อาศัยอยู่ใต้เงื้อมเงาของยักษ์ใหญ่ที่หลับอยู่
อาศัยอยู่ใต้เงื้อมเงาของยักษ์ใหญ่ที่หลับอยู่
ภูเขาไฟเป็นแหล่งแห่งปริศนามาช้านาน. พวกมันอาจหลับใหลไปนาน นับร้อย ๆ ปี แล้วจู่ ๆ ก็ตื่นขึ้นอย่างที่ทั้งน่าตื่นตาตื่นใจและน่าสะพรึงกลัว. ภายในเวลาเพียงไม่กี่นาทีที่ภูเขาไฟระเบิด มันสามารถทำให้ แถบชนบทพินาศย่อยยับและล้างผลาญสิ่งมีชีวิต.
ไม่มีใครสงสัยในเรื่องอันตรายของภูเขาไฟ. ในช่วงสามศตวรรษที่ผ่านมา มันคร่าชีวิตผู้คนมาแล้วนับแสน. แน่ล่ะ พวกเราส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในระยะที่ปลอดภัยจากยักษ์ใหญ่ที่นอนหลับเหล่านี้ แต่ประชากรโลกหลายล้านคนอาศัยอยู่ใกล้กับภูเขาไฟที่ยังคุกรุ่นอยู่. ตัวอย่างเช่น กรุงกีโต เมืองหลวงของเอกวาดอร์ อยู่ห่างจากภูเขาไฟพิชินชาซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือเพียงเล็กน้อย. ภูเขาไฟโปโปคาเตเพตเติล ซึ่งในภาษาแอซเทกมีความหมายว่า “ภูเขาพ่นควัน” อยู่ห่างจากกรุงเม็กซิโกซิตีไปประมาณ 60 กิโลเมตร. เมืองใหญ่ ๆ อย่างโอ๊คแลนด์ของนิวซีแลนด์และเนเปิลส์ของอิตาลีก็ตั้งอยู่บนภูเขาไฟหรือที่เชิงภูเขาไฟ. รวมทั้งหมดแล้วมีประชากรหลายล้านคนอาศัยอยู่ในบริเวณที่เป็นไปได้ว่าพลังงานโลกซึ่งอยู่ใต้พิภพอาจคำรามเสียงดังสนั่นหวั่นไหว ปลุกยักษ์ใหญ่ที่หลับใหลอยู่ให้ตื่นขึ้นมา.
ยักษ์ใหญ่จอมวายร้าย
ชาวเมืองเนเปิลส์ใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับภูเขาไฟเวซูเวียสมาราว 3,000 ปีแล้ว. ภูเขาลูกนี้อยู่ห่างจากเมืองเนเปิลส์ไปเพียง 11 กิโลเมตรเท่านั้น. มันเป็นภูเขารูปกรวยตั้งอยู่ภายในขอบของภูเขาเก่าแก่ที่ชื่อ มอนเต ซอมมา. ภูเขาไฟเวซูเวียสติดอันดับภูเขาไฟที่อันตรายที่สุดในโลก. เนื่องจากฐานของภูเขาไฟลูกนี้อยู่ต่ำกว่าระดับน้ำทะเล มันจึงมีขนาดใหญ่กว่าที่มองเห็นมาก.
ภูเขาไฟเวซูเวียสมีประวัติการระเบิดที่ยาวนาน. มันเคยระเบิดมาแล้วมากกว่า 50 ครั้งนับตั้งแต่การระเบิดอันโด่งดังเมื่อปีสากลศักราช 79 ที่ทำให้เมืองปอมเปอีและเฮอร์คิวเลเนียมเสียหายยับเยิน. ประมาณ 4,000 คนเสียชีวิตในการระเบิดที่รุนแรงเมื่อปี 1631. ในครั้งนั้นมีการใช้คำว่า “ลาวา” เป็นครั้งแรก. คำนี้แผลงมาจากคำภาษาลาติน ลาบิ แปลว่า “ไหล” จึงใช้พรรณนาภาพลาวาที่ไหลบ่าลงมาตามเนินเขาสูงชันของเวซูเวียสได้อย่างเหมาะเจาะ.
