ข้ามไปยังเนื้อหา

ข้ามไปยังสารบัญ

เรื่อง​ราว​ชีวิต​จริง

ได้รับการปลอบใจทุกครั้งเมื่อผมกังวลใจ

ได้รับการปลอบใจทุกครั้งเมื่อผมกังวลใจ

ที่​ฝั่ง​ตะวัน​ตก​ของ​แม่น้ำ​สินธุ​ซึ่ง​ปัจจุบัน​อยู่​ใน​ประเทศ​ปากีสถาน ที่​นั่น​เคย​มี​เมือง​เก่า​แก่​ที่​ชื่อ​ซักเกอร์ เมือง​นั้น​คือ​บ้าน​เกิด​ของ​ผม ผม​เกิด​ที่​นั่น​ใน​วัน​ที่ 9 พฤศจิกายน 1929 ตอน​นั้น​พ่อ​กับ​แม่​รับ​หนังสือ​ชุด​หนึ่ง​จาก​มิชชันนารี​ชาว​อังกฤษ​คน​หนึ่ง หนังสือ​ชุด​นั้น​มี​สี​สัน​สดใส มัน​เป็น​หนังสือ​เกี่ยว​กับ​คัมภีร์​ไบเบิล หนังสือ​พวก​นี้​แหละ​ที่​ช่วย​ให้​ผม​มา​เรียน​ความ​จริง​และ​ได้​เป็น​พยาน​พระ​ยะโฮวา

หนังสือ​ชุด​นี้​เรียก​กัน​ว่า​ชุด​หนังสือ​สี​รุ้ง พอ​ผม​ได้​เปิด​ดู​หนังสือ​พวก​นี้​ซึ่ง​มี​รูป​ภาพ​ที่​น่า​ตื่น​ตา​ตื่น​ใจ มัน​ก็​กระตุ้น​จินตนาการ​ของ​ผม ผม​เลย​ชอบ​ค้นคว้า​หา​ความ​รู้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ตั้ง​แต่​เด็ก ๆ โดย​ใช้​หนังสือ​พวก​นี้

พอ​สงคราม​โลก​ครั้ง​ที่ 2 เข้า​มา​ใน​อินเดีย โลก​ของ​ผม​ก็​เริ่ม​พัง​ทลาย พ่อ​กับ​แม่​แยก​ทาง​และ​หย่า​กัน ผม​ไม่​เข้าใจ​ว่า​ทำไม​คน​สอง​คน​ที่​ผม​รัก​ถึง​ต้อง​แยก​จาก​กัน​ด้วย เรื่อง​นี้​ทำ​ให้​ความ​รู้สึก​ของ​ผม​ตาย​ด้าน​และ​รู้สึก​ว่า​ถูก​ทอดทิ้ง ผม​เป็น​ลูก​คน​เดียว ผม​อยาก​ให้​มี​ใคร​มา​ให้​กำลังใจ​และ​ปลอบ​ใจ​ผม​แต่​กลับ​ไม่​มี​ใคร​สนใจ​ผม​เลย

หลัง​จาก​นั้น ผม​กับ​แม่​ก็​ไป​อยู่​ที่​เมือง​การาจี​ซึ่ง​เป็น​เมือง​หลวง​ของ​อินเดีย วัน​หนึ่ง​เฟรด ฮาดาเกอร์​ซึ่ง​เป็น​หมอ​ที่​อายุ​มาก​แล้ว​และ​เป็น​พยาน​พระ​ยะโฮวา​มา​หา​เรา​ที่​บ้าน เขา​มี​ความ​เชื่อ​เหมือน​กับ​มิชชันนารี​ที่​เคย​เอา​หนังสือ​ชุด​นั้น​มา​ให้​เรา หมอ​เฟรด​ชวน​แม่​ศึกษา​แต่​แม่​ไม่​เอา แม่​บอก​เขา​ว่า​ผม​อาจ​จะ​สนใจ ผม​เลย​เริ่ม​ศึกษา​กับ​หมอ​เฟรด​อาทิตย์​ต่อ​มา

