1. Ino iaby ty tombo’e anagna o rahalahy tanorao?

RY RAHALAHY tanora, maro ty raha azo’areo atao mba hagnampeagne o fiangonagneo. Matanjake naho mbe vory ozatse zao ty ankamaroa’areo. (Ohab. 20:29) Tena magnampe o rahalahio naho o rahavaveo ty raha atao’areo. Va’e fa tsy ligne’o zao ty hahavoatendre azo ho mpagnampe amy ty fanompoagne. Faie va’e mahatsapa ka rehe tie hoe mbe kede loatse naho tsy za-draha ty fahatreava ty ndaty hafa azo, le tsy azo agnankignagne andraikitse lahibey. Maregne fa va’e mbe tanora vata’e rehe tie amy hinane zao. Faie misy raha azo’o atao mba hahavy ty ndaty amo o fiangonagneo eo hatoky naho hagnaja azo.

2. Ino iaby ty hodinehentikagne ato?

² Hifantoke amy ty raha niaigna i Davida Mpanjaka tika amy ty lahatsoratse toy. Afara izay tika, handineke kedekede ty raha niaigna ty mpanjaka i Joda roe retoagne, le i Asa naho i Josafata. Hodinehentika ty olagne natrehe o mpanjaka telo rehoe, naho ty raha natao iareo mba hamahagne izay, vaho ty lesogne azo o rahalahy tanorao ianaragne boake amy iareo.

3. Akore ohatse ty azo o tanorao agnampeagne o ndaty fa bey amo o fiangonagneo eò?

³ Tamy i Davida mbe nitanoray, le nianatse ty raha nihevere o ndatio ho tena ilaegne. Ndaty arake ty fagnahy reke, faie nikezake nampitombo ty fahaia’e mozike ka. Nampiasae’e ze fahaia’e zay mba hagnampeagne i Saoly, i mpanjaka tinendre i Jehovah-y. (1 Sam. 16:16, 23) Ry rahalahy tanora, ino zao ty raha hai’o le azo’o ampiasaegne mba hagnampeagne ty ndaty amo o fiangonagneo eo? Maro ama’areo ty fa mampiasa ty fahaia’ areo mba hagnampeagne ty hafa. Tena fale o mpiara-manompo fa beio naho misy manoro iareo ty fomba fampiasagne o varam-bazahao naho fa mianatse raike ndra naho fa magnatreke fivoriagne. Afake magnampe iareo areke rehe naho mahay o raha rehoe.

4. Ino ty toetse nanagna i Davida, le mila ikezaha o rahalahy tanorao hanagnagne? (Henteo ty sare amy ty fogno ty gazete toy.)

⁴ Naseho i Davida tamy ty fiaigna’e isan’andro fa azo atokisagne reke. Niasa mafe ohatse reke tamy i reke mbe nitanoray mba hikarakaragne i agnondry i baba’e rey. Nitsapa’e tie tena tsy mora ty nanao o andraikitse nankinegne tama’e iohoe naho fa tafara tatoy. Izao ohatse ty raha nirehafe’e tamy i Saoly Mpanjaka: “Nanjare mpiarake ty agnondry naho ty osen-drae’e ty mpanompo’o toy. Le nisy liona naho orsa ty niavy boake agne sady sambe nangalake agnondry amy i angondry rey eo. Hineako reke, le jinerako sady nalaeko i tam-bava’eỳ.” (1 Sam. 17:34, 35) Nitsapa i Davida tie nanagne andraikitse hikarakara o agnondry rehoe reke, le nisikigne herim-po mba hiarovagne iareo. Manahake i Davida ka o rahalahy tanorao naho mamita soa ty andraikitse nankinegne tamy iareo.

