Aloha ty hitantaràko ty nitohi’e, le horehafeko ama’areo tie ombia raho ro nanomboke nanao fanompoagne marain-tsy hariva.

Tamy 1942 raho ro naterake tamy ty tokonose fanjaka a Karaiba, a Curaçao agne. A Suriname eto ty tanen-draza i babako faie nifindra tamy ty tokonose i Karaiba iohoe reke noho ty asa’e. Roe taogne taloha ty niterahagne ahy ty naha lasa Vavolombelo i Jehovah i babako ta Curaçao agne. a Agnisa ty nivita badisa voalohandoha’e tagne reke. Nampianatse anay Baiboly tsy tapake isan-keregnandro reke ndra tie tsy nimora tama’e aza ty nanao izay. Naho fa ni-14 taogne raho, le nienga anay ty babako le nandeha a Suriname eto mba hikarakara i bebei’ay.

Nanomboke ninamagne tamy ty tanora manompo i Jehovah tamo o fiangonagneo eo raho ta Suriname tatoy. Zokeko iaby iareo sady mpisava lalagne maharetse iaby. Naho fa mitantara ty raha niaigna iareo tamy i fanompoagney ey iareo, le trea tamy ty tarehe iareo tie falefale iareo. Tafara i fivoriagney le nirehake foto-kevetse ara-baiboly zahay amo o namakò. Nitoboke zahay tamy izay sady nagnente o vasiagneo. Nagnampe ahy hahafantatse ty raha toko’e hataoko amy ty fiaignako o namako rehoe. Te hiara-hiasa amy i Jehovah raho. Natao badisa raho tamy iraho ni-16 taogne, le nanao mpisava lalagne maharetse raho naho fa ni-18 taogne.

Maro ty lesogne nirambeseko tamy iraho nanao mpisava lalagney sady izay ty nagnampe ahy hahavita soa ty fanompoagne marain-tsy hariva. Agnisa ty lesogne lahibey voaloha’e nianarako zao tie tena ilaegne ty mampiofagne ty hafa. Naho fa nanomboke nanao mpisava lalagne raho le nisy misionera raike atao tihoe Willem van Seijl zay nampiofagne ahy. b Nampianatse ahy raha  maro amy ty fomba hagnatanterahagne soa ty andraikitse amo o fiangonagneo eo reke. Nitsapako tamy izay tie mbe maro ty raha tsy haiko. Tao’e raike tafara igne raho, le nivoatendre ho mpisava lalagne manokagne. Nagnampe ty rahalahy naho ty rahavave tamy ty fiangonagne mitokagne amy ty ala i Suriname agne raho tafara izay. Tena nankasitrahako ty fampiofagna i rahalahỳ ahike. Nagnorike ty ohatse soa nimea’e raho le nanokagne fotoagne ka mba hampiofagnagne ty hafa.

Ty lesogne faharoe nianarako le tihoe soa ty managne fiaignagne tsotra naho voalamigne soa. Isake voaloham-bolagne, le ifampirehafa’ay amy i rahalahy namakoy ty fomba hampiasà’ay ty vola’ay agnate i vola’e raikey. Tsy maintsy mandeha an-drova agne ty raike ama’ay mba hivily ze raha ilae’ay. Ampiasà’ay soa i fagnampeagne azo’ay isam-bolagne rey amy izay maharake anay agnate i volagney. Satria naho lany ty hane’ay, le ndaty tsiampe avao ro afake magnampe anay ndra va’e tsy hisy. Ty fanagnako fiaignagne tsotra tamy iraho mbe nitanoray naho ty fahaiagne mandamin-draha, le tena nagnampe ahy hifantoke avao amy i asa i Jehovah-y.

Ty lesogne fahatelo nianarako le tihoe tena mandrambe soa o ndatio naho fa ampianaregne amy ty firehan-draza’e. Ty firehake Holandey, Angilé, Papiamento naho sranantongo (ndra Sranan) ty firehake nahabey ahy. Ireo ty firehake maro mampiasa a Suriname eto. Faie nitreako tamy iraho tagn’ala tatoy fa tena mandrambe soa i talily soay o ndatio naho fa iraho nitory tamy ty fireha iareo. Tena nisarotse tamako ty nampiasa ty ila’e amy ty fireha iareo agnisa izay ty firehake Saramakan. Faie nivitako avao zay naho fa nikezake raho. Afake nampianatse ndaty maro ty hamarenagne raho taogne maro tafara izay, satria fa nahay ty fireha iareo.

