ข้ามไปยังเนื้อหา

ข้ามไปยังสารบัญ

โลกกำลังมุ่งไปทางไหน?

โลกกำลังมุ่งไปทางไหน?

โลก​กำลัง​มุ่ง​ไป​ทาง​ไหน?

โลก​ที่​เป็น​เอกภาพ. ฟัง​ดู​ดี​เหลือ​เกิน. ใคร ๆ ก็​ต้องการ​โลก​แบบ​นั้น​มิ​ใช่​หรือ? ถูก​แล้ว มี​การ​พูด​กัน​มาก​เรื่อง​เอกภาพ. เหล่า​ผู้​นำ​ของ​โลก​ประชุม​ปรึกษา​กัน​ครั้ง​แล้ว​ครั้ง​เล่า​ใน​เรื่อง​เอกภาพ. ใน​เดือน​สิงหาคม ปี 2000 ผู้​นำ​ทาง​ศาสนา​มาก​กว่า 1,000 คน​มา​ยัง​ตึก​สหประชาชาติ ใน​นคร​นิวยอร์ก เพื่อ​ร่วม​ประชุม​สุด​ยอด​เรื่อง​สันติภาพ​โลก​แห่ง​สหัสวรรษ. พวก​เขา​อภิปราย​เพื่อ​หา​แนว​ทาง​แก้ไข​ความ​ขัด​แย้ง​ใน​โลก. แต่​การ​ประชุม​ครั้ง​นั้น​กลับ​สะท้อน​ให้​เห็น​ความ​ขัด​แย้ง​ที่​คุ​กรุ่น​อยู่​ท่ามกลาง​ชาติ​ต่าง ๆ ใน​โลก. ดา​โต๊ะ​คน​หนึ่ง​จาก​เยรูซาเลม​ปฏิเสธ​จะ​เข้า​ร่วม​ประชุม​เนื่อง​จาก​มี​รับบี​ชาว​ยิว​มา​ประชุม​ด้วย. ผู้​นำ​ศาสนา​คน​อื่น ๆ ขุ่นเคือง​ที่​ดาไลลามะ​ไม่​ได้​รับ​เชิญ​ให้​เข้า​ร่วม​ใน​สอง​วัน​แรก​เนื่อง​จาก​ผู้​จัด​การ​ประชุม​หวั่น​เกรง​ว่า​จะ​ทำ​ให้​จีน​ไม่​พอ​ใจ.

ณ การ​ประชุม​ความ​ร่วม​มือ​ทาง​เศรษฐกิจ​ภาคพื้น​เอเชีย​แปซิฟิก (เอ​เปก) ซึ่ง​จัด​ขึ้น​ที่​ประเทศ​ไทย​เมื่อ​เดือน​ตุลาคม ปี 2003 ได้​มี​การ​พูด​คุย​กัน​ใน​หมู่​ชาติ​ที่​อยู่​แนว​ฝั่ง​มหาสมุทร​แปซิฟิก​ใน​ประเด็น​ต่าง ๆ ซึ่ง​เกี่ยว​ข้อง​กับ​ความ​มั่นคง​ปลอด​ภัย​ของ​โลก. ชาติ​สมาชิก 21 ประเทศ​ที่​เข้า​ร่วม​ได้​ให้​คำ​มั่น​ว่า​จะ​ขจัด​กลุ่ม​ผู้​ก่อ​การ​ร้าย​และ​เห็น​พ้อง​ใน​มาตรา​การ​ต่าง ๆ เพื่อ​เพิ่ม​ความ​มั่ง​คง​ปลอด​ภัย​ใน​โลก. อย่าง​ไร​ก็​ตาม ระหว่าง​การ​ประชุม​มี​ตัว​แทน​หลาย​คน​บ่น​ไม่​พอ​ใจ​กับ​ข้อ​สังเกต​ของ​นายก​รัฐมนตรี​คน​หนึ่ง ซึ่ง​ว่า​กัน​ว่า​เป็น​ความ​เห็น​ที่​กล่าว​โจมตี​ชาว​ยิว​ด้วย​ความ​เกลียด​ชัง.

ทำไม​จึง​ไม่​มี​เอกภาพ?

