1. Ino ty raha atokisantika naho ohatse tika mahatsiaro ho mialy raike amy ty olagne manjò antikagne, arake ty Salamo 118:5-7?

FA NISY fotoagne vao rehe nahatsapa ho irerike satria tsy mba nisy ndaty nagnampe azo naho fa niatreke raha sarotse? Maro ty ndaty fa nahatsapa hoe izay, agnisa izay o mpanompo i Jehovah tsy nivalikeo. (1 Mpanj. 19:14) Naho hoe izay ka areke ty tsapa’o, le tadidio ty fampitamà i Jehovah toy. Hoe reke: “Tsy hienga azo raho, sady tsy hahafoe azo.” Afake mirehake hoe izao areke tika: “I Jehovah ty mpagnampe ahy le tsy hatahotse raho.” (Heb. 13:5, 6) Tamy taogne 61 tagne ho agne ty nanorata i apostoly Paoly ireo hoahy ty Kristiana ta Joda agne. Maniahy antika ty raha nitsapa ty mpanao salamo raike amy Salamo 118:5-7 aoy o reha’e iohoe.​—Vakio.

2. Ino ty hodinehentikagne ato, le ino ty anto’e?

² Nitrea i Paoly tamy ty raha niaigna’e fa Mpagnampe aze vata’e ty Jehovah, manahake o mpanao salamo iohoe. Roe taogne teo hoe eo taloha ty nanorata’e o taratasy hoahy o Hebreo iohoe ohatse, le nandeha sambo reke. Faie naho fa nandeha iareo, le nisy tiobey ty tan-driakey. (Asa. 27:4, 15, 20) Naseho i Jehovah tamo o fotoagne iohoe naho taloha izay fa tena Mpagnampe i Paoly vata’e reke. Maro ty fomba nagnampea i Jehovah aze fa ty telo ama’e avao ro hodinehentika. Voaloha’e, nampiasa i Jesosy naho anjely reke. Faharoe, nampiasa ty ndaty ila’e nanagne fahefagne tamy fitondragne eo reke. Fahatelo, nampiasa ty mpiara-manompo amy i Paoly reke. Ty fandinehagne ireo, le vao mainke hagnampe antika hatoky fa afake mamale ty vavake ataontikagne vata’e ty Jehovah.

3. Ino ty raha va’e ho nieretserete i Paoly, le ino ty anto’e?

³ Nisy fotoagne ty Paoly tena nila fagnampeagne. Tamy taogne 56 tagne ho agne, le nisy vahoake maro nanitotsintogne  aze hiakatse i tempoly ta Jerosalema agney sady tea iareo ho nivonoegne ka reke. Ie naho fa nindesegne tamo o Fitsaragne Ambone Jiosio agne reke naho fa nimaray igne, le fa ho nifandririta i fahavalo’e rey. (Asa. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Va’e ho nieretseretse areke ty Paoly tamy izay tie: ‘Ho vitako vao ty hiaretse ze o tsy rare’e mahazo ahy izao naho mitohy avao?’

4. Akore ty nampiasà i Jehovah i Jesosy mba hagnampeagne i Paoly?

⁴ Akore ty nagnampea i Jesosy i Paoly? Nitsangagne tagnila’e teo ty Jesosy tamy ty hariva i andro nitsaragne aze tamo o Fitsaragne Ambone Jiosio teoy, le nirehake tama’e tie: “Mahereza! Fa manahake ty nagnazava’o soa ty miomba ahy ta Jerosalema teto ro tsy maintsy hitoria’o ty miomba ahy ka a Roma agne.” (Asa. 23:11) Tena nampahery i Paoly zay! Nidera aze ty Jesosy noho ireke nitory ty miomba aze ta Jerosalema tao. Nimey i Jesosy toky ka reke tie ho tolisoa avao a Roma agne reke, sady hitory ty miomba aze agne ka. Azo antoke fa nahatsiaro ho voaaro, manahake o ajaja tanan-drae’e naho fa mandeha agn’arabey ey io, ty Paoly naho fa naharey ze fagnomean-toky zay.

