ข้ามไปยังเนื้อหา

ข้ามไปยังสารบัญ

ทำไมพ่อทิ้งเราไป?

ทำไมพ่อทิ้งเราไป?

หนุ่ม​สาว​ถาม​ว่า . . .

ทำไม​พ่อ​ทิ้ง​เรา​ไป?

“จริง ๆ แล้ว ผม​ไม่​เข้าใจ​เลย​ว่า​ทำไม​พ่อ​ทิ้ง​เรา​ไป. ผม​รู้​เท่า​ที่​แม่​เล่า​ให้​ฟัง.”—เจมส์. *

เมื่อ​พ่อ​เก็บ​ข้าวของ​ออก​จาก​บ้าน​ไป สิ่ง​ที่​เขา​ละ​ไว้​เบื้อง​หลัง​มัก​จะ​เป็น​ความ​เจ็บ​ปวด​และ​ความ​ขุ่นเคือง​อย่าง​รุนแรง. เจมส์ อายุ 14 ปี ที่​เกริ่น​ไว้​ข้าง​ต้น​พูด​ว่า “จริง ๆ แล้ว​ผม​ไม่​สบาย​ใจ​เลย​เมื่อ​แม่​กับ​พ่อ​เลิก​กัน.” และ​เมื่อ​ผู้​เป็น​พ่อ​จาก​ไป​โดย​ไม่​พูด​ชี้​แจง​สัก​คำ แล้ว​ก็​ไม่​มี​การ​ส่ง​ข่าว​ถึง​กัน ลูก ๆ ของ​เขา​อาจ​ต่อ​สู้​กับ​ความ​รู้สึก​ที่​ว่า​ตัว​เอง​เป็น​ฝ่าย​ผิด, ถูก​ทอดทิ้ง, และ​รู้สึก​โกรธ​เคือง​ไป​อีก​นาน​หลาย​ปี​ข้าง​หน้า. *

ถ้า​พ่อ​ของ​คุณ​ได้​ทอดทิ้ง​คุณ​ไป คุณ​อาจ​รู้สึก​เจ็บ​ปวด​ที่​ทราบ​ว่า​ทำไม​ถึง​เป็น​เช่น​นี้. เด็ก​หนุ่ม​ชื่อ​ไมเคิล​พูด​ว่า “พ่อ​ทิ้ง​พวก​เรา​ไป​อยู่​กับ​ผู้​หญิง​อีก​คน​หนึ่ง. ผม​เห็น​พ่อ​กับ​ผู้​หญิง​คน​นั้น​ครั้ง​หนึ่ง ซึ่ง​ทำ​ให้​ผม​รู้สึก​โกรธ​มาก. ผม​คิด​ว่า​พ่อ​ทรยศ​พวก​เรา.” อย่าง​ไร​ก็​ดี ใน​บาง​กรณี การ​ไป​จาก​บ้าน​อาจ​เป็น​ประหนึ่ง​การ​ปลด​เปลื้อง​ก็​ได้. มาลิสสา ซึ่ง​มี​พ่อ​เป็น​คน​ติด​เหล้า พูด​อย่าง​นี้ “ถ้า​พ่อ​ยัง​อยู่​ที่​บ้าน​ต่อ​ไป พวก​เรา​คง​ต้อง​ลำบาก​มาก​ขึ้น.”

แต่​ใน​หลาย​กรณี พวก​เด็ก ๆ ไม่​เข้าใจ​ว่า​ทำไม​พ่อ​ทิ้ง​พวก​เขา​ไป และ​เหตุ​นี้​เอง​ทำ​ให้​การ​หาย​หน้า​ของ​พ่อ​เพิ่ม​ความ​เจ็บ​ปวด​แก่​ลูก​มาก​ยิ่ง​ขึ้น. ที่​จริง คุณ​อาจ​รู้​ว่า​พ่อ​แม่​ของ​คุณ​มี​ปัญหา​กัน แต่​คุณ​อาจ​ไม่​เคย​นึก​มา​ก่อน​ว่า​พ่อ​แม่​จะ​แยก​ทาง​กัน. โรเบิร์ต​เล่า​ว่า “ตอน​ที่​พ่อ​ไป​จาก​บ้าน จริง ๆ แล้ว​ขณะ​นั้น​ผม​ไม่​เข้าใจ​ว่า​มัน​เกิด​อะไร​ขึ้น. เท่า​ที่​ผม​รู้​ก็​คือ​มี​ปัญหา​ร้ายแรง เพราะ​พ่อ​แม่​ทะเลาะ​ทุ่มเถียง​กัน​เสมอ.”