แม้​จะ​มี​การ​พูด​คุย​กัน​มาก​มาย​เรื่อง​การ​ทำ​ให้​โลก​มี​เอกภาพ แต่​เรา​เห็น​ผล​ที่​เกิด​ขึ้น​จริง​ได้​เพียง​ไม่​กี่​อย่าง. แม้​หลาย​ฝ่าย​ต่าง​พยายาม​อย่าง​จริง​ใจ แต่​ทำไม​มวล​มนุษย์​จึง​ไม่​ได้​เห็น​โลก​เป็น​เอกภาพ​เสีย​ที​ทั้ง​ที่​เข้า​สู่​ศตวรรษ​ที่ 21 แล้ว?

คำ​ตอบ​บาง​ส่วน​เห็น​ได้​จาก​ความ​เห็น​ของ​นายก​รัฐมนตรี​คน​หนึ่ง​ที่​มา​ร่วม​ประชุม​เอ​เปก​ครั้ง​นี้. เขา​กล่าว​ว่า “มี​สิ่ง​หนึ่ง​ที่​เรียก​ว่า​ความ​ภาคภูมิ​ใจ​ใน​ชาติ.” ใช่​แล้ว สังคม​มนุษย์​จม​อยู่​ใน​ลัทธิ​ชาติ​นิยม. แต่​ละ​ชาติ แต่​ละ​กลุ่ม​ชาติ​พันธุ์ ต่าง​ถูก​กระตุ้น​ด้วย​ความ​ปรารถนา​ที่​จะ​ปกครอง​ตน​เอง. อำนาจ​อธิปไตย​ของ​ชาติ​บวก​กับ​น้ำใจ​แข่งขัน​ชิง​ดี​และ​ความ​โลภ รวม​กัน​กลาย​เป็น​สิ่ง​ที่​พร้อม​จะ​สร้าง​ปัญหา. ใน​หลาย​กรณี เมื่อ​ผล​ประโยชน์​ของ​ชาติ​ขัด​กับ​ผล​ประโยชน์​ของ​ทั้ง​โลก ผล​ประโยชน์​ของ​ชาติ​ต้อง​มา​ก่อน.

ถ้อย​คำ​ของ​ผู้​ประพันธ์​เพลง​สรรเสริญ​ได้​พรรณนา​ถึง​ลัทธิ​ชาติ​นิยม​ไว้​อย่าง​เหมาะเจาะ​ว่า เป็น “โรค​ร้าย​ที่​ทำ​ให้​เกิด​ความ​ทุกข์.” (บทเพลง​สรรเสริญ 91:3, ล.ม.) ลัทธิ​ชาติ​นิยม​กลาย​เป็น​เหมือน​โรค​ระบาด​ใน​สังคม​มนุษย์​และ​นำ​ไป​สู่​ความ​ทุกข์​ระทม​ที่​ไม่​อาจ​พรรณนา​ได้. ลัทธิ​ชาติ​นิยม​ที่​ก่อ​ผล​เป็น​ความ​เกลียด​ชัง​ต่อ​ชน​ชาติ​อื่น​มี​อยู่​เรื่อย​มา​หลาย​ศตวรรษ. ทุก​วัน​นี้ ลัทธิ​ชาติ​นิยม​ยัง​คง​โหม​กระพือ​เปลว​เพลิง​แห่ง​ความ​แตก​แยก และ​ผู้​ปกครอง​ที่​เป็น​มนุษย์​ต่าง​ก็​ไม่​อาจ​หยุด​ยั้ง​มัน​ได้.

