เขียนโดยมัทธิว 19:1-30

19  เมื่อ​พระ​เยซู​พูด​เรื่อง​ทั้ง​หมด​นี้​แล้ว ก็​เดิน​ทาง​จาก​แคว้น​กาลิลี ข้าม​แม่น้ำ​จอร์แดน และ​มา​ใกล้​เขต​แดน*แคว้น​ยูเดีย+  มี​คน​มาก​มาย​ติด​ตาม​ท่าน​ไป และ​ท่าน​รักษา​คน​ป่วย​ที่​นั่น  แล้ว​พวก​ฟาริสี​ก็​มา​ทดสอบ​พระ​เยซู พวก​เขา​ถาม​ว่า “ผิด​ไหม​ถ้า​ผู้​ชาย​จะ​หย่า​กับ​ภรรยา​ไม่​ว่า​จะ​ด้วย​เหตุ​ผล​อะไร​ก็​ตาม?”+  พระ​เยซู​ตอบ​ว่า “พวก​คุณ​ไม่​ได้​อ่าน​หรือ​ว่า ใน​ตอน​แรก พระเจ้า​ได้​สร้าง​มนุษย์​เป็น​ผู้​ชาย​และ​ผู้​หญิง+  และ​พระองค์​บอก​ว่า ‘ดัง​นั้น ผู้​ชาย​จะ​จาก​พ่อ​แม่​ไป​ผูก​พัน​ใกล้​ชิด​กับ​ภรรยา แล้ว​ทั้ง​สอง​จะ​เป็น​หนึ่ง​เดียว’+  พวก​เขา​จึง​ไม่​เป็น​สอง​อีก​ต่อ​ไป แต่​เป็น​คน​คน​เดียว​กัน ดัง​นั้น สิ่ง​ที่​พระเจ้า​ผูก​ไว้​คู่​กัน​แล้ว อย่า​ให้​มนุษย์​ทำ​ให้​แยก​จาก​กัน​เลย”+  พวก​ฟาริสี​ถาม​ต่อ​ว่า “ถ้า​อย่าง​นั้น ทำไม​โมเสส​สั่ง​ว่า ให้​ทำ​หนังสือ​หย่า​ให้​ภรรยา​แล้ว​ก็​หย่า​ได้?”+  พระ​เยซู​ตอบ​พวก​เขา​ว่า “โมเสส​ยอม​ให้​หย่า​กับ​ภรรยา+เพราะ​พวก​คุณ​เป็น​คน​ดื้อ​รั้น แต่​ใน​ตอน​แรก​ที่​พระเจ้า​สร้าง​ไม่​ได้​เป็น​อย่าง​นั้น+  ดัง​นั้น ผม​จะ​บอก​ให้​รู้​ว่า คน​ที่​หย่า​กับ​ภรรยา​แล้ว​ไป​แต่งงาน​ใหม่​ก็​ถือ​ว่า​เขา​มี​ชู้ นอก​จาก​เขา​หย่า​เพราะ​ภรรยา​ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ”+ 10  พวก​สาวก​บอก​พระ​เยซู​ว่า “ถ้า​เป็น​อย่าง​นี้ ไม่​แต่งงาน​เลย​ดี​กว่า” 11  พระ​เยซู​บอก​พวก​เขา​ว่า “ไม่​ใช่​ทุก​คน​จะ​ทำ​อย่าง​นั้น​ได้ นอก​จาก​คน​ที่​ได้​รับ​พร*นั้น​จาก​พระเจ้า+ 12  มี​บาง​คน​เป็น​ขันที​ตั้ง​แต่​เกิด บาง​คน​ถูก​คน​อื่น​ทำ​ให้​เป็น​ขันที และ​บาง​คน​ก็​ครอง​ตัว​เป็น​โสด​เพื่อ​รัฐบาล*สวรรค์ ถ้า​ใคร​จัด​ชีวิต​อย่าง​นั้น​ได้ ก็​ให้​เขา​ทำ​เถอะ”+ 13  