1. Nagnino ro tena nilahibey tamy ty ndaty rehafegne agnate Baiboly ao o mofò?

 AGNISA ty hanegne fihina ty ndaty tamy ty andro ty Baiboly o mofò. (Gen. 14:18; Lioka 4:4) Mampiasa ty rehake tihoe “mofo” o Baibolio kindraike mba hirehafagne hanegne amy ty ankapobei’e. (1 Mpanj. 17:11, 12) Miomba ty mofo ka ty roe amy i fahagagagne marom-pahafantatse natao i Jesosỳ. (Mat. 16:9, 10) Trea amy Jaona toko faha-​6 ao ty raike amo o fahagagagne rehoe. Hagnente ty lesogne azontikagne ampiharegne amo o andro iaignantikagne zao tika naho fa mandineke o fahagagagne iohoe.

2. Tamy ty fotoagne manao akore i ndaty agn’arivo’e rey ro nipay hanegne?

² Nente i Jesosy nandeha lakagne niarake ama’e i apostoli’e rey naho fa boake nitory sady nitsàke ty riake Galelia iareo amy izay afake nitofa. (Mar. 6:7, 30-32; Lioka 9:10) Niavy tamy ze toeragne bangigne narine i Betsaida agne zay iareo. Faie tsy ela tafara izay, le nisy ndaty agn’arivo’e niavy ty tagne nipay i Jesosy. Tsy tihoe tsy nidare iareo ty Jesosy, fa nanokagne fotoagne hampianaragne iareo ty miomba i Fanjakagney naho hagnasitragnagne ze narare. Naho fa nanomboke nifolakandrokandro i androy, le ninekoneko amy ty raha hohane i ndaty rey i mpiana’e rey. Va’e nanagne hanegne tsiampeampe avao ty ila’e amo o ndaty rehoe, fa ty ankamaroa’e nila nandeha an-tanàgne agne mba hivily. (Mat. 14:15; Jaona 6:4, 5) Ino areke ty natao i Jesosy?

NANAO FAHAGAGAGNE MIOMBA TY MOFO TY JESOSY

3. Ino ty raha nampanoe i Jesosy i apostoli’e rey hoahy i vahoakey? (Henteo i sare amy i fogno’ey.)

³ Hoe ty Jesosy tamy i apostoli’e rey: “Tsy voatere handeha  iareo fa omeo’areo raha hohane’e.” (Mat. 14:16) Akore ty hahavita iareo izay, ie amy izao ty lahilahy avao fa agne ho agne amy ty 5 000? Naho atambatse miarake amy ty ajaja aman’ampela teo zay, le va’e teo ho eo amy ty ndaty 15 000 ty mila meagne hanegne. (Mat. 14:21) Hoe ty Andrea: “Intoy misy ajaja lahilahy managne mofo dime naho fiagne madineke roe. Faie ho ampe ty ndaty tsiefa retoagne toy?” (Jaona 6:9) Mofo vita amy ty orza naho fiagne madineke fa nisiagne sira sady maike ty mateteke fihane ty ndaty rarake naho ty ndaty hafa tamy izay. Faie tsy hahaeneke i vahoake rey i mofo tamy i ajajaỳ.

4. Ino ty ianarantikagne boake amy ty Jaona 6:11-13? (Henteo i sare rey.)

⁴ Nisoa fagnahy tamy i vahoakey ty Jesosy, le nampitobohe’e tamy i ahetsey eo iareo. (Mar. 6:39, 40; vakio ty Jaona 6:11-13.) Nisaotse an-dRae’e heike ty Jesosy noho ty amy i mofoy naho i fiagney. Tena fagneva ty hisaoragne ty Andrianagnahare, satria Boake ama’e o hanegneo. Tena soa naho manahake i Jesosy tika, zane hoe mivavake hey aloha ty hihinagne, ndra irery zay ndra misy ndaty magnodidigne antikagne. Nampanjarae i Jesosy i mofoy naho fa niavy eo, le nihinagne i ndaty rey sady nivontsigne. Tsy teà i Jesosy hariariagne i sisa’e tsy nilanỳ, le nampamorie’e amy izay ampiasaegne amy ty magnarake. Nagnenga ohatse fanjaka ho antikagne ty Jesosy satria nampiasa amy ty fomba soa ze raha nanagna’e reke. Naho rae aman-drene rehe, nagnino naho ampiasaegne o fitantaragne iohoe mba hampianaragne ty ana’o hivavake aloha ty hihinagne, ho soa fagnahy ama o ndaty sady hahay hampiasa soa ze raha anagna’e manahake ty natao i Jesosy?

