เคนเต—ผ้าของกษัตริย์
เคนเต—ผ้าของกษัตริย์
โดยผู้เขียนตื่นเถิด! ในกานา
ช่างทอผ้าเคลื่อนมือไปมาเหนือผืนผ้าด้วยความว่องไว. โดยเคลื่อนไหวตามจังหวะของลูกรอกและคานที่ส่งเสียงดังเอี๊ยด ๆ ช่างทอผ้าจดจ่ออยู่กับผ้าชิ้นยาวที่มีสีสันงดงามซึ่งอยู่ตรงหน้าเขา. เขาใช้นิ้วเท้าหนีบเชือกไว้; เชือกเหล่านี้บังคับลวดตะกอที่ขยับขึ้นลง แยกและจัดเรียงด้ายยืนซึ่งยาวออกไปถึง 6 เมตรหน้าเครื่องทอผ้า. * นิ้วมือของเขาทอไหมเส้นเดี่ยวสีสดใสเข้าไปในช่องด้ายยืนที่แยกออกจากกันได้อย่างคล่องแคล่ว ทำเป็นลายด้ายพุ่งซึ่งถูกกระแทกเข้ากับผืนผ้าอย่างแน่นหนา.
ผ้าที่ได้มีความกว้างเพียงสี่นิ้ว. แต่ผ้าชิ้นนี้เปล่งประกายด้วยสีสันอันสวยสดและลวดลายที่ประณีต. ช่างยิ้มด้วยความพอใจขณะที่เขาตรวจดูผลงานชิ้นเอกของเขา ผ้าเคนเต ของแท้.
งานฝีมือสมัยโบราณ
เป็นเวลานับพันปี ช่างทอผ้าที่ชำนาญได้ใช้วิชาทอผ้าของสมัยโบราณ. เส้นด้ายซึ่งปั่นจากป่าน, ฝ้าย, และไหมเป็นวัตถุดิบที่มีอยู่เสมอมาสำหรับการทอผ้า. สีพื้นฐานถูกสกัดจากรากไม้และใบไม้ ซึ่งทำให้ช่างทอผ้าสามารถสร้างแบบและลวดลายง่าย ๆ ในผลงานของตน.
ช่างทอผ้าของชนเผ่าเร่ร่อนในแอฟริกาได้คิดค้นเครื่องทอผ้าซึ่งมีขนาดเล็กและขนย้ายได้ง่าย. เครื่องทอนี้ที่รู้จักกันว่าเครื่องทอผ้าแถบ สามารถทอผ้าเป็นแถบแคบ ๆ ที่มีขนาดเพียงสามถึงห้านิ้ว. ผ้าผืนยาว ๆ แคบ ๆ นี้ก็จะถูกเย็บต่อเข้าด้วยกันเพื่อให้เป็นผ้าผืนใหญ่ขึ้นซึ่งสามารถใช้คลุมร่างกายเป็นเสื้อผ้าได้. เครื่องทอผ้าแถบแบบขนย้ายได้จะถูกบรรทุกบนหลังสัตว์ ข้ามทะเลทราย, แม่น้ำ, และเทือกเขา. โดยขนย้ายไปตามเส้นทางการค้าสมัยโบราณ เครื่องทอผ้าแถบมีผลกระทบอย่างลึกซึ้งต่อผู้ที่ใช้มัน.
ความต้องการผ้า
เป็นเวลาหลายศตวรรษที่กษัตริย์และหัวหน้าเผ่าต่าง ๆ ในแอฟริกาตะวันตกได้ครอบครองดินแดนอันอุดมสมบูรณ์ไปด้วยแร่ธาตุซึ่งนักสำรวจชาวยุโรปเรียกว่าโกลด์โคสต์. * ทองคำที่ขุดได้ที่นี่ซึ่งมีปริมาณมากนำความมั่งคั่งมาสู่กษัตริย์เผ่าอาชานตีและเชื้อวงศ์ของเขา. โดยสวมใส่เครื่องประดับทองคำที่มีน้ำหนักมากและคลุมกายด้วยผ้าทอพิเศษ กษัตริย์และหัวหน้าที่เด่นดังเหล่านี้ได้อวดความมั่งคั่ง, อำนาจ, และสิทธิของตนต่อหน้าประชาชน. ผ้าชนิดพิเศษที่ผู้ปกครองเหล่านี้สวมใส่ถูกเรียกว่าผ้าเคนเต ซึ่งเป็นคำที่อาจพาดพิงถึงการที่ผ้านี้คล้ายคลึงกับการสานตะกร้า. เผ่าอื่น ๆ ในโกลด์โคสต์ก็ทอผ้าแถบด้วย แต่สำหรับกษัตริย์เผ่าอาชานตีแล้ว ผ้าเคนเต เป็นสัญลักษณ์แสดงถึงบารมีและฐานะกษัตริย์.
