แท่น​บูชา​มี​ความ​สำคัญ​เพียง​ไร​ใน​การ​นมัสการ?

คุณ​ถือ​ว่า​แท่น​บูชา​เป็น​ส่วน​สำคัญ​ที่​ขาด​ไม่​ได้​ใน​การ​นมัสการ​ของ​คุณ​ไหม? สำหรับ​ผู้​คน​มาก​มาย​ที่​เข้า​โบสถ์​ของ​คริสต์​ศาสนจักร แท่น​บูชา​อาจ​เป็น​จุด​เด่น​ที่​ดึงดูด​ความ​สนใจ. คุณ​เคย​ได้​ตรวจ​สอบ​ไหม​ว่า​คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ไว้​อย่าง​ไร​เกี่ยว​กับ​การ​ใช้​แท่น​บูชา​ใน​การ​นมัสการ?

แท่น​บูชา​ที่​มี​การ​กล่าว​ถึง​ครั้ง​แรก​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​คือ​แท่น​บูชา​ที่​สร้าง​โดย​โนฮา​เพื่อ​ใช้​ถวาย​สัตว์​บูชา หลัง​จาก​ที่​ท่าน​ออก​จาก​นาวา​ที่​ช่วย​ให้​รอด​ชีวิต​จาก​มหา​อุทกภัย. *—เยเนซิศ 8:20.

หลัง​จาก​เกิด​ความ​สับสน​ทาง​ภาษา​ที่​บาเบล มนุษยชาติ​กระจัด​กระจาย​กัน​ไป​ทั่ว​โลก. (เยเนซิศ 11:1-9) เนื่อง​จาก​มนุษย์​มี​ความ​ต้องการ​ที่​จะ​นมัสการ​อยู่​ใน​ตัว พวก​เขา​จึง​หา​ทาง​ที่​จะ​เข้า​ใกล้​พระเจ้า ผู้​ซึ่ง​พวก​เขา​ก็​รู้​จัก​น้อย​ลง​ทุก​ที จึง​เหมือน​กับ “คลำ​หา” พระองค์​อย่าง​คน​ตา​บอด. (กิจการ 17:27; โรม 2:14, 15) นับ​จาก​สมัย​ของ​โนฮา ชน​ชาติ​ต่าง ๆ มาก​มาย​ได้​สร้าง​แท่น​บูชา​สำหรับ​พระเจ้า​ของ​ตน. ศาสนา​และ​ชน​ชาติ​ต่าง ๆ ได้​ใช้​แท่น​บูชา​ใน​การ​นมัสการ​เท็จ. เนื่อง​จาก​เหินห่าง​จาก​พระเจ้า​เที่ยง​แท้ บาง​คน​จึง​ใช้​แท่น​บูชา​เพื่อ​ประกอบ​พิธีกรรม​ที่​น่า​สยดสยอง​โดย​การ​บูชายัญ​มนุษย์​หรือ​กระทั่ง​เด็ก ๆ. เมื่อ​กษัตริย์​อิสราเอล​บาง​องค์​ละ​ทิ้ง​พระ​ยะโฮวา พวก​เขา​สร้าง​แท่น​บูชา​สำหรับ​พระเจ้า​ของ​พวก​นอก​รีต เช่น พระ​บาละ. (1 กษัตริย์ 16:29-32) แต่​จะ​ว่า​อย่าง​ไร​กับ​การ​ใช้​แท่น​บูชา​ใน​การ​นมัสการ​แท้?