5. Ino ty raha tea i vahoakey hatao naho fa nahatrea i raha nanoe i Jesosỳ iareo, faie akore ty natao i Jesosy?

 ⁵ Nahagaga o ndatio ty fomba fampianara i Jesosy naho ty fahagagagne natao’e. Va’e nieretseretse iareo tie: ‘Ke ndra i Jesosy’ i mpaminany miambake nirehafe i Mosesy tie hotendren’Agnaharey? (Deot. 18:15-18) Va’e nihevetse iareo tie, mpitondra tena miambake ty Jesosy satria afake hagnomey hanegne ze ndaty amy i firenenay ao. Niavy “hamorese aze [i Jesosy] hatao mpanjaka” areke i vahoakey. (Jaona 6:14, 15) Naho nagneke izay ty Jesosy, le nanjare nilitse tamy ty politike o Jiosy ambane fahefà o Romanaò. Faie tsy nanao izay reke. Rehafe ty Baiboly fa ‘nandeha am-bohitse agne’ ty Jesosy. Tsy nanao politike reke ndra tie namoresé aze hanao izay aza ty hafa. Ino ty ianarantika boake amy izay?

6. Akore ty hanahafantikagne ty ohatse nenga i Jesosy? (Henteo i sarey.)

⁶ Ie aloha tsy hampanao antikagne fahagagagne mba hampitombo mofo ndra hagnasitragne ty marare, ndra hamoresé antikagne ho mpitondra iareo ty ndaty hafa. Faie va’e handrisike antikagne hifily ndra hanohagne ze ndaty hevere iareo ho mpitondra mahay iareo. Mazava ty ohatse nenga i Jesosy miomba io. Tsy nizilike amo o politikeo reke. Izao ty nirehafe’e naho fa tafara tatoy: “Tsy agnisa ty tontolo toy ty Fanjakàko.” (Jaona 17:14; 18:36) Mila manahake ty fomba fisaigna i Jesosy naho ty raha natao’e ty Kristiana amy izao. Manohagne, mitory vaho mivavake miomba  o Fanjakagne iohoe tikagne. (Mat. 6:10) Andao hiheregnantikagne indraike i fahagagagne miomba ty mofo natao i Jesosỳ, le hagnente lesogne hafa boake amy izay ka tika.

“LESOGNE BOAKE AMY I FAHAGAGAGNE TAMY I MOFOỲ”

7. Ino ty natao i Jesosy, le nanao akore ty nifihetse i apostoly rey naho fa nahatrea izay? (Jaona 6:16-20)

⁷ Naho fa boake nagnomey mofo i vahoakey ty Jesosy, le nampiheregne’e a Kapernaomy agne amy i lakagney i mpiana’e rey. Nandeha am-bohitse agne reke, amy izay tsy hatao i vahoakey mpanjaka. (Vakio ty Jaona 6:16-20.) Nitioke bey i androy sady nagnonja bey i riakey amy i apostoly rey mivey i lakagneỳ. Nandeha ambone i ranoy ey ty Jesosy naho fa niavy eo, le nimbamy iareo mbeo. Nirehafe’e ka ty apostoly Petera handeha ambone rano ey. (Mat. 14:22-31) Nijanogne i tiobeỳ naho fa nijogne agnate lakagne ao ty Jesosy. Niveren-draha i mpianatse rey, le nirehake hoe izao: “Anan’Agnahare vata’e rehe.” a (Mat. 14:33) Mahalatsa fa tsy nirehake hoe izay iareo tamy i fahagagagne miomba ty mofo natao i Jesosy taloha ioy. Hoe ty Marka: “Tena nigaga iareo [i apostoly rey] naho fa nahatrea izay, satria tsy nandrambe lesogne boake amy i fahagagagne tamy i mofoỳ.” (Mar. 6:50-52) Tsy mba nitaka i mpianatse rey tie, nimea i Jehovah hery hanoagne fahagagagne maro ty Jesosy fa tsy mofo avao. Tsiela tafara io, le nirehake miomba i fahagagagne miomba ty mofo nanoe’ey ty Jesosy sady nampianatse lesogne hafa ho antikagne.

8-9. Ino ty nahavy i vahoakey nipay i Jesosy? (Jaona 6:26, 27)

⁸ Ze raha nilae iareo ara-nofo naho ty fagniria iareo avao ty nifantoha i vahoake nimea i Jesosy mofoy. Nagnino tikagne ro mirehake izay? Naho fa nimaray igne, le nitrea iareo tie fa nandeha ty Jesosy naho i apostoli’e rey. Nijogne amy i lakagne hafa boake a Tiberia agne rey areke i vahoakey sady nandeha mba Kapernaomy mbeo mba hipay i Jesosy. (Jaona 6:22-24) Noho iareo te haharey ty miomba i Fanjakagney vao ty nahavy iareo nanao izay? Oho’o. Noho iareo te hahazo mofo boake amy i Jesosy indraike. Nagnino tikagne ro mirehake izay?