ช่างทอผ้าแถบแห่งโกลด์โคสต์ใช้ฝ้ายที่ปั่นในท้องถิ่น. เฉพาะด้ายที่ย้อมสีน้ำเงินเท่านั้นที่มีให้ใช้. มีการทอด้ายสีน้ำเงินเหล่านี้เข้ากับฝ้ายสีขาวหม่นเพื่อทำให้เกิดลวดลายและรูปทรงเรขาคณิตแบบง่าย ๆ สำหรับคนพื้นเมือง.
การทอผ้าเคนเต สำหรับกษัตริย์ซึ่งมีคุณภาพดีกว่าถูกจำกัดไว้เฉพาะคนบางกลุ่ม. มีการตั้งกลุ่มช่างทอผ้าที่มีฝีมือเชี่ยวชาญไว้สำหรับกษัตริย์เพื่อผลิตผ้าที่มีคุณภาพเยี่ยม. กรรมวิธีในการทอเป็นความลับที่ถูกเก็บรักษาไว้อย่างดีด้วยความหวงแหน. ช่างทอคนอื่น ๆ ทั้งหมดถูกห้ามไม่ให้ทอลายและแบบซึ่งสงวนไว้สำหรับกษัตริย์และเชื้อวงศ์ของพระองค์. กษัตริย์สะสมผ้าไว้นับร้อยชิ้น แต่ละชิ้นมีแบบและลวดลายไม่เหมือนกัน. ตามธรรมเนียมแล้ว กษัตริย์จะไม่สวมเสื้อผ้าชุดเดียวกันในที่สาธารณะมากกว่าหนึ่งครั้ง.
ความต้องการเรื่องสี
ในศตวรรษที่ 16 ผ้าอีกชนิดหนึ่งเริ่มปรากฏขึ้นในโกลด์โคสต์. ผ้าชนิดใหม่นี้ไม่ได้ทอขึ้นด้วยเครื่องทอผ้าแถบของแอฟริกา แต่ถูกผลิตขึ้นในดินแดนอันไกลโพ้นและถูกนำมาที่นี่โดยนักเดินเรือชาวยุโรปพวกแรกซึ่งเสาะหางาช้าง, ทองคำ, และทาส. ผ้าซึ่งถูกนำเข้ามามีด้ายสีสะดุดตา. ไม่นาน ผ้านำเข้าที่ทอด้วยด้ายสีแดง, สีเหลือง, และสีเขียวนี้ ก็กลายเป็นสินค้าที่ถือว่ามีค่ามาก. มีไม่กี่คนที่มีเงินพอซื้อผ้าราคาแพงจากพ่อค้าชาวยุโรป. มีเพียงชนเผ่าอาชานตีที่ร่ำรวย ซึ่งควบคุมเส้นทางการค้าทองคำ, งาช้าง, และทาสมาสู่เรือใบซึ่งจอดรออยู่ตามชายฝั่งเท่านั้น ที่สามารถซื้อผ้าเช่นนั้นได้. แต่กษัตริย์เผ่าอาชานตีและพวกหัวหน้าไม่ได้ต้องการผ้าที่ทอแล้ว.
เมื่อได้ผ้ามาแล้ว ช่างทอผ้าก็จะดึงเส้นด้ายย้อมสีซึ่งเป็นที่ต้องการมากออกมาด้วยความระมัดระวัง และทิ้งผ้าส่วนที่เหลือไป. จากนั้นเส้นด้ายที่มีค่าเหล่านี้ก็จะถูกทอใหม่ด้วยเครื่องทอผ้าแถบของช่างทอของกษัตริย์. เมื่อผ้ามีสีสันหลากหลายเพิ่มขึ้น ความคิดริเริ่มและความคิดสร้างสรรค์ก็เพิ่มขึ้นเช่นกัน ซึ่งกระตุ้นช่างทอให้แสดงทักษะที่สร้างสรรค์และความช่ำชองทางเทคนิคในลายผ้าอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อน. กษัตริย์เผ่าอาชานตีได้จ้างช่างทอที่ชำนาญจากเผ่าอื่น ซึ่งทำให้มีการผลิตผ้าเคนเต คุณภาพเยี่ยมซึ่งไม่มีใดเทียบได้.
