ข้ามไปยังเนื้อหา

ข้ามไปยังสารบัญ

จาก​ปก | คัมภีร์​ไบเบิล​มา​จาก​พระเจ้า​จริง ๆ ไหม?

คัมภีร์​ไบเบิล—ถูก​ต้อง​ใน​ทุก​เรื่อง

คัมภีร์​ไบเบิล—ถูก​ต้อง​ใน​ทุก​เรื่อง

ถูก​ต้อง​ทาง​วิทยาศาสตร์

ถึง​แม้​คัมภีร์​ไบเบิล​ไม่​ใช่​ตำรา​วิทยาศาสตร์ แต่​เมื่อ​พูด​ถึง​สิ่ง​ต่าง ๆ เกี่ยว​กับ​ธรรมชาติ คัมภีร์​ไบเบิล​ก็​ให้​ข้อมูล​ได้​อย่าง​ถูก​ต้อง ให้​เรา​มา​ดู​ตัว​อย่าง​เกี่ยว​กับ​เรื่อง​อุตุนิยมวิทยา​และ​พันธุศาสตร์

อุตุนิยมวิทยา—การ​เกิด​ฝน

อุตุนิยมวิทยา

คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ว่า “[พระเจ้า] ดึง​หยด​น้ำ​ขึ้น​ไป ให้​เมฆ​หมอก​กลั่น​ตัว​เป็น​ฝน แล้ว​เมฆ​ก็​เท​ฝน​ลง​มา”—โยบ 36:27, 28

คัมภีร์​ไบเบิล​ข้อ​นี้​อธิบาย​สาม​ขั้น​ตอน​หลัก ๆ เกี่ยว​กับ​วัฏจักร​ของ​น้ำ พระเจ้า​ผู้​เป็น​ต้น​กำเนิด​ความ​ร้อน​จาก​แสง​อาทิตย์ “ดึง​หยด​น้ำ​ขึ้น​ไป” โดย​ใช้ (1) การ​ระเหย จาก​นั้น​เกิด (2) การ​ควบ​แน่น โดย​ไอ​น้ำ​ที่​ระเหย​ขึ้น​ไป​รวม​ตัว​กัน​กลาย​เป็น​เมฆ แล้ว​ตก​ลง​มา​เป็น​ฝน​หรือ​เป็น​น้ำ​ใน​รูป​แบบ​อื่น ๆ ที่​เรียก​ว่า (3) หยาด​น้ำ​ฟ้า ทุก​วัน​นี้ นัก​อุตุนิยมวิทยา​ก็​ยัง​ไม่​เข้าใจ​ชัดเจน​ใน​ราย​ละเอียด​ทุก​อย่าง​เกี่ยว​กับ​ปรากฏการณ์​ของ​การ​เกิด​ฝน คัมภีร์​ไบเบิล​ตั้ง​คำ​ถาม​ไว้​อย่าง​น่า​สนใจ​ว่า “ใคร​จะ​เข้าใจ​เมฆ​ที่​แผ่​เป็น​ชั้น ๆ” (โยบ 36:29) แต่​พระเจ้า​ซึ่ง​เป็น​ผู้​สร้าง​เข้าใจ​วัฏจักร​ของ​การ​เกิด​ฝน​เป็น​อย่าง​ดี​และ​ให้​มนุษย์​บันทึก​ราย​ละเอียด​ของ​เรื่อง​นี้​ไว้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​อย่าง​ถูก​ต้อง และ​พระองค์​ให้​มี​การ​บันทึก​เรื่อง​นี้​ไว้​นาน​มา​แล้ว​ก่อน​ที่​ผู้​คน​จะ​อธิบาย​ขั้น​ตอน​พื้น​ฐาน​เหล่า​นี้​ตาม​หลัก​วิทยาศาสตร์​ได้​ด้วย​ซ้ำ

