1. Akore ty amantaragne tie azo atokisagne ty ndaty raike?

 AZO atokisagne ty ndaty raike mikezake mitagne tsiambaratelo sady mirehake ty maregne. (Sal. 15:4) Hay o ndaty ka tie azo ianteheragne reke. Teantika naho hoe izay ty raha tsapa o ndatio amantika. Ino areke ty raha azontika atao mba hahavy iareo hatoky antika?

2. Ino ty raha azontika atao mba hanoroagne fa ndaty azo atokisagne tika?

² Tsy azontika foresegne hatoky antika o ndatio. Itika ro mila manao raha mba hanoroagne amy iareo tie azo atokisagne tika. Misy fomba firehake zay manao tihoe tie ‘manahake o volao o fatokisagneo. Sarotse ty mahatrea aze faie mora montso.’ I Jehovah zao nanao raha mba hahavy antika hatoky aze. Lava matoky aze avao tika satria “azo atokisagne reke amy ze kila raha atao’e.” (Sal. 33:4) Tea i Jehovah naho mitsikombe aze tika. (Efes. 5:1) Andao tika handineke ty mpanompo i Jehovah ila’e nanoro tamy ty raha natao’e tie azo atokisagne manahake i Rae iareo an-dagnitse agney. Afara izay tika handineke ty toetse dime hagnampe antika mba ho ndaty azo atokisagne.

3-4. Akore ty nanoroa i Daniela fa ndaty azo atokisagne reke, le ino ty raha toko’e hoeretseretentikagne noho izay?

³ Tena modely soa ho antika ty Daniela mpaminany satria ndaty niazo atokisagne reke. Tamy ie nientegne ho babo ta Babilona agney zao, le natoro’e fa ndaty azo atokisagne reke. Vao mainke nindra aza ty fatokisa o ndatio aze, naho fa nivita’e ty nagnazava i nofy i Nebokadnezara Mpanjaka i Babilonay, noho ty fagnampea i Jehovah aze. Tamy io ty Daniela le tsy maintsy nirehake tamy i mpanjakay tie vignetse ama’e ty Jehovah. Tsy izay ty raha tea i mpanjakay ho nirey. Nila nanagne herim-po ty Daniela mba hirehafagne ze hafatse zay satria toe fa niromotse  ka ty Nebokadnezara. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Ie taogne maro tafara tatoy, le natoro i Daniela indraike tie ndaty azo atokisagne reke. Tena maregne soa ty fomba nagnazava’e i soratse tsy nihay vakiegne niseho tamy ty rindry i lapa ta Babilona taoy. (Dan. 5:5, 25-29) Nivoamare i Dariosy Mediana naho ty ndaty ambone tamy i fanjaka’ey tao ka tie ‘tena nahay raha’ ty Daniela. Nagneke iareo tie “azo atokisagne naho tsy nanao asa alasafay vaho nanao ty maregne avao” ty Daniela. (Dan. 6:3, 4) Ndra o ndaty mpanompo sampio areke le nagneke fa azo atokisagne o mpanompo i Jehovah iohoe.

⁴ Naho fa misaintsaigne ty tantara i Daniela tika, le afake mieretseretse hoe izao: ‘Manao akore ty lazako amy ty ndaty magnodidigne ahy? Manao akore ty fahaia o ndatio ahy, azo atokisagne naho mamita soa ty andraikitse ampanoegne ahy vao?’ Nagnino ro tena ilaegne ty mamale ireo? Satria hagnomey voninahitse i Jehovah tika naho fa azo atokisagne.

5. Ino ty raha nagnampe i Hanany ho ndaty azo atokisagne?

⁵ Tamy ty taogne 455 T.K., tafara ty namboara i Nehemia Governora indraike i manda i Jerosalemay, le nipay lahilahy azo atokisagne reke mba hiandraikitse i tanàgney. Agnisa ty ndaty nitendre i Nehemia ty Hanany lahibey i Lapay. Rehafe ty Baiboly tie “tena azo atokisagne naho natahotse i Andrianagnahare maregney mihoatse noho ty ndaty maro reke.” (Neh. 7:2) Ty hatea i Hanany i Jehovah naho ty fahatahora’e tie tsy hampifale Aze ty raha atao’e ty nahavy aze hamita soa ze  andraikitse nampanoegne aze. Ireo ka ty toetse hagnampe antika ho azo atokisagne amy ty fanompoagne ataontikagne.