5. Ino ty raha lahibey toko’e hatao o rahalahy tanorao, arake ty Salamo 25:14?

⁵ Nikezake nagnasoa ty fifandrambesa’e tamy i Jehovah ty Davida tamy i reke mbe nitanoray. Izay ty tena lahibey tama’e fa tsy ty herim-po’e ndra ty fahaia’e mititike harpa. Tsy tihoe Andrianagnahare i Davida avao ty Jehovah, fa tena Ragne’e maifitse aze. (Vakio ty Salamo 25:14.) Ry rahalahy tanora, ty hagnasoa ty fifandrambesa’areo amy i Baba’areo an-dagnitse agney ka ro toko’e ho raha lahibey ama’areo. Ty anto’e, naho manao izay nareo, le va’e hahazo andraikitse fagnampe’e amo o fiangonagneo eo.

6. Akore ty nifihevera o ndatio i Davida?

⁶ Nisy fomba fiheve o ndatio miomba i Davida nila nirese’e. Le tihoe mbe kede reke sady tsy azo atokisagne. Naho fa ho nialy tamy i Goliata ohatse reke, le nikivie i Saoly Mpanjaka tie: “Mbe ajaja rehe.” (1 Sam. 17:31-33) Taloha io, le nirehake i Davida ka ty rahalahi’e raike tie nao zao reke tsy azo atokisagne. (1 Sam. 17:26-30) Faie tsy hoe izay ty fomba fivazohoa i Jehovah i Davida, satria oni’e soa o lahilahy tanora iohoe. Noho i Davida niantehetse tamy i Jehovah, i Ragne’ey, le nivita’e ty namono i Goliata.​—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Ino ty azo’o ianaragne boake amy ty raha niaigna i Davida?

 ⁷ Ino ty azo’o ianaragne boake amy ty raha niaigna i Davida? Mila manam-paharetagne rehe. Va’e ho elaela o ndaty nahatrea ty nahakedekede azò vaho hahatsapa tie fa tsy ajaja sasa rehe fa bey. Afake matoky rehe, fa tsy ty mahatanora azo avao ro vazoho i Jehovah. Fohi’e soa tie manao akore ty toetoe’o, le ino ty raha ho vita’o. (1 Sam. 16:7) Hasoao ty fifandrambesa’o amy i Jehovah. Nanao izay zao ty Davida naho fa nandineke ty raha namboare i Jehovah. Nagnampe aze hahafantse soa i Mpamorogney ty fandineha’e o raha rehoe. (Sal. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Azo’o atao ka ty mangatake hery amy i Jehovah. Ohatse, mitsikike azo vao ty mpiara-mianatse ama’o noho i rehe Vavolombelo i Jehovah? Naho izay, le mivavaha amy i Jehovah mba hagnampea’e azo hahavita hiaretse. Ampiharo ty torohevetse trea’o amy ty Saontsi’e ao naho amo o boke aman-gazetentikagneo vaho amy i video rey. Arakarake ty ahatsapa’o tie magnampe azo ty Jehovah ty vao mainke hampitombo ty fatokisa’o aze. Ho trea o ndatio amo o fiangonagneo eò ka amy izay, tie miantehetse amy i Jehovah rehe, le hatoky azo iareo.

8-9. Ino ty nagnampe i Davida hanam-paharetagne, le ino ty azo o rahalahy tanorao ianaragne boake ama’e?

