1-2. Ino iaby ty anto’e mahavy antika mila mifaneho hasoa fagnahy feno hatea?

MARO ty anto’e mahavy antika toko’e hifaneho hasoa fagnahy feno hatea. Ino iaby zay? Mareho ty amalea ty boke Ohabolana o fagnonteneagne iohoe: ‘Ko afahagne ama’o ty hasoa fagnahy feno naho ty hamarenagne. ... Le hahazo sitrake aman’Agnahare naho amo o ndatio rehe, sady ho trea iareo tie mahihitse.’ “Manao soa amy ty vata’e ty ndaty managne hasoa fagnahy feno hatea.” “Ze mipay ty hamarenagne naho ty hasoa fagnahy feno hatea, le hahazo havelogne.”​—Ohab. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Trea amo o Ohabolana rehoe ty anto’e telo mahavy antika toko’e haneho hasoa fagnahy feno hatea. Voaloha’e, ty fanehoagne o toetse iohoe le mahavy antika hahazo sitrake aman’Agnahare. Faharoe, mandrambe soa tika naho fa maneho hasoa fagnahy feno hatea. Ohatse, hilongo soa amo o ndatio avao. Fahatelo, naho itika maneho hasoa fagnahy feno hatea le hahazo fitahiagne amy ty hoavy, agnisa izay i havelogne nainai’ey. Tena misy anto’e soa vata’e areke mahavy antika magnorike ty saontsy i Jehovah toy: “Mifanehoa hasoa fagnahy feno hatea naho famindram-po.”​—Zak. 7:9.

3. Ino ty hodinehentikagne ato?

³ Handineke ty fagnonteneagne efatse retoa tika amy ty lahatsoratse toy: Ia ty toko’e hanehoantika hasoa fagnahy feno hatea? Ino ty azontika ianaragne miomba ty hasoa fagnahy feno hatea amy ty boke i Rota ao? Akore ty azontika ampisehoagne o toetse iohoe amy izao? Ino ty soa rambese ze maneho hasoa fagnahy feno hatea?

4. Akore ty ampisehoantika tie maneho hasoa fagnahy feno hatea manahake i Jehovah tika? (Marka 10:29, 30)

⁴ Nianarantika amy i lahatsoratse taloha itoỳ fa ze ndaty tea naho manompo aze avao ro anehoa i Jehovah hasoa fagnahy feno hatea, le i hatea tsy miovaova naho tsy mivalike sady maharetse nainai’ey. (Dan. 9:4) Te ‘hanahake an’Andrianagnahare tika amy ty maha anakiso’e antika.’ (Efes. 5:1) Izay ty mahavy antika te haneho hasoa fagnahy feno hatea amo o rahalahy naho o rahavaventika ara-pagnahio.​—Vakio ty Marka 10:29, 30.

5-6. Nagnino i ndaty amy i ohatse iohoe aoy ro tsy niala tamy i orinasa niasà’ey tao?

⁵ Azo antoke fa eke’o tie arakarake ty ahatakarantikagne ty atao tihoe hasoa fagnahy feno hatea ro vao maike ahaiantikagne ty fomba hanehoagne aze amo o mpiara-manompò. Mba hahatakarantika soa o toetse iohoe areke, le andao tika handineke ohatse raike.

 ⁶ Andao hatao tihoe misy ndaty niasa tamy ty orinasa raike fa tagnate ty taogne maro. Azo rehafegne tie mpiasa tsy mivalike reke. Faie va’e mbe lia’e naho nahatrea ty tompo i orinasa iasà’e iohoe amparake izay. Va’e misy tsy azoazo’e ty fomba fiasa amy i orinasay ao. Fa nagnino areke reke ro tsy niala tao tagnate ty taogne maro? Satria naho miala reke le tsy hanam-bola mba handoavagne ze raha nilani’e. Hiasa ao avao reke amparake ty hahareterete aze, naho tsy hoe mahatrea asa mba beibey ty karama’e.

7-8. a) Ino ty mandrisike ty ndaty raike haneho hasoa fagnahy feno hatea? b) Nagnino tika ro handineke ty andinin-teny ila’e amy ty boke i Rota ao?