⁹ Dineho ty raha niseho naho fa nitrea i vahoakey narine i Kapernaomy tao ty Jesosy. Nirehafe i Jesosy iareo tie, noho iareo te hipay mofo ty nahavy iareo niavy ama’e eo. Ndra tie ‘nivontsigne amy i mofo nihane iareoy’ aza iareo, le nirehake ty Jesosy fa “hanegne mete simba” i mofo ignehoe. Nandrisike iareo reke mba hiasa “hahazoagne i hanegne tsy mete simba magnomey havelogne nainai’ey.” (Vakio ty Jaona 6:26, 27.) Nirehake ty Jesosy fa i Baba’e ty hagnomey o karazan-kanegne iohoe amy ty alala’e. Tsy maintsy nahalatsa o ndatio ty naharey tie, misy hanegne ahazoa iareo havelogne nainai’e! Hanegne manao akore izay io, le akore ty hahazoa o ndaty nitsanogne i Jesosio izay?

10. Ino ty raha toko’e hatao i vahoakey mba hahazoa iareo i “havelogne nainai’ey”?

¹⁰ Tea o Jiosy rehoe ho fantatse ty raha toko’e hatao iareo mba hahavy iareo hahazo o hanegne iohoe. Va’e nieretseretse miomba ty raha nampanoe i Lalà i Mosesỳ iareo. Faie hoe ty Jesosy tamy iareo: “Manao ty asan’Agnahare nareo naho maneho finoagne i nirahe’ey.” (Jaona 6:28, 29) Tsy maintsy mino i Jesosy iareo naho “te hahazo i havelogne nainai’ey.” Fa nirehake izay ty Jesosy taloha io. (Jaona 3:16-18, 36) Naho fa tafara tatoy,  le mbe nirehake ty raha toko’e hatao mba hahazoagne i havelogne nainai’ey ka reke.​—Jaona 17:3.

11. Akore ty ahatreavagne tie ty mba hahazoa o Jiosio mofo avao ty nipaliave iareo? (Salamo 78:24, 25)

¹¹ Tsy nagneke o Jiosy rehoe tie, mila maneho finoagne i Jesosy iareo. Izao ty raha mbe nangatahe iareo tamy i Jesosy: “Ino areke ty fahagagagne atao’o mba hotrea’ay, amy izay zahay mino azo?” (Jaona 6:30) Nirehake iareo fa nahazo mana tamy ty fomba mahagaga ty ndaty tamy ty andro i Mosesy, le io ty nifihane iareo tamy izay. (Neh. 9:15; vakio ty Salamo 78:24, 25.) Mazava areke fa ty hahazoa iareo mofo ndra hanegne hohane iareo avao ty nimasake tan-tsay iareo ao. Tsy mba nagnontane ty tea i Jesosy horehafegne iaby aza iareo naho fa nirehake “i mofo tena ie” ahazoagne havelogne nainai’ey reke. Tsy manahake i mana boake an-dagnitse agney io. (Jaona 6:32) Nifantoke tamy ty raha nilae iareo ara-nofo iareo fa tsy nitsanogne i hanegne ara-pagnahy nitea i Jesosy hampianaregne iareoy. Ino ty ianarantikagne boake amo o fitantaragne iohoe?

TY RAHA TOKO’E HO LAHIBEY AMANTIKAGNE

12. Akore ty nagnasongadigna i Jesosy ty raha toko’e ho lahibey amantikagne?

¹² Izao ty lesogne lahibey ianarantikagne amy Jaona toko 6 ao: Ty raha ara-pagnahy ro toko’e hataontikagne lahibey amy ty fiaignantikagne. Nirehake ty miomba izay ty Jesosy naho fa nanohetse i tsapa hevetse boake amy i Satanay. (Mat. 4:3, 4) Nasongadi’e tamy i Toriteni’e Tam-bohitse teỳ ka fa toko’e hikezake hanagne fifandrambesagne soa aman’Agnahare tikagne. (Mat. 5:3) Toko’e hagnontane tegna hoe izao areke tikagne: ‘Ty raha ara-pagnahy vao ty lahibey amy ty fiaignako sa ty raha ara-nofo?’