ผู้​เชี่ยวชาญ​หลาย​คน​ตระหนัก​ว่า​ลัทธิ​ชาติ​นิยม​และ​การ​สนใจ​แต่​เรื่อง​ของ​ตน​เอง​คือ​ต้นตอ​ของ​ปัญหา​ต่าง ๆ ใน​โลก. ตัว​อย่าง​เช่น นาย​อู ถั่น อดีต​เลขาธิการ​ใหญ่​องค์การ​สหประชาชาติ​ได้​ให้​ข้อ​สังเกต​ว่า “ปัญหา​มาก​มาย​ที่​เรา​เผชิญ​อยู่​ทุก​วัน​นี้​สืบ​เนื่อง​มา​จาก​หรือ​เป็น​ผล​จาก​ทัศนะ​แบบ​ผิด ๆ . . . หนึ่ง​ใน​ทัศนะ​ที่​ว่า​นี้​ก็​คือ การ​มี​ความ​คิด​แคบ ๆ แบบ​ชาติ​นิยม คือ​คิด​ว่า ‘จะ​ถูก​หรือ​ผิด​ก็​ประเทศ​ของ​ฉัน.’ ” แต่​ชาติ​ต่าง ๆ ทุก​วัน​นี้​ยัง​คง​หมกมุ่น​สนใจ​แต่​เรื่อง​ของ​ตัว​เอง​และ​เรียก​ร้อง​อำนาจ​อธิปไตย​ของ​ตน​มาก​ขึ้น​เรื่อย ๆ. ชาติ​ที่​ได้​เปรียบ​ก็​ไม่​ยอม​สูญ​เสีย​อำนาจ​อธิปไตย​ของ​ตน​แม้​เพียง​เล็ก​น้อย. ตัว​อย่าง​เช่น หนังสือ​พิมพ์​อินเตอร์​แนชันแนล เฮรัลด์ ทริบูน ได้​ตั้ง​ข้อ​สังเกต​เกี่ยว​กับ​สหภาพ​ยุโรป​ไว้​ดัง​นี้: “การ​ชิง​ดี​ชิง​เด่น​และ​การ​ไม่​ไว้​เนื้อ​เชื่อใจ​กัน​ยัง​คง​เป็น​รูป​แบบ​พื้น​ฐาน​ของ​การ​เมือง​ใน​ยุโรป. สำหรับ​ชาติ​สมาชิก​ส่วน​ใหญ่​ใน​สหภาพ​ยุโรป ยัง​คง​เป็น​เรื่อง​ที่​ไม่​อาจ​ยอม​รับ​ได้​หาก​ประเทศ​เพื่อน​สมาชิก​จะ​มี​อิทธิพล​มาก​กว่า​หรือ​นำ​หน้า​พวก​เขา.”

คัมภีร์​ไบเบิล พระ​คำ​ของ​พระเจ้า พรรณนา​ไว้​อย่าง​ถูก​ต้อง​เกี่ยว​กับ​ผล​ของ​การ​ปกครอง​ทุก​อย่าง​ของ​มนุษย์ โดย​กล่าว​ว่า “มนุษย์​ใช้​อำนาจ​เหนือ​มนุษย์​อย่าง​ที่​ก่อ​ผล​เสียหาย​แก่​เขา.” (ท่าน​ผู้​ประกาศ 8:9, ล.ม.) การ​ที่​มนุษย์​ทั้ง​เป็น​กลุ่ม​และ​ราย​บุคคล​ต่าง​ได้​แบ่ง​โลก​ออก​เป็น​ชาติ​ต่าง ๆ ที่​มี​อาณา​เขต​ปกครอง​ตน​เอง ทำ​ให้​พวก​เขา​ประสบ​กับ​ความ​เป็น​จริง​ของ​หลักการ​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ที่​ว่า “คน​ที่​ปลีก​ตัว​ออก​ไป​จาก​ผู้​อื่น​จงใจ​จะ​ทำ​ตาม​ตน​เอง, และ​ค้าน​คติ​แห่ง​ปัญญา​อัน​ถูก​ต้อง​ทั้ง​หลาย.”—สุภาษิต 18:1.