สอง​สาม​อาทิตย์​ต่อ​มา ผม​ก็​เริ่ม​ไป​ประชุม​ที่​คลินิก​หมอ​เฟรด มี​พยาน​พระ​ยะโฮวา​สูง​อายุ​ประมาณ 12 คน​มา​ประชุม​กัน​ที่​นั่น พวก​เขา​ให้​กำลังใจ​และ​เอา​ใจ​ใส่​ผม​เหมือน​ลูก ผม​ประทับใจ​ไม่​เคย​ลืม​ที่​พวก​เขา​นั่ง​กับ​ผม ย่อ​ตัว​ลง​มา​คุย​กับ​ผม​เหมือน​เพื่อน​รุ่น​เดียว​กัน นี่​เป็น​สิ่ง​ที่​ผม​ต้องการ​มาก​ใน​ตอน​นั้น

หลัง​จาก​นั้น​ไม่​นาน พี่​น้อง​เฟรด​ชวน​ผม​ไป​ประกาศ​ด้วย​กัน​กับ​เขา เขา​สอน​ผม​ให้​เปิด​เครื่อง​เล่น​แผ่น​เสียง​แบบ​กระเป๋า​หิ้ว​เพื่อ​จะ​เปิด​คำ​บรรยาย​สั้น ๆ เกี่ยว​กับ​คัมภีร์​ไบเบิล​ให้​เจ้าของ​บ้าน​ฟัง คำ​บรรยาย​บาง​เรื่อง​ค่อนข้าง​ตรง​ไป​ตรง​มา เจ้าของ​บ้าน​บาง​คน​ก็​เลย​ไม่​ชอบ แต่​ผม​มี​ความ​สุข​ที่​ได้​ประกาศ ผม​ตื่นเต้น​กับ​ความ​จริง​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​และ​ชอบ​พูด​เรื่อง​นี้​กับ​คน​อื่น​มาก

กองทัพ​ญี่ปุ่น​กำลัง​จะ​บุก​อินเดีย เจ้าหน้าที่​ชาว​อังกฤษ​เลย​กดดัน​พยาน​ฯ มาก​ขึ้น เดือน​กรกฎาคม 1943 ผม​ก็​เจอ​ความ​กดดัน​ด้วย​ตัว​เอง ครู​ใหญ่​ของ​โรง​เรียน​ที่​ผม​เรียน​ซึ่ง​เป็น​นัก​เทศน์​แองกลิกัน​ไล่​ผม​ออก​จาก​โรง​เรียน เขา​บอก​ว่า​ผม​มี “บุคลิก​ที่​ไม่​น่า​รัก” เขา​บอก​แม่​ว่า​เพราะ​ผม​ไป​คบ​กับ​พยาน​ฯ ผม​เลย​เป็น​ตัว​อย่าง​ที่​ไม่​ดี​ให้​เพื่อน ๆ ใน​ชั้น​เรียน แม่​กลัว​มาก​ก็​เลย​ห้าม​ผม​คบ​กับ​พยาน​ฯ ต่อ​มา แม่​ส่ง​ผม​ไป​อยู่​กับ​พ่อ​ที่​เมือง​เปศวาร์​ซึ่ง​อยู่​ทาง​เหนือ​ห่าง​จาก​ที่​ผม​อยู่​ไป​ประมาณ 1,370 กิโลเมตร การ​ที่​ต้อง​อยู่​ไกล​จาก​พี่​น้อง​และ​ไม่​ได้​รับ​ความ​รู้​ที่​เสริม​ความ​เชื่อ​ทำ​ให้​ผม​ห่าง​จาก​พระ​ยะโฮวา