Nisy raha nahamegnatse ka niseho tamy ty fiaignako. Indraike andro zay raho le nagnontane ty fahasalama ze mpianatse Baiboly raike mirehake Saramakan zay. Narare ty vavoni’e tamy izay. Faie ndra hoe izao ty lasa nagnonteneako: “Mivesatse v’iheo?” Tena nimegnatse reke tamy ze fagnonteneako zay. Ndra tie nanao ze hadisoagne zay aza raho le nikezake avao nianatse ty fireha iareo mba hahafahako hamita soa i fanendreagne ahikey.

Nivoatendre ho mpiandraikitse faritse raho tamy 1970. Tamo o taogne iohoe, le nanoro video nalefa diapò o antokom-pitory amy ty toeragne mitokagne bey ala agne zay raho. Izao ty loha heve i videoy: “Fitilihagne ty Foibey ty Vavolombelo i Jehovah Magneran-tane.” Mba hahafahagne mitilike iareo, le nandeha tamy ze lakagne lava sady mahia zay niarake amo rahalahio raho. Ninday goropy, bidò feno gazoaly naho jiro mandeha petroly vaho fitaovagne hafa fanoagne sinemà zahay. Mila andese’ay amy i toeragne handena’aỳ agne o raha rehoe. Ty raha nitadidiko tamo o lia’ay iohoe le tihoe, tena nitea o ndaty amy i tanàgne mitokagne nandena’aỳ i fandaharagney. Tena fale raho satria afake nagnampe ty hafa hianatse ty miomba i Jehovah naho ho agnisa ty fandamina’e. Tsy misy dika’e ty sorogne nataoko naho ampiraegne amy ty fitahiagne niazoko. Agnisa izay ty mahatrea o ndatio mifandrambe maifitse amy i Jehovah.

Tsapako tie naho mbe tsy manambaly rehe, le agnisa ty mahamora ty fagnatanterahagne i fanendreagne azoy zay. Faie mba nagniry ty hanambaly avao ka raho. Nangatake tamy i Jehovah areke raho mba hahita valy hahavita hanao ty fanompoagne marain-tsy hariva miarake amako. Tao’e raike tafara tatoy, le nanomboke niarake zahay amy i Ethel. Mpisava lalagne mahafoe tegna reke. Mbe nikede reke le fa nitea’e ty tantara i apostoly Paoly, le nanao ze fara’e soa vita’e tamy ty fanompoagne reke. Nifanambaly zahay tamy Septambra 1971, le niarake nanao ty asa ty faritse.

Tsy le nanan-draha fire ty rae aman-drene i Ethel. Nimora tama’e areke ty nanao asa ty faritse tamo o toeragne bey alao agne. Tsy ninday raha maro ohatse zahay naho fa nitilike ze fiangonagne agnate ala agne zay. Nanasa lamba naho niandro tagnate rano ey avao zahay. Nihane’ay iaby ze raha nimea o rahalahio anay agnisa izay ty tsatsake atao tihoe igoana, ty fiagne atao tihoe piranà naho ty raha hafa azo hanegne agn’ala ey ndra an-drano ey. Mihinagne amo o raven’akondrò zahay naho fa tsisy finga le naho fa tsisy sotro le mihinagne amy ty tagna’ay. Nitsapa’ay amy i Ethel fa ty fanoagne sorogne amy ty fanompoagne i Jehovah le magnampe anay hagnamafe i taly randran-teloy. (Mpito. 4:12) Tsy misy raha atakalo’ay izay!

Tamy izahay nitilike o rahalahy naho o rahavave tagnate ala agneo ty nisehoa i raha nitantaraeko tamboaloha’e tagney. Nilenteke agnate rano agne i lakagney faie tsy ela avao le fa niakatse tambone i ranoy ey. Hasoan-draha fa nagnisy akanjo fiarovagne zahay le tsy nilenteke miarake amy i lakagney. Faie tena nifeno rano i lakagney. Naria’ay tagnate rano agne iaby ze hanegne tagnate i boate fasia’ay hanegney ao le igne ty nagnafaha’ay ze rano tagnate i lakagney ao.

Namintagne zahay mba hahatreava’ay raha hohanegne tamy izahay tambone rano ey. Faie tsisy raha niazo’ay. Nivavake tamy i Jehovah zahay  mba hagnomey hanegne anay tamo o andro iohoe. Naho vata’e nivita i vavakey le nisy rahalahy raike namintagne le nahazo fiagne bey niampe anay dime tamy i halegney.

Dime taogne tafara ty nifanambalia’ay, le nahazo valesoa tsy nampoizegne zahay amy i Ethel satria nivesatse reke. Tena nifale raho naharey i vaovaoy faie tsy nihaiko tie hanao akore ty ho voka izay amy ty fanompoa’ay. Te hanohy hanao fanompoagne marain-tsy hariva zahay amy i Ethel naho mbe azo’ay atao. Tamy 1976 ty Ethniël talen’anay zay ro naterake. Roe taogne tsy tapa’e tafara izay zahay niterake i Giovanni, i anadahi’ay faharoey.