ทำไม​พ่อ​บาง​คน​ทิ้ง​บ้าน​ไป? ถ้า​พ่อ​ทำ​อย่าง​นั้น คุณ​จะ​ถือ​ว่า​พ่อ​ทอดทิ้ง​คุณ​เป็น​ส่วน​ตัว​ไหม? และ​ทำไม​พ่อ​แม่​ไม่​อยาก​บอก​คุณ​ใน​ราย​ละเอียด​ต่าง ๆ? จำเป็น​ไหม​ที่​พ่อ​แม่​ต้อง​ชี้​แจง​ให้​คุณ​เข้าใจ?

เหตุ​ผล​ที่​พ่อ​แม่​ไม่​พูด​ออก​มา

เหตุ​ผล​เบื้อง​หลัง​ของ​การ​ที่​บิดา​ละ​ทิ้ง​ครอบครัว​ไป​เช่น​นั้น​ไม่​ใช่​เรื่อง​น่า​ยินดี​เลย. บ่อย​ครั้ง สาเหตุ​มา​จาก​การ​เล่นชู้—การ​ประพฤติ​ผิด​ซึ่ง​มัก​จะ​ปก​ปิด​อย่าง​แนบ​เนียน​ไม่​ให้​ครอบครัว​รู้. เมื่อ​ภรรยา​รู้​ถึง​การ​ทำ​ผิด​ดัง​กล่าว เธอ​อาจ​ตัดสิน​ใจ​หย่า​ขาด​จาก​สามี. เธอ​อาจ​ขอร้อง​ให้​เขา​ไป​โดย​ไม่​กระโตกกระตาก​ก่อน​ทำ​หนังสือ​หย่า​ด้วย​ซ้ำ. ลูก​อาจ​ไม่​รู้​แม้​แต่​น้อย​ถึง​สาเหตุ​ที่​ทำ​ให้​เกิด​เรื่อง​นี้​ขึ้น.

ถึง​กระนั้น จง​พยายาม​เข้าใจ​เหตุ​ผล​ที่​แม่​ของ​คุณ​ไม่​อยาก​เปิด​เผย​ราย​ละเอียด​ของ​เรื่อง​นี้? เหตุ​ผล​ข้อ​หนึ่ง​คือ แม่​อาจ​คิด​ว่า​การ​เผย​เรื่อง​การ​ประพฤติ​ผิด​ของ​พ่อ​มี​แต่​จะ​ทำ​ให้​เป็น​ข่าว​เกรียวกราว. อนึ่ง ขอ​ให้​ตระหนัก​ว่า​ผู้​หญิง​เจ็บ​ช้ำ​แค่​ไหน​เมื่อ​พบ​ว่า​สามี​ตัว​เอง​ประพฤติ​ไม่​ซื่อ​สัตย์. (มาลาคี 2:13, 14) ฉะนั้น ถ้า​การ​เล่นชู้​เป็น​เหตุ​ให้​พ่อ​แม่​แยก​ทาง​กัน อย่า​ประหลาด​ใจ​หาก​แม่​ของ​คุณ​เห็น​ว่า​เรื่อง​นี้​ทิ่ม​แทง​ใจ​เกิน​จะ​นำ​ขึ้น​มา​พูด.

จะ​ว่า​อย่าง​ไร​เกี่ยว​กับ​พ่อ​ของ​คุณ? เป็น​ที่​เข้าใจ​ได้​ว่า ถ้า​พ่อ​ไม่​ซื่อ​สัตย์​ต่อ​แม่ พ่อ​ก็​คง​ไม่​อยาก​จะ​พูด​กับ​คุณ​ใน​เรื่อง​นี้. ผู้​ชาย​บาง​คน​รู้สึก​ผิด​มาก​เกี่ยว​กับ​การ​ประพฤติ​ผิด​ของ​ตน​จน​กระทั่ง​ไม่​สามารถ​จะ​ทน​เผชิญ​หน้า​ลูก ๆ ได้! ถึง​แม้​การ​ประพฤติ​ของ​เขา​น่า​อับอาย​อย่าง​ไร​ก็​ตาม พ่อ​หลาย​คน​ยัง​รัก​ลูก​และ​อาจ​พยายาม​เตรียม​หา​ช่อง​ทาง​จะ​ติด​ต่อ​กับ​ลูก ๆ ของ​ตน​อีก.