แท่น​บูชา​กับ​การ​นมัสการ​แท้​ใน​อิสราเอล

ภาย​หลัง​สมัย​โนฮา เหล่า​ผู้​ซื่อ​สัตย์​คน​อื่น ๆ ก็​ได้​สร้าง​แท่น​บูชา​เพื่อ​ใช้​ใน​การ​นมัสการ​พระ​ยะโฮวา พระเจ้า​องค์​เที่ยง​แท้. อับราฮาม​ได้​สร้าง​แท่น​บูชา ณ เมือง​เชเคม, ณ ที่​แห่ง​หนึ่ง​ใกล้​เมือง​เบธเอล, ณ ตำบล​เฮ​โบ​รน, และ​บน​ภูเขา​โมริยาห์ ที่​ซึ่ง​ท่าน​ได้​ถวาย​แกะ​ตัว​ผู้​ที่​พระเจ้า​จัด​เตรียม​ไว้​ให้​เป็น​เครื่อง​บูชา​แทน​การ​ถวาย​ยิศฮาค. ต่อ​มา ด้วย​แรง​กระตุ้น​ของ​ตน​เอง ยิศฮาค, ยาโคบ, และ​โมเซ​ได้​สร้าง​แท่น​บูชา​เพื่อ​ใช้​นมัสการ​พระเจ้า.—เยเนซิศ 12:6-8; 13:3, 18; 22:9-13; 26:23-25; 33:18-20; 35:1, 3, 7; เอ็กโซโด 17:15, 16; 24:4-8.

เมื่อ​พระเจ้า​ประทาน​พระ​บัญญัติ​ให้​แก่​ชาว​อิสราเอล พระองค์​บัญชา​ให้​พวก​เขา​สร้าง​พลับพลา​ชนิด​ที่​เคลื่อน​ย้าย​ได้ ซึ่ง​เรียก​อีก​อย่าง​หนึ่ง​ว่า “พลับพลา​ประชุม” อัน​เป็น​ส่วน​สำคัญ​แห่ง​การ​จัด​เตรียม​เพื่อ​เข้า​เฝ้า​พระองค์. (เอ็กโซโด 39:32, 40) พลับพลา​นี้​มี​แท่น​บูชา​สอง​แท่น. แท่น​หนึ่ง​สำหรับ​ถวาย​เครื่อง​บูชา​เผา​ที่​ทำ​จาก​ไม้​อาเคเชีย​หุ้ม​ด้วย​ทองแดง​ตั้ง​ไว้​หน้า​ทาง​เข้า​พลับพลา และ​ใช้​สำหรับ​ถวาย​สัตว์​บูชา. (เอ็กโซโด 27:1-8; 39:39; 40:6, 29) อีก​แท่น​หนึ่ง​ซึ่ง​ใช้​สำหรับ​เผา​เครื่อง​หอม​นั้น​ทำ​จาก​ไม้​อาเคเชีย​เช่น​กัน แต่ หุ้ม​ด้วย​ทองคำ และ​ตั้ง​ไว้​หน้า​ม่าน​ห้อง​บริสุทธิ์​ที่​สุด​ใน​พลับพลา. (เอ็กโซโด 30:1-6; 39:38; 40:5, 26, 27) มี​การ​เผา​เครื่อง​หอม​ที่​ปรุง​ขึ้น​เป็น​พิเศษ​บน​แท่น​บูชา​นี้​วัน​ละ​สอง​ครั้ง คือ​เวลา​เช้า​กับ​เวลา​เย็น. (เอ็กโซโด 30:7-9) พระ​วิหาร​ถาวร​ที่​กษัตริย์​ซะโลโม​สร้าง​ขึ้น​นั้น​ก็​ได้​สร้าง​ตาม​แบบ​พลับพลา​นี้ และ​มี​แท่น​บูชา​สอง​แท่น.