6. Akore ty nanoroa i Tykiko fa namagne azo i apostoly Paoly natokisagne reke?

⁶ Mareho ka ty modely i Tykiko, i nama i apostoly Paoly tena natokisa’ey. Tamy i Paoly nigadra tan-tragno o ndaty agney, le i Tykiko ty agnisa ty nitavandra’e, sady nirehafe’e tie “mpanompo azo atokisagne.” (Efes. 6:21, 22) Natoky ty Paoly fa hampahery naho hampionogne i rahalahy ta Efesosy naho ta Kolosia agne rey ty Tykiko fa tsy tihoe hinday i taratasy iareoy avao. Ty modely i Tykiko le maniahy antika o lahilahy tsy mivalike sady azo atokisagne mikarakara ty raha ilaentika ara-pagnahy amy izao reo.​—Kol. 4:7-9.

7. Ino ty lesogne ianara’o boake amo o androanavi-pagnahio naho amo o mpagnampe amy ty fiangonagneo miomba tihoe azo atokisagne?

⁷ Tena fale ka tika managne androanavi-pagnahy naho mpagnampe amy ty fiangonagne azo atokisagne. Manahake i Daniela naho i Hanany vaho i Tykiko iareo, le atao iareo soa ty andraiky iareo. Naho fa itika zao hivory amy i fivoriantikagne andavanandroy, le fa haintika tie fa misy rahalahy naho rahavave tinendre hanao ty anjara iaby amy i fandaharagney. Le tena fale o androanavi-pagnahio naho fa magnomagne soa sady manao soa ty anjara’e i rahalahy naho i rahavave rey. Tsy misalasala ty hanasa ty mpianantika Baiboly hagnatreke fivoriagne ka tika amy i fara i heregnandroy, satria tika matoky tie hisy rahalahy hanao lahajaka hoahy ty ndaty maro amy io. Ankoatse izay, le matoky tika fa hisy fitaovagne hindesentika manompo satria fa misy mikarakara izay. Tena mikarakara antika o rahalahy azo atokisagne rehoe, le misaotse i Jehovah tika noho iareo. Faie akore ty fomba azontikagne anoroagne fa azo atokisagne tika?

8. Nagnino tika ro mila mahay manahatsahatse naho fa mamantatse ty raha manjò ty hafa? (Ohabolana 11:13)

⁸ Teantika o rahalahy naho o rahavaventikagneo, le teantika ka ty mamantatse ty raha manjò iareo. Faie mila mahay manahatsahatse tika, le tsy hirehake amy ty hafa ty fiaigna iareo manokagne. Nisy Kristiana tamy ty taonjato voaloha’e ‘mpitsikotsiko naho nitea nilitse tamy ty fiaigna o ndaty sady nirehake ty raha tsy toko’e horehafe’e.’ (1 Tim. 5:13) Tsy teantika ty hanahake iareo. Faie akore naho misy ndaty mirehake ty tsiambaratelo’e amantika? Ohatse, va’e hisy rahavave hirehake amantika ty aretegne mahazo aze ndra ty raha sarotse atrehe’e, le mirehake reke tie tsy toko’e horehafegne ama o ndaty hafa zay. Le akore ty toko’e hataontika? Toko’e hohajaentikagne i fangataha’ey. * (Vakio ty Ohabolana 11:13.) Andao tika handineke raha hafa mampiseho tie tena ilaegne ty mahatagne tsiambaratelo.

9. Akore ty anoroa ty ndaty keleian-draike fa azo atokisagne iareo?

⁹ Amy ty keleiagne eo. Managne andraikitse hitagne ty tsiambaratelo iareo ty tsikiraidraike amo o keleiagneo eo. Va’e misy fahazara ty rahavave raike ohatse mampihehe i vali’e ty mahatrea aze. Horehafe’e ama o ndaty hafa vao zay, ie amy izao va’e hahamegnatse i rahavavey ze raha zay? Aha’a. Tea’e ty vali’e, le tsy tea’e ty hanao raha hampalahelo aze. (Efes. 5:33) Tsy tea o ajajao ka ty ambanembanegne. Mila mitadidy izay ty rae aman-drene. Tsy toko’e hatao iareo areke ze hahasalatse ty  ana iareo, le tsy horehafe iareo amy ty ajaja hafa ty hadisoagne atao ty ana iareo. (Kol. 3:21) Mila mahay magnambake ka o ajajao, le tsy hirehake ama o ndaty ty raha va’e hanalatse o keleia iareò. (Deot. 5:16) Naho sambe mikezake ty tsikiraidraike amo o keleiagneo mba tsy hirehake ama o ndaty ty fiaigna iareo manokagne, le vao mainke hifandrambe soa iareo.