ภูเขาไฟเวซูเวียสยังคงคุกรุ่นมาตลอดหลายร้อยปี. มันปะทุขึ้นในปี 1944 ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 ทักทายกองทัพพันธมิตรด้วยกลุ่มเถ้าธุลีที่หนาทึบ. เมืองมัสซาและซาน เซบาสเตียโนที่อยู่ใกล้ ๆ กันนั้นก็ปกคลุมไปด้วยเถ้าธุลี เช่นเดียวกับรถไฟเคเบิลเลียบเขาที่โด่งดังซึ่งเป็นที่รู้จักเพราะเพลงพื้นเมืองของอิตาลีที่ชื่อ “ฟูนิคูลิ ฟูนิคูลา.”
ทุกวันนี้ ประชากรในเมืองเนเปิลส์ใช้ชีวิตราวกับจะลืมว่าอันตรายอยู่ใกล้แค่เอื้อม. บรรดานักท่องเที่ยวอัศจรรย์ใจกับสถานที่เด่น ๆ ทางประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรม. ร้านค้าและร้านกาแฟต่างก็มีงานยุ่งตลอดทั้งวัน และใบเรือสีขาวก็แต่งแต้มอยู่ทั่วอ่าวเนเปิลส์. ภูเขาไฟเวซูเวียสยังคงเป็นสถานที่ที่ได้รับความนิยม และคนทั่วไปมองภูเขาไฟแห่งนี้เป็นเหมือนมิตรมากกว่าจะเป็นยักษ์ใหญ่น่ากลัวที่นอนหลับอยู่.
โอ๊คแลนด์—เมืองแห่งภูเขาไฟ
โอ๊คแลนด์ เมืองท่าของนิวซีแลนด์มีกรวยภูเขาไฟกระจัดกระจายอยู่ทั่วเมือง. ที่จริง มีพลเมืองมากกว่าหนึ่งล้านคนอาศัยอยู่ท่ามกลางภูเขาไฟลูกเล็กลูกน้อย 48 ลูก. แอ่งภูเขาไฟเก่าแก่ทำให้มีอ่าวจอดเรือเกิดขึ้นสองแห่ง โดยมีเกาะต่าง ๆ หลงเหลือมาจากการระเบิดของภูเขาไฟ. เกาะที่เห็นได้ชัดที่สุดคือเกาะแรงกิโทโท อายุ 600 ปี ซึ่งผุดขึ้นมาจากน้ำในรูปทรงที่ได้สมมาตรเหมือนกับภูเขาไฟเวซูเวียส. ในตอนที่เกาะแห่งนี้เกิดขึ้น หมู่บ้านชาวเมารีที่อยู่ใกล้ ๆ ก็ถูกฝังอยู่ในเถ้าธุลี.
ชาวเมืองโอ๊คแลนด์เรียนรู้ที่จะอาศัยอยู่ร่วมกับภูเขาไฟของพวกเขา. กรวยภูเขาไฟลูกหนึ่งที่ชื่อ มาอันกาคิคิ ทุกวันนี้กลายเป็นสวนสาธารณะและฟาร์มเลี้ยงแกะอยู่ใจกลางเมืองโอ๊คแลนด์. ภูเขาไฟบางลูกปัจจุบันกลายเป็นทะเลสาบ, สวนสาธารณะ, หรือที่เล่นกีฬา. มีภูเขาไฟลูกหนึ่งกลายเป็นสุสาน. ชาวเมืองจำนวนมากเลือกที่จะตั้งบ้านเรือนอยู่บนที่ลาดเชิงภูเขาไฟเพื่อจะได้ชมทัศนียภาพอันงดงามได้ในมุมกว้าง.