5. Akore ty nampiasà i Jehovah ty anjeli’e raike mba hagnampeagne i Paoly? (Henteo ty sare amy ty fogno ty gazete toy.)

⁵ Inogne ka ty raha sarotse hafa nanjò i Paoly? Roe taogne teo hoe eo tafara o raha niseho ta Jerosalema agne iohoe, le nandeha sambo ho a Italia agne reke. Faie naho fa nandeha iareo, le nisy tiobey ty tan-driakey. Natahotse ty ho nimate iaby ty ndaty tamy i samboy tao tamy izay fa i Paoly tsy hoe izay. Nagnino? Hoe reke tamy iareo: “Nisy anjely i Andrianagnahare tompokoy naho anoako fanompoagne masigney nitsangagne tagnilako teo taniankale, sady nirehake tie: ‘Ko matahotse rehe Paoly, fa tsy maintsy hitsangagne agnatreha i Kaisara eo rehe. Soa fagnahy ty Andrianagnahare, le hiaro ty fiay ze ndaty miharo lia ama’o agnate ty sambo toy ato.’” Nampiasa anjely ty Jehovah tamy io mba hagneregne amy i Paoly indraike i fagnomezan-toky nimey i Jesosy azey. Le niavy ta Roma agne avao vata’e ty Paoly.​—Asa. 27:20-25; 28:16.

6. Misy raha nirehafe i Jesosy magnomey toky antika. Inogne zay, le nagnino zay ro mampahery antika?

⁶ Akore ty agnampea i Jesosy antika? Manohagne antikagne manahake ty natao’e tamy i Paoly ka reke. Mampitamà ze ndaty manonjohy ty lia’e ohatse ty Jesosy tie: “Ho ama’areo avao raho, amparake ty hiavia ty fifaragna ty tontolo toy.” (Mat. 28:20) Tena mampahery antika o reha i Jesosy iohoe. Nagnino? Satria tsy mora amantika kindraike tihoe miaretse. Naho fa misy longontikagne mate ohatse, le  va’e mbe hanahelo avao tika ndra tie fa taogne maro afara atoy aza. Fa antetse ka ty mpanompo i Jehovah ila’e, le ty ila’e lava kivikivy avao. Tsy mora hoahy iareo ty miatreke izay. Faie ndra tie eo iaby zay, le vitantikagne ty miaretse aze satria ‘miarake amantikagne eo avao’ ty Jesosy, lohotsie fa amy i andro mahaore antikagney.​—Mat. 11:28-30.

7. Akore ty fomba agnampea i Jehovah antika amy izao naho henteagne ty Apokalypsy 14:6?

⁷ Magnomey toky antika ka ty Jehovah amy ty Saontsi’e ao tie hagnampe antika amy ty alala o anjeli’eo reke. (Heb. 1:7, 14) Manao izay ohatse o anjelio naho fa mitory i “talily soa i Fanjakagney” amy ty ndaty boake amy ty “firenena naho foko sambe hafa vaho amy ty ndaty sambe hafa firehake” tikagne.—Mat. 24:13, 14; vakio ty Apokalypsy 14:6.

8. Akore ty nampiasà i Jehovah i Klaodio Lysia mba hagnampeagne i Paoly?

⁸ Akore ty nagnampea iareo i Paoly? Nagnomey toky i Paoly ty Jesosy tie tsy maintsy ho avy a Roma agne reke. Faie nisy Jiosy ila’e ta Jerosalema agne nipay fomba hamonoagne aze. Naho fa nirey i Klaodio Lysia mpitari-tafike romana zay, le nagnampe i Paoly reke. Inogne ty natao’e mba hiarovagne i Paoly? Nisy maramila maro le avy le nasae’e hanese i Paoly ho a Kaisaria agne. Eo ho eo amy ty 105 kilometatse ty refe ty lalagne boake a Jerosalema agne hatrake a Kaisaria agne. Naho vaho niavy a Kaisaria agne iareo, le nandily ty ‘hiambenagne aze amy ty Lapam-panjakà i Heroda’ ao ty Feliksa Governora. Tsy afake ty ho namono aze areke o Jiosio.​—Asa. 23:12-35.