⁷ Ty anto’e mandrisike iareo hanao raha ty tsy mampitovy i ndaty tsy mivalike amy i  fehentsoratse fahaenegne eoy naho ty ndaty maneho hasoa fagnahy feno hatea. Ino ty nandrisike o mpanompo i Jehovah talohao haneho hasoa fagnahy feno hatea? Naneho o toetse iohoe iareo satria izay ty fagniria ty fo iareo fa tsy tihoe izay ty toko’e hatao iareo. Dineho ohatse ty Davida. Hatea ty nandrisike aze haneho hasoa fagnahy feno hatea amy i Jonatana ragne’e, ndra tie te ho namono aze aza ty baba i Jonatana. Mbe naneho hasoa fagnahy feno hatea tamy i Mefiboseta, ana-dahy i Jonatana avao ty Davida ndra tie taogne maro tafara ty nimateza i Jonatana aza.​—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Maro ty raha azontika ianaragne miomba ty hasoa fagnahy feno hatea amy ty andinin-teny ila’e amy ty boke i Rota ao. Ino ty azontika ianaragne miomba o toetse iohoe boake amy ty ndaty tantaraegne ao? Akore ty azontika ampiharagne ze lesogne zay amy ty fiangonagne misy antikagne? *

9. Nagnino ty Naomy ro nirehake tie nialy ama’e ty Jehovah?

⁹ Trea amy ty boke i Rotao ty tantara i Naomy, i Rota vinanto’e naho i Boaza, i lahilahy matahotse an’Agnahare sady longo i valy i Naomỳ. Nikeré ty ta Israely agne, le nifindra a Moaba agne ty Naomy naho i vali’e vaho i ana-dahy iareo roe rey. Faie nimate i valy i Naomỳ naho fa tagne. Nanambaly i ana-dahi’e roe rey, faie nampalahelo fa nimate ka iareo. (Rota 1:3-5; 2:1) Nahavy i Naomy ho ore mafe o raha nanjò aze rehoe. Tena nikivy reke hafara’e nieretseretse tie nialy tama’e ty Jehovah. Mareho ty raha nitsapa’e miomba an’Agnahare toy: “Nijera ahy ty fità i Jehovah.” “Tena nampahore ahy mafe i Mahery Fara Tampo’ey.” Hoe ka reke: ‘Nialy amako ty Jehovah. Nahavy loza amako i Mahery Fara Tampo’ey.’​—Rota 1:13, 20, 21.

10. Akore ty natao i Jehovah naho fa nagnomey tsiny aze ty Naomy?

 ¹⁰ Akore ty natao i Jehovah naho fa nagnomey tsiny aze ty Naomy? Tsy nenga’e o mpanompo’e iohoe fa nampea’e avao. Nanao raha ka reke mba hampisehoagne tie niferegnesa’e ty Naomy. Taka i Jehovah soa fa ‘va’e hahavy ty hendre hanao raha gegegege ty haoregne.’ (Mpito. 7:7) Nila nampeagne ka ty Naomy mba hahatrea tie tsy nienga aze ty Jehovah. Ino ty natao i Jehovah mba hagnampeagne aze? (1 Sam. 2:8) Nandrisike i Rota reke mba haneho hasoa fagnahy feno hatea amy i Naomy. Nagniry haneho o toetse iohoe tamy i Naomy ty Rota, sady nagnampe i Naomy taman-kasoa fagnahy mba hahavy aze tsy ho kivy naho hahatrea tie mbe tea aze avao ty Jehovah. Ino ty ianarantika boake amy i Rota?

11. Nagnino ty rahalahy naho ty rahavave soa fagnahy ro mikezake magnampe ze kivy?

¹¹ Mandrisike antika hikezake hagnampe ze kivy ty hasoa fagnahy feno hatea. Nipiteke tamy i Naomy avao ty Rota. Hoe izay ka fa maro ty rahalahy naho ty rahavave soa fagnahy manao raha mba hagnampeagne ze ore ndra kivy amo o fiangonagneo eo. Tea iareo o rahalahy naho o rahavave iareo reo, le te hanao ze azo iareo atao iareo mba hagnampeagne aze. (Ohab. 12:25; 24:10) Mifagnarake amy ty toroheve i apostoly Paoly toy zay: ‘Manoa rehake mampahery ty kivy, tohagno ty maleme, le managna faharetagne amy ty ndaty iaby.’​—1 Tes. 5:14.