ชนกลุ่มแรกที่เข้ามาอาศัยในบริเวณเมืองโอ๊คแลนด์คือชาวเมารี และหลังจากนั้นเมื่อ 180 ปีก่อนก็มีชาวยุโรปเข้ามา. ในตอนนั้นดูเหมือนว่าไม่ค่อยมีใครคิดถึงอดีตของบริเวณนั้นที่เคยเป็นภูเขาไฟเท่าไรนัก. ผู้คนเห็นแต่ว่าผืนดินบริเวณนี้ยังว่างอยู่และอยู่ใกล้ทะเล ทั้งยังมีดินที่อุดมสมบูรณ์. ปัจจัยสุดท้ายนี้ยังเป็นลักษณะของดินภูเขาไฟซึ่งมีอยู่ในส่วนอื่น ๆ ของโลกด้วย. ตัวอย่างเช่น ในอินโดนีเซีย บางภูมิภาคที่ปลูกข้าวได้ดีที่สุดอยู่ในเขตภูเขาไฟที่ยังคุกรุ่นอยู่. ดินในพื้นที่การเกษตรที่ดีที่สุดทางตะวันตกของสหรัฐส่วนใหญ่แล้วเป็นดินจากภูเขาไฟ. ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ผืนดินที่ถูกกลบด้วยลาวาสามารถงอกพืชพรรณใหม่ได้ภายในเวลาไม่ถึงปีหลังการระเบิด.
ระบบเตือนภัยล่วงหน้า
หลายคนอาจสงสัยว่า ‘การอาศัยอยู่ใกล้ภูเขาไฟจะไม่เสี่ยงอันตรายหรือ?’ แน่นอนว่าคำตอบคือ เสี่ยง. แต่นักวิทยาศาสตร์สามารถเฝ้าดูแผ่นดินไหวและการปะทุของภูเขาไฟได้อย่างใกล้ชิด. ตัวอย่างเช่น สำนักสำรวจทางธรณีวิทยาของสหรัฐได้จับตาดูภูเขาไฟที่ยังคุกรุ่นอยู่ทั่วโลก รวมถึงภูเขาไฟในเนเปิลส์และโอ๊คแลนด์ และได้วางแผนสำหรับกรณีฉุกเฉินเอาไว้แล้ว. นักวิทยาศาสตร์ใช้ดาวเทียมที่มีระบบกำหนดตำแหน่งบนพื้นโลกและโครงข่ายวัดแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหวซึ่งทำงานตลอด 24 ชั่วโมง ทำให้พวกเขาสามารถตรวจจับการเคลื่อนตัวของแมกมาหรือหินหนืดใต้พื้นดินได้.
ภูเขาไฟเวซูเวียสถูกจับตามองอยู่ตลอดเวลา. ในการเฝ้าระวังเป็นพิเศษเพื่อลดความผิดพลาด หน่วยงานของอิตาลีได้พัฒนาแผนการฉุกเฉินขึ้นเพื่อรับมือกับการระเบิดในระดับความรุนแรงเดียวกับที่เคยเกิดขึ้นเมื่อปี 1631. ผู้เชี่ยวชาญอ้างว่า จะมีการเตือนภัยแก่ผู้ที่อาศัยในเขตอันตรายและอพยพพวกเขาออกไปก่อน ที่จะเกิดการระเบิด.
เมืองโอ๊คแลนด์ตั้งอยู่ในบริเวณที่นักวิทยาศาสตร์เรียกว่า เขตภูเขาไฟเกิดใหม่. นั่นหมายความว่า แทนที่ภูเขาไฟลูกเดิมจะปะทุขึ้น อาจมีภูเขาไฟลูกใหม่เกิดขึ้นในอีกที่หนึ่ง. ผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่าเหตุการณ์นี้จะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อมีแผ่นดินไหวก่อนหน้านั้นหลายวันไปจนถึงหลายสัปดาห์. การเตือนล่วงหน้าเช่นนี้น่าจะทำให้ประชาชนมีเวลาหนีไปยังที่ปลอดภัยได้ทัน.