Nila fagnampeagne ty Suriname tamy ze fotoagne zay, hafarà’e nenga i birò i sampagne avao zahay mba hanohy ty asa ty faritse sady hiteza i ana’ay rey. Naho fa nibey i ana’ay rey le nasaegne hitilike amy ty faritse tsy le maro fiangonagne raho. Tagnate ty tapa-bolagne raho ro nanao ty asa ty faritse, le nanao mpisava lalagne amy ty fiangonagne nanendreagne anay raho tafara izay. Naho fa nitilike i fiangonagne marine anaỳ raho, le niarake tamako ty valiko naho i anako roe lahy rey. Faie naho fa nitilike fiangonagne ndra niandraikitse ty havoriambey agnate ala agne raho le iraho raike avao ty nandeha.

Nanao fandaharam-potoagne mete soa raho mba hahafahako manao o andraikeko rehoe. Nataoko azo antoke tie afake manao fianara ty keleiagne miarake amy i keleiako rey raho isan-keregnandro. Faie naho fa militike fiangonagne agn’ala agne raho, le i valiko ty mitarike i fianara ty keleiagney amy i ana’ay roe rey. Miarake manao raha tsy tapake amy i ana’ay rey zahay amy i Ethel. Misy fotoagne zahay miarake mihisa ndra mitilike toeragne soasoa marine anay eo miarake amy iareo. Mateteke halegne avao raho vaho miroro satria magnomagne anjara. Treako fa manahake i valy fanjaka rehafegne amy Ohabolana 31:15 aoy ty Ethel. Mifoha maraindray bey reke mba hikarakara hanegne maraindray amy izay zahay afake miarake manao teny vakina aloha ty handenà o ana’ay reo mianatse. Tena fale raho managne valy mahafoe tegna sady nagnampe ahy avao hahavita ty andraikitse nankigne i Jehovah amako.

Mikezake mafe zahay amy i valiko mba hagnampe o ana’ay reo ho tea i Jehovah naho ho tea fanompoagne. Tea’ay hanao fanompoagne  marain-tsy hariva iareo faie tea’ay naho sitra-po iareo ty manao izay fa tsy tihoe mba hampifaleagne anay avao. Nirehafe’ay amy iareo mateteke avao ty fifaleagne azo boake amy ty fanompoagne marain-tsy hariva. Maregne fa miatreke olagne zahay faie rehafe’ay mateteke amy iareo ty fomba nagnampea i Jehovah anay keleian-draike. Tea’ay naho mba ndaty manao voalohan-draha ty fanompoagne i Jehovah avao ty miara-miaigne amy iareo.

Nimea i Jehovah anay avao ze raha nilae’ay keleian-draike. Manao ze azoko atao avao ka raho hanohagnako iareo. Ty raha niaignako tamy iraho mbe ni-mpisava lalagne tagnate ala agney ty nagnampe ahy hahay hanao tahiry. Faie nisy fotoagne mbe tsy naharake anay avao ty vola’ay ndra tie fa nanao izay aza. Naho fa niseho ty raha hoe izay le natoky raho fa hagnampe anay ty Jehovah. Tagnelagnela ty taogne 1986-1992, le nisy aly ty ta Suriname eto. Tena tsy nimora ty nahita raha hohanegne tamy izay faie nagnampe anay avao ty Jehovah.​—Mat. 6:32.

Nagnampe ahy ho fale naho ho afa-po amy ty fiaignagne avao ty Jehovah tamy ty fiaignako. Tena fitahiagne lahibey ho anay i ana’ay rey. Tena tombotsoa ty nagnampe iareo mba hanompo i Jehovah. Tena fale zahay satria nifily ty hanao fanompoagne marain-tsy hariva iareo roe. Sambe nanao sekoly ara-baiboly ty Ethniël naho i Giovanni, le miasa amy ty birò i sampa i Suriname iareo amy izao miarake amy ty valy iareo.

Fa antetse zahay amy i Ethel ty amy izao faie mbe sambe mpisava lalagne manokagne zahay roe. Lany amy i fanompoagney ey ty fotoa’ay, le tsy managne fotoagne mba hianaragne milaogne raho hatrake amy izao. Faie tsy nanegnenako ty nanao izay. Naho fa mandineke ty fiaignako raho, le tena rese lahatse tie ty nanoako fanompoagne marain-tsy hariva tamy iraho mbe nitanoray ty fanapahan-kevetse tena soa nirambeseko.