9. Akore ty nagnampea i Festosy Governora i Paoly?

⁹ Roe taogne tafara tatoy, le mbe ta pirizò ta Kaisaria agne ty Paoly. I Festosy ty governora tao tamy izay. Ie ty nandimbe i Feliksa. Niangavy i Festosy o Jiosio mba handefa i Paoly a Jerosalema agne hotsaraegne. Faie tsy nimete ty Festosy. Ino ty anto’e? Nifanta’e varagne tie fa nipay fomba hamonoagne aze o Jiosio naho fa an-dalagney.​—Asa. 24:27-25:5.

10. Ino ty nirehafe i Festosy Governora naho fa nirehake ty Paoly tie hampiakare’e amy Kaisara agne i fitsaràgne azey?

¹⁰ Naho fa tafara tatoy, le nitsaraegne ta Kaisaria tao ty Paoly. Faie te hampifale o Jiosio ty Festosy, le nagnontenea’e ty Paoly tie: ‘Tea’o vao ty hotsaraegne agnatrehako a Jerosalema agne?’ Nihay i Paoly tie va’e hisy hamono reke naho mandeha agne. Faie nihai’e ka tie tsy maintsy manao raha reke mba hiarovagne ty tegna’e, sady amy izay reke ho afake handeha a Roma agne, le hitory agne. Hoe reke: ‘Hampiakareko amy Kaisara agne ty raharaha toy!’ Naho fa boake nirehake tamo o mpanolo-tsai’eo ty Festosy, le hoe reke tamy Paoly: ‘Nampiakare’o amy Kaisara ty raharaha toy, le ho agne vata’e rehe.’ Nanapa-kevetse ty Festosy fa handefa i Paoly a Roma agne. Niaro i Paoly tamo o Jiosy nalaigne azeo ze fanapahan-kevetse nirambese’e zay. Tsy ho ela zao, le ho avy a Roma agne ty Paoly. Nivoaaro tamo o Jiosy te hamono azeo reke tagne satria nilavitse iareo.​—Asa. 25:6-12.

11. Ino ty raha nirehafe Isaia va’e ho nisaintsaigne i Paoly sady azo antoke fa nampahery aze?

¹¹ Inogne ty raha va’e ho natao i Paoly tamy ie nandigne ty fotoagne handehana’e a Italia agney? Va’e ho nisaintsaigne ty raha nisorate Isaia mpaminany miomba o ndaty manohetse i Jehovah rey reke. Izao ty nampitaoa Isaia iareo: “Manoa raha mba hamandrihagne, faie ho foagne zay. Mirehafa, faie tsy ho tanterake zay satria manohagne anay ty Andrianagnahare.” (Isaia 8:10) Nihay i Paoly areke fa hagnampe aze ty Jehovah. Nagnomey toky aze  zay fa ho vita’e ty hiaretse ty raha sarotse hanjò aze.

12. Akore ty nampihara i Jolio ty fahefa’e tamy i Paoly, le inogne ty raha va’e ho nitsapa’e boake amy io?

¹² Nanomboke nanao i lia iareo ho Italia agne ty ry Paoly tamy taogne 58. I Jolio manamboninahitse Romana ty niandraikitse aze. Nanomboke teo, le afake nanao ze tea’e hatao tamy i Paoly ty Jolio. Afake nagnararaotse ty fahefa’e tamy i Paoly reke ndra naneho hasoa fagnahy tama’e. Akore ty natao’e? Naho fa niavy ta Sidona tagne iareo naho fa nimaray igne, le naneho hasoa fagnahy tamy i Paoly reke sady nengà’e hifankatrea tamy ty nama’e reke. Nagnavotse i Paoly aza reke naho fa tafara tatoy. Nagnino tika ro mirehake izay? Nitea o maramilao ho vonoegne ze gadra tamy i samboy tao faie nisakagne iareo ty Jolio. Fa nagnino? ‘Te hiaro ty fiay i Paoly reke.’ Va’e ho nitsapa i Paoly tamy izay fa nampiasa o manamboninahitse iohoe ty Jehovah mba hagnampe naho hiaro aze.​—Asa. 27:1-3, 42-44.

