“พบกันที่บ่อน้ำ”
“พบกันที่บ่อน้ำ”
โดยผู้เขียนตื่นเถิด! ในมอลโดวา
เจ้าสาวมีท่าทางประหม่าขณะมองดูน้ำที่ตักขึ้นมาจากบ่อและเทลงบนพื้น. เธอหัวเราะร่าเมื่อเจ้าบ่าวช้อนตัวเธอขึ้นมาอุ้มแล้วพาเธอเดินข้ามพื้นดินที่เปียกชุ่มไปด้วยน้ำ. เพื่อนฝูงและสมาชิกครอบครัวพากันมาดูและร้องเชียร์คู่บ่าวสาวซึ่งทำพิธีโบราณนี้. ประเพณีแต่งงานที่ไม่ธรรมดานี้แสดงให้เห็นชัดว่า ที่ประเทศมอลโดวา บ่อน้ำในหมู่บ้านไม่ได้เป็นแค่ที่กักเก็บน้ำธรรมดา ๆ เท่านั้น.
มอลโดวาตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของทวีปยุโรป โดยมีพรมแดนด้านทิศเหนือ, ทิศตะวันออกและทิศใต้ติดกับยูเครน ส่วนด้านทิศตะวันตกติดกับโรมาเนีย. พื้นที่ทั้งหมดมีขนาดประมาณ 34,000 ตารางกิโลเมตร.
แม้ว่าในมอลโดวาจะมีแม่น้ำเกือบ 3,100 สาย แต่บ่อยครั้งความแห้งแล้งทำให้น้ำในแม่น้ำมีไม่พอกับความต้องการของประชากร 4,300,000 คนในประเทศนี้. ดังนั้น เพื่อจะมีน้ำเพิ่มขึ้นนอกเหนือจากส่วนที่ได้จากผิวดิน มากกว่า 20 เปอร์เซ็นต์ของน้ำที่ใช้ในประเทศนี้จึงได้มาจากบ่อน้ำ. ประมาณกันว่าบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำพรุตในมอลโดวามีบ่อน้ำกระจายอยู่ 100,000 ถึง 200,000 บ่อ!
บ่อน้ำที่มีฝาปิดหรือมีหลังคาที่ตกแต่งอย่างสวยงามซึ่งพบเห็นได้ทั่วไปตามถนนและตรอกซอกซอยในมอลโดวาพร้อมที่จะดับความกระหายของนักเดินทางที่เหนื่อยอ่อน. ในหลายหมู่บ้านของมอลโดวา บ่อน้ำยังเป็นที่ที่เพื่อนฝูงมาพบปะกันเพื่อสนทนาเกี่ยวกับเรื่องราวชีวิตประจำวันด้วย.
ธรรมเนียมที่ให้ความนับถือต่อน้ำ
ที่มอลโดวามีการแสดงความนับถือบ่อน้ำหลายวิธีด้วยกัน. ตัวอย่างเช่น มีการสร้างห้องน้ำให้อยู่ห่างจากบ่อน้ำของครอบครัวในระยะที่ปลอดภัย และเพื่อจะรักษาน้ำในบ่อให้สะอาด จึงมีการห้ามไม่ให้เทน้ำที่ตักขึ้นมาแล้วกลับลงไปในบ่ออีก. ถ้าใครตักน้ำขึ้นมาแล้วใช้ไม่หมด เขาต้องเทน้ำที่เหลือลงที่พื้น หรือเทลงในภาชนะที่อยู่ข้างบ่อน้ำ. นอกจากนี้ การถ่มน้ำลายลงที่พื้นใกล้กับบ่อน้ำถือเป็นกิริยาที่ไม่สุภาพ. มีธรรมเนียมที่ห้ามกระทั่งการทะเลาะกันใกล้บ่อน้ำด้วย!
บ่อน้ำช่วยเสริมสร้างความสามัคคีให้กับชาวมอลโดวาที่อยู่ในชุมชนเดียวกัน. การขุดบ่อน้ำแห่งใหม่เป็นกิจกรรมพิเศษอย่างหนึ่งของชุมชนและถือกันว่ามีความสำคัญพอ ๆ กับการสร้างบ้านใหม่เลยทีเดียว. ดังจะเห็นได้จากภาษิตมอลโดวาที่กล่าวว่า คนใดไม่เคยสร้างบ้าน, ไม่มีลูกชาย, ไม่เคยขุดบ่อน้ำและปลูกต้นไม้ ชีวิตเขาก็เกิดมาเสียเปล่า. เมื่อสร้างบ่อน้ำเสร็จบ่อหนึ่ง ทุกคนในชุมชนที่มาช่วยกันขุดบ่อจะได้รับเชิญมาร่วมงานเลี้ยงฉลอง.