“พลับพลา​แท้” กับ​แท่น​บูชา​ที่​มี​ความหมาย​เป็น​นัย

เมื่อ​พระ​ยะโฮวา​ประทาน​พระ​บัญญัติ​แก่​ชาติ​อิสราเอล สิ่ง​ที่​พระองค์​ประทาน​ให้​ประชาชน​ของ​พระองค์​นั้น​เป็น​ยิ่ง​กว่า​กฎเกณฑ์​สำหรับ​การ​ดำเนิน​ชีวิต​และ​สำหรับ​การ​เข้า​เฝ้า​พระองค์​โดย​ทาง​การ​ถวาย​เครื่อง​บูชา​และ​การ​อธิษฐาน. ข้อ​กำหนด​ต่าง ๆ หลาย​อย่าง​ใน​พระ​บัญญัติ​นั้น​ประกอบ​กัน​เป็น​สิ่ง​ที่​อัครสาวก​เปาโล​เรียก​ว่า “แบบ,” “ภาพ​แสดง,” หรือ “เงา​ของ​สิ่ง​ฝ่าย​สวรรค์.” (เฮ็บราย 8:3-5, ล.ม.; 9:9, ล.ม.; 10:1; โกโลซาย 2:17) กล่าว​อีก​อย่าง​หนึ่ง หลาย​แง่​มุม​ของ​พระ​บัญญัติ​ไม่​ได้​เพียง​แค่​นำ​ชาว​อิสราเอล​ไป​จน​กระทั่ง​การ​มา​ของ​พระ​คริสต์​เท่า​นั้น แต่​ยัง​ประกอบ​กัน​เป็น​ภาพ​ล่วง​หน้า​เกี่ยว​กับ​พระ​ประสงค์​ของ​พระเจ้า​ที่​จะ​สำเร็จ​โดย​ทาง​พระ​เยซู​คริสต์. (ฆะลาเตีย 3:24) ใช่​แล้ว หลาย​แง่​มุม​ของ​พระ​บัญญัติ​มี​ความหมาย​เชิง​พยากรณ์. ยก​ตัว​อย่าง แกะ​ปัศคา ซึ่ง​มี​การ​ใช้​เลือด​ของ​มัน​เป็น​สัญลักษณ์​แห่ง​การ​รอด​พ้น​ของ​ชาว​อิสราเอล​นั้น เป็น​ภาพ​ล่วง​หน้า​ถึง​พระ​เยซู​คริสต์. พระองค์​เป็น “พระ​เมษโปดก​ของ​พระเจ้า​ผู้​ทรง​รับ​ความ​ผิด​บาป​ของ​โลก​ไป” ซึ่ง​พระ​โลหิต​ที่​หลั่ง​ออก​ของ​พระองค์​ไถ่​เรา​ให้​พ้น​จาก​บาป.—โยฮัน 1:29; เอเฟโซ 1:7.

หลาย​สิ่ง​ที่​เกี่ยว​ข้อง​กับ​งาน​รับใช้​ที่​พลับพลา​และ​พระ​วิหาร​เป็น​ภาพ​เล็ง​ถึง​สิ่ง​ที่​มี​อยู่​จริง​ใน​สวรรค์. (เฮ็บราย 8:5; 9:23) อัน​ที่​จริง เปาโล​เขียน​เกี่ยว​กับ “พลับพลา​แท้, ซึ่ง​พระเจ้า​ได้​ทรง​สร้าง ไม่​ใช่​มนุษย์​สร้าง.” ท่าน​เขียน​ต่อ​ว่า “พระ​คริสต์​ได้​เสด็จ​มา​เป็น​มหา​ปุโรหิต​สำหรับ​การ​ดี​ซึ่ง​เป็น​มา​นั้น, พระองค์​ก็​ได้​เสด็จ​มา​ทาง​พลับพลา​อัน​ประเสริฐ​กว่า [“พลับพลา​ที่​ยิ่ง​ใหญ่​กว่า​และ​สมบูรณ์​กว่า,” ล.ม.], ที่​มือ​มนุษย์​ไม่​ได้​สร้าง, คือ​ไม่​ได้​เกี่ยว​ข้อง​กับ​สิ่ง​ซึ่ง​ทรง​สร้าง​ไว้​ใน​โลก​นี้.” (เฮ็บราย 8:2; 9:11) “พลับพลา​ที่​ยิ่ง​ใหญ่​กว่า​และ​สมบูรณ์​กว่า” คือ​การ​จัด​เตรียม​พระ​วิหาร​ฝ่าย​วิญญาณ​อัน​ยิ่ง​ใหญ่​ของ​พระ​ยะโฮวา. ถ้อย​คำ​ที่​ใช้​ใน​พระ​คัมภีร์​บ่ง​ชี้​ว่า​พระ​วิหาร​ฝ่าย​วิญญาณ​อัน​ยิ่ง​ใหญ่​คือ​การ​จัด​เตรียม​เพื่อ​ให้​มนุษย์​สามารถ​เข้า​เฝ้า​พระ​ยะโฮวา​ได้​โดย​อาศัย​เครื่อง​บูชา​ระงับ​พระ​พิโรธ​ของ​พระ​เยซู​คริสต์.—เฮ็บราย 9:2-10, 23-28.

