia 48:17) Matoky ze raha vakientika amy Baiboly ao tika, satria mino tika tie ‘hamarenagne ty foto ty saontsin’Andrianagnahare.’ b (Vakio ty Salamo 119:160.) Ekentika ty raha nisorate ty manam-pahaiagne miomba ty Baiboly toy: “Tsy misy diso ndra raike, ndra tsy misy tsy ho tanterake zao ze raha nisaontsien’Andrianagnahare. Matoky ty raha saontsie’e o vahoa’eo, satria atokisa iareo i Andrianagnahare nisaontsy azey.”

3. Ino ty hodinehentikagne ato?

³ Akore ty hagnampeantika ty hafa mba hahavy iareo hatoky o Baibolio manahake antikagne ka? Intoa misy anto’e telo mahavy antika mino o Baibolio: Tsy niova ty hafatse agnate’e  ao, tanterake ty faminaniagne rehafe’e, sady mahavita magnova ndaty. Andao hodinehentika reo.

4. Nagnino ty ndaty ila’e ro mieretseretse tie niova ty raha agnate Baiboly ao?

⁴ Nampiasa lahilahy nanam-pinoagne 40 eo ho eo ty Jehovah mba hanoratse i boke amy Baiboly ao rey. Faie fa tsy eo iaby i taratasy nisorate iareo tamboaloha’e tagne rey. Fa ty kopỳ i taratasy rey avao o anagnantika iaby hinaneo. Izay ty mahavy ty ndaty ila’e hieretseretse tie: ‘Mitovy amy ty raha sinoratse tamboaloha’e tagne vao ty amo o Baiboly vakientikagneo ao sa niova?’ Fa nisy fotoagne vao rehe nieretseretse tie nagnino tika ro matoky tie tsy niova ty hafatse agnate Baiboly ao?

5. Akore ty nanoagne kopỳ ty Soratse Hebreo? (Henteo ty sare amy ty fogno ty gazete toy.)

⁵ Mba hiarovagne ty hafatse ao tsy hiova, le nandily o vahoa’eo ty Jehovah mba hanao kopỳ aze. Nandily ty mpanjaka o Israelio, ohatse reke mba hanao kopỳ i Lalànay hoahy iareo manokagne. Nitendré’e ka o Levitao mba hampianatse o vahoa’eo o Lalàna iohoe. (Deot. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Nisy fitambara o ndaty mahay manao kopỳ nanomboke nanao kopỳ maro ty Soratse Hebreo, tafara ty nolia o Jiosio boake a Babilona agne. (Ezra 7:6, f.a.p.) Nitao soa o lahilahy rehoe. Tsy ty rehake tsikiraidraike nisorate iareo avao aza ro nisahe iareo fa ndra ty litera tsikiraidraike ka, amy izay azo antoke fa maregne soa ty kopỳ natao iareo. Nisy raha diso fanoratse kedekede avao ty amy kopỳ rey, satria iareo tsy voririke. Faie nifantatse avao i raha nidiso rey naho fa tafara tatoy, satria maro ty kopỳ mitovy ama’e natao.

6. Akore ty hahafantaragne ty diso amy i kopỳ ty Baiboly natao rey?

⁶ Misy fomba raike azo antoke zay ampiasae o manam-pahaiagneo mba hamantaragne ty diso amy i kopỳ ty Baiboly natao rey. Andao hatao tihoe misy lahilahy 100, sambe ampandikagne lahatsoratse raike. Nisy diso kedekede ty amy ty kopỳ ty raike amo o lahilahy rehoe. Le akore ty hahatreavagne izay? Ampitovizegne amy i kopỳ ila’e rey. Manjare trea o manam-pahaiagneo ka tie aia ty diso ndra rehake napò ty ndaty raike nanao kopỳ i taratasy amy Baiboly ao rey, naho fa ampitoviegne amy ty kopỳ hafa.