ลวดลายเรขาคณิตซึ่งทำเป็นรูปปลา, นก, ผลไม้, ใบไม้, อาทิตย์อัสดง, รุ้ง, และภาพอื่น ๆ ในธรรมชาติทำให้เกิดศิลปะบนผืนผ้าซึ่งมีรายละเอียดและมีความหมายแฝงอยู่. ผ้าซึ่งมีด้ายทองถักทออยู่มีความหมายถึงความมั่งคั่ง สีเขียวถ่ายทอดแนวคิดของความสดใหม่ สีดำเล็งถึงความเศร้า สีแดงแสดงถึงความโกรธ และสีเงินให้ภาพความบริสุทธิ์และความยินดี.
ช่างทอจะทำงานอย่างไม่เร่งรีบด้วยความอดทนเป็นเวลาหลายเดือนในการทอผ้าผืนหนึ่ง ๆ โดยรู้ว่าผลงานที่สำเร็จออกมาจะเป็นเครื่องวัดฝีมือและความคิดสร้างสรรค์ของตน. ความต้องการงานฝีมืออันงดงามเช่นนั้นมีไม่มาก เพราะมีไม่กี่คนสามารถซื้อหาผ้าเคนเต ที่หายากและมีราคาแพงได้.
ผ้าเคนเต สมัยใหม่
เมื่อเวลาผ่านไป อิทธิพลของกษัตริย์และพวกหัวหน้าที่มีอำนาจก็เริ่มเสื่อมถอยลง. ไม่มีความจำเป็นที่ต้องแยกกษัตริย์ออกจากสามัญชนด้วยผ้าอีกต่อไป. ความต้องการผ้าอันงดงามนี้มีเพิ่มขึ้น เพราะเริ่มมีการใช้ผ้านั้นกับผู้ที่ไม่ได้เป็นกษัตริย์ด้วย. เมื่อมีการทออย่างรวดเร็วเพื่อสนองความต้องการที่มีเพิ่มขึ้น คุณภาพ, ฝีมือ, และราคาของผ้าเคนเต ก็เริ่มลดลง.
ในปัจจุบัน การทอผ้าเคนเต ส่วนใหญ่ทำด้วยใยสังเคราะห์และมีการใช้ทำกระเป๋า, เนกไท, เข็มขัด, หมวก, และเสื้อผ้าในปริมาณมาก ๆ. มีช่างทอไม่กี่คนที่สนใจการทำผ้าเคนเต ด้วยวิธีที่ต้องใช้แรงงานและใช้เวลามากแบบสมัยก่อน. ตอนนี้ผ้าเคนเต ชิ้นเก่าแก่ซึ่งมีคุณภาพสูงเป็นมรดกตกทอดที่มีค่ามากจากคนรุ่นหนึ่งสู่คนอีกรุ่นหนึ่งภายในครอบครัว. จริงทีเดียว สมัยที่มีการทอผ้าเคนเต อันงดงามที่ไม่มีใดเทียบได้ด้วยฝีมืออันยอดเยี่ยมในเครื่องทอไม้แบบง่าย ๆ และได้รับการยกย่องว่าเป็นผ้าของกษัตริย์นั้นได้ผ่านพ้นไปแล้ว.
[เชิงอรรถ]
^ วรรค 3 ด้ายยืนคือด้ายชุดที่ทอดตามแนวยาวของเครื่องทอผ้า. ด้ายพุ่งคือด้ายชุดที่ขวางขัดกับด้ายยืน.
^ วรรค 9 ปัจจุบันคือประเทศกานา.
[ภาพหน้า 16]
เครื่องทอผ้าแถบมีน้ำหนักเบาและขนย้ายได้
[ภาพหน้า 17]
ช่างทอใช้เท้าของเขาควบคุมลวดตะกอ หรือโครงตะกอ