การ​ที่​ได้​เรียน​รู้​จาก​พระ​คำ​ของ​พระเจ้า​ว่า​ข้อ​บัญญัติ​และ​กฎเกณฑ์​บาง​อย่าง​ที่​วาง​ไว้​ใน​พระ​บัญญัติ​เป็น​ภาพ​เล็ง​ถึง​สิ่ง​ที่​มี​อยู่​จริง​ใน​สวรรค์​ที่​ยิ่ง​ใหญ่​กว่า มี​ความหมาย​ครบ​ถ้วน​กว่า ย่อม​เสริม​ความ​เชื่อ​ใน​เรื่อง​ที่​ว่า​คัมภีร์​ไบเบิล​มี​ขึ้น​โดย​การ​ดล​ใจ และ​ยัง​เสริม​ความ​หยั่ง​รู้​ค่า​ต่อ​พระ​สติ​ปัญญา​ของ​พระเจ้า​ที่​มี​เฉพาะ​แต่​ใน​พระ​คัมภีร์​อีก​ด้วย.—โรม 11:33; 2 ติโมเธียว 3:16.

แท่น​บูชา​สำหรับ​เครื่อง​บูชา​เผา​มี​ความหมาย​เชิง​พยากรณ์​ด้วย. ดู​เหมือน​ว่า​แท่น​บูชา​ดัง​กล่าว​เป็น​ภาพ​เล็ง​ถึง “น้ำ​พระทัย” ของ​พระเจ้า หรือ​ความ​เต็ม​พระทัย​ของ​พระองค์​ที่​จะ​รับ​เอา​เครื่อง​บูชา​มนุษย์​สมบูรณ์​ของ​พระ​เยซู.—เฮ็บราย 10:1-10.

ใน​ตอน​ท้าย ๆ ของ​พระ​ธรรม​เฮ็บราย เปาโล​กล่าว​ถ้อย​คำ​ที่​น่า​สนใจ​ต่อ​ไป​นี้: “เรา​มี​แท่น​บูชา​แท่น​หนึ่ง, และ​คน​ที่​ปรนนิบัติ​ใน​พลับพลา​นั้น​ไม่​มี​สิทธิ์​ที่​จะ​กิน​ของ​จาก​แท่น​นั้น.” (เฮ็บราย 13:10) เปาโล​หมาย​ถึง​แท่น​บูชา​ไหน?

