1. Nagnino ro tsy tampoke antika ty mahatrea tie tsy azo atokisagne ty ankamaroa ty ndaty amy izao?

 TSY hay ty ndaty amy ty tontolo i Satana toy eto tie ia ty ndaty hatokisa iareo. Lava mandiso tamà iareo avao ty lahibey o mpanao raharaham-barotseo naho o mpanao politikeo vaho o mpitarike fivavahagneo. Maro ka ty ndaty mahatsapa tie tsy azo atokisagne ty nama iareo, ty mpiharo tanàgne amy iareo. Ndra ty keleia iareo ka aza tsy azo iareo atokisagne. Faie tsy tampoke antika zay. Fa nirehafe ty Baiboly mialoha tie: “Amy ty andro fara’e ... o ndatio, ... tsy ho megnatse mivalike, ... ho mpifotetse.” Trea amy izay, fa manahake i Satana, i andrianagnahare ty tontolo toy tsy azo atokisagney o ndatio.​—2 Tim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. a) Ia ty azontikagne atokisagne tanterake? b) Ino ty raha va’e ho eretseretentikagne?

² Faie amy ty maha Kristiana antika, le haintika tie azontika atokisagne tanterake ty Jehovah. (Jer. 17:7, 8) Rese lahatse tika fa tea antika reke, sady ‘tsy hienga’ ty nama’e zao reke ndra ombia ndra ombia. (Sal. 9:10) Azontika atao ka ty matoky i Jesosy, satria nahafoe ty fiai’e ho antikagne reke. (1 Pet. 3:18) Nitreantika tamy ty raha niaignantikagne ka fa azo atokisagne ty tari-dala o Baibolio. (2 Tim. 3:16, 17) Tena magneke tika fa azo atokisagne ty Jehovah naho i Jesosy vaho o Baibolio. Faie kindraike tika va’e hieretseretse tie: Azo atokisagne vao o rahalahy naho o rahavave amo o fiangonagneo reo sa tsy azo atokisagne? Naho eka ty vale’e, le nagnino tika ro mila matoky iareo?

3. Ino ty tombotsoa miambake anagnantikagne? (Marka 10:29, 30)

³ Jinobo i Jehovah mba ho agnisa ty keleiagne manompo aze magneran-tane tika. Tombotsoa miambake zay sady maro ty fitahiagne azontika boake amy io. (Vakio ty Marka 10:29, 30.) Managne rahalahy naho rahavave magneran-tane tika. Tea i Jehovah  naho mikezake magnorike ty fitsipi’e manahake antikagne iareo. Va’e tsy hitovy ty firehantikagne, ty kolontsaintikagne naho ty fomba fisikinantikagne, faie teantika iareo ndra tie sambantikagne aza vaho mifankatrea amy iareo. Tena teantika ty midera naho manompo i Raentikagne bey hatea an-dagnitse agney miarake amy iareo.​—Sal. 133:1.

4. Nagnino tika ro tena mipay o rahalahy naho o rahavaventikagneo?

⁴ Amy izao tika ro tena mila miharo saigne amo o rahalahy naho o rahavaventikagneo. Misy fotoagne le iareo ro magnampe antika hiatreke ty olagne mahazo antika. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Risihe iareo ka tika mba hanompo i Jehovah avao naho hatanjake ara-pagnahy. (1 Tes. 5:11; Heb. 10:23-25) Mba eretsereto heike tie ho nanao akore tika naho tsy nisy o fiangonagneo mba hiaro antika amy i fahavalontikagne rey, le i Satana Devoly naho ty tontolo’e raty toy. Tsy ho ela ty Satana naho o ndaty fehe’eo le hanafike o vahoa i Jehovah-o. Faie tena ho fale tika amy izay, satria managne o rahalahy naho o rahavaventikagneo hanohagne antika.

5. Nagnino ro va’e sarotse amantika ty hatoky o rahalahy naho o rahavaventikagneo kindraike?

⁵ Faie va’e ho sarotse amy ty ila’e amantika ty hatoky o rahalahy naho o rahavaventikagne, satria va’e nisy mpiara-manompo tsy nahatagne ty tsiambaratelo iareo ndra tsy nitagne ty vava natao’e. Ndra va’e nisy ndaty tamo o fiangonagneo eo nirehake ndra nanao raha tena nampalahelo iareo. Va’e ho sarotse amantika ty hatoky ty hafa naho fa miatreke raha hoe ireo tika. Ino areke ty hagnampe antika hatoky o mpiharo finoagne amantikagneo?