คำนึงถึงความเสี่ยงเสมอ
ถึงแม้ว่าการเฝ้าดูภูเขาไฟจะเป็นงานที่สำคัญมาก แต่งานนี้จะไม่เกิดประโยชน์อันใดเลยหากไม่มีใครใส่ใจฟังคำเตือน. ในปี 1985 เจ้าหน้าที่ในเมืองอาร์เมโร ประเทศโคลัมเบีย ได้รับการเตือนว่าภูเขาไฟเนวาโด เดล รูอิซกำลังจะระเบิดแล้ว. ขณะที่ภูเขาไฟซึ่งอยู่ห่างออกไป 50 กิโลเมตร ส่งเสียงเตือนอย่างชัดเจน ประชาชนในเมืองได้รับคำเตือนเพียงว่าให้อยู่ในความสงบ. มากกว่า 21,000 คนเสียชีวิตเนื่องจากโคลนถล่มลงมาท่วมเมือง.
ถึงแม้ว่าภัยพิบัติเช่นนั้นจะไม่เกิดขึ้นบ่อยนัก แต่ในยามสงบซึ่งไม่มีการระเบิดของภูเขาไฟก็เป็นช่วงสำหรับการวิจัยและการเตรียมการ. ฉะนั้น การเฝ้าดูต่อไป, การเตรียมตัวอย่างเพียงพอ, และการให้ความรู้แก่ประชาชนสามารถช่วยลดความเสี่ยงที่อาจเกิดแก่ผู้คนซึ่งอาศัยอยู่ใต้เงื้อมเงาของยักษ์ใหญ่ที่หลับอยู่.
[กรอบ/ภาพหน้า 16]
จงเตรียมพร้อม!
คุณพร้อมจะเจอกับภัยธรรมชาติไหม? คุณควรจะรู้ว่าบริเวณที่คุณอยู่มีความเสี่ยงอะไรบ้าง. จงวางแผนล่วงหน้าว่าจะพบกันที่ไหนหากสมาชิกครอบครัวต้องพลัดพรากจากกันและจะบอกกับใครว่าคุณอยู่ที่ไหน. จงเตรียมของจำเป็นไว้เพื่อใช้ในยามฉุกเฉิน รวมทั้งอาหารและน้ำ, ชุดเครื่องมือปฐมพยาบาล, เสื้อผ้า, วิทยุ, ไฟฉายที่กันน้ำได้และถ่านสำรอง. จงเตรียมไว้ให้มากพอที่คุณจะใช้ได้หลาย ๆ วัน.
[ภาพหน้า 15]
ผู้มาชมกำลังเดินอยู่ใกล้ ๆ ปากปล่องภูเขาไฟเวซูเวียส
[ที่มาของภาพ]
©Danilo Donadoni/Marka/age fotostock
[ภาพหน้า 15]
เมืองเนเปิลส์ ประเทศอิตาลี อยู่เบื้องหน้าภูเขาไฟเวซูเวียส
[ที่มาของภาพ]
© Tom Pfeiffer
[ภาพหน้า 15]
ภาพวาดของจิตรกรเกี่ยวกับการระเบิดครั้งใหญ่เมื่อปีสากลศักราช 79 ซึ่งทำลายเมืองปอมเปอีกับเฮอร์คิวเลเนียม
[ที่มาของภาพ]
© North Wind Picture Archives
[ภาพหน้า 16]
เกาะแรงกิโทโท หนึ่งในเกาะภูเขาไฟที่มีอยู่มากมายในโอ๊คแลนด์
[ภาพหน้า 16, 17]
ภาพบนและขวา: ภูเขาโปโปคาเตเพตเติล ประเทศเม็กซิโก
[ที่มาของภาพ]
AFP/Getty Images
Jorge Silva/AFP/Getty Images
[ที่มาของภาพหน้า 14]
USGS, Cascades Volcano Observatory