ผู้​ตี​ความ​ฝ่าย​นิกาย​คาทอลิก​หลาย​คน​อ้าง​ว่า​แท่น​บูชา​ที่​เอ่ย​ถึง​ใน​เฮ็บราย 13:10 นั้น​คือ​แท่น​บูชา​สำหรับ​พิธี​ศีล​มหา​สนิท ซึ่ง​เป็น “ศีล​ศักดิ์สิทธิ์” หรือ​พิธีกรรม​ที่​กล่าว​กัน​ว่า​พระ​คริสต์​ทรง​วาย​พระ​ชนม์​เป็น​เครื่อง​บูชา​ทุก​ครั้ง​ใน​ระหว่าง​พิธี​มิสซา​นี้. แต่​คุณ​จะ​เห็น​ได้​จาก​บริบท​ของ​ข้อ​นี้​ว่า​แท่น​บูชา​ที่​เปาโล​กล่าว​ถึง​นั้น​มี​ความหมาย​เป็น​นัย.  ผู้​คง​แก่​เรียน​หลาย​คน​ให้​ความ​เห็น​ว่า “แท่น​บูชา” ใน​ข้อ​นี้​ไม่​ได้​มี​ความหมาย​ตาม​ตัว​อักษร. จูเซปเป บงเซียร์วอง ซึ่ง​เป็น​เยสุอิต​คน​หนึ่ง ให้​ความ​เห็น​ว่า “นี่​สอดคล้อง​อย่าง​เต็ม​ที่​กับ​การ​ใช้​สัญลักษณ์​ทั้ง​หมด​ใน​จดหมาย [ถึง​ชาว​ฮีบรู].” เขา​อธิบาย​ว่า “คำ ‘แท่น​บูชา’ ใน​สำนวน​ภาษา​ที่​ใช้​กัน​ใน​หมู่​คริสเตียน​นั้น ที​แรก​ถูก​ใช้​ใน​ความหมาย​ที่​ไม่​ใช่​ตาม​ตัว​อักษร แต่​หลัง​จาก​อีรีเนอุส และ​โดย​เฉพาะ​อย่าง​ยิ่ง​หลัง​จาก​เทอร์ทูลเลียน​และ​นัก​บุญ​ซีเปรียน​ไป​แล้ว​เท่า​นั้น ที่​มี​การ​ใช้​คำ​นี้​กับ​พิธี​ศีล​มหา​สนิท และ​มุ่ง​ใช้​กับ​โต๊ะ​ประกอบ​พิธี​ศีล​มหา​สนิท​เป็น​ส่วน​ใหญ่.”

ดัง​ที่​วารสาร​คาทอลิก​ฉบับ​หนึ่ง​ชี้​แจง การ​ใช้​แท่น​บูชา​เริ่ม​แพร่​หลาย​ใน “ยุค​ของ​คอนสแตนติน” เมื่อ​มี “การ​สร้าง​โบสถ์​คริสเตียน.” วารสาร​รี​วิสตา ดิ อาร์​เก​โอ​โล​เจีย กริสเตียนา (บท​วิจารณ์​โบราณคดี​คริสเตียน) กล่าว​ว่า “เป็น​ที่​แน่นอน​ว่า​ใน​ช่วง​สอง​ศตวรรษ​แรก ไม่​มี​หลักฐาน​ที่​แสดง​ว่า​มี​การ​ใช้​สถาน​ที่​ซึ่ง​กำหนด​ไว้​เฉพาะ​สำหรับ​การ​นมัสการ แต่​มี​การ​ร่วม​ประชุม​ทำ​พิธี​ทาง​ศาสนา​กัน​ใน​ห้อง​ตาม​บ้าน​ส่วน​ตัว . . . พอ​เสร็จ​สิ้น​พิธี ห้อง​เหล่า​นั้น​ก็​กลับ​สู่​การ​ใช้​งาน​ตาม​เดิม.”

การ​ใช้​แท่น​บูชา​ใน​คริสต์​ศาสนจักร

วารสาร​คาทอลิก​ลา ชีวิลตะ กัตโตลีกา กล่าว​ว่า “แท่น​บูชา​ไม่​ได้​เป็น​เพียง​จุด​รวม​ความ​สนใจ​ของ​โบสถ์​เท่า​นั้น แต่​ของ​สมาชิก​โบสถ์​ด้วย.” กระนั้น พระ​เยซู​คริสต์​ไม่​เคย​ตั้ง​พิธี​ทาง​ศาสนา​แม้​แต่​อย่าง​เดียว​ที่​จะ​ต้อง​ทำ​พิธี​กัน​ที่​แท่น​บูชา อีก​ทั้ง​ไม่​เคย​บัญชา​เหล่า​สาวก​ของ​พระองค์​ให้​ประกอบ​พิธีกรรม​โดย​ใช้​แท่น​บูชา. แท่น​บูชา​ที่​พระ​เยซู​กล่าว​ถึง​ใน​มัดธาย 5:23, 24 และ​ใน​ที่​อื่น ๆ เกี่ยว​ข้อง​กับ​ธรรมเนียม​ปฏิบัติ​ทาง​ศาสนา​ที่​แพร่​หลาย​ใน​ท่ามกลาง​ชาว​ยิว แต่​พระองค์​ไม่​ได้​บ่ง​ชี้​ว่า​สาวก​ของ​พระองค์​จะ​ต้อง​นมัสการ​พระเจ้า​โดย​ใช้​แท่น​บูชา.