กลับ​มา​สนิท​กับ​พระ​ยะโฮวา​อีก

ปี 1947 ผม​กลับ​ไป​ที่​การาจี​เพื่อ​หา​งาน​ทำ ตอน​อยู่​ที่​นั่น ผม​ไป​หา​หมอ​เฟรด​ที่​คลินิก เขา​ดีใจ​มาก​และ​ต้อนรับ​ผม​อย่าง​อบอุ่น

เขา​ถาม​ผม​ว่า “อาการ​เป็น​ยัง​ไง?” เขา​คิด​ว่า​ผม​ไม่​สบาย​เลย​มา​หา​เขา

ผม​ตอบ​ว่า “สุขภาพ​ผม​ยัง​ดี​อยู่​ครับ​หมอ แต่​ความ​เชื่อ​ผม​กำลัง​แย่ ผม​ต้อง​ศึกษา​พระ​คัมภีร์​ครับ”

หมอ​ถาม​ว่า “อยาก​เริ่ม​เมื่อไหร่​ล่ะ?”

ผม​บอก​ว่า “ตอน​นี้​เลย​ได้​ไหม​ครับ?”

เย็น​วัน​นั้น​เรา​ศึกษา​กัน​ดี​มาก ผม​รู้สึก​มี​ความ​สุข​และ​สบาย​ใจ​จริง ๆ เพราะ​ได้​อยู่​กับ​คน​ของ​พระ​ยะโฮวา​อีก แม่​ยัง​คง​ห้าม​ผม​ติด​ต่อ​กับ​พยาน​ฯ แต่​คราว​นี้​ผม​ตัดสิน​ใจ​แน่วแน่​แล้ว​ว่า​จะ​ใช้​ชีวิต​ตาม​แนว​ทาง​ของ​พระ​ยะโฮวา วัน​ที่ 31 สิงหาคม 1947 ผม​ได้​อุทิศ​ตัว​และ​รับ​บัพติศมา หลัง​จาก​นั้น​ไม่​นาน ผม​ก็​เป็น​ไพโอเนียร์​ประจำ ตอน​นั้น​ผม​อายุ 17

เป็น​ไพโอเนียร์​อย่าง​มี​ความ​สุข

เขต​มอบหมาย​แรก​ของ​ผม​อยู่​ที่​เมือง​เควตตา เมือง​นั้น​เป็น​อดีต​ที่​ตั้ง​ของ​กองทัพ​อังกฤษ ใน​ปี 1947 มี​การ​แบ่ง​ประเทศ​อินเดีย​ออก​เป็น​ปากีสถาน​กับ​อินเดีย *ทำ​ให้​เกิด​ความ​รุนแรง​ทาง​ศาสนา​ไป​ทั่ว​และ​ทำ​ให้​มี​การ​อพยพ​ย้าย​ถิ่น​ครั้ง​ใหญ่​ที่​สุด​ใน​ประวัติศาสตร์ ผู้​อพยพ​ประมาณ 14 ล้าน​คน​ไร้​ที่​อยู่​อาศัย คน​มุสลิม​ใน​อินเดีย​ย้าย​ไป​อยู่​ปากีสถาน ส่วน​คน​ฮินดู​และ​ซิกข์​ใน​ปากีสถาน​ย้าย​ไป​อยู่​อินเดีย ท่ามกลาง​ความ​ปั่นป่วน​วุ่นวาย ผม​ขึ้น​รถไฟ​ที่​การาจี​ซึ่ง​มี​ผู้​โดยสาร​แน่น​มาก​และ​ต้อง​โหน​รถไฟ​อย่าง​หมิ่นเหม่​อยู่​นอก​ตู้​โดยสาร​เกือบ​ตลอด​ทาง​จน​ถึง​เมือง​เควตตา