7. Nitao soa vao i ndaty nanao kopỳ i boke amy Baiboly ao rey?

⁷ Nikezake mafe o ndaty nanao kopỳ i boke amy Baiboly ao rey mba hahavy aze ho maregne soa. Intoy misy ohatse raike magnamaregne izay. Tamy ty taogne 1008 T.K. ndra 1009 T.K. ro nivita tanterake ty kopỳ ty Soratse Hebreo fara’e hambo’e. Kodeksa Leningrad ty irehafagne aze. Faie vaho tsy ela zay le nisy kopỳ amy i taratasy amy Baiboly ao rey naho ty ampaha’e tama’e nitrea. Arivo taogne taloha ty nività ty Kodeksa Leningrad ty nanoratagne aze. Misy ndaty va’e hieretseretse tie tena tsy hitovy tanterake ty raha sinoratse amo o taratasy rehoe naho amy ty Kodeksa Leningrad ao, naho henteagne ze elagnelan-taogne zay. Faie tsy izay ty raha nisy. Naho fa nampitahae o manam-pahaiagneo o dika soratse rehoe, le trea tie tsy niova ty hevetse agnate’e ao ndra tie tsy nitovy aza ty rehake nampiasae iareo.

8. Ino ty tsy itoviza ty kopỳ ty Soratse Grike Kristiana naho ty kopỳ ty boke hafa taloha?

⁸ Nanao kopỳ ty Soratse Hebreo ka i Kristiana tamy ty taonjato voaloha’e rey. Nitao soa iareo naho fa nanao kopỳ i boke 27 amy ty Soratse Grike Kristiana aoy. Irey ty nampiasae  iareo naho fa nivory naho nitory iareo. Nisy manam-pahaiagne nampitaha i kopỳ natao tamy ty Soratse Grike rey naho ty kopỳ ty boke hafa nisy tamy izay, le izao ty rineha’e: “Maro amy [ty kopỳ ty Soratse Grike Kristiana] ro mbe misy amy izao, ... sady nivita hatrake ampara’e naho ampitahagne amy ty kopỳ ty boke hafa.” Izao ty rehafe ty boke Fandinehagne ty Testamenta Vaovao: “Afake matoky tika tie mitovy amy hafatse nisorate i ndaty nanoratse taloha tagne rey ty hafatse agnate ty Soratse Grike Kristiana ao.”

9. Nagnino ro maregne ty Isaia 40:8 naho henteagne ty hafatse agnate Baiboly ao?

⁹ Ty kezake mafe natao i ndaty nanao kopỳ ty Baiboly tagnate ty taogne maro rey, ty mahavy ty Baiboly vakientika naho ianarantika amy izao ho maregne soa. c Azo antoke fa i Jehovah ty nahavy izay, amy izay voaro soa ty hafa’e hoahy o ndatio. (Vakio ty Isaia 40:8.) Faie va’e hisy ndaty hirehake tie: ‘Tsy tihoe tsy niova ty hafatse agnate o Baibolio ao, le midika zay tie boake aman’Andrianagnahare reke.’ Andao areke tika handineke porofo hafa magnamaregne fa boake aman’Agnahare o Baibolio.

10. Mirehafa ohatse raike manoro fa maregne ty raha rehafe ty 2 Petera 1:21. (Henteo i sarey.)

¹⁰ Maro ty faminaniagne amy Baiboly ao fa nitanterake. Ty ila’e amy ireo aza an-jato taogne taloha ty nahatanteraha’e ty nanoratagne aze. Maro ty tantara magnamaregne fa nitanterake vata’e i faminaniagne rey. Tsy mahagaga antika zay, satria haintika tie i Jehovah ty nampanoratse i faminaniagne amy Baiboly ao rey. (Vakio ty 2 Petera 1:21.) Dineho ohatse ty faminaniagne miomba ty faharavà ty tanà i Babilona. Tagnelagnela ty taogne 778 T.K. naho 732 T.K. ty Isaia mpaminany ro nirehake tie ho rese o tanàgne matanjake iohoe. Nirehafe Isaia aza tie i Kirosy ty handrese aze, sady nihazavae’e ka ty fomba hahazoa iareo aze. (Isaia 44:27-45:2) Naminany ka ty Isaia tie ho rava tanterake ty Babilona sady  tsy hitobohagne sasa. (Isaia 13:19, 20) Le izay vata’e ty raha niseho.Nirese i Media naho i Perisa ty Babilona tamy 539 T.K., sady tsy misy ndaty mitoboke sasa ty amy i toeragne nisy i tanàgne nalaza iohoey.​—Henteo ty video tihoe “Nirehafe ty Baiboly Mialoha fa ho Rava ty Babilona” amy ty lesogne 03, hevetse faha-5 amy ty boke Ankamamio Nainai’e o Fiaignagneo! ao.