จอร์จ ฟุต มัวร์ นัก​ประวัติศาสตร์​ชาว​อเมริกัน (ส.ศ. 1851-1931) เขียน​ดัง​นี้: “รูป​แบบ​หลัก ๆ ใน​การ​นมัสการ​ของ​คริสเตียน​เหมือน​กัน​เสมอ แต่​พิธีกรรม​ที่​เรียบ​ง่าย​ดัง​ที่​จัสติน​พรรณนา​ไว้​ใน​ช่วง​กลาง​ศตวรรษ​ที่​สอง​นั้น​ได้​ถูก​ต่อ​เติม​เสริม​แต่ง​จน​ใน​ที่​สุด​กลาย​เป็น​การ​นมัสการ​ที่​ดู​โอ่อ่า​น่า​ประทับใจ.” พิธีกรรม​ต่าง ๆ ของ​คาทอลิก​มี​มาก​มาย​และ​ซับซ้อน​เสีย​จน​ถึง​กับ​ตั้ง​เป็น​วิชา “พิธีกรรม”—วิชา​หนึ่ง​ที่​ศึกษา​กัน​ใน​วิทยาลัย​นัก​ธรรม​คาทอลิก. มัวร์​กล่าว​ต่อ​ไป​ว่า “แนว​โน้ม​ใน​เรื่อง​นี้ ซึ่ง​มี​ปรากฏ​อยู่​ใน​พิธีกรรม​ทุก​อย่าง ได้​รับ​อิทธิพล​มา​จาก​พระ​คัมภีร์​ภาค​พันธสัญญา​เดิม​และ​ยิ่ง​มี​มาก​ขึ้น​นับ​ตั้ง​แต่​นัก​เทศน์​นัก​บวช​ของ​ศาสนา​คริสเตียน​ถูก​มอง​ว่า​เป็น​ผู้​สืบ​ทอด​ตำแหน่ง​ปุโรหิต​ใน​ระบบ​ศาสนา​ใน​อดีต​ที่​พระเจ้า​บัญญัติ​ขึ้น. เครื่อง​แต่ง​กาย​ที่​โอ่อ่า​ของ​มหา​ปุโรหิต, ชุด​ที่​พวก​ปุโรหิต​คน​อื่น ๆ ใส่​ประกอบ​พิธีกรรม, ขบวน​พิธี​ที่​ดู​ขึง​ขัง, คณะ​นัก​ร้อง​ชาว​เลวี​ที่​ร้อง​เพลง​สรรเสริญ, ควัน​จาก​เครื่อง​หอม​ใน​ภาชนะ​ที่​แกว่ง​ไป​มา—ทั้ง​หมด​นี้​ดู​เหมือน​ว่า​เป็น​แม่​แบบ​แห่ง​การ​นมัสการ​ที่​พระเจ้า​กำหนด​ไว้ ซึ่ง​ทำ​ให้​คริสตจักร​มี​เหตุ​ผล​อัน​ควร​ที่​จะ​พยายาม​ทำ​ให้​การ​นมัสการ​ของ​ตน​มี​ความ​โอ่อ่า​ไม่​น้อย​หน้า​ศาสนา​อื่น ๆ ใน​โลก​สมัย​โบราณ.”