6. Nagnino ty hatea ro magnampe antika hatoky ty hafa? (1 Korintianina 13:4-8)

⁶ Mifototse amy ty hatea o fatokisagneo. Mirehake fomba maro isehoa ty hatea ty 1 Korintianina 13. Irey ty hagnampe antika hagnamafe  ty fatokisantika ty hafa ndra hahavy antika hatoky iareo indraike. (Vakio ty 1 Korintianina 13:4-8.) Mirehake ohatse ty andine’e faha-4 tie “o hatea zao manam-paharetagne naho soa fagnahy.” Manam-paharetagne amantika ty Andrianagnahare ndra tie manota ama’e aza tika. Mila manam-paharetagne amo o rahalahintikagneo ka areke tika naho mirehake raha ndra manao raha mahaboseke ndra mampalahelo antika iareo. Hoe ka ty andine’e faha-5: “[O hatea zao] tsy tsiela boseke, tsy mitagne am-pò.” Tsy teantika ty hitagne am-pò, le hagnerenkeregne hitadidy avao ty raha nampalahelo natao o rahalahintikagneo antika. Mirehake ty Mpitoriteny 7:9 tie tsy toko’e ho “tsiela boseke” tika. Ty magnorike ty raha rehafe ty Efesianina 4:26 toy aza ro raha tena soa toko’e hataontika. Hoe reke: “Ko engagne ho tra ty fitsofora i masoandroy ty haboseha’areo.”

7. Nagnino ty toro lalagne amy Matio 7:1-5 ao ro magnampe antika hatoky ty hafa?

⁷ Hatoky o rahalahy naho o rahavaventikagneo ka tika naho mitovy amy ty fomba fivazohoa i Jehovah iareo ty fiheverantika iareo. Tea i Jehovah iareo sady tsy mifantoke amy ty raha tsy mete atao iareo reke. Hoe izay ka ty toko’e hataontikagne. (Sal. 130:3) Ndra aleo mikezake mifantoke amy ty toetse soa iareo naho mandineke ty raha soa va’e ho vita iareo, ta tie hifantoke amy ty hadisoagne atao iareo. (Vakio ty Matio 7:1-5.) Matoky tika fa te hanao ty soa iareo sady tsy te hanao raha hampalahelo antika zao ka, satria ty hatea “mino ze kila raha.” (1 Kor. 13:7) Tsy midika o rehake iohoe tie tea i Jehovah naho le avy le matoky ty hafa amy izao avao tika. Fa ty dika io le tihoe, matoky ty hafa tika satria hita amy ty raha atao iareo fa azo atokisagne iareo. *

8. Akore ty hahavy azo hatoky o rahalahi’o naho o rahavave’ò?

⁸ Va’e tsy le avy le hatoky o rahalahintikagneo eo naho eo tika. Ino ty hagnampe azo hatoky iareo? Mikezaha hahafantatse soa iareo. Mirehafa amy iareo ohatse naho fa am-pivoriagne agne. Miaraha manompo amy iareo. Managna ka faharetagne amy iareo, satria va’e ho elaela vaho hotrea’o tie azo atokisagne iareo. Va’e tsy ho rehafe’o amy ty pitsopitso’e amy ty ndaty raike vaho mifankafantatse ama’o ty raha mahazo azo amy ty voaloha’e. Faie naho fa tena mifankafantatse soa amy izay nareo, le tsy hisalasala hirehake ama’e iaby ze raha tena tsapa’o rehe. (Lioka 16:10) Faie akore naho nandiso tamà azo ty rahalahy raike ndra ty rahavave raike? Ko le avy le tapahegne ty fifandrambesa’areo, fa engao handeha heike ty fotoagne. Ko atao tali’e hahavy azo tsy hatoky o rahalahi’o naho o rahavave’o ka zay. Izay ty mahavy antika handineke ty modely nenga ty mpanompo i Jehovah tsy nivalike ila’e. Mbe natoky ty hafa avao iareo ndra tie nisy ndaty aza nandiso tamà iareo.