⁸ Nisy olagne hafa ka natrehe i Davida. Naho fa tinendre ho mpanjaka ohatse reke, le nila nandigne tagnate ty taogne maro hey vaho izay nanomboke nanjaka ta Joda tao. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ino ty nagnampe aze hanam-paharetagne tagnate ze fotoagne zay? Ndra aleo’e nifantoke tamy ze raha niazo’e natao ta tie ho kivy eo avao. Naho fa nilay tamo o faritane o Filistinao agne ohatse reke, le nihararaote’e o fotoagne iohoe mba hialiagne tamy i fahavalo o Israelitao rey. Niaro i sisi-tane i Joday ty fanoa’e ze raha zay.​—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Ino ty azo o rahalahy tanorao ianaragne boake amy i Davida? Anò ze azo’o atao mba hanompoagne i Jehovah naho o rahalahio. Dineho ohatse ty raha niaigna ty rahalahy raike atao tihoe Ricardo toy. * Tamy i reke ni-10 taogne teo ho eo, le fa nagniry mafe ty ho mpisava lalagne maharetse. Faie nirehake tama’e o androanavi-pagnahio tie mbe tsy vita’e zay. Faie tsy nikivy reke ndra niboseke. Ndra aleo’e nikezake nampitombo ty fanompoa’e avao. Hoe reke: “Naho fa nandineke ty raha nisy tamy izay raho, le nahatsapa tie mbe nisy raha nila nihasoaeko. Nikezake raho mba hitilike ze ndaty liagne nitoriako sady nagnomagne soa naho fa nitilike iareo. Tamy izay ka raho vaho nitarike fampianaragne Baiboly. Nanjare natoky tegna areke raho naho fa nitory mateteke.” Mpisava lalagne maharetse mahatrea vokatse ty Ricardo amy hinane zao sady fa mpagnampe amy ty fanompoagne ka.

10. Ino ty raha natao i Davida taloha ty nandrambesa’e fanapahan-kevetse lahibey?

¹⁰ Mareho ka ty raha raike niaigna i Davida toy. Naho fa nandeha nanafike iareo tie indraike, le tsy maintsy nienga ty keleia’e reke naho i lahilahy nilay niarake tama’e rey, tagnate i fotoagne nilaisa’e tamo o faritane o Filistinao agney. Nisy nanafike o tanàgne nisy iareo iohoe tamy iareo tsy teoy, le nindese i fahavalo iareo rey i keleia iareoy. Azo i Davida natao ty nieretseretse tie fa za-draha amy ty aly reke, le tsy sarotse ama’e ty hahatrea hevetse hagnavotagne i keleia iareo rey. Faie tsy izay ty natao’e. Nangatake tari-dalagne tamy i Jehovah reke. Nampindese’e i Abiatara mpisorogne mbama’e mbeo i efoday mba hagnontenea’e i Jehovah tie: “Hagneagne i mpitavagne rey vao raho?” Nisaontsy tama’e ty Jehovah mba hagneagne i mpitavagne rey, sady nimey i  Jehovah toky ka reke tie ho vita’e ty hagnavotse i keleia’e rey. (1 Sam. 30:7-10) Ino ty azo’o ianaragne boake amo o tantara iohoe?

11. Ino ty toko’o hatao’o aloha ty handrambesa’o fanapahan-kevetse?

¹¹ Mangataha torohevetse aloha ty handrambesa’o fanapahan-kevetse. Azo’o atao ohatse ty magnontane ty rae aman-drene’o. Azo’o atao ka ty mangatake torohevetse amo o androanavi-pagnahy fa za-drahao. Atokisa i Jehovah o lahilahy tinendre’e rehoe, le afake matoky iareo ka rehe. “Fagnomezagne” nimei’e o fiangonagneo o lahilahy rehoe. (Efes. 4:8) Handrambe soa rehe naho mikezake manahake ty finoa iareo sady mitsanogne ty torohevetse feno hilala mey iareo. Andao tika hinane zao handineke ty raha azontika ianaragne boake amy i Asa Mpanjaka.

