“จมูกยาวจัง!”
“จมูกยาวจัง!”
เมื่อเห็นลิงชนิดนี้เป็นครั้งแรก คนส่วนใหญ่มักจะพูดอย่างนั้น. มันคือลิงจมูกยาว ซึ่งตัวผู้มีจมูกห้อยเป็นงวงลงมา. * จมูกของลิงตัวผู้บางตัวอาจยาวได้เกือบ 18 เซนติเมตร หรือประมาณหนึ่งในสี่ของความยาวลำตัว. เนื่องจากจมูกของตัวผู้ห้อยปิดปากและคาง มันจึงต้องดันจมูกไปข้าง ๆ เวลากิน! ถ้าคุณมีจมูกยาวในสัดส่วนใกล้เคียงกับลิงชนิดนี้ จมูกของคุณคงจะห้อยลงมาเกือบถึงกลางอกเลยทีเดียว.
จมูกยาว ๆ ของลิงตัวผู้มีประโยชน์อะไร? * มีสมมุติฐานหลากหลาย. จมูกของมันอาจช่วยระบายความร้อนออกจากร่างกาย หรือช่วยเพิ่มความดังเวลามันส่งเสียงร้อง. หรืออาจเป็นเครื่องเตือนตัวผู้ตัวอื่น เพราะจมูกของตัวผู้ที่เป็นจ่าฝูงจะใหญ่ขึ้นและกลายเป็นสีแดงตอนที่มันโกรธหรือตื่นเต้น. อีกอย่างที่เป็นไปได้คือจมูกของมันช่วยดึงดูดตัวเมีย ทำให้หัวใจสาว ๆ เต้นระรัว! แต่ที่เป็นไปได้มากที่สุดคือ จมูกยาว ๆ นี้มีประโยชน์มากกว่าหนึ่งอย่าง ซึ่งบางอย่างเราอาจยังไม่รู้ก็ได้.
ท้องป่อง
ลิงจมูกยาวทั้งตัวผู้และตัวเมียมีท้องป่องกลมที่ไม่เหมือนสัตว์อื่น. ที่จริง ท้องของมันอาจหนักถึงหนึ่งในสี่ของน้ำหนักตัว. ทั้งตัวผู้และตัวเมียจึงดูเหมือนกำลังตั้งท้องอยู่ตลอดเวลา! ทำไมท้องมันจึงป่องแบบนี้?
กระเพาะของลิงจมูกยาวเหมือนกระเพาะวัว ภายในเต็มไปด้วยของเหลวที่มีใบไม้ผสมกับแบคทีเรีย. แบคทีเรียจะหมักอาหารและย่อยสลายเซลลูโลส รวมทั้งทำลายพิษจากพืชบางชนิดด้วย ซึ่งถ้าสัตว์อื่นกินเข้าไปคงจะตาย. เนื่องจากระบบย่อยอาหารที่น่าทึ่งของลิงจมูกยาว มันจึงมีชีวิตอยู่ได้โดยกินใบไม้และผลไม้ที่ไม่มีน้ำตาล รวมถึงเมล็ดถั่ว ปาล์ม และพืชอื่น ๆ. ถ้าลิงชนิดอื่นที่มีระบบย่อยอาหารแบบง่าย ๆ กินอาหารเหล่านี้คงจะอยู่ไม่ได้.
แต่ระบบย่อยอาหารที่ทนทานของลิงจมูกยาวก็มีจุดอ่อน. มันต้องเลี่ยงการกินผลไม้ที่มีน้ำตาล ซึ่งจะหมักจนทำให้เกิดแก๊สได้เร็วมาก. ผลไม้หวาน ๆ เหล่านี้จะทำให้มันท้องอืด จนอาจตายด้วยความทรมาน.
เนื่องจากอาหารของลิงจมูกยาวอุดมไปด้วยเซลลูโลส มันจึงต้องใช้เวลาย่อยนานมาก. ดังนั้น หลังจากกินอาหารเช้าจนอิ่มแปล้แล้ว มันจะนอนพัก บางครั้งอาจนานหลายชั่วโมง แล้วค่อยเริ่มกินใหม่.