9. a) Akore ty nanoroa i Hana fa natoky i Jehovah avao reke ndra tie nanao raha raty aza ty ila’e amy i ndaty solontegna’e rey? b) Ino ty lesogne ianara’o amy i Hana? (Henteo i sarey.)

⁹ Nisy fotoagne vao nandiso tamà azo ty raha natao ty rahalahy raike managne andraikitse? Naho eka ty vale’e, le tena hahasoa azo ty mandineke ty raha natao i Hana. I Ely Mpisorombey ty niandraikitse ty fanompoagne i Jehovah ta Israely agne tamy izay, faie tsy mba nifitsikombe soa ty keleia’e. Ni-mpisorogne ty ana-dahi’e faie sambe nanao raha nahamegnatse naho naloto findesam-batagne iareo. Fa ndra tie teo zay, le tsy mba nanaren-drae’e mafe zao iareo. Tsy le avy le nafaha i Jehovah tamy i Ely i andraiki’ey. Faie mbe natoky i Jehovah avao naho i ndaty tinendre’e rey ty Hana, kanao reke  nagneke hanao fanompoagne amy i tragnolay masigney agne, tamy i Ely mbe mpisorombeỳ. (1 Sam. 1:12-16) Naho fa nitrea i Ely ka i Hana nivavake tamy ie niore mafeỳ, le nieretseretse ty Ely tie mamo ty Hana. Tsy mba nandineke heike ty Ely fa le avy le nitsaratsara i Hana. Faie ndra tie teo iaby ze raha rezay, le mbe nanao vava avao ty Hana tie naho miterake lahilahy reke, le hindese’e amy i tragnolay masigney agne mba hanompo agne, sady ie amy izao mbe i Ely ka ty hiandraikitse aze. (1 Sam. 1:11) Fa toko’e halamigne heike vao i raha tsy mete natao ana-dahy i Ely rey? Ie, sady nisazea i Jehovah iareo tamy ty fara’e. (1 Sam. 4:17) Tagnate ze fotoagne zay le nimey i Jehovah ana-dahy ty Hana, le i Samoela.​—1 Sam. 1:17-20.

10. Akore ty nanoroa i Davida fa natoky i nama’e ila’e rey reke ndra tie nandiso tamà aza ty ndaty ila’e?

¹⁰ Nisy fotoagne vao nandiso tamà azo ty nama’o maifitse azo? Naho eka ty vale’e, le dineho ty raha niaigna i Davida Mpanjaka. Nanagne namagne atao tihoe Ahitofela zay reke. Faie naho fa nanao ze fomba hahazoagne i fanjakàn-drae’ey ty Absaloma ana-dahy i Davida, le nanohagne i Absaloma ty Ahitofela. Va’e ho tena nampalahelo i Davida ze raha rezay, satria i anake naho i namagne nitamaegne hanohagney ndra izay ty natao’e. Faie tsy natao i Davida tali’e tsy hatokisagne i nama’e ila’e rey sasa zay. Nisy nama’e tsy nivalike ama’e zay mbe natokisa’e avao. Tsy ia zay fa i Hosay. Nanagne anto’e soa hatokisagne aze ty Davida. Natoro’e tamy ty raha natao’e fa ragnetse vata’e reke. Ie aza nanao sorogne ty fiai’e mba hagnampeagne i Davida.​—2 Sam. 17:1-16.

11. Akore ty nanoroa i mpanompo i Nabala raikey fa natoky i Abigaila reke?

¹¹ Dineho ka ty modely ty mpanompo i Nabala raike toy. Lahilahy Israelita ty Nabala sady mpagnarivo. Nisy fotoagne ty Davida naho i lahilahy niarake tama’e rey niaro o mpanompo i Nabalao. Ie naho fa tafara tatoy le nangatake hanegne tamy i Nabala ty Davida. Faie naho fa nandietse tsy hagnomey ty Nabala, le niboseke ty Davida sady nanapa-kevetse fa hamono ze lahilahy iaby amy ty keleia i Nabala ao. Nisy mpanompo i Nabala raike nitalily ze raha zay tamy i Abigaila valy i Nabala agne. Agnisa ty keleia i Nabala o mpanompo iohoe, sady nihai’e ka fa niankigne amy i Abigaila ty fiai’e. Azo’e natao ty nilay, faie tsy izay ty natao’e, satria natoky reke tie vita i Abigaila ty handamigne i olagney. Nihai’e tie  ampela malaza ho hendre ty Abigaila. Ty raha niseho tafara izay ty nampiseho tie tsy diso reke naho natoky i Abigaila. Nisikigne herim-po reke, le nandeha mbamy i Davida mbeo mba hampiova hevetse aze. (1 Sam. 25:2-35) Nanao izay ty Abigaila satria natoky reke fa hanao raha aman-kilala ty Davida.