12. Ino iaby ty toetse soa nanagna i Asa Mpanjaka tamy i reke vaho nanomboke nanjakay?

¹² Niambane naho nibey herim-po ty Asa Mpanjaka tamy i reke mbe nitanoray. I reke ty nandimbe i Abia rae’e. Naho fa nanomboke nanjaka reke, le nifoagna’e ty fanompoan-tsampy tamy i tanàgney teo. ‘Nandily ty ndaty ta Joda tao ka reke mba hipay i Jehovah, i Andrianagnahare ty raza’ey naho hankatò ty Lalàna’e vaho ty lili’e.’ (2 Tan. 14:1-7) Naho fa nanafike i Joda ka ty Zera Etiopiana naho ty tafi’e nisy maramila miiake 1000000, le nangatake fagnampeagne tamy i Jehovah ty Asa. Hoe reke: ‘O Jehovah, tsy sarotse ama’o ty magnampe o ndatio, ndra maro reke, ndra tsy managne hery. Ampeo zahay Jehovah Andrianagnahare’ay, fa ihe ro tavandrae’ay.’ Trea amo o raha natao i Asa naho rineha’e rehoe fa mahilala reke sady tena natoky tie vita i Jehovah ty magnavotse aze naho o vahoa’eo. Natoky i Jehovah, i Baba’e an-dagnitse agney ty Asa, le ‘natao i Jehovah rese tagnatreha’e eo o Etiopianao.’​—2 Tan. 14:8-12.

13. Ino ty raha nanjò i Asa naho fa tafara tatoy, le ino ty anto’e?

¹³ Azo antoke fa magneke rehe tie tena tsy mora ze o hialy amo o maramila 1000000 zao. Faie niantehetse tamy i Jehovah ty Asa, le nivita’e ty nandrese iareo. Faie nampanahelo fa tsy nanao hoe izay reke naho fa nisy olagne hafa nanjò aze. Naho fa nagnorohoro aze ohatse ty Basa raty fagnahy, mpanjaka o Israelio, le nangatake fagnampeagne tamy i mpanjaka i  Syriay reke. Loza ty voka ze raha natao i Asa zay! Izao ty nisaontsie i Jehovah tama’e tamy ty alala i Hanany mpaminany: ‘Noho i rehe niantehetse tamy i mpanjaka i Syriay fa tsy tamy i Jehovah Andrianagnahare’o, le afake hilay azo ty tafy i mpanjaka i Syriay mba tsy ho mate an-tagna’o.’ Tsy izay avao, fa lelia’e nitohy avao ze aly iareo zay. (2 Tan. 16:7, 9; 1 Mpanj. 15:32) Ino ty lesogne azo ianaragne boake amy izay?

14. Akore ty ampisehoa’o fa miantehetse amy i Jehovah rehe, arake ty 1 Timoty 4:12? Le ino ty ho voka’e naho manao izay rehe?

¹⁴ Mikezaha hiambane naho hiantehetse amy i Jehovah avao. Naseho’o tamy i rehe natao badisay fa tena manam-pinoagne naho matoky i Jehovah rehe. Nahafale i Jehovah ka ty nandrambe azo ho agnisa ty keleia’e. Tombotsoa lahibey zay. Faie mila miantehetse amy i Jehovah avao rehe ndra tie amy hinane zao aza. Hoe mora ty miantehetse amy i Jehovah naho fa handrambe fanapahan-kevetse lahibey rehe. Faie akore ty atao’o amy ty raha ila’e? Tena mila miantehetse amy i Jehovah avao rehe ndra inogn’inogne fanapahan-kevetse rambese’o. Agnisa izay, ty fihisagne naho ty asa tea’o hatao vaho ty tanjogne tea’o ho tratraregne. Ko miantehetse amy ty hilala’o manokagne. Manoa fikarohagne mba hahatreava’o toro lalagne hagnampe azo handrambe fanapahan-kevetse soa, le ampiharo i toro lalagney. (Ohab. 3:5, 6) Naho manao izay rehe, le hampifale i Jehovah ty raha atao’o sady hagnaja azo ka ty ndaty amo o fiangonagneo eo.​—Vakio ty 1 Timoty 4:12.