ใน​บาง​กรณี พ่อ​ละ​ทิ้ง​ครอบครัว​ไป​เพราะ​ภรรยา​ประพฤติ​ผิด และ​สามี​พยายาม​ทุก​วิถี​ทาง​เพื่อ​คง​ความ​ใกล้​ชิด​สนิทสนม​กับ​ลูก ๆ ไว้. ใน​บาง​กรณี การ​แยก​ทาง​กัน​หา​ใช่​สืบ​เนื่อง​มา​จาก​การ​คบ​ชู้​ไม่ แต่​สืบ​เนื่อง​จาก​การ​โต้​เถียง​ระหว่าง​สามี​ภรรยา​ที่​มา​ถึง​จุด​แตก​หัก​ต่าง​หาก. * (สุภาษิต 18:24) ด้วย​เหตุ​ที่​มัก​มี​การ​ปก​ปิด​เรื่อง​นี้​ไว้ ฉะนั้น​คุณ​จึง​ไม่​อาจ​เข้าใจ​ว่า​การ​โต้​เถียง​นั้น​เป็น​เรื่อง​เกี่ยว​กับ​อะไร.

คัมภีร์​ไบเบิล​กล่าว​ไว้​ที่​สุภาษิต 25:9 ดัง​นี้: “ถ้า​มี​เรื่อง​ราว​อะไร​กับ​เพื่อน​บ้าน​จง​ไป​ถกเถียง​กับ​เขา​เป็น​ส่วน​ตัว, และ​อย่า​นำ​เอา​เรื่อง​ภาย​ใน​ของ​เขา​ไป​ประจาน.” บาง​ครั้ง การ​โต้​เถียง​กัน​ระหว่าง​สามี​ภรรยา​เป็น​เรื่อง​ส่วน​ตัว เป็น​เรื่อง​อารมณ์​ความ​รู้สึก. อาจ​เป็น​เรื่อง​ยาก​จะ​เข้าใจ แต่​น่า​จะ​ดี​กว่า​ถ้า​คุณ​ไม่​รู้​เรื่อง​ราว​นั้น​เสีย​เลย. อนึ่ง การ​เปิด​เผย “เรื่อง​ภาย​ใน” มัก​ทำ​ให้​สภาพการณ์​ซึ่ง​ไม่​ค่อย​จะ​ดี​อยู่​แล้ว​ซ้ำ​แย่​ลง​ไป​อีก. คุณ​อาจ​รู้สึก​จะ​โน้ม​เอียง​เข้า​ข้าง​ไม่​ฝ่าย​ใด​ก็​ฝ่าย​หนึ่ง—ซึ่ง​รัง​แต่​จะ​ทำ​ให้​ความ​แตก​ร้าว​ใน​ครอบครัว​ซ้ำ​แย่​ยิ่ง​ขึ้น. ดัง​นั้น หลัง​จาก​พิจารณา​เรื่อง​นี้​ทั้ง​หมด​แล้ว คุณ​อาจ​รู้สึก​สบาย​ใจ​กว่า​ถ้า​พ่อ​แม่​ของ​คุณ​ไม่​แพร่งพราย​ราย​ละเอียด​ใน​เรื่อง​ที่​โต้​เถียง​กัน.

ตั้งใจ​พิชิต​ความ​ขุ่นเคือง​โดย​มี​ความ​เข้าใจ​ที่​ลึกซึ้ง

ถึง​กระนั้น แทบ​เป็น​ไป​ไม่​ได้​ที่​คุณ​จะ​ไม่​รู้สึก​โกรธ​และ​ขุ่นเคือง​เมื่อ​พ่อ​ทิ้ง​ครอบครัว​และ​คุณ​ไม่​สามารถ​ตอบ​ได้​ว่า​เป็น​เพราะ​เหตุ​ใด? อย่าง​ไร​ก็​ตาม คัมภีร์​ไบเบิล​ให้​ข้อ​สังเกต​ที่​พระ​ธรรม​สุภาษิต 19:11 (ล.ม.) ดัง​นี้: “ความ​หยั่ง​เห็น​ของ​คน​ย่อม​ทำ​ให้​เขา​ช้า [ไม่​ใช่​ขจัด] ใน​การ​โกรธ.” และ​คุณ​ก็​ไม่​จำเป็น​ต้อง​รู้​ราย​ละเอียด​ทั้ง​หมด​เพื่อ​จะ​หยั่ง​เห็น​เข้าใจ.