ผม​เข้า​ร่วม​การ​ประชุม​หมวด​ที่​อินเดีย ปี 1948

พอ​ถึง​เควตตา​ผม​ได้​เจอ​กับ​จอร์จ ซิงห์ เขา​เป็น​ไพโอเนียร์​พิเศษ​อายุ​ประมาณ 20 กว่า ๆ เขา​ให้​จักรยาน​เก่า ๆ ผม​คัน​หนึ่ง ผม​ทั้ง​ขี่​และ​เข็น​ไป​ทั่ว​เขต​ประกาศ​ที่​เป็น​เนิน​เขา ส่วน​ใหญ่​ผม​ต้อง​ประกาศ​คน​เดียว ภาย​ใน 6 เดือน ผม​มี​นัก​ศึกษา​ถึง 17 ราย และ​นัก​ศึกษา​บาง​คน​ก็​เข้า​มา​เป็น​พยาน​ฯ คน​หนึ่ง​ชื่อ​สา​ดิก มา​ซี เขา​เป็น​ทหาร เขา​ช่วย​เรา​แปล​คัมภีร์​ไบเบิล​เป็น​ภาษา​อูรดู​ซึ่ง​เป็น​ภาษา​ประจำ​ชาติ​ของ​ปากีสถาน ต่อ​มา สา​ดิก​ก็​มา​เป็น​ผู้​ประกาศ​ที่​ขยัน​ขันแข็ง

ขึ้น​เรือ​ควีนเอลิซาเบท ไป​เข้า​โรง​เรียน​กิเลียด

หลัง​จาก​นั้น ผม​ก็​กลับ​ไป​ที่​การาจี​และ​รับใช้​กับ​เฮน​รี่ ฟินช์​และ​แฮร์รี่ ฟอเรสต์​ซึ่ง​เป็น​มิชชันนารี​จาก​โรง​เรียน​กิเลียด​ที่​เพิ่ง​มา​ถึง​ปากีสถาน พวก​เขา​ฝึก​ผม​ดี​มาก ๆ ครั้ง​หนึ่ง​ผม​ไป​กับ​เฮน​รี่ เรา​เดิน​ทาง​ไป​ประกาศ​ที่​ภาค​เหนือ​ของ​ปากีสถาน​ซึ่ง​มี​เทือก​เขา​สูง ที่​ตีน​เขา​เรา​เจอ​ชาว​บ้าน​หลาย​คน​ที่​พูด​ภาษา​อูรดู พวก​เขา​เป็น​คน​ถ่อม​และ​อยาก​เรียน​ความ​จริง​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​มาก สอง​ปี​ต่อ​มา​ผม​ได้​ไป​โรง​เรียน​กิเลียด หลัง​จาก​นั้น​ผม​ได้​กลับ​มา​รับใช้​ที่​ปากีสถาน​และ​บาง​ช่วง​ผม​ก็​รับใช้​เป็น​ผู้​ดู​แล​หมวด ผม​พัก​อยู่​ที่​บ้าน​มิชชันนารี​ใน​เมือง​ละฮอร์​กับ​พี่​น้อง​ชาย​ที่​เป็น​มิชชันนารี​อีก 3 คน

ฟื้น​ตัว​จาก​วิกฤต

มี​เรื่อง​น่า​เศร้า ใน​ปี 1954 สำนักงาน​สาขา​ต้อง​เปลี่ยน​งาน​มอบหมาย​มิชชันนารี​ทุก​คน​ที่​เมือง​ละฮอร์​เพราะ​พวก​เขา​เข้า​กัน​ไม่​ได้​และ​ทะเลาะ​กัน ผม​เอง​ก็​ไม่​ฉลาด​เพราะ​ไป​เข้า​ข้าง​ฝ่าย​หนึ่ง ผม​เลย​ได้​รับ​คำ​แนะ​นำ​ที่​ตรง​และ​แรง​มาก มัน​ทำ​ให้​ผม​ท้อ​ใจ​และ​รู้สึก​แย่​มาก ผม​คิด​เอง​ว่า​ผม​ทำ​งาน​มอบหมาย​ไม่​สำเร็จ ผม​เลย​เดิน​ทาง​กลับ​ไป​ที่​การาจี จาก​นั้น​ก็​ไป​อยู่​ที่​ลอนดอน​ประเทศ​อังกฤษ และ​หวัง​ว่า​จะ​ฟื้น​ตัว​และ​เริ่ม​ต้น​ใหม่​ได้