12. Akore ty fomba tena soa azontika agnampeagne ty rahalahy ndra ty rahavave raike kivy?

¹² Akore ty fomba tena soa azontika agnampeagne ty rahalahy ndra ty rahavave raike kivy? Tsanogno soa reke sady meo toky tie teagne. Tena ankasitraha i Jehovah, i Andrianagnaharentikagney ty raha atao’o mba hagnampeagne o agnondri’e sarobilio. (Sal. 41:1) Hoe ty Ohabolana 19:17: “Hoe mampitrosa i Jehovah ze mitretré ty mahantra, sady i Reke ty hagnonetse ze raha nafoe i ndatỳ.”

13. Ino ty tsy nampitovy i Rota naho i Orpa, le nagnino ty fanapaha-kevetse nirambese i Rota ro nampiseho tie nanagne hasoa fagnahy feno hatea reke? (Henteo ty sare amy ty fogno ty gazete toy.)

¹³ Ho takantikagne soa tihoe hasoa fagnahy feno hatea naho fa mandineke ty raha niseho tamy i Naomy tafara ty nimateza i vali’e naho i ana-dahi’e rey tika. Naho fa nihay i Naomy tie ‘nivazohoe i Jehovah i vahoa’e rey, sady nimei’e hanegne’, le nanapa-kevetse reke fa hiheregne an-tanendraza’e agne. (Rota 1:6) Sambe niarake ama’e iaby heike i vinanto’e roe rey. Faie ino ty raha niseho naho fa rinara i Naomy intelo tsy hiarake ama’e iareo? Hoe ty Baiboly: “Nagnoroke i rafoza’e ty Orpa, le nandeha. Fa i Rota nipiteke tama’e.” (Rota 1:7-14) Nanao raha nifagnarake amy ty raha nampanoe i Naomy aze ty Orpa, le nandeha niheregne ta Moaba agne. Faie i Rota nanao mihoatse ze raha toko’e ho natao’e. Azo’e natao ka ty noly, faie noho i reke nanagne hasoa fagnahy feno hatea, le nijobogne ty hiarake amy i Naomy reke mba hagnampe aze. (Rota 1:16, 17) Nipiteke tamy i Naomy ty Rota, satria izay ty fagniria ty fo’e fa tsy tihoe izay ty toko’e hatao’e. Trea amy ty fanapaha-kevetse  nirambese i Rota fa naneho hasoa fagnahy feno hatea reke. Ino ty lesogne ianarantika amo o tantara iohoe?

14. a) Ino ka ty raha atao o rahalahio naho o rahavaveo amy izao? b) Sorogne manao akore ro ankasitrahan’Agnahare, arake ty Hebreo 13:16?

¹⁴ Mandrisike antika hanao mihoatse ze vitantika ty hasoa fagnahy feno hatea. Manahake ty taloha avao, le maro ty rahalahy naho ty rahavave naneho hasoa fagnahy feno hatea amy ty mpiara-manompo ama’e, ndra tie mbe lia iareo aza naho nifankatrea. Naho fa hay iareo ohatse tie misy loza arake ty natiora manjò i rahalahy iareo rey, le avy le magnontane iareo tie ino ty raha azo iareo atao. Naho misy sahiragne ka ty amy i fiangonagney eo, le tsy misalasala iareo mamantatse ze raha paliae i ndatỳ sady magnomey fagnampeagne aze. Manahake ty Kristiana ta Makedonia agne, le magnomey mihoatse ze vita’e ka iareo. Natao iareo sorogne ze raha nanagna iareo, eka, ‘mihoatse ze anagna iareo aza’ ty mea iareo mba hagnampeagne i rahalahy sahiragne rey. (2 Kor. 8:3) Azo antoke fa tena nahafale i Jehovah ty mahavazoho iareo maneho hasoa fagnahy feno hatea hoe izay!​—Vakio ty Hebreo 13:16.