สัตว์สังคม
ลิงจมูกยาวไม่ค่อยอยู่ตามลำพัง ไม่ว่าเวลากินหรือเวลานอนพัก. ตัวผู้จ่าฝูงจะควบคุมฝูงตัวเมียราว ๆ แปดตัวและลูก ๆ. ลูกที่เป็นตัวผู้จะถูกไล่ไปจากฝูงเมื่อโตพอจะดูแลตัวเองได้. ตัวผู้รุ่น ๆ เหล่านี้จะรวมกลุ่มกับตัวผู้อื่น ๆ ซึ่งมีตัวผู้ที่โตกว่าหนึ่งหรือสองตัวอยู่ในกลุ่มด้วย. สำหรับคนที่ไม่เชี่ยวชาญ กลุ่มเหล่านี้อาจดูเหมือนครอบครัวทั่วไปของลิงจมูกยาว.
ลิงจมูกยาวมีสังคมที่แปลก. ลิงหลายฝูงมักจะมาอยู่รวมกัน โดยเฉพาะในตอนเย็น ๆ ที่ริมแม่น้ำ. ในช่วงนี้ ถ้าตัวผู้คิดว่าตัวผู้ตัวอื่นมาสนใจตัวเมียของมัน มันจะแสดงพลังให้เห็น. ปกติ ตัวผู้ที่รู้สึกว่าถูกคุกคามซึ่งอาจหนักถึง 20 กิโลกรัม จะยืนสี่ขา โน้มตัวไปข้างหน้า อ้าปากกว้าง และจ้องเขม็งไปที่คู่แข่ง. หนังสือลิงจมูกยาวแห่งเกาะบอร์เนียว (ภาษาอังกฤษ) กล่าวว่า “ถ้ายังไม่ได้ผล ตัวผู้จะกระโจนไปที่กิ่งไม้อื่นอย่างกะทันหันและคำรามเสียงดัง บ่อยครั้งมันจะกระโจนไปที่กิ่งไม้แห้งซึ่งจะหักและยิ่งทำให้เสียงดังขึ้นไปอีก.” มีการต่อสู้กันบ้าง แต่น้อยมาก.
หนังสือที่กล่าวถึงข้างต้นกล่าวว่า “ลิงจมูกยาวไม่ได้หน้าตาแปลกเท่านั้น แต่มันยังส่งเสียงแปลก ๆ อีกด้วย.” มันอาจคำรามหรือส่งเสียงหลายแบบ และมันยิ่งส่งเสียงเจี๊ยวจ๊าวในตอนเย็นเมื่อมันมารวมกันที่แม่น้ำ. ท่ามกลางเสียงเซ็งแซ่ ตัวเมียอาจวุ่นอยู่กับการให้นมและทำความสะอาดลูกที่มีใบหน้าสีอมน้ำเงิน. สุดท้ายเมื่อฟ้ามืด มันจะหาที่นอนสบาย ๆ บนต้นไม้สูงริมแม่น้ำ.
ลิงที่มีตีนเป็นพังผืด!
นอกจากจมูกแล้ว ลิงชนิดนี้ยังมีลักษณะแปลกอีกอย่างหนึ่ง นั่นคือเท้าของลิงจมูกยาวจะมีพังผืดเล็กน้อย. พังผืดไม่เพียงช่วยให้มันว่ายน้ำได้ดีเท่านั้น แต่ยังทำให้มันเดินได้ดีบนโคลนของป่าชายเลนอีกด้วย. แน่นอน เมื่อคิดถึงป่าชายเลนเขตร้อน คุณคงนึกถึงจระเข้. ถิ่นอาศัยของลิงจมูกยาวมีจระเข้ชุมมาก. ลิงที่ชอบน้ำชนิดนี้ใช้วิธีไหนเพื่อจะไม่ถูกจระเข้กิน?
วิธีหนึ่งที่พวกมันใช้ข้ามแม่น้ำคือค่อย ๆ ลงไปในน้ำและว่ายน้ำเป็นแถวเรียงหนึ่งอย่างเงียบเชียบ จนน้ำแทบไม่มีระลอกคลื่น. แต่ถ้าแม่น้ำไม่กว้างมากนัก เคยมีคนเห็นมันใช้อีกวิธีหนึ่ง. มันจะปีนขึ้นไปบนต้นไม้สูง วิ่งแล้วกระโจนจากกิ่งไม้ที่อาจสูงถึงเก้าเมตรลงมากระแทกกับน้ำ แล้วว่ายไปอีกฝั่งหนึ่งให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้. แม้แต่ตัวเมียที่มีลูกอ่อนก็ใช้วิธีนี้. บางครั้ง ลิงทั้งฝูงจะกระโดดลงไปในน้ำแล้วว่ายอย่างเอาเป็นเอาตายไปอีกฝั่งหนึ่ง! แต่ศัตรูที่ร้ายกาจที่สุดของพวกมันไม่ใช่จระเข้.