ที่​ลอนดอน ผม​อยู่​ใน​ประชาคม​เดียว​กัน​กับ​สมาชิก​เบเธล​หลาย​คน หนึ่ง​ใน​นั้น​คือ​พี่​น้อง​ไพรซ์ ฮิวส์​ซึ่ง​เป็น​ผู้​ดู​แล​สาขา​ที่​ใจ​ดี เขา​ดู​แล​และ​ช่วย​ฝึก​ผม วัน​หนึ่ง​เขา​เล่า​ว่า​เขา​เคย​ได้​รับ​คำ​แนะ​นำ​แรง ๆ จาก​พี่​น้อง​โจเซฟ เอฟ. รัทเทอร์ฟอร์ด​ซึ่ง​ดู​แล​งาน​ประกาศ​ทั่ว​โลก​สมัย​นั้น ตอน​นั้น​พี่​น้อง​ไพรซ์​พยายาม​พิสูจน์​ว่า​ตัว​เอง​ไม่​ผิด พี่​น้อง​รัทเทอร์ฟอร์ด​เลย​ว่า​เขา ผม​แปลก​ใจ​มาก​ที่​พี่​น้อง​ไพรซ์​เล่า​ไป​ยิ้ม​ไป เขา​บอก​ว่า​ตอน​แรก​เขา​ก็​รู้สึก​แย่​มาก แต่​ตอน​หลัง​เขา​ก็​รู้​ว่า​เขา​สม​ควร​ได้​รับ​คำ​แนะ​นำ​แรง ๆ และ​นั่น​ก็​เป็น​หลักฐาน​ว่า​พระ​ยะโฮวา​รัก​เขา (ฮีบรู 12:6) เรื่อง​นี้​ทำ​ให้​ผม​ประทับใจ​มาก มัน​ช่วย​ให้​ผม​มี​ความ​คิด​ที่​สมดุล​ขึ้น​และ​กลับ​มา​รับใช้​อย่าง​มี​ความ​สุข​อีก​ครั้ง

ช่วง​นั้น แม่​ผม​ย้าย​มา​ลอนดอน​และ​ศึกษา​กับ​พี่​น้อง​จอห์น อี. บาร์​ซึ่ง​ต่อ​มา​เป็น​คณะ​กรรมการ​ปกครอง แม่​ผม​ก้าว​หน้า​อย่าง​ดี​และ​รับ​บัพติศมา​ใน​ปี 1957 ตอน​หลัง​ผม​ได้​ยิน​ว่า​ก่อน​พ่อ​ตาย พ่อ​ก็​ศึกษา​กับ​พยาน​ฯ ด้วย

ปี 1958 ผม​แต่งงาน​กับ​ลีเน่​พี่​น้อง​หญิง​ชาว​เดนมาร์ก​ซึ่ง​ย้าย​มา​อยู่​ที่​ลอนดอน ปี​ต่อ​มา​เรา​มี​ลูก​คน​แรก​ชื่อ​เจน​ซึ่ง​เป็น​ลูก​สาว​คน​โต​ใน​จำนวน​ลูก​ทั้ง​หมด 5 คน​ของ​ผม ผม​ยัง​ได้​รับ​การ​แต่ง​ตั้ง​ให้​ทำ​หน้า​ที่​ใน​ประชาคม​ฟุลเฮม​ด้วย ต่อ​มา​เนื่อง​จาก​สุขภาพ​ของ​ลีเน่​ไม่​ดี เรา​เลย​ต้อง​ย้าย​ไป​อยู่​ใน​ที่​ที่​อากาศ​อบอุ่น​กว่า ปี 1967 เรา​เลย​ย้าย​ไป​อยู่​ที่​เมือง​แอดิเลด ประเทศ​ออสเตรเลีย

