Mahatondregne ty Pozipozy o Raha Mitirio

MBA fa nitsikira’o vao fa maro ty raha mitiry ahatreavagne pozipozy miolakolake? Hoe izay ohatse ty pozipozy ty filahara ty masomaso ty holy o mananasio. Naho miiake 8 ty masomaso amy ty ligne mihodigne magnavia, le va’e hiiake 5 ndra 13 ka ty amy ty magnavana. (Henteo ty sare 1.) Hahatrea pozipozy miokalokale ka rehe naho fa magnente ty voa o tagnamasoandrò. Va’e hahatrea ligne miolakolake 55 eo rehe, sady mifanapake amy ty ligne 89. Faie va’e hihoatse izay ty isa iareo. Va’e hahatrea pozy miolakolake ka rehe ndra tie amo o soflerao aza. Hanjare hahafinaritse azo ty handeha amy ty mpivarotse voan-katae naho o legiomao vaho o folerao ey naho fa manomboke mahamareke o pozy miolakolake reo rehe. Nagnino o raha mitirio ro managne pozy hoe izay? Misy dika’e vao i ligne miolakolake rey?

Ty fomba fitiry o raha mitirio

Misy faritse ndra toeragne iboaha i tiri’ey, ty amy ty raha mitiry maro. Va’e ho taho’e ndra rave’e ndra fela’e ty hitiry eo. Tsy mifanandrife i tiri’ey naho fa miboake, sady somare mifagnalavitse, hafara’e mahavita zoro ty elagnela iareo. * (Henteo ty sare 2.) Magnomey pozy miolakolake i fela’e vaovao eoy ty ankamaroa o folerao, noho i raha magnorike zoro hafa kede naho fa mitiry rey. Fire ty refe o zoro iohoe?

Alao sare an-tsaigne tie, hamboatse folera rehe. Tea’o naho mifankarine soa ty fela’e fa tsy mifankalavitse, sady magnomey pozy miolakolake. Izao varagne ty hanoa’o aze: Mamboatse raha bontolitoly (faribolana) rehe sady zarae’o ho dime ty boake agnivo’e eo mba hahazoa’o tsipike dime ndra zoro dime mirefe 72 degre iaby. Hijobogne tsipike raike rehe sady hagnisy fela’e raike ambone’e eo, miala boake agnivo i raha bontolitolỳ eo. Mampipetake fela’e magnarake ka rehe, isake tie boake nagnisake zoro roe mifanese (144 degre), magnorike ty fihodigna i tagnamasoandroy. Tsy ho feno iaby i toeragney ndra tie nitohiza’o avao aza zay. Ino ty anto’e? Hilahatse magnorike ty tsikiraidraike magnorike i felagne dime voaloha’ey avao ze fela’e apeta’o afara’e ao, le hielagnelagne avao i fela i foleraỳ. (Henteo ty sare 3.) Ndra tie ho zarae’o firefire i raha bontolitolỳ, le hilahatse avao i fela i foleraỳ fa tsy hifampipitepiteke. Ty zoro tena mete areke, le ty zoro mirefe 137,5 degre, aseho amy i sare faharoey. Naho fa io avao ty ampiasaegne, vaho izay tsy hielagnelagne ty fela i foleray. (Henteo ty sare 5.) Ino ty tena mampiambake o zoro iohoe?

O zoro iohoe ty tena mete satria naho mielagnelagne 137,5 degre ty fela’e tsikiraidraike, le tsy hahatrea bangabanga rehe. Tsy ombia hisy fela’e roe milahatse ka. (Henteo ty sare 4.) Hagnomey pozipozy miolakolake ty fela i foleray amy ty fara’e.

Nahagaga ty raha nitrea naho fa naseho tamy ty ordinatera o pozipozy iohoe. Naho fa maregne soa avao ty refe i zoroy, vaho izay azo i pozipozi’e miolakolakey. Tsy trea soa io naho vaho misy diso kede i refey.—Henteo ty sare 5.

Fire ty isa ty fela o folerao?

Intoy misy raha tena mahaliagne. Azo kajiegne ty isa ty ligne miolakolake amo o folerao, naho fa orihegne ty fomba fikajiagne nampianare i Leonardo Fibonacci, Italiana mpahay matematike. Boake amo o fomba fikajiagne iohoe ty nahazoagne i atao tihoey filahara ty isa i Fibonacci. Tamy ty taonjato faha-13 reke ro nampahafantatse io voaloha’e. Intoagne ty filahara isake rey: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55 naho ty maro hafa. Akore ty nahatreavagne ireo? Ampifagnampegne ty isake roe mifanese afara ty isake 1. Hoe izao zay: 0 + 1 = 1; 1 + 1 = 2; 1 + 2 = 3; 2 + 3 = 5; 3 + 5 = 8; 5 + 8 = 13; 8 + 13 = 21; 13 + 21 = 34; 21 + 34 = 55, naho ty maro hafa.

Mateteke tafilitse amo o filaharan’isa i Fibonacci iohoe ao, ty isa ty felagne agnate ty folera maro ao, ze managne pozipozy miolakolake. Misy fela’e 5 o benjan-dranò, 8 o kôsimôsio, 13, 21, 34, 55 ndra 89 ty ahy o marigiritio, arakarake ty karaza’e. (Henteo ty sare 6.) Misy raha mifagnarake amy ty filahara ty isa i Fibonacci ka ty amy ty pozy o folerao naho o legiomao. Ahatreavagne fizaràgne dime ohatse ty akondro ila’e naho fa tapahegne.

‘Sambe natao’e soasoa iaby ze kila raha’

Mahafinaritse o masò i pozipozy miolakolakey sady fa ela o mpanao hoso-dokò ro fa nampiseho i raha rey. Nagnino o raha mitirio ro mahavita magnarake i zoro mete soay, amy ty fomba tsy misy diso ndra raike aza? Maro ty mirehake fa agnisa ty magnaporofo ty fisia i Mpamorogney zay.

Vao mainke mahafinaritse antikagne o raha finorogneo naho fa mandineke ty pozipozy i raha rey tikagne. Tsikarintikagne boake amy i raha rey fa tea i Mpamorogney hankamamy o fiaignagneo tikagne. Hoe ty Baiboly miomba i Mpamorogne antikagney: ‘tamy ty andro’e iaby ty nanoan’Andrianagnahare ze kila raha.’—Mpitoriteny 3:11.

[Fagnamarehagne ambane peje]

[Saresare]

Sare 1

(Henteo i Gazetey)

Sare 2

(Henteo i Gazetey)

Sare 3

(Henteo i Gazetey)

Sare 4

(Henteo i Gazetey)

Sare 5

(Henteo i Gazetey)

Sare 6

(Henteo i Gazetey)

[Sare]

Faritse iboaha itiri’ey, henteagne amy ty mikroskopy

[Soratse Magnazava i Sarey]

R. Rutishauser, University of Zurich, Switzerland

[Sare]

Folera foty: Thomas G. Barnes @ USDA-NRCS PLANTS Database