ยก​ตัว​อย่าง คัมภีร์​ไบเบิล​ช่วย​เรา​ให้​เข้าใจ​ว่า​พ่อ​แม่​ของ​เรา​เป็น​มนุษย์​ไม่​สมบูรณ์. คัมภีร์​ไบเบิล​กล่าว​ดัง​นี้: “เหตุ​ว่า​คน​ทั้ง​ปวง​ได้​ทำ​บาป​และ​ขาด​ไป​จาก​สง่า​ราศี​ของ​พระเจ้า.” (โรม 3:23, ล.ม.) การ​ยอม​รับ​ความ​จริง​ที่​แสน​ปวด​ร้าว​เช่น​นี้​ย่อม​ทำ​ให้​คุณ​สามารถ​มอง​ความ​ผิด​พลาด​ของ​พ่อ​แม่​ตาม​ความ​เป็น​จริง. เพื่อ​เป็น​ตัว​อย่าง สมมุติ​ว่า​พ่อ​ของ​คุณ​ไม่​ได้​ปฏิบัติ​ตาม​คำ​ปฏิญาณ​การ​สมรส นั่น​คือ​ความ​ผิด​ร้ายแรง ความ​ผิด​ซึ่ง​เขา​เอง​ต้อง​ให้​การ​จำเพาะ​พระเจ้า. (เฮ็บราย 13:4) แต่​ก็​ไม่​หมาย​ความ​ว่า​พ่อ​ทอดทิ้ง​คุณ​หรือ​ไม่​รัก​คุณ.

ผู้​ที่​สมรส​มี “ความ​ลำบาก​ใน​เนื้อหนัง​ของ​ตน.” (1 โกรินโธ 7:28, ล.ม.) และ​แม้​ว่า​ไม่​มี​ทาง​แก้​ตัว​สำหรับ​การ​กระทำ​ผิด​ที่​เขา​ทำ​ลง​ไป ชาย​และ​หญิง​บาง​คน​ยอม​จำนน​กับ​การ​กระทำ​ผิด​ภาย​ใต้​ความ​กดดัน​ต่าง ๆ ของ​ชีวิต​ใน​โลก​ที่​ยุ่งเหยิง​นี้. โรเบิร์ต​เล่า​ว่า “พ่อ​ต้องการ​ให้​เรา​มี​อะไร​ที่​ดี ๆ. พ่อ​ได้​ย้าย​ครอบครัว​ไป​อยู่​ใน​ท้อง​ที่​ซึ่ง​เขา​คิด​ว่า​จะ​สามารถ​ยัง​ชีพ​ด้วย​การ​มี​ราย​ได้​ที่​ดี​กว่า เพื่อ​ให้​เรา​มี​บ้าน​สวย​หรู และ​ครอบครัว​จะ​อยู่​สุข​สบาย.” แต่​ความ​พยายาม​ด้วย​เจตนา​ที่​ดี​ของ​พ่อ​เพื่อ​ให้​ครอบครัว​อยู่​ดี​กิน​ดี​นั้น​ใน​ไม่​ช้า​กลับ​ประสบ​ความ​ล้มเหลว. โรเบิร์ต​ชี้​แจง​ว่า “พ่อ​ไม่​ค่อย​ได้​เข้า​ร่วม​การ​ประชุม​ของ​คริสเตียน. ต่อ​มา​พ่อ​ตก​งาน. จาก​นั้น​ไม่​นาน​พ่อ​ก็​เริ่ม​ด่า​ทอ​และ​ทุบ​ตี​แม่​และ​พี่​สาว​ของ​ผม.” ใน​ไม่​ช้า​สิ่ง​ต่าง ๆ เลว​ร้าย​ลง​ถึง​ขั้น​ที่​พ่อ​แม่​ของ​โรเบิร์ต​ต้อง​หย่า​กัน.