10. Ino ty tafilitse amy tihoe “ragnetse vata’e”? (Ohabolana 17:17)

¹⁰ Amy ty namantikagne. Misy fotoagne ahatsapantikagne tie tena mila namagne azo atokisagne tika mba hirehafagne ty raha manjò antikagne. Faie kindraike sarotse ty ahatreavagne izay. Va’e tsy mahazatse antika ty mirehake ama o ndaty ty raha tena tsapantikagne, sady va’e ho kivy tika naho haintika naho fa afara agne tie nirehafe i namantikagney ama o ndaty hafa i raha nambarantikagne azey. Faie tena ho fale tika naho managne namagne azo atokisagne. “Ragnetse vata’e” ty ndaty hoe izay.​—Vakio ty Ohabolana 17:17.

11. a) Akore ty azo ty androanavi-pagnahy naho ty valy iareo anoroagne fa azo atokisagne iareo? b) Ino ty lesogne ianarantika boake amy i androanavi-pagnahy tsy nirehake tamy ty keleia’e ty tsiambaratelo o fiangonagneoy? (Henteo i sarey.)

¹¹ Amo o fiangonagneo eo. Ty androanavi-pagnahy mahatagne tsiambaratelo le mitovy amy ty “toeragne fitsolohagne amy ty tioke, naho fitampinagne” hoahy o rahalahy iareo reo. (Isaia 32:2) Tsy misalasala tika mirehake amy iareo ze kila raha, satria matoky tika fa tsy ho rehadrehafe iareo ama o ndaty hafa zay. Tsy toko’e ho foresevantikagne ka iareo hirehake amantika ty tsiambaratelo hay iareo. Isaorantika ty valy o androanavi-pagnahio satria tsy manokitsokitse tsiambaratelo amy ty vali’e. Tena fale tika naho fa tsy atalily o androanavi-pagnahio i vali’e ty tsiambaratelo o rahalahy iareo naho o rahavave iareo reo. Hoe ze rahavave raike valin’androanavi-pagnahy zay: “Fale raho fa tsy mba rehafe i valiko amako ty tsiambaratelo ty ndaty tilihe’e an-telefony ndra mipay fagnampeagne  ara-pagnahy, sady ndra ty agnara i ndaty rey aza tsy mba rehafe’e. Tena fale raho noho ze raha atao i valiko zay, satria manjare tsy miasa saigne amy ty raha tsy misy azoko atao ama’e raho. Lasa tsy mihafahafa raho naho fa mifandrambe amo o fiangonagneo. Manjare matoky ka raho fa naho misy raha manahiragne ahy ndra olagne manjò ahy rehafeko amy i valiko, le tsy horehafe’e ama o ndaty agne zay.” Mazava hoaze fa teantika iaby naho malaza ho azo atokisagne tika. Ino ty toetse hagnampe azo hahatratse ze tanjogne zay? Andao tika handineke toetse dime.

12. Hazavao tie nagnino ro tena ilaegne ty hatea naho teantika ty hatoky ty hafa.

¹² Hatea ty foto o fatokisagneo. Nirehake ty Jesosy tie ty lily roe fara’e lahibey le tihoe teao ty Jehovah naho tihoe teao ty nama’o. (Mat. 22:37-39) Ty hateantika i Jehovah le handrisike antika hikezake ho azo atokisagne manahake aze. Ty hateantika o rahalahintikagneo naho o rahavaventikagneo ohatse le mandrisike antika hitagne ty tsiambaratelo iareo. Tena tsy teantika ty hirehake ama o ndaty ty fiaigna iareo manokagne, satria va’e hahaboseke, naho hahamegnatse vaho hampalahelo iareo zay.​—Jaona 15:12.

13. Nagnino ty fiambaneagne ro magnampe antika ho ndaty azo atokisagne?

¹³ Magnampe antika ho ndaty azo atokisagne ty fiambaneagne. Ty Kristiana miambane le tsy hisehoseho tie mahafanta-draha. (Fil. 2:3) Tsy hatao’e ka ze hahavy ty hafa hieretseretse tie misy tsiambaratelo fanta’e. Ty fiambaneagne ka le hikalagne antika tsy hirehake ama o ndaty ty heventikagne manokagne miomba ty raha tsy hazavae ty Baiboly ndra o boke naho o gazetentikagneo.

14. Nagnino ty fahaiagne magnambake ro magnampe antika ho ndaty azo atokisagne?

¹⁴ Ty fahaiagne magnambake le hagnampe ty Kristiana raike hahay handineke tie ‘ombia reke ro toko’e hitsigne, le ombia reke ro toko’e hirehake.’ (Mpito. 3:7) Misy fomba firehake amy ty tane ila’e agne zay manao tihoe tie “ze mangina volamena.” Midika zay tie, misy fotoagne tena soa ty mitsigne avao ta ty mirehake. Izay ty mahavy ty Ohabolana 11:12 hirehake hoe izao: “Mitsigne ze ndaty mahay mandineke soa.” Dineho ty ohatse raike toy: Misy androanavi-pagnahy raike za-draha zay mateteke angatahagne mba hagnampe ty fiangonagne hafa amy ty olagne mahazo iareo. Le mareho ty raha rehafe ty androanavi-pagnahy hafa miomba aze: “Lava mitao soa avao reke mba tsy hirehake ty tsiambaratelo i fiangonagne hafa rey.” Noho o androanavi-pagnahy iohoe mahay magnambake, le manjare magnaja aze ka ty androanavi-pagnahy hafa amy i fiangonagne misy azey eo. Matoky ka iareo fa tsy horehafe i rahalahỳ ama o ndaty hafa ty tsiambaratelo iareo.