11. Ino ty porofo fa tanterake ty Daniela 2:41-43 tie amy izao?

¹¹ Tsy ty faminania ty Baiboly taloha avao ro nitanterake. Misy faminaniagne ka tanterake amo o androntikagne zao. Miambake ohatse ty fahatanteraha ty faminania i Daniela miomba ty Firenena Matanjake Anglisy-Amerikana. (Vakio ty Daniela 2:41-43.) Fa nirehafe o faminaniagne iohoe tie ‘ho mafe manahake o vigneo ty ampaha’e o firenena matanjake iohoe, le ty ‘ampaha’e haleme’ manahake o tane lietseo. Tena maregne zay. Trea tie tena mafe manahake o vigneo ty Grande Bretagne naho i Etazonia, satria agnisa ty nandrambe anjara bey tamy ty fandreseagne tamy i Aly Lahibey roe nifanesesesey, sady le lia’e nitohy ty fanangana iareo tafike matanjake. Faie trea tie maleme ka iareo naho henteagne ty raha atao ty vahoake fehe iareo. Lava mialy ty zo’e amy ty fanoagne goreve sambe karaza’e avao iareo. Izao ty nirehafe ze manam-pahaiagne raike miomba ty politike zay vaho tsy ela: “Tsy misy fitondragne demokratike ndra misy antoko politike sambe karaza’e mandilatse i Etazonia tie amy izao.” Hoe izay ka ty Grande Bretagne. Vao mainke nizarazara ty agne taogne tsiampeampe lasa zay, satria tsy eké ty ndaty agne ty anto’e toko’e hifandrambesa iareo amy ty firenena agnisa ty Vondrogne Eropeana. Izay ty mahavy ty Firenena Matanjake Anglisy-Amerikana tsy afake mampihatse amy ty fomba feno ty fahefà’e.

12. Magnomey toky antika amy ty ino ty faminania ty Baiboly?

¹² Maro ty faminania ty Baiboly fa nitanterake. Magnomey toky antika rey fa ho tanterake ka i fampitamà i Jehovah amy ty hoavy rey. Mahatsapa ty raha nitsapa ty mpanao salamo raike nivavake tamy i Jehovah hoe izao toy tika: “Tsy ligneko ty hamonjea’o ahy, satria ty saontsi’o ro tamaeko.” (Sal. 119:81) Soa fagnahy ty Jehovah, le nagnomey antika ‘hoavy fanjaka naho raha tamaegne’ amy ty alala ty Baiboly. (Jer. 29:11) Tsy ndaty ty nampitamà antika irey fa i Jehovah. Lonike areke tika mba hampitombo lognandro ty fatokisantika ty Saontsin’Agnahare, amy ty alala ty fianaragne ty faminaniagne agnate’e ao.

13. Ino ty anto’e hafa mahavy antika hino tie azo atokisagne ty Baiboly, arake ty Salamo 119:66, 138?

¹³ Misy anto’e hafa ka mahavy antika hatoky o Baibolio. Mihasoa ty fiaigna o ndatio naho fa magnorike ty torohevetse agnate’e ao. (Vakio ty Salamo 119:66, 138.) Misy mpivaly ohatse fa ho nisarake, faie nanjare sambatse iareo amy izao satria nagnorike ty toroheve ty Baiboly. Mahatsiaro ho voaro naho ho teagne ka ty ana iareo, satria nampihatse ty toro lala ty Baiboly iareo naho fa niteza i ana iareo rey.​—Efes. 5:22-29.

14. Mirehafa fitantaragne raike manoro tie miova ty fomba fiaigna ty ndaty raike naho fa mampihatse ty toroheve ty Baiboly.

¹⁴ Ndra o ndaty tena niraty toetseo, le nihasoa ty fiaigna’e naho fa nagnorike ty toroheve o Baibolio. Dineho ohatse ty tantara ty gadra raike toy. I Jack ty agnara’e. d Agnisa ty  gadra tena niraty saigne reke, sady nivoaheloke ho vonoegne. Faie nagnatreke fianaragne Baiboly ty Jack tie indraike zay. Tena nanohigne ty fo’e ty nahatrea ty hasoa fagnahy i rahalahy nitarike i fampianaragneỳ, le izay ty nahavy aze hianatse Baiboly ka. Naho fa nampihatse ty raha nianara’e ty Jack, le niova ty findesam-bata’e sady nanjare tena nisoa fagnahy reke. Nanjare mpitory tsy vita badisa reke naho fa nandeha ty fotoagne, le natao badisa. Nazoto nitory i Fanjakàn’Andrianagnaharey reke, le nisy efatse farafahatsiampe’e ty ndaty nampianare’e Baiboly. Tena niova reke, naho fa niavy i fotoagne hamonoagne azey. Hoe ty raike tamy i avokà’ey: “Tsy manahake i Jack nifantako tamy 20 taogne lasa io. Nagnova ty fiaigna’e ty fampianara o Vavolombelo i Jehovah-o.” Ndra tie nivonoegne aza ty Jack, le trea tamy ty fiaigna’e fa azo atokisagne ty Saontsin’Andrianagnahare. Vita’e ka ty magnova ty toetse o ndatio.​—Isaia 11:6-9.