15-16. Akore ty nampisehoa i Rota fa tsy nimora kivy reke?

¹⁵ Maro ty lesogne fanjaka azontika ianaragne boake amy ty fandinehagne ty tantara i Rota naho i Naomy amy Baiboly ao. Andao tika handineke ty ila’e amy izay.

¹⁶ Ko mora kivy. Naho fa nite hiarake amy i Naomy rafoza’e ho a Joda agne ty Rota, le nandietse heike ty Naomy tamy ty voaloha’e. Faie nisisike avao ty Rota. Le ino ty voka’e? Hoe ty Baiboly: “Naho fa nitrea i Naomy tie nisisike ty hiarake ama’e avao ty Rota, le tsy nirehake sasa reke.”​—Rota 1:15-18.

17. Ino ty hagnampe antika tsy ho mora kivy naho fa magnampe ty hafa?

¹⁷ Fampiharagne: Mila manam-paharetagne tika naho fa magnampe o ndaty kivio. Toko’e hikezake hagnampe iareo avao tika fa tsy ho mora kivy. Va’e handietse ty fagnampeantikagne aze amy ty voaloha’e ty rahavave * raike mila fagnampeagne. Faie handrisike antika hanao ze fara herintikagne mba hagnampeagne aze avao ty hasoa fagnahy feno hatea. (Gal. 6:2) Mitamà tika fa hagneke ty fagnampeantikagne avao reke amy ty fara’e, sady hagnenga antika hampionogne aze.

18. Ino ty raha va’e ho nimafe tamy i Rota ty naharey aze?

¹⁸ Ko rambesegne am-po ze raha rehafe’e. Nifankatrea indraike tamy i longo’e rey ty Naomy naho fa niavy ta Betlehema agne iareo amy i Rota. Hoe ty Naomy: “Tena nimaro ty varako tamy i raho niala tetoy, faie nampoly ahy tagnam-polo ty Jehovah.” (Rota 1:21) Saintsaigno heike tie ino ty va’e ho nitsapa i Rota naho fa naharey o reha i Naomy rehoe! Fa nanao ze azo’e natao ty Rota mba hagnampeagne i Naomy. Niara-ore tamy i Naomy reke, nampahery aze, sady niharo lia tama’e tagnate ty andro maro. Faie ndra tie teo reo, le mbe hoe avao ty Naomy: “Nampoly ahy tagnam-polo ty Jehovah.” Trea amo o reha i Naomy reo fa tena tsy nahoa’e ty fagnampea i Rota aze, ie amy izao ty Rota tsy nienga aze fa tagnila’e teo avao. Va’e tena ho nampalahelo i Rota zay! Faie nipiteke tamy i Naomy avao reke.

19. Ino ty hagnampe antika tsy hienga ty ndaty raike kivy?

¹⁹ Fampiharagne: Va’e hirehake raha mampalahelo antikagne ka ty rahavave raike kivy ndra tie eo aza ty kezake mafe ataontika mba  hagnampeagne aze. Faie tsy toko’e ho rambesentikagne am-po ze reha’e zay. Tsy engantika areke i rahavaventika mila fagnampeagney. Mila mangatake amy i Jehovah tika mba hagnampe antika hahatrea fomba hampaherezagne aze.​—Ohab. 17:17.

20. Ino ty nagnomey hery i Rota mba hahavità’e hagnampe i Naomy avao?

²⁰ Ampaherezo ze trea’o fa mipay izay. Naneho hasoa fagnahy feno hatea tamy i Naomy ty Rota. Faie mila fampaherezagne ka reke tie amy izao. Le nandrisike i Boaza ty Jehovah mba hampahery aze. Hoe ty Boaza tamy i Rota: “Hamale soa ty natao’o abey ty Jehovah! Hahazo valesoa fara’e fanjaka boake amy i Jehovah Andrianagnahare o Israelio abey rehe, satria tambane ela’eo ty nipaliae’o fialofagne.” Tena nanohigne ty fo i Rota o rehake mampahery iohoe. Le hoe reke tamy i Boaza: “Fa nampahereze’o raho sady nimea’o toky ty mpanompo’o toy.” (Rota 2:12, 13) Tena tamy ty fotoagne nipaliae i Rota aze ty fampaherezagne nimea i Boaza aze, le nagnomey hery aze zay.