พระ​ผู้​สร้าง​ของ​เรา ผู้​ทรง​ทราบ​ว่า​อะไร​ดี​ที่​สุด​สำหรับ​เรา ไม่​เคย​มี​พระ​ประสงค์​ให้​มนุษย์​ตั้ง​รัฐบาล​ขึ้น​มา​ปกครอง​ตน​เอง. การ​ที่​มนุษย์​ทำ​เช่น​นั้น​จึง​เป็น​การ​เพิกเฉย​ต่อ​พระ​ประสงค์​ของ​พระเจ้า​และ​ต่อ​ความ​จริง​ที่​ว่า​ทุก​สิ่ง​ทุก​อย่าง​เป็น​ของ​พระองค์. บทเพลง​สรรเสริญ 95:3-5 กล่าว​ว่า “พระ​ยะโฮวา​เป็น​พระเจ้า​ใหญ่​ยิ่ง, เป็น​พระ​บรม​มหา​กษัตริย์​เหนือ​พระ​ทั้ง​ปวง. ที่​ลับ​ลึก​แห่ง​แผ่นดิน​โลก​อยู่​ใน​พระ​หัตถ์​ของ​พระองค์: ยอด​ภูเขา​ทั้ง​ปวง​ก็​เป็น​ของ​พระองค์​ด้วย. มหาสมุทร​ก็​เป็น​ของ​พระองค์, และ​พระองค์​ได้​ทรง​สร้าง​ไว้; และ​พระ​หัตถ์​ของ​พระองค์​ได้​ทรง​สร้าง​แผ่นดิน​แห้ง.” พระเจ้า​คือ​ผู้​มี​สิทธิ​อัน​ชอบธรรม​ที่​จะ​ปกครอง​และ​มนุษย์​ทุก​คน​ควร​ถือ​ว่า​พระองค์​เป็น​ผู้​ปกครอง​ของ​ตน. เมื่อ​ชาติ​ต่าง ๆ หา​ทาง​ปกครอง​ตัว​เอง พวก​เขา​ก็​กำลัง​ทำ​สิ่ง​ที่​ขัด​กับ​พระ​ประสงค์​ของ​พระองค์.—บทเพลง​สรรเสริญ 2:2.

จำ​ต้อง​มี​อะไร?

ทาง​เดียว​ที่​จะ​ทำ​ให้​โลก​มี​เอกภาพ​ก็​คือ​ต้อง​มี​อำนาจ​ปกครอง​เดียว​ที่​ปกครอง​เพื่อ​ผล​ประโยชน์​ของ​ประชาชน​อย่าง​แท้​จริง. หลาย​คน​ที่​คิด​จริงจัง​เกี่ยว​กับ​เรื่อง​นี้​ตระหนัก​ว่า​เรา​จำ​ต้อง​มี​อำนาจ​ปกครอง​เช่น​นั้น. อย่าง​ไร​ก็​ตาม พวก​เขา​มัก​มอง​ไป​ผิด​แหล่ง. ตัว​อย่าง​เช่น ผู้​ให้​ความ​คิด​เห็น​หลาย​คน​รวม​ทั้ง​พวก​ผู้​นำ​ศาสนา​ได้​กระตุ้น​ประชาชน​ให้​หวัง​พึ่ง​สหประชาชาติ​ใน​ฐานะ​องค์การ​ที่​จะ​ทำ​ให้​โลก​มี​เอกภาพ. อย่าง​ไร​ก็​ตาม องค์การ​ต่าง ๆ ของ​มนุษย์ ไม่​ว่า​จะ​มี​อุดมการณ์​ดี​เลิศ​เพียง​ใด ก็​ไม่​เคย แก้​ปัญหา​ระหว่าง​มนุษยชาติ​ได้​เลย. แทน​ที่​จะ​เป็น​เช่น​นั้น องค์การ​เหล่า​นั้น​เป็น​เพียง​สิ่ง​สะท้อน​ให้​เห็น​การ​ขาด​เอกภาพ​ที่​มี​อยู่​ท่ามกลาง​ชาติ​ต่าง ๆ มาก​มาย.

คัมภีร์​ไบเบิล​เตือน​ไม่​ให้​หวัง​พึ่ง​สถาบัน​ต่าง ๆ ของ​มนุษย์​เพื่อ​แก้​ปัญหา โดย​กล่าว​ว่า “ท่าน​ทั้ง​หลาย​อย่า​วางใจ​ใน​พวก​เจ้านาย, หรือ​ใน​เผ่า​พันธุ์​มนุษย์​ที่​ช่วย​ให้​รอด​ไม่​ได้.” (บทเพลง​สรรเสริญ 146:3) นี่​ทำ​ให้​เรา​หมด​หวัง​จะ​เห็น​โลก​ที่​เป็น​เอกภาพ​อย่าง​นั้น​ไหม? ไม่​ใช่​เช่น​นั้น​แน่. ยัง​มี​อีก​ทาง​หนึ่ง.