15. Ino ty porofo fa miambake o vahoa i Jehovah-o noho iareo magnorike ty hamarenagne? (Henteo i sarey.)

¹⁵ Miharo saigne o vahoa i Jehovah-o, satria mampihatse ty hamarenagne amy Baiboly ao. (Jaona 13:35; 1 Kor. 1:10) Tsy misy antoko politike, foko naho fikambanagne milongo soa naho miharo saigne mandikoatse antikagne. Nigaga ze tanora atao tihoe Jean zay naho fa nahita tie tena miharo saigne o Vavolombelo i Jehovah-o. Nibey tamy ty firenena raike Afrika agne reke. Naho fa nisy aly ty tagne, le nanao maramila reke faie nilay tamy ty firenena hafa agne tafara tatoy. Nifankatrea tamo o Vavolombelo i Jehovah-o reke tie tagne. Hoe ty Jean: “Nianarako tie ty fivavahagne maregne le mifankatea sady miharo saigne fa tsy manao politike.” Hoe ka reke: “Nanokagne ty fiaignako mba hiarovagne i firenena’aỳ raho tie taloha. Faie naho fa nianatse Baiboly raho, le nanokagne ty fiaignako hoahy i Jehovah.” Tena niova ty Jean. Tsy nialy tamy ty ndaty tsy nitovy fiaviagne ama’e sasa reke, fa mitory  amy ty ze ndaty trea’e i hafatse mampilongo amy Baiboly aoy. Maro ty ndaty boake amy ty tane sambe hafa mandrambe soa naho fa mampihatse ty toroheve ty Baiboly. Izay ty porofo tsy hay lieregne fa azo atokisagne ty Saontsin’Agnahare.

16. Nagnino ro tena ilaegne ty magnamafe ty fatokisantika o Baibolio?

¹⁶ Miharatimiharaty avao ty tontolo toy, le va’e hisy raha hisedra ty fatokisagne ty hamarenagne. Va’e hampitiry fisalasalagne an-tsaintikagne ao o ndatio tie: ‘Maregne vata’e vao ty raha rehafe o Baibolio?’ Ndra ‘tinendre i Jehovah vata’e vao o mpanompo mahihitse naho mahimbagneo, i mitarike ty vahoa’e amy izaoy?’ Faie naho itika tena rese lahatse fa lava maregne avao ty saontsy i Jehovah, le tsy hampihegne ty finoantika zay. Ho ‘tapa-kevetse ty hankatò ty fitsipy i Jehovah hatrake ampara’e tika.’ (Sal. 119:112) ‘Tsy ho megnatse’ ka tika ty hirehake amy ty hafa i hamarenagney naho handrisike iareo hampihatse aze amy ty fiaigna’e. (Sal. 119:46) Ankoatse izay, le ho vitantika ty hiatreke raha sarotse, agnisa izay o fagnenjehagneo sady ‘hanam-paharetagne naho ho falefale’ avao tika.​—Kol. 1:11; Sal. 119:143, 157.

17. Maniahy antika ino ty andinin-teny hoahy ty taogne amy itoy?

¹⁷ Tena isaorantika ty Jehovah nanoro o hamarenagneo antika. Io ty magnampe antika ho tony naho tsy hiovaova hevetse naho hahay ty raha toko’e hatao amy ty tontolo mikorontagne toy. Io ka ty magnomey fanantenagne antika tie ho soa ty fiaignagne naho fa ty Fanjakàn’Andrianagnahare ro hinday. Lonike areke i andinin-teny hoahy ty taogne 2023 toy hagnampe antika hatoky avao tie maregne iaby ze raha saontsie i Jehovah.​—Sal. 119:160.