คุณ​อาจ​ประหลาด​ใจ​ที่​ทราบ​ว่า​พิธีกรรม, เครื่อง​แต่ง​กาย, และ​อุปกรณ์​เครื่อง​ใช้​อื่น ๆ ที่​ใช้​กัน​ใน​โบสถ์​ต่าง ๆ เพื่อ​การ​นมัสการ​นั้น ไม่​ใช่​คำ​สอน​คริสเตียน​ที่​มี​ใน​พระ​ธรรม​กิตติคุณ แต่​เป็น​ธรรมเนียม​และ​พิธีกรรม​ของ​ชาว​ยิว​และ​พวก​นอก​ศาสนา. สารานุกรม​กัตโตลีกา กล่าว​ว่า​คริสตจักร​คาทอลิก “รับ​เอา​การ​ใช้​แท่น​บูชา​มา​จาก​ศาสนา​ยูดาห์ และ​ส่วน​หนึ่ง​มา​จาก​ศาสนา​นอก​รีต.” มินูคีอุส เฟลิกซ์ ผู้​กล่าว​ปก​ป้อง​ความ​เชื่อ​คน​หนึ่ง​ใน​ศตวรรษ​ที่​สาม​สากล​ศักราช​เขียน​ไว้​ว่า​คริสเตียน ‘ไม่​มี​ทั้ง​พระ​วิหาร​และ​แท่น​บูชา.’ พจนานุกรม​ทาง​ศาสนา​เรลีโจนี เอ มี​ตี (ศาสนา​และ​เทพนิยาย) กล่าว​คล้าย ๆ กัน​ดัง​นี้: “คริสเตียน​ใน​ยุค​แรก​ไม่​ใช้​แท่น​บูชา​เพื่อ​ให้​พวก​เขา​ต่าง​ไป​จาก​การ​นมัสการ​ของ​ชาว​ยิว​และ​พวก​นอก​รีต.”

ที่​สำคัญ​ที่​สุด เนื่อง​จาก​ศาสนา​คริสเตียน​ตั้ง​อยู่​บน​หลักการ​อัน​จะ​เป็น​ที่​ยอม​รับ​และ​นำ​ไป​ใช้​ใน​ชีวิต​ประจำ​วัน​ได้​ทั่ว​ทุก​หน​แห่ง จึง​ไม่​มี​ความ​จำเป็น​ใด ๆ อีก​ต่อ​ไป​ที่​จะ​ต้อง​มี​นคร​ศักดิ์สิทธิ์​บน​แผ่นดิน​โลก หรือ​มี​พระ​วิหาร​จริง ๆ พร้อม​กับ​แท่น​บูชา อีก​ทั้ง​ไม่​ต้อง​มี​ปุโรหิต​ที่​เป็น​มนุษย์​ซึ่ง​เป็น​ชน​ชั้น​พิเศษ​ที่​แต่ง​กาย​ด้วย​ชุด​ที่​ต่าง​ไป​จาก​คน​อื่น. พระ​เยซู​ตรัส​ไว้​ว่า “จะ​มี​เวลา​ที่​พวก​เจ้า​จะ​มิ​ได้​นมัสการ​พระ​บิดา​ที่​ภูเขา​นี้​หรือ​ที่​เยรูซาเลม. . . . ผู้​นมัสการ​แท้​ทั้ง​หลาย​จะ​นมัสการ​พระ​บิดา​ด้วย​วิญญาณ​และ​ความ​จริง.” (โยฮัน 4:21, 23, ล.ม.) ความ​สลับ​ซับซ้อน​ของ​พิธีกรรม​ต่าง ๆ และ​การ​ใช้​แท่น​บูชา​ของ​หลาย​คริสตจักร​นั้น เป็น​การ​มอง​ข้าม​สิ่ง​ที่​พระ​เยซู​ตรัส​ไว้​เกี่ยว​กับ​วิธี​ที่​พระเจ้า​องค์​เที่ยง​แท้​ควร​ได้​รับ​การ​นมัสการ.

[เชิงอรรถ]