พันธุศาสตร์—พัฒนาการ​ของ​ตัว​อ่อน​ใน​ครรภ์

พันธุศาสตร์

กษัตริย์​ดาวิด​ผู้​บันทึก​คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​พระเจ้า​ว่า “พระองค์​เห็น​ผม​ตอน​ที่​ยัง​เป็น​ตัว​อ่อน พระองค์​จด​ร่าง​กาย​ทุก​ส่วน​ของ​ผม​ไว้​ใน​สมุด​ของ​พระองค์” (สดุดี 139:16) ดาวิด​ใช้​ภาษา​เชิง​กวี​เมื่อ​เขา​พูด​ถึง​ตัว​อ่อน​ว่า​มี​พัฒนาการ​ตาม​ขั้น​ตอน​ที่​เขียน​ไว้​แล้ว​ใน “สมุด” หรือ​แบบ​แปลน น่า​ทึ่ง​จริง ๆ ที่​ข้อ​ความ​นี้​ถูก​บันทึก​ไว้​ตั้ง 3,000 ปี​มา​แล้ว!

ที่​จริง กว่า​จะ​มี​การ​ค้น​พบ​หลัก​พื้น​ฐาน​ทาง​พันธุศาสตร์​ก็​ประมาณ​ปี ค.ศ. 1860 โดย​เกรเกอร์ เมนเดล ผู้​ศึกษา​เกี่ยว​กับ​เรื่อง​พืช​ชาว​ออสเตรีย และ​เมื่อ​เดือน​เมษายน ปี ค.ศ. 2003 นี้​เอง​ที่​นัก​วิจัย​ได้​ศึกษา​การ​จัด​เรียง​ลำดับ​จีโนม​ของ​มนุษย์​ได้​สำเร็จ ซึ่ง​จีโนม​นี้​ประกอบ​ด้วย​ข้อมูล​ทาง​พันธุกรรม​ที่​จำเป็น​ต่อ​การ​สร้าง​ร่าง​กาย​ของ​มนุษย์ นัก​วิทยาศาสตร์​อธิบาย​ว่า คำ​สั่ง​ทาง​พันธุกรรม​ของ​เรา​ถูก​จัด​เรียง​อย่าง​มี​แบบ​แผน เหมือน​กับ​ที่​ตัว​อักษร​และ​คำ​ต่าง ๆ ถูก​จัด​เรียง​อย่าง​เป็น​ระบบ​ใน​พจนานุกรม และ​คำ​สั่ง​นี้​เอง​ทำ​ให้​อวัยวะ​ของ​ตัว​อ่อน เช่น สมอง หัวใจ ปอด และ​แขน​ขา มี​พัฒนาการ​ที่​ถูก​ต้อง​ตาม​ลำดับ​เวลา​อย่าง​แม่นยำ ดัง​นั้น จึง​เหมาะ​แล้ว​ที่​นัก​วิทยาศาสตร์​เรียก​จีโนม​ว่า​เป็น “คัมภีร์​ชีวิต” หรือ​สมุด​บันทึก​ข้อมูล​ของ​ชีวิต ทำไม​ดาวิด​ผู้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​เรื่อง​นี้​ได้​อย่าง​ถูก​ต้อง? เขา​ยอม​รับ​อย่าง​ถ่อม​ตัว​ว่า “พระ​ยะโฮวา​พูด​ผ่าน​ทาง​ผม​ด้วย​พลัง​ของ​พระองค์ คำ​พูด​ของ​พระองค์​อยู่​ที่​ลิ้น​ของ​ผม” *2 ซามูเอล 23:2

ถูก​ต้อง​แม่นยำ​เมื่อ​บอก​เรื่อง​อนาคต

แทบ​เป็น​ไป​ไม่​ได้​เลย​ที่​จะ​รู้​ว่า​อาณาจักร​หรือ​เมือง​ต่าง ๆ จะ​รุ่งเรือง​หรือ​ล่ม​สลาย​เมื่อ​ไร​และ​โดย​วิธี​ใด แต่​คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ล่วง​หน้า​ถึง​ราย​ละเอียด​เรื่อง​ความ​พินาศ​ของ​มหาอำนาจ​และ​เมือง​ที่​ยิ่ง​ใหญ่​ทั้ง​หลาย ให้​เรา​มา​ดู​กัน​สัก​สอง​ตัว​อย่าง