เรื่อง​เศร้า​ที่​ทำ​ให้​หัวใจ​สลาย

ประชาคม​ที่​เรา​ไป​ประชุม​ที่​เมือง​แอดิเลด​มี​ผู้​ถูก​เจิม​ที่​อายุ​มาก​แล้ว​อยู่ 12 คน พวก​เขา​นำ​หน้า​ใน​การ​ประกาศ​อย่าง​ขยัน​ขันแข็ง ครอบครัว​เรา​เลย​กลับ​มา​ทำ​งาน​รับใช้​เหมือน​เดิม​ได้​อย่าง​รวด​เร็ว

ปี 1979 ผม​กับ​ลีเน่​มี​ลูก​คน​ที่ 5 ชื่อ​แดเนียล แต่​แดเนียล​เป็น​ดาวน์​ซินโดรม​ขั้น​รุนแรง *และ​อาจ​อยู่​ได้​ไม่​กี่​ปี แม้​แต่​ตอน​นี้​ผม​ยัง​บอก​ไม่​ถูก​เลย​ว่า​มัน​ทำ​ให้​เรา​รู้สึก​แย่​แค่​ไหน เรา​ทุ่มเท​ดู​แล​เขา​อย่าง​เต็ม​ที่​แต่​ก็​ไม่​ละเลย​ลูก​อีก 4 คน บาง​ครั้ง แดเนียล​ตัว​เขียว​เพราะ​ขาด​ออกซิเจน หัวใจ​ของ​เขา​มี​รู​รั่ว 2 รู ถ้า​เขา​มี​อาการ​แบบ​นั้น​เมื่อไหร่ เรา​ต้อง​รีบ​พา​เขา​ไป​โรง​พยาบาล​ทันที ถึง​แดเนียล​จะ​สุขภาพ​ไม่​ดี​แต่​เขา​ก็​ฉลาด​มาก เขา​เป็น​เด็ก​ที่​น่า​รัก​และ​รัก​พระ​ยะโฮวา​มาก ตอน​เรา​อธิษฐาน​ก่อน​กิน​ข้าว เขา​จะ​กุม​มือ ก้ม​หัว แล้ว​พูด​เสียง​ดัง​ว่า “อาเมน” เขา​จะ​ทำ​อย่าง​นี้​ทุก​ครั้ง​แล้ว​ค่อย​กิน​ข้าว

ตอน​แดเนียล 4 ขวบ​เขา​เป็น​มะเร็ง​เม็ด​เลือด​ขาว ผม​กับ​ภรรยา​เหนื่อย​และ​ท้อ​มาก ผม​รู้สึก​เหมือน​ใกล้​จะ​สติ​แตก​แล้ว แต่​พอ​ถึง​จุด​ที่​เรา​รู้สึก​แย่​ที่​สุด ผู้​ดู​แล​หมวด​ที่​ชื่อ​เนวิลล์ บรอมวิช​ก็​มา​เคาะ​ประตู​บ้าน​เรา เขา​ร้องไห้​และ​กอด​เรา​สอง​คน​ไว้ เรา​ทุก​คน​ร้องไห้​ด้วย​กัน พี่​น้อง​เนวิลล์​พูด​ปลอบ​ใจ​เรา​อย่าง​เห็น​อก​เห็น​อก​ใจ ทำ​ให้​เรา​รู้สึก​ดี​ขึ้น​มาก​อย่าง​บอก​ไม่​ถูก พอ​ตี 1 เนวิลล์​ก็​กลับ หลัง​จาก​นั้น​แดเนียล​ก็​จาก​เรา​ไป การ​สูญ​เสีย​แดเนียล​เป็น​เหตุ​การณ์​ที่​เศร้า​ที่​สุด​ใน​ชีวิต​เรา แต่​เรา​อด​ทน​ได้ เรา​มั่น​ใจ​ว่า​ไม่​มี​อะไร​แม้​แต่​ความ​ตาย​ที่​จะ​ขัด​ขวาง​ความ​รัก​ที่​พระ​ยะโฮวา​แสดง​ต่อ​แดเนียล (โรม 8:38, 39) เรา​คิด​ถึง​แดเนียล​มาก​เหลือ​เกิน​และ​อยาก​เจอ​เขา​ตอน​ที่​เขา​จะ​ฟื้น​ขึ้น​จาก​ตาย​ใน​โลก​ใหม่​ของ​พระเจ้า—ยอห์น 5:28, 29