21. Ino ty raha azo o androanavi-pagnahy bey hateao atao, arake ty Isaia 32:1, 2?

²¹ Fampiharagne: Kindraike le mila fampaherezagne ka i ndaty maneho hasoa fagnahy feno hatea amy ty hafa rey. Nidera i Rota ty Boaza noho ty fahatreava’e ty hasoa fagnahy naseho’e tamy i Naomy. Midera ty rahalahy naho ty rahavave amo o fiangonagneo eo ka o androanavi-pagnahio naho fa mahatrea ty hasoa fagnahy aseho iareo amy ty hafa. Ty rehake fideragne amy ty fotoagne mete hoe izay, le hagnomey ty hery ilae i rahalahy naho i rahavave mikezake magnampe ty hafa rey. Tsy ho kivy ka iareo amy izay.​—Vakio ty Isaia 32:1, 2.

22-23. Nanao akore ty toe-tsay i Naomy, le ino ty nahavy izay? (Salamo 136:23, 26)

²² Naho fa nandeha ty fotoagne, le nimey i Boaza hanegne maro ty Rota naho i Naomy. (Rota 2:14-18) Ino ty voka izay tamy i Naomy?  Hoe reke: “Hitahy aze abey ty Jehovah, i tsy nitofa naneho hasoa fagnahy feno hatea tamy ty velogne naho ty matey.” (Rota 2:20a) Tena niova ty toe-tsay i Naomy. Tamy ty voaloha’e reke, le nangoihoy tie: ‘Nialy amako ty Jehovah.’ Faie amy izao reke fale sady mirehake tie: ‘Tsy nitofa naneho hasoa fagnahy feno hatea ty Jehovah.’ Ino ty raha va’e nampiova ty toe-tsay i Naomy?

²³ Nanomboke nitrea i Naomy tie nagnampe aze avao ty fità i Jehovah. Nampiasa i Rota ty Jehovah mba hanohagne aze tamy ty lia’e mba Joda agne. (Rota 1:16) Nitrea i Naomy ka tie nagnampe aze ty fità i Jehovah naho fa nikarakara iareo amy i Rota ty Boaza, i agnisa ty “mpagnavotse” iareoy. * (Rota 2:19, 20b) Va’e nieretseretse aza ty Naomy tie: ‘Tsapako hinane zao, fa kay tsy nienga ahy ty Jehovah fa niarake tamako tey avao tagnate ze fotoagne rezay!’ (Vakio ty Salamo 136:23, 26.) Azo antoke fa tena nifale ty Naomy naho fa tsy nikivy tama’e ty Rota naho i Boaza. Alao sare an-tsaigne ty hafalea iareo telo naho fa nifalefale indraike ty Naomy sady nahazo hery mba hanompoagne i Jehovah.

24. Nagnino tika ro te haneho hasoa fagnahy feno hatea amo o mpiara-manompo amantikagneo avao?

²⁴ Ino ty nianarantika miomba ty hasoa fagnahy feno hatea boake amy ty boke i Rota ao? Ty hasoa fagnahy feno hatea le mandrisike antika hikezake hagnampe avao o rahalahy naho o rahavaventikagne kivio. Io ka ty mandrisike antika hanao mihoatse ze vitantika mba hagnampeagne iareo. Mila manokagne fotoagne o androanavi-pagnahio mba hampaherezagne naho hideragne ze maneho hasoa fagnahy feno hatea amy ty hafa. Naho fa treantika fa manjare falefale naho mahazo hery mba hanompoagne i Jehovah indraike i namantika mila fagnampeagne rey, le tena ho fale tika. (Asa. 20:35) Fa ino ty anto’e lahibey mahavy antika maneho hasoa fagnahy feno hatea avao? Satria te hanahake i Jehovah, i Andrianagnahare ‘bey hasoa fagnahy feno hateay’ tika sady te hampifale aze ka.​—Eks. 34:6; Sal. 33:22.