13. Akore ty va’e hampiasà i Jehovah o ndaty managne fahefagneo?

¹³ Akore ty fomba agnampea i Jehovah antika? Azo i Jehovah atao ty mampiasa ty fagnahy masigne amo o ndaty managne fahefagneo mba hitarihagne iareo hanao raha mifagnarake amy i zoton’arofo’e, naho vazoho’e tie mete ty hanoagne izay. Hoe ty Solomona Mpanjaka: “Hoe rano mandeha am-pità i Jehovah eo ty fo o mpanjakao, le atsile’e amy ze iteava’e aze.” (Ohab. 21:1) Ino ty tea izay ho rehafegne? Naho misy toeragne raike ohatse tea o ndatio ho azon-drano, le mamboatse kanalin-drano reke mba hahavy i ranoy ho avy agne. Hoe izay ka, fa afake mampiasa ty fagnahi’e masigne ty Jehovah mba hahavy o manam-pahefàgneo hanao raha mifanandrife amy ty zoton’arofo’e. Voka’e, manjare mandrambe fanapaha-kevetse hahasoa o vahoa i Jehovah-o iareo.​—Ampitahao Ezra 7:21, 25, 26.

14. Ho an’ia ty azontikagne ivavahagne, naho ty Asan’ny Apostoly 12:5 ro henteagne?

¹⁴ Ino ty azontikagne atao? Afake mivavake “hoahy ty mpanjaka vaho hoahy ze managne toeragne ambone” tika, naho fa misy fotoagne iareo mila mandrambe fanapaha-kevetse hisy voka’e amy ty asa fitoriagne naho ty fivoriagne ataontika. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Azontikagne atao ka ty mivavake hoahy ty rahalahy naho rahavaventika migadra, manahake ty natao o Kristiana tamy taonjato voaloha’eo. ( Vakio ty Asan’ny Apostoly 12:5; Heb. 13:3) Afake mivavake hoahy ty sefo miandraikitse i rahalahy naho rahavaventika migadra rey tika. Azontikagne atao ty mangatake amy i Jehovah mba hahavy ty ndaty managne  fahefagne hoe ireo hanao manahake i Jolio, amy izay iareo ‘haneho hasoa fagnahy’ amy i mpiara-manompo amantikagne migadra rey.

15-16. Akore ty nampiasà i Jehovah i Aristarko naho i Lioka mba hagnampeagne i Paoly?

¹⁵ Akore ty nagnampea o mpiara-manompò i Paoly? Iareo mateteke ty nampiasae i Jehovah mba hagnampe aze tamy ireke nandeha ta Roma agney. Andao tika handineke raha tsiampeampe natao iareo.

¹⁶ Nisy rahalahy roe nanapa-kevetse hiarake amy i Paoly ho a Roma agne. * Tsy ia zay fa i Aristarko naho i Lioka. Tena nanam-pinoagne o nama’e rehoe. Ty anto’e, tsy mirehake ty Baiboly tie nimey i Jesosy toky manahake i Paoly iareo fa tsy maintsy ho avy a Roma agne. Fa tamy iareo nitrà i tiobeỳ vaho izay nahay izay. Faie nivognogne hiarake tamy i Paoly iareo ndra tie va’e ho namoea iareo ty fiay iareo aza o lia niaraha iareo tama’e iohoe. Ino ty natao i Paoly naho fa nijogne tagnate i sambo handehana iareoy ao ty Aristarko naho i Lioka tamy iareo ta Kaisaria agney? Azo antoke fa nivavake tamy i Jehovah reke mba hisaoragne aze noho ireke nampiasa o nama’e bey herim-po rehoe mba hagnampeagne aze.​—Asa. 27:1, 2, 20-25.