โรเบิร์ต​อาจ​กลาย​เป็น​คน​ตรอม​ตรม​จม​อยู่​ใน​กอง​ทุกข์​เนื่อง​จาก​ความ​ล้มเหลว​ของ​พ่อ. แต่​ด้วย​การ​หยั่ง​รู้​เข้าใจ​สภาพการณ์​ของ​พ่อ จึง​ช่วย​ให้​อารมณ์​โกรธ​ของ​เขา​สงบ​ลง. แม้​ชีวิต​สมรส​ของ​พ่อ​แม่​ที่​ต้อง​แยก​ทาง​กัน​เป็น​เรื่อง​น่า​เศร้า แต่​มัน​ให้​บทเรียน​สำคัญ​แก่​โรเบิร์ต. โรเบิร์ต​พูด​ว่า “เมื่อ​ผม​จะ​เริ่ม​มี​ครอบครัว สิ่ง​ฝ่าย​วิญญาณ​ต้อง​มา​ก่อน.”

ไมเคิล ที่​เอ่ย​ถึง​ตอน​ต้น​ก็​ต้อง​ต่อ​สู้​กับ​ความ​รู้สึก​ขมขื่น​เช่น​กัน. เขา​สารภาพ​ว่า “ผม​ต้องการ​ทำ​ให้​พ่อ​เจ็บ​ปวด​เพื่อ​จะ​ได้​สา​สม​กับ​ที่​พ่อ​ทำ​ต่อ​พวก​เรา.” กระนั้น เขา​ก็​ยัง​รักษา​สาย​สัมพันธ์​กับ​พ่อ​ไว้​เสมอ. ครั้น​เวลา​ผ่าน​ไป ไมเคิล​ก็​หาย​โกรธ​พ่อ และ​ดำเนิน​ชีวิต​ตัว​เอง​ต่อ​ไป.

คุณ​ก็​เช่น​เดียว​กัน อาจ​ต้องการ​รักษา​สาย​สัมพันธ์​ตาม​ปกติ​ต่อ​พ่อ​ของ​คุณ​เท่า​ที่​สภาพการณ์​อำนวย​ให้. จริง พ่อ​อาจ​เคย​ทำ​ให้​คุณ​และ​แม่​ของ​คุณ​เจ็บ​ช้ำ​น้ำใจ. แต่​อาจ​เป็น​ได้​ที่​คุณ​ไม่​รู้​ข้อ​เท็จ​จริง​ทั้ง​หมด. แม้​คุณ​รู้​ว่า​พ่อ​ได้​ทำ​ความ​ผิด​ก็​ตาม ถึง​อย่าง​ไร​เขา​ก็​ยัง​เป็น​พ่อ​ของ​คุณ. คุณ​มี​พันธะ​ต้อง​แสดง​ความ​นับถือ​พ่อ​อย่าง​น้อย ๆ ก็​ระดับ​หนึ่ง. (เอเฟโซ 6:1-3) เมื่อ​พูด​คุย​กับ​พ่อ จง​ละ​เว้น “ความ​โกรธ​และ​ความ​ขุ่น​แค้น​และ​การ​ตวาด​และ​คำ​พูด​หยาบ​หยาม.” (เอเฟโซ 4:31, ล.ม.) หาก​เป็น​ไป​ได้ คุณ​ควร​ทำ​ตัว​เป็น​กลาง​เมื่อ​พ่อ​แม่​โต้​เถียง​กัน​ฉัน​สามี​ภรรยา​เกี่ยว​กับ​เรื่อง​ส่วน​ตัว. โดย​พูด​รับรอง​ให้​ทั้ง​พ่อ​และ​แม่​มั่น​ใจ​ว่า​คุณ​รัก​ท่าน คุณ​อาจ​จะ​มี​ความ​สัมพันธ์​อัน​ดี​กับ​ท่าน​ทั้ง​สอง​ได้.