ผู้​คน​มาก​มาย​ไม่​รู้​ว่า​พระเจ้า​ได้​ทรง​ตั้ง​รัฐบาล​หนึ่ง​ขึ้น​แล้ว ซึ่ง​เป็น​รัฐบาล​ที่​สามารถ​ทำ​ให้​โลก​เป็น​เอกภาพ​ได้. คัมภีร์​ไบเบิล​กล่าว​เกี่ยว​กับ​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ว่า “ฝ่าย​เรา​ได้​ตั้ง​กษัตริย์​ของ​เรา​ไว้​ที่​ซีโอน​ภูเขา​บริสุทธิ์​ของ​เรา. ท่าน​จง​ขอ​แต่​เรา​และ​เรา​จะ​มอบ​ชน​ต่าง​ประเทศ​ให้​เป็น​มฤดก​ทั้ง​ชน​ที่​สุด​ปลาย​แผ่นดิน​โลก​ให้​เป็น​กรรมสิทธิ์​ของ​ท่าน.” (บทเพลง​สรรเสริญ 2:6, 8) ขอ​ให้​สังเกต​ว่า​ข้อ​คัมภีร์​นี้​กล่าว​ถึง​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ว่า​ได้​ทรง ‘ตั้ง​กษัตริย์​ของ​พระองค์​ไว้’ ซึ่ง​ก็​คือ​ผู้​ที่​พระองค์​กล่าว​ถึง​ว่า​เป็น “บุตร​ของ​เรา” ใน​ข้อ 7. ท่าน​ผู้​นี้​ไม่​ใช่​ใคร​นอก​จาก​พระ​เยซู​คริสต์ บุตร​กาย​วิญญาณ​องค์​เอก​ของ​พระเจ้า ผู้​ได้​รับ​อำนาจ​เหนือ​ชาติ​ทั้ง​ปวง.

โลก​ที่​เป็น​เอกภาพ​จะ​เกิด​ขึ้น​ได้​อย่าง​ไร?

คน​ส่วน​ใหญ่​ไม่​ยอม​รับ​การ​ปกครอง​ซึ่ง​พระเจ้า​ได้​ทรง​ตั้ง​ขึ้น​ใน​สวรรค์. ชาติ​ต่าง ๆ ยัง​คง​ยึด​ติด​อยู่​กับ​อำนาจ​อธิปไตย​ที่​พวก​เขา​คิด​เอา​เอง​ว่า​เป็น​ของ​ตน. แต่​พระเจ้า​จะ​ไม่​ทรง​ทน​กับ​คน​ที่​ไม่​ยอม​รับ​อำนาจ​การ​ปกครอง​ของ​พระองค์​และ​รัฐบาล​ที่​พระองค์​ได้​ทรง​ตั้ง​ขึ้น. บทเพลง​สรรเสริญ 2:9 กล่าว​ถึง​คน​ที่​ไม่​ยอม​รับ​การ​จัด​เตรียม​ดัง​กล่าว​ของ​พระเจ้า​ดัง​นี้: “ท่าน [พระ​บุตร​เยซู​คริสต์] จะ​ไป​ทำลาย​ชน​เหล่า​นั้น​ด้วย​กระบอง​เหล็ก; จะ​ตี​เขา​ให้​แตก​แหลก​ไป​ดุจ​ภาชนะ​ของ​ช่าง​หม้อ.” ไม่​ว่า​พวก​เขา​จะ​ตระหนัก​หรือ​ไม่​ก็​ตาม ชาติ​ต่าง ๆ กำลัง​ทำ​สิ่ง​ที่​จะ​ทำ​ให้​พวก​เขา​ปะทะ​กับ​พระเจ้า. พระ​ธรรม​เล่ม​สุด​ท้าย​ของ​คัมภีร์​ไบเบิล​กล่าว​ถึง “กษัตริย์​ทั้ง​ปวง​ทั่ว​พิภพ” ซึ่ง​มา​ชุมนุม​กัน “สำหรับ​การ​สงคราม​ใน​วัน​ใหญ่​ของ​พระเจ้า​ผู้​ทรง​ฤทธิ์.” (วิวรณ์ 16:14) ชาติ​ทั้ง​ปวง​กับ​แนว​ทาง​ที่​แตก​แยก​ของ​พวก​เขา​จะ​ถูก​กำจัด​ออก​ไป เป็น​การ​เตรียม​การ​เพื่อ​รัฐบาล​ของ​พระเจ้า​จะ​ทำ​งาน​ได้​โดย​ปราศจาก​อุปสรรค.

