เมล็ดที่เดินทางข้ามทะเล
เมล็ดที่เดินทางข้ามทะเล
โดยผู้เขียนตื่นเถิด! ในบริเตน
ขณะที่ผมกำลังเดินไปตามหาดทรายที่เกลื่อนกลาดไปด้วยสาหร่ายทะเลและเศษไม้ที่ลอยมาตามน้ำบนชายฝั่งตะวันออกของอังกฤษ ผมรู้สึกสะดุดตาทันทีที่เห็นก้อนกรวดรูปร่างประหลาดก้อนหนึ่ง. ผมเก็บมันขึ้นมา. มันผิวเรียบและมีสีน้ำตาลเข้ม แต่นั่นไม่ใช่ก้อนกรวด! แล้วมันเป็นอะไรล่ะ? มันคือเมล็ดที่ลอยมาจากเขตร้อน โดยทั่วไปเรียกว่า ซีบีนหรือถั่วทะเล. แล้วมันมาที่นี่ได้อย่างไร?
ต้นกำเนิดของถั่วทะเล
ที่จริง เมล็ดนี้มาจากพืชจำพวกถั่วขนาดยักษ์ซึ่งเป็นไม้เถาเนื้อแข็งชนิดหนึ่ง (เป็นพืชสกุลเดียวกับต้นสะบ้า). คอนไซส์ ออกซฟอร์ด ดิกชันนารี นิยามคำ “ไม้เถาเนื้อแข็ง” ว่าเป็น “ไม้เลื้อยที่ห้อยลงมาจากต้นไม้ โดยส่วนใหญ่อยู่ในป่าดิบชื้น.” ไม้เถาเนื้อแข็งชนิดนี้จะใช้มือพันของมันเกาะไปตามต้นไม้ให้อาศัย ซึ่งบางครั้งเลื้อยขึ้นไปสูงถึง 30 เมตรเหนือพื้นป่า. ไม้เถาชนิดนี้พบได้ทั่วไปตามชายฝั่งและตามแม่น้ำในแถบภาคกลางและภาคตะวันตกของแอฟริกา, โคลัมเบีย, อินดิสตะวันตก, และอเมริกากลาง. ในคอสตาริกา ลิงที่อาศัยอยู่บนต้นไม้ใช้เถาของไม้ชนิดนี้โหนตัวจากยอดไม้ต้นหนึ่งไปยังอีกต้นหนึ่ง ไม้เถาชนิดนี้จึงเป็นที่รู้จักกันว่ากระไดลิง.
เมล็ดนี้วัดตามแนวขวางได้ถึง 6 เซนติเมตร ชีวิตของมันเริ่มต้นในฝักขนาดใหญ่ซึ่งห้อยลงมาจากต้นไม้ให้อาศัย. ฝักขนาดใหญ่นี้อาจเจริญเติบโตขึ้นจนมีความยาวถึง 2 เมตร. ฝักของมันมีลักษณะเป็นปล้องกลม ๆ หลายปล้องซึ่งแต่ละปล้องจะมีหนึ่งเมล็ด โดยมีร่องเล็ก ๆ คั่นอยู่ระหว่างปล้องเหล่านี้. เช่นเดียวกับถั่วโดยทั่วไป เมื่องอกออกมาในตอนแรก ฝักจะอ่อนและเป็นสีเขียว. แต่พอแก่ ฝักจะแข็ง, แห้ง, และหนัก. นอกจากนั้น เปลือกฝักจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลและเริ่มดูเหมือนไม้.
ในที่สุด เนื่องจากน้ำหนักที่เพิ่มขึ้น ฝักนั้นจะร่วงลงแม่น้ำหรือไม่ก็ทะเล. เมื่อฝักนั้นลอยไป แต่ละปล้องจะแตกออก. ตอนนี้ เมล็ดแต่ละเมล็ดซึ่งมีเปลือกเป็นเกราะป้องกันก็จะเริ่มออกเดินทางด้วยตัวเอง. บางเมล็ดอาจจมลงและเติบโตในโคลนตามริมฝั่งแม่น้ำ. อย่างไรก็ตาม เมล็ดหลายเมล็ดจะลอยไปตามแม่น้ำ บางครั้งเดินทางเป็นระยะหลายร้อยกิโลเมตรไปยังปากแม่น้ำ. หากเมล็ดเดินทางผ่านหมู่เกาะ มันก็อาจถูกกระแสน้ำพัดพาไปเกยชายหาดที่อยู่ใกล้ ๆ.