12. Akore ty nanoroa i Jesosy fa natoky i mpiana’e rey reke ndra tie nanao hadisoagne aza iareo?

¹² Natoky i mpiana’e rey avao ty Jesosy ndra tie nanao hadisoagne aza iareo. (Jaona 15:15, 16) Naho fa nangatake ty homeigne toeragne miambake amy i Fanjakàn’Andrianagnaharey ao ty Jakoba naho i Jaona, le tsy nitsaratsara ty anto’e anompoa iareo i Jehovah ty Jesosy ndra nandietse iareo tsy ho apostoly sasa. (Mar. 10:35-40) Ie tafara tatoy, le nienga i Jesosy iaby i mpiana’e rey tamy i halegne nitsepahagne azey. (Mat. 26:56) Faie mbe natoky iareo avao ty Jesosy. Hai’e soa fa tsy voririke iareo, faie mbe ‘nitea’e hatrake ampara’e’ avao iareo. (Jaona 13:1) Tafara ty namelomagne i Jesosy tamy ty mate ka, le nagnankigna’e andraikitse lahibey i apostoli’e 11 rey le ty hitarike ty asa fampianaragne naho ty hikarakara o agnondri’e sarobilio. (Mat. 28:19, 20; Jaona 21:15-17) Tsy diso ty Jesosy naho natoky o lahilahy tsy voririke rehoe, satria sambe tsy nivalike iareo amparake ty nività ty fanompoa iareo tambone tane etoa. Tena modely soa amy ty fatokisagne o ndaty tsy voririkeo ty Hana, i Davida, i mpanompo i Nabalay, i Abigaila, naho i Jesosy.

13. Ino ty raha va’e hagnasarotse ty fatokisantika ty hafa?

¹³ Nisy fotoagne vao rehe nirehake tsiambaratelo tamy ty rahalahy raike, faie nihai’o naho fa tafara tatoy tie nirehafe’e ama o ndaty i rahay? Tena mamparare fo zay. Nisy rahavave raike zay nirehake olagne manokagne tamy ty androanavi-pagnahy raike, le natoky reke fa tsy horehafe i androanavi-pagnahỳ amy ty ndaty hafa i rahay. Faie ie nimaray igne, le niantso i rahavavey ty valy i androanavi-pagnahỳ mba hampahery aze. Le avy le nihay i rahavavey tie nirehafe i androanavi-pagnahỳ tamy i vali’e i tsiambaratelo’ey. Ara-dalàna naho nanjare sarotse tamy i rahavavey ty hatoky o androanavi-pagnahy iohoe. Faie nisy raha soa natao i rahavavey. Nagnatogne androanavi-pagnahy hafa reke, le nangatake fagnampeagne mba hahavy aze hatoky i androanavi-pagnahy raikey indraike.

14. Ino ty nagnampe ty rahalahy raike hatoky ty hafa indraike?

¹⁴ Fa ela ze rahalahy raike zay ro niboseke tamy ze androanavi-pagnahy roe zay, satria nieretseretse reke tie tsy azo atokisagne iareo. Faie nanomboke nandineke ty raha nirehafe ty rahalahy raike tena nihajae’e toy reke. Izao i rehakey: “I Satana ro fahavalontikagne fa tsy o rahalahy naho o rahavaventikagneo.” Tsotra avao io faie misy heve’e lahibey. Nisaintsaigne i rahalahỳ soa o rehake iohoe naho ty raha toko’e hatao’e. Nivavake tamy i Jehovah ka reke mba hagnampe aze, le nivita’e avao ty nilongo soa tamy i androanavi-pagnahy rey.