13. a) Nagnino tikagne ro tsy diso naho mankamamy o hanegneo? b) Ino ty raha mila itaoantikagne? (1 Korintianina 10:6, 7, 11)

¹³ Tsy diso tikagne naho mivavake miomba ty raha ilaentikagne sady mankamamy irey. (Lioka 11:3) Rehafe ty Baiboly fa mahasoa o ndatio ty “mihinagne naho minogne, le mankamamy ty asa mafe atao’e,” sady toe “boake amy i tena Andrianagnaharey” ze raha zay. (Mpito. 2:24; 8:15; Jak. 1:17) Faie tsy toko’e ty raha ara-nofo ro hataontikagne lahibey amy ty fiaignantika. Nagnasongadigne izay ty apostoly Paoly naho fa nanoratse hoahy o Kristiana niaigne taloha kede ty nandravagne o tontolo Jiosioy. Nirehake miomba ty raha niseho tamo o Israelita talohao reke, agnisa izay i raha niseho narine i Vohy i Sinay teoy. Nampitao o Kristianao reke ‘mba tsy hagniry raha raty, manahake o Israelita nagniry izay io.’ (Vakio ty 1 Korintianina 10:6, 7, 11.) Noho o Israelitao nanagne fagniriagne tsy mete afa-po, le nanjare “raha raty” hoahy iareo i hanegne nimea i Jehovah iareo tamy ty alala ty fahagagagney. (Nom. 11:4-6, 31-34) Trea tie ty raha ara-nofo ty raha lahibey tamy iareo naho fa nanompo i anak’agnombe volamenay iareo, zane hoe ty mihinagne, minogne naho mifalefale. (Eks. 32:4-6) Nirehake ty raha niseho tamy iareo ty Paoly mba ho fampitaoagne ty Kristiana niaigne taloha kede ty nandravagne ty tontolo Jiosy tamy ty taogne 70. Mila magnorike i toroheve i Paolỳ ka tikagne tie amy izao satria fa marine ty handravàgne ty tontolo toy.

14. Inogne iaby ty raha rehafe ty Baiboly miomba ty hanegne amy i tontolo vaovaoy ao?

¹⁴ Naho fa nirehake antikagne mba hangatake ty ‘hanegne tsahatse antikagne androany’ ty Jesosy, le nandrisike antikagne ka reke mba hangatake ty hanoagne ty zoton’arofon’Andrianagnahare ‘an-tane etoy manahake  ty an-dagnitse agne.’ (Mat. 6:9-11) Hanao akore hoe rehe ty ho fiaignagne naho fa ho avy ze fotoagne zay? Rehafe ty Baiboly fa agnisa ty zoton’arofon’Agnahare an-tane etoy ty hampisy hanegne fanjaka. Rehafe ty Isaia 25:6-8 fa ho feno hanegne fanjaka ty an-tane etoy naho fa hanjaka etoy i Fanjakàn’Andrianagnaharey. Hoe ka ty Salamo 72:16: “Hahavokatse ty tane toy, le ndra ty ambone i vohitsey aza ho maro i vokatsey.” Fa tsy ligne’o vao ty hankamamy ty hanegne tena tea’o ndra ty raha mbe lia’e naho nihane’o? Ho fale ka rehe naho fa hambole voaloboke sady hankamamy i voan-katae hambole’o rey. (Isaia 65:21, 22) Sambe hankamamy ze raha fanjaka rezay iaby ze ndaty ambone tane etoy.

15. Ino ty raha hampianaregne ze ndaty hovelomegne amy ty mate? (Jaona 6:35)

¹⁵ Vakio ty Jaona 6:35. Eretsereto indraike moa i ndaty nihinagne tamy i mofo naho i fiagne nimea i Jesosỳ. Va’e hifankatrea amy ty ila’e amy iareo rehe amy i famelomagne ty mate hoavy tsy ho elay. Ndra tie tsy naneho finoagne i Jesosy aza ty maro tamy iareo tie taloha, le va’e mbe hovelomegne avao. (Jaona 5:28, 29) Tsy maintsy hianatse ty dika i reha i Jesosy tihoey iareo tie: “Iraho i mofon-kavelogney. Ze ndaty mbamako mbetoa, le tsy ho keré sasa.” Mila maneho finoagne i solovoigne nanoe i Jesosỳ iareo, zane hoe mila mino tie nagnomey ty fiai’e hoahy iareo reke. Hisy fandaharagne hatao ty amy ze fotoagne zay mba hampianaragne ty maregne miomba i Jehovah naho ty fikasa’e amy ze ndaty nivelomegne amy ty mate naho ze ajaja va’e haterake amy i tontolo vaovaoy ao. Tena ho fale tikagne handrambe anjara amy ze fampianaragne zay! Ty hagnampe o ndatio hifandrambe soa amy i Jehovah ty tena hahafale antikagne, naho oharegne amy ty hafaleagne ho tsapantikagne amy ty raha hohanegne amy izay.

16. Ino ty hodinehentikagne amy ty lahatsoratse magnarake?

¹⁶ Nandineke ty ila’e amy i fitantaragne amy Jaona toko 6 aoy tikagne tato. Faie mbe misy raha hafa ka nampianare i Jesosy miomba i “havelogne nainai’ey.” Nila nitsanogne soa ze raha nirehafe i Jesosy i Jiosy rey, le mila manao hoe izay ka tikagne. Hanohy handineke ty Jaona toko 6 tikagne amy ty lahatsoratse magnarake.