15. Ino ty hadisoagne natao i Josafata Mpanjaka, arake ty 2 Tantara 18:1-3; 19:2?

¹⁵ Tsy voririke o ndatio, le va’e hanao fahadisoagne kindraike. Va’e hanao fahadisoagne ka areke rehe. Faie tsy toko’e hatao’o tali’e mba tsy hanompoagne i Jehovah arake ze vita’o zay. Dineho ohatse ty raha nanjò i Josafata Mpanjaka. Nanagne toetse soa maro reke. ‘Nipay i Andrianagnahare nitompoen-drae’ey naho nagnorike ty lili’e’ ohatse ty Josafata tamy i reke vaho nanomboke nanjakay. Nirahe’e ka o roandria’eo mba hampianatse ze vahoake ta Joda tao ty miomba i Jehovah. (2 Tan. 17:4, 7) Ndaty maregne ty Josafata, faie nanao hadisoagne reke kindraike. Naho fa nandrambe fanapahan-kevetse raty reke tie indraike, le nisy mpanompo i Jehovah raike  zay nirahe’e mbamy i Josafata mbeo hagnanatse aze. (Vakio ty 2 Tantara 18:1-3; 19:2.) Ino ty lesogne azo ianaragne boake amy izay?

16. Ino ty raha azo’o ianaragne boake amy ty raha niaigna i Rajeev?

¹⁶ Rambeso naho ampiharo ty torohevetse meigne azo. Va’e tsy ho mora ama’o ty hanao ty fanompoagne i Jehovah ho voalohan-draha amy ty fiaigna’o, satria tsy midare izay ty ankamaroa o tanorao. Faie ko kivy. Dineho ohatse ty raha niaigna ty rahalahy raike atao tihoe Rajeev toy. Izao ty raha nirehafe’e tamy i reke mbe tanoray: “Tsy haiko tie inogne vata’e ty tena tanjoko amy ty fiaignagne. Tsy le tena niteàko ze o nandeha nivory naho nanompo zao, fa ty nihisa naho nanao ze raha mahafalefale ahy avao ro tena nahaliagne ahike, manahake ty ankamaroa o tanorao.” Ino ty nagnampe i Rajeev? Nisy androanavi-pagnahy raike soa fagnahy zay nanoro hevetse aze. Hoe reke: “Nagnampe ahy handineke ty toro lalagne amy 1 Timoty 4:8 ao reke.” Niambane ty Rajeev, le nagnorike i torohevetsey sady nandineke ty raha lahibey toko’e hatao’e amy ty fiaigna’e. Hoe ka reke: “Nanapan-kevetse raho fa ty fanompoagne i Jehovah ro hataoko voalohan-draha amy ty fiaignako.” Ino ty voka’e? Hoe ty Rajeev: “Taogne tsiampeampe tafara ty nahazoako i torohevetse ignehoe, le tinendre ho mpagnampe amy ty fanompoagne raho.”

17. Ino ty tsapa o mpanompo i Jehovah-o naho fa mahatrea o tanorao manompo i Jehovah?

¹⁷ Tena mahafale o rahalahio naho o rahavaveo ty manompo i Jehovah “ampiraisan-tsaigne” miarake amo o tanorao. (Zef. 3:9) Tea iareo ty mahatrea anareo mazoto sady manao soa ty asa nankinegne tama’areo. Tena ankasitraha iareo i raha atao’areo rey.​—1 Jaona 2:14.

18. Ino ty tsapa i Jehovah naho fa manompo aze o rahalahy tanorao, arake ty Ohabolana 27:11?

¹⁸ Ry rahalahy tanora, tadidio avao tie tea anareo ty Jehovah sady matoky anareo. Fa nisaontsy reke tie amy ty andro fara’e, le ho maro ty tanora hanolo-tegna an-tsitrapo ho aze. (Sal. 110:1-3) Fohi’e fa tea aze nareo sady te hanompo aze arake ze fara’e soa vita’areo. Managna areke faharetagne, ndra ama o ndaty hafa zay ndra amy ty vata’o. Naho manao hadisoagne rehe, le rambeso naho ampiharo ty torohevetse naho ty fagnanaragne meigne azo sady rambeso hoe boake amy i Jehovah. (Heb. 12:6) Anò ze hahavitagne soa ty andraikitse nankinegne tama’o. Fa itoy ty tena lahibey, anò ze hampifale i Jehovah amy ze kila raha atao’o.​—Vakio ty Ohabolana 27:11.