นักเดินทางท่องโลก
เกิดอะไรขึ้นเมื่อเมล็ดหนึ่งลอยไปในสู่ทะเล? เปลือกของมันที่เป็นเกราะป้องกันจะค่อย ๆ แตกออก และเมล็ดก็จะหลุดออกมา. แล้วมันจะจมไหม? ไม่ เพราะน้ำไม่อาจซึมผ่านเข้าไปในเมล็ดได้. ที่มันลอยอยู่ได้เนื่องจากมีโพรงอากาศอยู่ภายในซึ่งเป็นผลมาจากการหดตัวของใบเลี้ยงที่อยู่ภายในเมล็ด. ด้วยกลไกอันน่ามหัศจรรย์เพื่อการอยู่รอดนี้เองจึงทำให้เมล็ดรูปหัวใจนี้สามารถเดินทางในทะเลได้อย่างปลอดภัยเป็นเวลาหลายเดือน แม้แต่หลายปีด้วยซ้ำก่อนที่มันจะถูกพัดไปเกยหาดอันห่างไกลที่ไหนสักแห่ง.
เมล็ดนี้ฝ่าฟันจนไปถึงสถานที่ที่ไกลออกไปมาก ๆ อย่างเช่น หมู่เกาะบริติช, แถบสแกนดิเนเวีย, และส่วนอื่น ๆ ของยุโรปตะวันตกได้อย่างไร? เป็นเวลาหลายศตวรรษมาแล้วที่เมล็ดเหล่านี้อาศัยกัลฟ์สตรีมหรือกระแสน้ำอุ่นที่พัดมาจากอ่าวเม็กซิโกพามันข้ามมหาสมุทรแอตแลนติก. ที่จริง เมล็ดเหล่านี้หลายล้านเมล็ดกำลังเดินทางไปตามกระแสน้ำในมหาสมุทรตลอดทั่วลูกโลก!
หลังจากเดินทางไกลและต้องฝ่าอันตราย เมล็ดนี้จะสามารถงอกขึ้นเป็นต้นได้ไหม? ลองขูดเปลือกนอกของมันด้วยตะไบหรือเลื่อยใกล้ ๆ กับขั้วเมล็ดซึ่งเป็นรอยที่ระบุตำแหน่งของท่อลำเลียงในเมล็ด. จากนั้น นำเมล็ดไปปลูกลงดินในกระถาง, รดน้ำ, แล้วนำไปวางไว้ในบริเวณที่มีแสงแดดอบอุ่น. มันน่าจะงอกขึ้นได้.
อย่างไรก็ดี ตามปกติแล้วมักจะเกิดอะไรขึ้นกับเมล็ดที่ถูกซัดมาเกยชายหาดแถบยุโรปที่มีภูมิอากาศหนาวเย็นกว่ามากซึ่งไม่เอื้อต่อการงอกขึ้นเองตามธรรมชาติ? คนที่พบเมล็ดนี้อาจเก็บมันไว้เป็นของที่ระลึก แต่หลายเมล็ดก็ถูกเก็บสะสมไว้และขายเป็นของแปลกใหม่ บางทีก็ถูกนำมาร้อยเข้ากับเปลือกหอยหรือลูกปัดเพื่อทำเป็นสายสร้อยสวย ๆ. สำหรับนักสะสมแล้ว เมล็ดที่ดูคล้ายรูปหัวใจมากที่สุดจะมีค่าสูงมาก.
ชาวยุโรปเหนือนำเมล็ดรูปหัวใจนี้ รวมทั้งเมล็ดของพืชในชนิดที่ใกล้เคียงกันที่เป็นเหลี่ยมมากกว่ามาทำเป็นกล่องยานัตถุ์, กล่องไม้ขีด, และล็อกเกต. ในประเทศอังกฤษ มีการนำเมล็ดนี้ไปทำห่วงสำหรับให้ทารกเคี้ยวเล่น. กะลาสีเรือมักจะใช้เมล็ดชนิดนี้เป็นเครื่องนำโชค โดยอ้างว่าถ้าเมล็ดเหล่านี้สามารถรอดชีวิตจากการเดินทางข้ามมหาสมุทรที่ทั้งยาวนานและเต็มไปด้วยอันตรายมาได้ มันก็อาจปกป้องผู้ที่เป็นเจ้าของได้ด้วยเช่นกัน.
ดังนั้น คราวหน้าหากคุณไปเดินเล่นที่ชายหาด ลองมองหาแถว ๆ สาหร่ายทะเลและเศษไม้ที่ลอยมาตามน้ำดูดี ๆ สิ. คุณอาจพบสักเมล็ดหนึ่งที่เดินทางข้ามทะเลมาแล้ว.
[ภาพหน้า 23]
ฝักที่ห้อยอยู่ของถั่วทะเลอาจมีความยาวถึงสองเมตร
[ที่มาของภาพ]
Courtesy Jean-Jacques Segalen/ Barbadine.com
[ภาพหน้า 23]
สายสร้อยที่ทำจากถั่วทะเล