17. Akore ty nampiasà i Jehovah o mpiara-manompò amy i Paolio mba hagnampeagne aze?

¹⁷ Mateteke ro nisy mpiara-manompo ka nagnampe i Paoly tamo o lia iareo iohoe. Naho fa niavy ta Sidona tao iareo, le nengà i Jolio reke mba handeha amy i ‘nama’e rey agne hokarakarae iareo.’ ‘Nahatrea’ mpiara-manompo ka ty ry Paoly naho fa niavy ta Potioly tao. “Niangavia iareo ty ry Paoly hijanogne tao fito andro”, le iareo ty nikarakara ze raha nilae i Paoly naho i nama’e rey. Azo antoke fa tsy maintsy ho nahafale i Paoly areke ty nirehake tamy iareo ty raha nampahery niaigna’e. (Ampitahao amy ty Asan’ny Apostoly 15:2, 3.) Tafara izay, le nanohy i lia iareoy ty ry Paoly.​—Asa. 27:3; 28:13, 14.

18. Nagnino ty Paoly ro nisaotse an’Andrianagnahare sady nahazo hery?

 ¹⁸ Nanoratse taratasy hoahy o Kristiana ta Roma agneo ty Paoly telo taogne taloha o lia’e iohoe. Izao ohatse ty raha nirehafe’e tamy iareo: “Fa tagnate ty taogne maro raho ro nagniry handeha ho ama’areo agne.” (Rom. 15:23) Tsy maintsy ho nitsiaro i Paoly o reha’e iohoe. Faie azo antoke fa tsy nieretseretse reke tie ho gadraegne ty hiavia’e agne. Tena nifale areke ty Paoly naho fa nahatrea o rahalahy ta Roma agneo nanalaka aze. Hoe ty Baiboly: “Nisaotse an’Andrianagnahare ty Paoly naho vaho nahatrea iareo sady nahazo hery.” (Asa. 28:15) Mareho fa nisaotse an’Andrianagnahare ty Paoly noho ty fiavia o rahalahy rehoe tama’e teo. Fa nagnino? Satria tsapa’e fa nampiasa o mpiara-manompò indraike ty Jehovah mba hagnampeagne aze.

19. Akore ty va’e hampiasà i Jehovah antika mba hagnampeagne o mpiara-manompò, arake ty 1 Petera 4:10?

¹⁹ Ino ty azo’o atao? Misy rahalahy ndra rahavave marare mafe, ndra nimate longo ndra miatreke raha sarotse hafa vao ty amy ty fiangonagne misy azo? Naho ohatse rehe maharey tie misy mpiara-manompo mila fagnampeagne, le azo’o atao ty mivavake amy i Jehovah mba hagnampe azo hahavita haneho hatea amy iareo. Va’e tsy ho ampoize’o fa ty raha ho rehafe’o ama’e ndra ty raha hatao’o ho aze ro tena ilae’e amo o fotoagne iohoe. (Vakio ty 1 Petera 4:10.) * Naho fa itika magnampe iareo, le hanjare hatoky i fampitamà i Jehovah toy indraike iareo: “Tsy hienga azo raho, sady tsy hahafoe azo.” Tsy mahafale azo vao zay?

20. Nagnino tika ro afake mirehake tie: “I Jehovah ty mpagnampe ahy”?

²⁰ Maro ka ty olagne va’e hatrehentika amy izao, manahake ty nanjò i Paoly naho i nama’e rey avao. Va’e tsy ho mora amantika aza ty miatreke aze, faie afake matoky tika tie ho eo avao ty Jehovah hagnampe antika. Akore iaby ty anoa’e izay? Mampiasa i Jesosy naho o anjelio ohatse reke. Mampiasa o ndaty managne fahefagneo ka reke mba hanao raha mifagnarake amy ty zoton’arofo’e, naho vazoho’e tie mete ty hanoagne izay. Mampiasa ty fagnahi’e masigne ka ty Jehovah mba handrisihagne ty mpanompo’e hagnampe o rahalahy naho rahavave mila fagnampeagneo. Azo antoke fa sambe fa nahatsapa izay iaby tika. Manahake i Paoly, le afake mirehake hoe izao ka tika: “I Jehovah ty mpagnampe ahy le tsy hatahotse raho. Inogne ty azo ty ndaty anoegne amako?”​—Heb. 13:5, 6.