ใกล้สูญพันธุ์
ลิงจมูกยาวได้รับการประกาศอย่างเป็นทางการแล้วว่าเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์ และในถิ่นกำเนิดของมันอาจมีเหลือเพียงไม่กี่พันตัว ซึ่งจำนวนก็กำลังลดลงเรื่อย ๆ สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากมนุษย์. สาเหตุเหล่านั้นรวมไปถึงการจุดไฟ การตัดไม้ การท่องเที่ยวที่ไม่มีการควบคุม และการถางป่าเพื่อปลูกปาล์มน้ำมัน. สาเหตุอีกอย่างหนึ่งคือการถูกล่า. บางคนล่าลิงจมูกยาวเป็นกีฬา. คนอื่นฆ่ามันเพื่อเป็นอาหารหรือใช้เป็นยาพื้นบ้าน. เนื่องจากลิงจมูกยาวชอบนอนหลับบนต้นไม้ข้างแม่น้ำ มันจึงเป็นเป้าที่เด่นเป็นพิเศษ. ที่จริง ในพื้นที่ซึ่งนายพรานใช้เรือสปีดโบ๊ทล่าลิงจมูกยาวบ่อย ๆ จำนวนของลิงจมูกยาวลดลงครึ่งหนึ่งภายในเวลา 5 ปี!
นักอนุรักษ์พยายามกระตุ้นให้ผู้คนตื่นตัวเกี่ยวกับความเดือดร้อนของลิงจมูกยาว และมันได้รับการคุ้มครองโดยกฎหมายของเกาะบอร์เนียว. แต่นี่จะได้ผลไหม? ต้องรอดูต่อไป. ถ้าลิงจมูกยาวหมดไปจากป่า คงเป็นเรื่องที่น่าเศร้าสักเพียงไร เพราะลิงจมูกยาวมีลักษณะพิเศษซึ่งน่าสนใจมาก! ยิ่งกว่านั้น ลิงจมูกยาวที่ถูกเลี้ยงอยู่ในกรงมักจะมีชีวิตอยู่ได้ไม่นานนัก.
แน่นอน ลิงจมูกยาวเป็นเพียงหนึ่งในสัตว์หลายชนิดที่อนาคตดูมืดมน. มีสัตว์อื่น ๆ อีกนับไม่ถ้วนที่สูญพันธุ์ไปแล้ว. สิ่งที่ดีก็คือ พระเจ้ามีพระประสงค์จะเข้ามาดูแลโลกโดยสมบูรณ์ อีกทั้งกำจัดคนชั่วและสอนประชาชนของพระองค์ถึงวิธีที่ถูกต้องในการดูแลโลก. (สุภาษิต 2:21, 22) พระยะโฮวาพระเจ้าทรงสัญญาว่า ผู้คน “จะไม่ทำอันตราย, หรือทำความพินาศทั่วไปบนภูเขาอันบริสุทธิ์ของเรา; เพราะแผ่นดินโลกจะเต็มไปด้วยความรู้ฝ่ายพระยะโฮวาดุจน้ำท่วมเต็มมหาสมุทร.”—ยะซายา 11:9
[เชิงอรรถ]
^ วรรค 2 ลิงจมูกยาวมีถิ่นอาศัยอยู่ในเกาะบอร์เนียว. คนท้องถิ่นเรียกมันว่าโอรัง เบลันดา หมายถึง “ชาวดัตช์.”
^ วรรค 3 ตัวเมียก็มีจมูกใหญ่ด้วย แต่ไม่ใหญ่เท่าตัวผู้.
[ภาพหน้า 12]
ลิงจมูกยาวมีท้องป่องกลมและจมูกที่ไม่เหมือนสัตว์อื่น
[ที่มาของภาพ]
© Peter Lilja/age fotostock
[ภาพหน้า 13]
จมูกของตัวผู้ห้อยปิดปากและคาง. มันต้องดันจมูกไปข้าง ๆ เวลากิน
[ที่มาของภาพ]
© Juniors Bildarchiv/Alamy
[ภาพหน้า 14]
ลิงจมูกยาวไม่ค่อยอยู่ตามลำพัง ไม่ว่าเวลากินหรือเวลานอนพัก
[ที่มาของภาพ]
© Peter Lilja/age fotostock