15. Nagnino ro va’e ho ela vaho hatoky ty hafa indraike tika? Mirehafa ohatse raike.

¹⁵ Nisy fotoagne vao fa nafahagne ama’o ty tombotsoa’o tamo o fiangonagneo eo? Tena tsy mora ty miatreke izay. Tsy nivalike ty Grete naho i rene’e ndra tie nivoarara aza ty asantikagne tamy ty fitondra o Naziao an’Alimaegne agne tamy 1930 tagne ho agne. I Grete ty nanao kopỳ i gazete Fitalakesan-davitsey hoahy ty mpiharo finoagne ama’e. Faie naho fa nihay o rahalahio tie nanohetse ty hamarenagne ty baba’e, le nafahagne ama’e i tombotsoa’ey, satria natahotse iareo tie kera horehafe i baba’e amo o ndaty mpanohetseo ty raha miomba o fiangonagneo. Faie tsy izay avao ty raha sarotse natrehe i Grete. Tsy nimey o rahalahio tamy i kopỳ i gazete Fitalakesan-davitsey iareo amy i rene’e tagnate i  Aly Lahibey Faharoey, sady tsy nifampirehake tamy iareo o rahalahio naho fa nifankatrea tamy iareo tan-dalagne ey. Tena nampalahelo i Grete ze raha zay, hafara’e ela bey tafara atoy reke vaho nahavita namela heloke i rahalahy rey sady natoky iareo indraike. Faie tagnate ze fotoagne zay ty Grete, le nagneke tie i Jehovah zay fa namela iareo, le hoe izay ka ty toko’e hatao’e.

16. Nagnino tika ro mila manao raha mba handreseagne ty raha va’e hikalagne antika tsy hatoky ty hafa?

¹⁶ Naho ohatse rehe fa niatreke raha mahakivy hoe izay, le anò ze hahavy azo hatoky ty hafa indraike. Va’e hitake fotoagne zay, faie tsy ho montso antoke ty kezake atao’o. Intoy misy ohatse raike. Naho ohatse tika marare troke noho ty hanegne nihanentikagne, le mila mitao amy ty raha hanentikagne tika, lohotsie naho azo izay mateteke. Faie tsy midika zay tie le lia’e tsy hihinagne sasa tika satria matahotse tie harare troke. Hoe izay ka, fa naho ohatse nisy rahalahy ndra rahavave nandiso tamà antika, le tsy toko’e hahavy antika tsy hatoky ndaty sasa zay. Naho itika manao ze hatokisagne ty hafa indraike, le vao mainke ho fale sady ho mora amantika ty hifantoke amy ty raha azontikagne atao mba hahavy o fiangonagneo hifampatoky.

17. Nagnino ro tena ilaegne ty fatokisagne, le ino ty hodinehentika amy ty lahatsoratse magnarake?

¹⁷ Sarotse ty mahatrea ndaty azo atokisagne amy ty tontolo i Satana toy eto. Faie itika matoky o rahalahy naho o rahavaventikagneo satria teantika iareo, le iareo ka tea antika. Ze fatokisagne zay ty mahavy antika ho falefale naho hiharo saigne amy izao, sady fiarovagne ho antika io amy ty raha sarotse hatrehentikagne amy ty hoavy. Faie akore naho nisy ndaty nandiso tamà azo, le manjare tsy atokisa’o sasa? Kezaho tsikombegne ty fomba fivazohoa i Jehovah i raha misehoy, oriho ty toro lala ty Baiboly, mikezaha hampitombo ty hatea’o o rahalahi’o naho o rahavave’o reo, le mandrambesa fianaragne boake amy i ohatse amy Baiboly ao rey. Azontika atao ka ty tsy mifantoke amy ty alahelo tsapantika naho manao ze hatokisagne ty hafa indraike. Naho itika manao izay, le ho fale tika satria managne namagne tsiefa “mipiteke mihoatse ty rahalahy.” (Ohab. 18:24) Faie tsy ty hafa avao ro toko’e ho azo atokisagne. Mila azo atokisagne ka tika. Hodinehentikagne amy ty lahatsoratse magnarake tie akore ty hanoroantika fa azo o rahalahintikagneo atokisagne tika.