มี​ความ​สุข​เพราะ​ช่วย​คน​อื่น

หลัง​จาก​เป็น​โรค​หลอด​เลือด​สมอง​หนัก ๆ 2 ครั้ง ตอน​นี้​ผม​ยัง​เป็น​ผู้​ดู​แล​ใน​ประชาคม ประสบการณ์​ที่​ผ่าน​มา​สอน​ให้​ผม​เป็น​คน​เห็น​ใจ​และ​สงสาร​คน​อื่น​โดย​เฉพาะ​คน​ที่​มี​ปัญหา ผม​พยายาม​จะ​ไม่​ไป​ตัดสิน​เขา​ก่อน แต่​จะ​ถาม​ตัว​เอง​ว่า ‘ที่​เขา​คิด​และ​รู้สึก​แบบ​นี้​เป็น​เพราะ​เขา​เจอ​อะไร​มา​ก่อน​ใน​ชีวิต​หรือ​เปล่า? ผม​จะ​ทำ​ยัง​ไง​ให้​เขา​รู้​ว่า​ผม​เป็น​ห่วง​เขา? ผม​จะ​ให้​กำลังใจ​และ​ช่วย​เขา​ให้​ทำ​ตาม​วิธี​ของ​พระ​ยะโฮวา​ได้​ยัง​ไง?’ ผม​ชอบ​งาน​เยี่ยม​บำรุง​เลี้ยง​พี่​น้อง​ใน​ประชาคม​จริง ๆ เมื่อ​ผม​ปลอบ​ใจ​และ​ช่วย​คน​อื่น​ให้​มี​ความ​เชื่อ​เพิ่ม​ขึ้น ผม​ก็​กำลัง​ปลอบ​ใจ ให้​กำลังใจ และ​ทำ​ให้​ตัว​เอง​มี​ความ​เชื่อ​เพิ่ม​ขึ้น​เหมือน​กัน

ตอน​นี้​ผม​ก็​ยัง​มี​ความ​สุข​ที่​ได้​เยี่ยม​บำรุง​เลี้ยง​พี่​น้อง

ผม​รู้สึก​เหมือน​ผู้​เขียน​หนังสือ​สดุดี​ที่​บอก​ว่า “เมื่อ​ผม​วิตก​กังวล พระองค์​ก็​ปลอบ​ผม​และ​ทำ​ให้​ผม​สบาย​ใจ​ขึ้น” (สดุดี 94:19) พระ​ยะโฮวา​ช่วย​ผม​ผ่าน​พ้น​ปัญหา​ต่าง ๆ ไป​ได้ ทั้ง​ปัญหา​ครอบครัว การ​ต่อ​ต้าน​ความ​เชื่อ ความ​ผิด​หวัง และ​ซึมเศร้า พระ​ยะโฮวา​เป็น​พ่อ​ของ​ผม​จริง ๆ

^ วรรค 19 ตอน​แรก ประเทศ​ปากีสถาน​ประกอบ​ด้วย​ปากีสถาน​ตะวัน​ตก​และ​ปากีสถาน​ตะวัน​ออก แต่​ตอน​นี้ ปากีสถาน​ตะวัน​ตก​คือ​ประเทศ​ปากีสถาน และ​ปากีสถาน​ตะวัน​ออก​คือ​ประเทศ​บังกลาเทศ