การ​ล่ม​สลาย​และ​ความ​ร้าง​เปล่า​ของ​บาบิโลน

ใน​อดีต เมือง​บาบิโลน​โบราณ​เป็น​ศูนย์กลาง​ของ​จักรวรรดิ​ที่​เรือง​อำนาจ​ซึ่ง​แผ่​ขยาย​อิทธิพล​ไป​ทั่ว​เอเชีย​ตะวัน​ตก​เป็น​เวลา​หลาย​ศตวรรษ เมือง​นี้​เคย​เป็น​เมือง​ที่​ใหญ่​ที่​สุด​ใน​โลก ถึง​อย่าง​นั้น พระเจ้า​ก็​ดล​ใจ​อิสยาห์​ผู้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล​ให้​พยากรณ์​ไว้​ล่วง​หน้า​ถึง 200 ปี​ว่า ไซรัส​จะ​เป็น​ผู้​พิชิต​เมือง​บาบิโลน​และ​เมือง​นี้​จะ​ร้าง​เปล่า​ตลอด​ไป (อิสยาห์ 13:17-20; 44:27, 28; 45:1, 2) เรื่อง​นี้​เกิด​ขึ้น​จริง​ไหม?

ประวัติศาสตร์

ใน​เดือน​ตุลาคม ปี 539 ก่อน ค.ศ. ไซรัส​มหาราช​พิชิต​บาบิโลน​ได้​ภาย​ใน​คืน​เดียว จาก​นั้น​ไม่​นาน เส้น​ทาง​น้ำ​มาก​มาย​ที่​เคย​หล่อ​เลี้ยง​ผืน​ดิน​ที่​อุดม​สมบูรณ์​ใน​แถบ​นั้น​ก็​ถูก​ละเลย​จน​แห้ง​เหือด​ไป และ​พอ​ถึง​ปี ค.ศ. 200 ก็​ไม่​มี​ใคร​อาศัย​อยู่​ที่​นั่น​อีก​เลย ปัจจุบัน​เมือง​บาบิโลน​เป็น​เพียง​ซาก​ปรัก​หัก​พัง เรื่อง​นี้​ตรง​ตาม​คำ​พยากรณ์​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ที่​บอก​ว่า บาบิโลน “ทั้ง​เมือง​จะ​ร้าง”—เยเรมีย์ 50:13

ทำไม​ผู้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล​รู้​ล่วง​หน้า​ถึง​สิ่ง​ที่​จะ​เกิด​ขึ้น​ใน​ประวัติศาสตร์​ได้​อย่าง​ถูก​ต้อง? คัมภีร์​ไบเบิล​เปิด​เผย​ว่า “อิสยาห์​ลูก​ชาย​ของ​อามอส​เห็น​นิมิต​ซึ่ง​เป็น​คำ​พิพากษา​ต่อ​บาบิโลน”—อิสยาห์ 13:1

นีนะเวห์—“แห้ง​แล้ง​เหมือน​ทะเล​ทราย”

นีนะเวห์​เป็น​เมือง​หลวง​ของ​จักรวรรดิ​อัสซีเรีย เมือง​นี้​มี​สถาปัตยกรรม​ที่​น่า​มหัศจรรย์ ไม่​ว่า​จะ​เป็น​ถนน​ที่​กว้าง​ใหญ่ สวน​สาธารณะ วิหาร และ​วัง​ขนาด​มหึมา ถึง​อย่าง​นั้น ผู้​พยากรณ์​เศฟันยาห์​บอก​ล่วง​หน้า​ว่า​เมือง​ที่​รุ่งเรือง​นี้​จะ “เป็น​เมือง​ร้าง​และ​แห้ง​แล้ง​เหมือน​ทะเล​ทราย”—เศฟันยาห์ 2:13-15