ความห่วงใยเรื่องสิ่งแวดล้อม
บ่อน้ำส่วนใหญ่ในมอลโดวาได้น้ำจากแหล่งน้ำใต้ดินซึ่งอยู่ลึกลงไป 5 ถึง 12 เมตร. น้ำอีกชั้นหนึ่งที่ขุดพบอยู่ลึกลงไป 150 ถึง 250 เมตร. ถึงแม้จะมีธรรมเนียมต่าง ๆ ที่ช่วยรักษาน้ำ แต่น้ำบาดาลในมอลโดวาส่วนมากก็ปนเปื้อนไปด้วยของเสียจากโรงงานอุตสาหกรรมและสารเคมีที่ใช้ในการเกษตร. สิ่งพิมพ์ของสหประชาชาติเมื่อปี 1996 ที่ชื่อรายงานพัฒนาการของมนุษย์ในสาธารณรัฐมอลโดวา ให้ข้อสังเกตว่า บ่อน้ำ “ประมาณ 60% ในมอลโดวา” มีปุ๋ยไนเทรตและแบคทีเรียชนิดก่อโรคปนเปื้อนอยู่. อย่างไรก็ตาม เมื่อไม่กี่ปีมานี้ น้ำจากบ่อมีคุณภาพดีขึ้นเนื่องจากมีการลดการผลิตในภาคอุตสาหกรรม อีกทั้งปริมาณสารเคมีและเชื้อเพลิงที่ซึมลงไปถึงระดับน้ำใต้ดินก็ลดลงด้วย.
ถ้าคุณมาเยือนมอลโดวา คุณไม่จำเป็นต้องสาดน้ำลงที่ถนนอย่างที่คู่บ่าวสาวได้ทำเพื่อจะได้คุยกับใครสักคน. แม้แต่ในขณะที่คุณกำลังดื่มน้ำเย็นเพื่อดับกระหาย คุณก็อาจได้รับทราบเหตุการณ์ประจำวัน. ขอเพียงมีชาวมอลโดวาที่มีน้ำใจต้อนรับสักคนชวนคุณให้มาพบกันที่บ่อน้ำเท่านั้น.
[กรอบหน้า 26, 27]
งานฝีมือแบบดั้งเดิม
โอลเยค เป็นพ่อค้าขายแผ่นโลหะชาวมอลโดวา และเป็นช่างทำฝาปิดบ่อน้ำมาตั้งแต่เรียนจบ. โอลเยคบอกว่า “ผมคิดว่าทักษะในงานแผ่นโลหะนั้นอยู่ในสายเลือดของเรา. เมื่อต้นศตวรรษที่แล้ว ปู่ของผมได้เรียนงานโลหะจากพ่อค้าขายแผ่นโลหะชาวยิวคนหนึ่งซึ่งเคยอาศัยอยู่ในชุมชนชาวยิวขนาดใหญ่นอกหมู่บ้านลิบคานี. หลังจากการสังหารหมู่ชาวยิวระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง พ่อค้าที่เหลืออยู่เพียงไม่กี่คนนั้นไม่ใช่ชาวยิว. พ่อของผมจึงเรียนอาชีพนี้ตั้งแต่ตอนนั้น และได้ถ่ายทอดทักษะต่าง ๆ ให้ผม.”
ในการทำแผ่นโลหะให้เป็นรูปทรงต่าง ๆ ที่ละเอียดประณีตเพื่อตกแต่งฝาปิดหรือหลังคาคลุมบ่อน้ำ โอลเยคใช้เครื่องมือธรรมดา ๆ กับแผ่นแบบเพียงไม่กี่แผ่น และอาศัยธรรมเนียมประเพณีกับจินตนาการเป็นเครื่องช่วยในการสร้างสรรค์ผลงาน. ฝีมือของเขาได้รับการยกย่องจากคนในท้องถิ่น. โอลเยคกล่าวว่า “ลูกค้าของผมมักจะต่อรองราคาสำหรับงานโลหะประเภทอื่น แต่เมื่อพวกเขามาจ้างผมทำฝาหรือหลังคาปิดบ่อน้ำ พวกเขายินดีจะจ่ายตามที่ผมเรียก.”
[แผนที่หน้า 26, 27]
(รายละเอียดดูจากวารสาร)
ยูเครน
มอลโดวา
โรมาเนีย
ทะเลดำ