15. Mirehafa ohatse raike mampiseho tie hatokisa ty hafa rehe naho fa mirehake ty maregne?

¹⁵ Ilaegne ty mirehake ty maregne naho teantika ty hatokisa ty hafa. Atokisantikagne ty ndaty raike naho lava mirehake ty maregne avao reke. (Efes. 4:25; Heb. 13:18) Ohatse, andao hatao tihoe te hagnasoa ty fomba fahaia’o mampianatse rehe, le misy ndaty raike angatahe’o hitsanogne azo naho fa ihe manao ty anjara’o amy ty fivoriagne, sady rehafe’o ka reke mba hagnomey soso-kevetse azo amy ze mila ihasoa’o. Ndaty manao akore ty tea’o hanao fagnamarehagne amy i anjara’oy? Ndaty hirehake ze raha tea’o ho rey avao vao? Sa ndaty tena hirehake ama’o ty maregne? Mazava hoaze fa hai’o ty vale izay. Hoe ty Baiboly: “Ndra aleo anatse imasoimaso toe izay hatea  aetake. Ty ratse atao ty namagne le porofo ty tsy fivaliha’e.” (Ohab. 27:5, 6) Va’e tsy ho mora ty mitsanogne izay amy ty voaloha’e, faie naho fa mandeha ty fotoagne le hotreantika fa tena mahasoa antika i fagnamarehagne natao i namantikagneỳ.

16. Nagnino ty Ohabolana 10:19 ro mampiseho fa tena ilaegne ty fifehezan-tegna?

¹⁶ Tena ilaegne ty managne fifehezan-tegna naho teantikagne ty hatokisa ty hafa. O toetse iohoe ty hagnampe antika hifehe ty raha rehafentika naho fa itika alaem-pagnahy hirehake tsiambaratelo. (Vakio ty Ohabolana 10:19.) Va’e tsy ho mora zay naho itika mampiasa tragnom-porarotse fifandrambesagne. Naho tsy mitao tika, le va’e ho losotse hirehake tsiambaratelo, ie amy izao ho maro ty ndaty hahafantatse aze. Naho fa misy raha rehafentika amo o tragnom-porarotse fifandrambesagneo ao, le tsy ho voafehentikagne sasa ze fomba ampiasà o ndatio aze, ndra ty olagne maro va’e hatera izay. Ty fifehezan-tegna ka ty magnampe antika hahavita hitsigne avao naho fa misy ndaty mpanohetse mamandrike antika amy ty fagnonteneagne apetra iareo miomba o rahalahy naho o rahavaventikagneo. Ty anto’e, va’e hagnoho-doza iareo zay. Va’e hiseho ty raha hoe izay amy ty toeragne andraragne ty asantikagne agne, satria va’e hisy polisy hagnadikadigne antika. Azontika atao ty magnorike ty toro lalagne raike toy amy izay: “Ho hiliako ty vavako naho mbe misy raty fagnahy ty agnilako eo.” (Sal. 39:1) Toko’e ho azo atokisagne areke tika naho fa mifandrambe amy ty keleiantikagne, amy ty namantikagne, naho amo o mpiara-manompo amantikagneo, ndra amy ty ndaty hafa. Le mila managne fifehezan-tegna tika naho te ho ndaty azo atokisagne.

17. Ino ty azontikagne atao mba hahavy o fiangonagneo hifampatoky?

¹⁷ Tena misaotse i Jehovah tika noho ty nitaona’e antika mba ho agnisa ty mpirahalahy mifankatea naho mifampatoky. Misy raha azontikagne iaby atao mba hahavy o rahalahy naho o rahavaventikagneo hatoky antika. Naho mikezake maneho hatea, miambane, hahay hagnambake, hirehake ty maregne naho hifehe tegna tika tsikiraidraike, le hifampatoky iaby o fiangonagneo. Mila mikezake mafe lognandro tika mba hampisehoagne amy ty hafa tie ndaty azo atokisagne. Lonike abey tika hanahake i Andrianagnaharentikagney, le i Jehovah, naho hampiseho lognandro tie ndaty azo atokisagne.