ประมาณ​ปี 630 ก่อน ค.ศ. นีนะเวห์​ถูก​ทำลาย​อย่าง​ราบ​คาบ​โดย​กอง​กำลัง​ผสม​ของ​บาบิโลน​และ​มีเดีย แหล่ง​อ้างอิง​หนึ่ง​ระบุ​ว่า เมือง​ที่​ถูก​ทำลาย​จน​ย่อยยับ​นี้​กลาย​เป็น​เมือง​ที่ “ถูก​ลืม​ไป​นาน​กว่า 2,500 ปี” เป็น​เวลา​นาน​ที​เดียว​ที่​ผู้​คน​ไม่​แน่​ใจ​ว่า​เมือง​นีนะเวห์​เคย​มี​อยู่​จริง​หรือ​ไม่! เพราะ​ไม่​นาน​มา​นี้​เอง​คือ​ประมาณ​ปี ค.ศ. 1850 ที่​นัก​โบราณคดี​ได้​ขุด​ค้น​พบ​ซาก​ของ​เมือง​นี้ ปัจจุบัน ที่​นี่​ถูก​ปล่อย​ให้​เสื่อม​สลาย​และ​ถูก​บุกรุก​ทำลาย กองทุน​มรดก​โลก​จึง​เตือน​ว่า “ซาก​ของ​เมือง​นีนะเวห์​อาจ​จะ​โดน​ฝัง​กลบ​ไว้​อีก​ครั้ง​หนึ่ง​และ​สาบสูญ​ไป​ตลอด​กาล”

เศฟันยาห์​ได้​ข้อมูล​ล่วง​หน้า​เหล่า​นี้​จาก​ไหน? เขา​บอก​ว่า “พระ​ยะโฮวา​ส่ง​ข่าว​ถึง[เขา]”—เศฟันยาห์ 1:1

คัมภีร์​ไบเบิล​ตอบ​คำ​ถาม​สำคัญ ๆ เกี่ยว​กับ​ชีวิต

คัมภีร์​ไบเบิล​มี​คำ​ตอบ​ที่​น่า​พอ​ใจ​สำหรับ​คำ​ถาม​สำคัญ ๆ เกี่ยว​กับ​ชีวิต ลอง​ดู​ตัว​อย่าง​ต่อ​ไป​นี้

ทำไม​โลก​นี้​ถึง​มี​แต่​ความ​ชั่ว​และ​ความ​ทุกข์?

มี​การ​พูด​ถึง​เรื่อง​ความ​ชั่ว​และ​ความ​ทุกข์​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ตลอด​ทั้ง​เล่ม เช่น

  1. “การ​ที่​มนุษย์​ปกครอง​มนุษย์​มี​แต่​สร้าง​ความ​เสียหาย​ให้​พวก​เขา”ปัญญาจารย์ 8:9

    การ​ปกครอง​ของ​มนุษย์​ที่​ไร้​ความ​สามารถ​และ​คด​โกง​ทำ​ให้​เกิด​ความ​ทุกข์​มาก​มาย​นับ​ไม่​ถ้วน

  2. “เหตุ​การณ์​ที่​ไม่​คาด​คิด​อาจ​เกิด​ขึ้น​กับ​พวก​เขา​ทุก​คน​ใน​เวลา​ที่​คาด​ไม่​ถึง”ปัญญาจารย์ 9:11

    เหตุ​การณ์​ที่​ไม่​คาด​คิด เช่น ความ​เจ็บ​ป่วย​ร้ายแรง อุบัติเหตุ หรือ​ภัย​พิบัติ​ทาง​ธรรมชาติ เป็น​สิ่ง​ที่​เกิด​ขึ้น​ได้​กับ​ทุก​คน ทุก​ที่ ทุก​เวลา

  3. “บาป​เข้า​มา​ใน​โลก​เพราะ​คน​คน​เดียว และ​ความ​ตาย​เกิด​ขึ้น​เพราะ​บาป​นั้น”โรม 5:12

    ใน​ตอน​เริ่ม​ต้น​ที่​มนุษย์​ชาย​หญิง​คู่​แรก​ถูก​สร้าง​ขึ้น มนุษย์​ยัง​มี​ร่าง​กาย​ที่​สมบูรณ์​แบบ​และ​ไม่​ต้อง​ตาย แต่​เมื่อ​พวก​เขา​ตั้งใจ​ไม่​เชื่อ​ฟัง​ผู้​ที่​สร้าง​ตัว​เขา บาป​ก็ “เข้า​มา​ใน​โลก”

คัมภีร์​ไบเบิล​ไม่​ได้​อธิบาย​แค่​สาเหตุ​ของ​ความ​ทุกข์ แต่​ยัง​บอก​ด้วย​ว่า​พระเจ้า​สัญญา​ว่า​จะ​กำจัด​ความ​ชั่ว​และ “จะ​เช็ด​น้ำตา​ทุก​หยด​จาก​ตา​ของ​พวก​เขา ความ​ตาย​จะ​ไม่​มี​อีก​ต่อ​ไป ความ​โศก​เศร้า​หรือ​เสียง​ร้องไห้​เสียใจ​หรือ​ความ​เจ็บ​ปวด​จะ​ไม่​มี​อีก​เลย”—วิวรณ์ 21:3, 4

ตาย​แล้ว​เป็น​อย่าง​ไร?