ไม่​ใช่​ความ​ผิด​ของ​คุณ

การ​ที่​พ่อ​ทอดทิ้ง​ครอบครัว​ไป​เช่น​นั้น​อาจ​เป็น​สิ่ง​เจ็บ​ปวด​มาก​ที่​สุด​อย่าง​หนึ่ง​เท่า​ที่​คุณ​จะ​ประสบ. แต่​ถึง​แม้​คุณ​ไม่​มี​วัน​จะ​รู้​เหตุ​ผล​ทุก​อย่าง​ว่า​ทำไม​พ่อ​ทอดทิ้ง​คุณ ก็​ไม่​ต้อง​คิด​ว่า​มัน​เป็น​ความ​ผิด​ของ​คุณ. จริง ความ​รู้สึก​เช่น​นั้น​อาจ​คล้าย​กับ​ว่า​ตัว​เอง​ถูก​ทอดทิ้ง. แต่​การ​แตก​หัก​ของ​ชีวิต​สมรส​ไม่​ค่อย​จะ​มี​สาเหตุ​มา​จาก​ลูก. พ่อ​แม่​ของ​คุณ​ได้​ปฏิญาณ​จำเพาะ​พระเจ้า​ว่า​จะ​อยู่​ด้วย​กัน​ตลอด​ไป. นั่น​เป็น​ความ​รับผิดชอบ​ของ​เขา​ที่​จะ​ปฏิบัติ​ตาม​คำ​ปฏิญาณ—ไม่​ใช่​ของ​คุณ.—ท่าน​ผู้​ประกาศ 5:4-6.

ถ้า​คุณ​ยัง​รู้สึก​สับสน คิด​ว่า​ตัว​เอง​ทำ​ผิด​หรือ​เป็น​ต้น​เหตุ ทำไม​ไม่​ลอง​พูด​กับ​พ่อ​แม่​ล่ะ? เขา​อาจ​จะ​เผย​ความ​ใน​ใจ​และ​ให้​คำ​รับรอง​เพื่อ​คุณ​จะ​มั่น​ใจ​ได้. เจมส์ ซึ่ง​กล่าว​ถึง​ข้าง​ต้น​ยอม​รับ​ว่า “ผม​เคย​คิด​ว่า​ควร​จะ​โทษ​ตัว​เอง กระทั่ง​แม่​กับ​พ่อ​ได้​สละ​เวลา​นั่ง​คุย​กับ​ผม.” เด็ก​สาว​ที่​ชื่อ​แนนซี​ก็​เช่น​เดียว​กัน เธอ​รู้สึก​ผิด​เมื่อ​พ่อ​แม่​แยก​ทาง​กัน. หลัง​จาก​ได้​สนทนา​หลาย​ครั้ง​กับ​แม่ แนนซี​สามารถ​ลง​ความ​เห็น​ได้​ว่า “ลูก ๆ ไม่​ควร​ตำหนิ​ตัว​เอง​เนื่อง​ด้วย​การ​กระทำ​ของ​พ่อ​แม่.” ใช่​แล้ว การ​ปล่อย​ให้​พ่อ​แม่​ของ​คุณ ‘แบก​ภาระ​ของ​ตน​เอง’ ใน​เรื่อง​ความ​รับผิดชอบ​สามารถ​ป้องกัน​คุณ​ไม่​ให้​รู้สึก​ว่า​ต้อง​แบก​รับ​ภาระ​หนัก​เกิน​ไป. (ฆะลาเตีย 6:5) แต่​เวลา​นี้​คุณ​จะ​รับมือ​อย่าง​ไร​เมื่อ​คุณ​อยู่​ใน​บ้าน​ที่​ขาด​พ่อ? บทความ​ใน​วัน​ข้าง​หน้า​จะ​ให้​คำ​ตอบ​บาง​ประการ.

[เชิงอรรถ]

^ วรรค 3 บาง​ชื่อ​เป็น​นาม​สมมุติ.

^ วรรค 4 โปรด​ดู​บทความ “ครอบครัว​ไร้​พ่อ—การ​ยุติ​วัฏจักร​นี้” ใน​วารสาร​ตื่นเถิด! ฉบับ 8 กุมภาพันธ์ 2000.

^ วรรค 12 อย่าง​ไร​ก็​ดี คัมภีร์​ไบเบิล​ชี้​ชัด​ว่า​เหตุ​ผล​เดียว​เท่า​นั้น​ตาม​หลัก​พระ​คัมภีร์​ที่​จะ​เพิกถอน​การ​สมรส และ​ที่​จะ​ยอม​ให้​ทั้ง​สอง​ฝ่าย​แต่งงาน​ใหม่​ได้ นั่น​คือ การ​ผิด​ประเวณี.—มัดธาย 19:9.

[ภาพ​หน้า 15]

อย่า​ตำหนิ​ตัว​เอง​เพราะ​ปัญหา​ของ​พ่อ​แม่​อัน​เป็น​เรื่อง​ระหว่าง​สามี​ภรรยา