ใน​ฐานะ​ผู้​มี​อำนาจ​สูง​สุด​แห่ง​เอกภพ พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​จะ​ทรง​ให้​พระ​บุตร​ของ​พระองค์​ใช้​อำนาจ​อย่าง​ฉลาด​สุขุม​เพื่อ​ให้​เกิด​การ​เปลี่ยน​แปลง​ต่าง ๆ ที่​จำเป็น​และ​ทำ​ให้​โลก​เป็น​เอกภาพ. รัฐบาล​ของ​พระเจ้า​จะ​ทำ​ให้​เกิด​เอกภาพ​แท้​และ​จะ​ทำ​ให้​ทุก​คน​ที่​รัก​ความ​ชอบธรรม​ได้​รับ​พร. คุณ​อาจ​ลอง​ใช้​เวลา​สอง​สาม​นาที​อ่าน​บทเพลง​สรรเสริญ​บท 72 ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ของ​คุณ. คำ​พยากรณ์​ใน​บท​นั้น​ให้​ภาพ​ล่วง​หน้า​เกี่ยว​กับ​สิ่ง​ที่​พระ​บุตร​ของ​พระเจ้า​จะ​ทำ​เพื่อ​มนุษยชาติ​เมื่อ​พระองค์​เริ่ม​ปกครอง. ประชาชน​จะ​ได้​เห็น​โลก​ที่​เป็น​เอกภาพ​อย่าง​แท้​จริง และ​ปัญหา​ทุก​อย่าง​ของ​พวก​เขา​จะ​หมด​ไป ทั้ง​การ​กดขี่, ความ​รุนแรง, ความ​ยาก​จน, และ​อื่น ๆ.

ใน​โลก​ทุก​วัน​นี้​ที่​แตก​แยก หลาย​คน​คิด​ว่า​ความ​หวัง​เช่น​นั้น​ไม่​ตรง​กับ​สภาพ​จริง. แต่​นั่น​เป็น​ความ​คิด​ที่​ผิด. คำ​สัญญา​ของ​พระเจ้า​ไม่​เคย​ล้มเหลว และ​จะ​ไม่​มี​วัน​เป็น​เช่น​นั้น. (ยะซายา 55:10, 11) คุณ​อยาก​จะ​เห็น​การ​เปลี่ยน​แปลง​ที่​ดี ๆ เหล่า​นี้​ไหม? คุณ​มี​โอกาส​จะ​ได้​เห็น. ที่​จริง มี​คน​กลุ่ม​หนึ่ง​กำลัง​เตรียม​พร้อม​สำหรับ​เวลา​นั้น​แล้ว. พวก​เขา​มา​จาก​ทุก​ชาติ แต่​แทน​ที่​จะ​ต่อ​สู้ พวก​เขา​กลับ​ยอม​ตัว​อยู่​ใต้​อำนาจ​การ​ปกครอง​ของ​พระเจ้า​อย่าง​เป็น​เอกภาพ. (ยะซายา 2:2-4) คน​เหล่า​นี้​เป็น​ใคร? พวก​เขา​เป็น​ที่​รู้​จัก​ใน​ชื่อ​พยาน​พระ​ยะโฮวา. คุณ​อาจ​ลอง​ตอบรับ​คำ​เชิญ​ไป​ยัง​สถาน​ที่​ประชุม​ของ​พวก​เขา. แล้ว​คุณ​คง​จะ​ชอบ​การ​คบหา​สมาคม​ที่​ทำ​ให้​สดชื่น​กับ​กลุ่ม​คน​ที่​สามารถ​ช่วย​คุณ​ให้​ยอม​ตัว​อยู่​ใต้​อำนาจ​การ​ปกครอง​ของ​พระเจ้า​และ​ชื่นชม​กับ​เอกภาพ​ซึ่ง​ไม่​มี​วัน​สิ้น​สุด.

[ภาพ​หน้า 7]

คน​จาก​ทุก​ชาติ​กำลัง​เตรียม​พร้อม​เพื่อ​จะ​อยู่​ใน​โลก​ที่​เป็น​เอกภาพ

[ที่​มา​ของ​ภาพ​หน้า 4]

Saeed Khan/AFP/Getty Images

[ที่​มา​ของ​ภาพ​หน้า 5]

Woman grieving: Igor Dutina/AFP/Getty Images; protesters: Said Khatib/AFP/Getty Images; armored cars: Joseph Barrak/AFP/Getty Images