คัมภีร์​ไบเบิล​อธิบาย​ว่า​เมื่อ​คน​เรา​ตาย เรา​ไม่​เคลื่อน​ไหว และ​ไม่​มี​ความ​รู้สึก​นึก​คิด​อีก​ต่อ​ไป ปัญญาจารย์ 9:5 บอก​ว่า “คน​เป็น​รู้​ว่า​เขา​จะ​ตาย แต่​คน​ตาย​ไม่​รู้​อะไร​เลย” เมื่อ​เรา​ตาย ‘ความ​คิด . . . ก็​สูญ​หาย​ไป’ (สดุดี 146:4) ดัง​นั้น พอ​คน​เรา​ตาย สมอง​และ​อวัยวะ​รับ​ความ​รู้สึก​ทั้ง​หมด​ของ​ร่าง​กาย​ก็​หยุด​ทำ​งาน

อย่าง​ไร​ก็​ตาม คัมภีร์​ไบเบิล​ไม่​ได้​บอก​แค่​ว่า​ตาย​แล้ว​เป็น​อย่าง​ไร​เท่า​นั้น แต่​ยัง​บอก​ด้วย​ว่า​คน​ตาย​จะ​ถูก​ปลุก​จาก​การ​หลับ​สนิท​ใน​ความ​ตาย​ให้​ฟื้น​ขึ้น​มา​มี​ชีวิต​อีก​ครั้ง นี่​เป็น​โอกาส​ที่​น่า​ยินดี​จริง ๆ—โฮเชยา 13:14; ยอห์น 11:11-14

เรา​เกิด​มา​ทำไม?

คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ไว้​ว่า​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​เป็น​ผู้​สร้าง​มนุษย์​ผู้​ชาย​และ​ผู้​หญิง (ปฐมกาล 1:27) อาดัม​มนุษย์​คน​แรก​จึง​ถูก​เรียก​ว่า “ลูก​ของ​พระเจ้า” (ลูกา 3:38) พระเจ้า​สร้าง​มนุษย์​ให้​มี​ความ​สัมพันธ์​ที่​ดี​กับ​พระองค์​ผู้​เป็น​พ่อ​ใน​สวรรค์ และ​มี​ชีวิต​ที่​มี​ความ​สุข​ตลอด​ไป มี​ลูก​หลาน และ​ทำ​ให้​ทั่ว​ทั้ง​โลก​เป็น​สวน​อุทยาน ดัง​นั้น มนุษย์​ทุก​คน​จึง​ถูก​สร้าง​ให้​มี​ความ​ต้องการ​ใน​ใจ​ลึก ๆ ที่​อยาก​จะ​เรียน​รู้​เกี่ยว​กับ​องค์​ศักดิ์สิทธิ์ เหมือน​กับ​ที่​คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ไว้​ว่า “คน​ที่​รู้​ตัว​ว่า​จำเป็น​ต้อง​พึ่ง​พระเจ้า​ก็​มี​ความ​สุข”—มัทธิว 5:3

ยิ่ง​กว่า​นั้น คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ว่า “คน​ที่​ได้​ยิน​คำ​สอน​ของ​พระเจ้า​และ​ทำ​ตาม​นั่น​แหละ​ถึง​จะ​มี​ความ​สุข” (ลูกา 11:28) คัมภีร์​ไบเบิล​ไม่​เพียง​ช่วย​เรา​ให้​เรียน​รู้​เกี่ยว​กับ​พระเจ้า แต่​ยัง​ช่วย​ให้​ชีวิต​เรา​มี​ความ​สุข​มาก​ขึ้น และ​ทำ​ให้​เรา​มี​ความ​หวัง​เกี่ยว​กับ​อนาคต​ที่​ดี​ด้วย

พระเจ้า​ผู้​ดล​ใจ​ให้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล​และ​ตัว​คุณ

หลัง​จาก​ที่​หลาย​ล้าน​คน​ทั่ว​โลก​ได้​ตรวจ​สอบ​หลักฐาน​ต่าง ๆ แล้ว พวก​เขา​ลง​ความ​เห็น​ว่า คัมภีร์​ไบเบิล​เป็น​มาก​กว่า​งาน​เขียน​โบราณ พวก​เขา​มั่น​ใจ​ว่า คัมภีร์​ไบเบิล​เป็น​หนังสือ​ที่​พระเจ้า​ดล​ใจ​ให้​เขียน​ขึ้น​มา​เพื่อ​ติด​ต่อ​สื่อสาร​กับ​มนุษย์ ซึ่ง​รวม​ถึง​คุณ​ด้วย! คัมภีร์​ไบเบิล​มี​คำ​เชิญ​จาก​พระเจ้า​ที่​ให้​คุณ​มา​รู้​จัก​และ​เป็น​เพื่อน​กับ​พระองค์ ใน​นั้น​มี​คำ​สัญญา​ว่า ถ้า​คุณ “เข้า​ไป​ใกล้​ชิด​กับ​พระเจ้า แล้ว​พระองค์​จะ​เข้า​มา​ใกล้​ชิด​กับ​คุณ”—ยากอบ 4:8

ถ้า​เรา​อ่าน​คัมภีร์​ไบเบิล​และ​พยายาม​ทำ​ความ​เข้าใจ เรา​ก็​จะ​มี​โอกาส​ที่​ดี​เยี่ยม โอกาส​นั้น​คือ​อะไร? ปกติ​การ​อ่าน​หนังสือ​สัก​เล่ม​ทำ​ให้​เรา​รู้​ความ​คิด​ของ​ผู้​แต่ง การ​อ่าน​คัมภีร์​ไบเบิล​ก็​เช่น​กัน ทำ​ให้​เรา​รู้​ความ​คิด​และ​ความ​รู้สึก​ของ​พระเจ้า​ผู้​ดล​ใจ​ให้​เขียน ลอง​คิด​ดู​สิ​ว่า​นี่​เป็น​โอกาส​ที่​ดี​ขนาด​ไหน​ที่​คุณ​จะ​ได้​รู้​ความ​คิด​และ​ความ​รู้สึก​ของ​ผู้​สร้าง​ตัว​คุณ! นอก​จาก​นั้น คัมภีร์​ไบเบิล​ยัง​บอก​ให้​รู้​ว่า

คุณ​อยาก​รู้​มาก​ขึ้น​ไหม? คุณ​เรียน​คัมภีร์​ไบเบิล​กับ​พยาน​พระ​ยะโฮวา​ได้​ฟรี พวก​เขา​ยินดี​ช่วย​คุณ นี่​จะ​ทำ​ให้​คุณ​ใกล้​ชิด​กับ​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ผู้​ดล​ใจ​ให้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล

บทความ​นี้​พูด​ถึง​หลักฐาน​บาง​อย่าง​ที่​ทำ​ให้​รู้​ว่า​พระเจ้า​เป็น​ผู้​ดล​ใจ​ให้​เขียน​คัมภีร์​ไบเบิล สำหรับ​ข้อมูล​เพิ่ม​เติม ดู​บท 2 ของ​หนังสือ​เรียน​คัมภีร์​ไบเบิล​แล้ว​ได้​อะไร? จัด​พิมพ์​โดย​พยาน​พระ​ยะโฮวา และ​มี​ใน www.pr418.com/th หรือ​สแกน​คิวอาร์โค้ด​นี้

คุณ​ดู​วีดีโอ​ใคร​เป็น​ผู้​ประพันธ์​คัมภีร์​ไบเบิล? ได้​ที่ www.pr418.com/th

ดู​หัวข้อ สิ่ง​พิมพ์​และ​มัลติมีเดีย > วีดีโอ

^ วรรค 10 ชื่อ​ของ​พระเจ้า​ตาม​ที่​บอก​ไว้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​คือ​ยะโฮวา—สดุดี 83:18