แล้ว​มี​คน​พา​เด็ก​ ๆ ​มา​ให้​พระ​เยซู​วาง​มือ​อวยพร​และ​อธิษฐาน​ให้​พวก​เขา แต่​พวก​สาวก​ห้าม​ไว้+ 14  พระ​เยซู​พูด​ว่า “ให้​เด็ก​ ๆ ​เข้า​มา​หา​ผม​เถอะ อย่า​ห้าม​เลย เพราะ​รัฐบาล​สวรรค์​เป็น​ของ​คน​แบบ​นี้​แหละ”+ 15  แล้ว​พระ​เยซู​ก็​วาง​มือ​อวยพร​เด็ก​ ๆ และ​ออก​จาก​ที่​นั่น​ไป 16  มี​ชาย​หนุ่ม​คน​หนึ่ง​มา​หา​พระ​เยซู​แล้ว​พูด​ว่า “อาจารย์​ครับ ผม​ต้อง​ทำ​ความ​ดี​อะไร​ถึง​จะ​ได้​ชีวิต​ตลอด​ไป?”+ 17  พระ​เยซู​ตอบ​เขา​ว่า “คุณ​มา​ถาม​ผม​ทำไม​เรื่อง​ความ​ดี? มี​แต่​พระเจ้า​เท่า​นั้น​ที่​ดี​จริง​ ๆ + แต่​ถ้า​คุณ​อยาก​ได้​ชีวิต ก็​ให้​ทำ​ตาม​กฎหมาย​ของ​พระเจ้า​ต่อ​ ๆ ​ไป”+ 18  เขา​ถาม​ท่าน​ว่า “กฎหมาย​ข้อ​ไหน​ครับ?” พระ​เยซู​ตอบ​ว่า “ข้อ​ที่​ว่า อย่า​ฆ่า​คน+ อย่า​เล่นชู้+ อย่า​ขโมย+ อย่า​เป็น​พยาน​เท็จ+ 19  ให้​นับถือ​พ่อ​แม่+ และ​ให้​รัก​คน​อื่น​เหมือน​รัก​ตัว​เอง”+ 20  ชาย​หนุ่ม​คน​นั้น​บอก​พระ​เยซู​ว่า “ผม​ทำ​ตาม​ทุก​ข้อ​อยู่​แล้ว ผม​ยัง​ต้อง​ทำ​อะไร​อีก​ครับ?” 21  พระ​เยซู​ตอบ​เขา​ว่า “ถ้า​คุณ​อยาก​ทำ​ความ​ดี​ให้​ครบ​จริง​ ๆ ก็​ให้​ไป​ขาย​ทรัพย์​สมบัติ​และ​เอา​เงิน​ไป​แจก​คน​จน คุณ​จะ​มี​ทรัพย์​สมบัติ​ใน​สวรรค์+ แล้ว​ตาม​ผม​มา”+ 22  เมื่อ​เขา​ได้​ยิน​อย่าง​นั้น​ก็​เดิน​คอ​ตก​กลับ​ไป เพราะ​เขา​มี​ทรัพย์​สมบัติ​มาก​มาย+ 23  พระ​เยซู​จึง​พูด​กับ​พวก​สาวก​ว่า “ผม​จะ​บอก​ให้​รู้​ว่า คน​รวย​จะ​เข้า​รัฐบาล​สวรรค์​นั้น​ก็​ยาก​จริง​ ๆ + 24  และ​ผม​จะ​บอก​ให้​รู้​อีก​ว่า ตัว​อูฐ​จะ​ลอด​รู​เข็ม​ยัง​ง่าย​กว่า​คน​รวย​จะ​เข้า​รัฐบาล​ของ​พระเจ้า”+ 25  เมื่อ​พวก​สาวก​ได้​ยิน​ก็​งง​กัน​ใหญ่ และ​ถาม​ว่า “แล้ว​อย่าง​นี้ ใคร​จะ​รอด​ได้​ล่ะ?”+ 26  พระ​เยซู​มอง​พวก​เขา​และ​พูด​ว่า “มนุษย์​ทำ​ไม่​ได้​ก็​จริง แต่​พระเจ้า​ทำ​ได้​ทุก​อย่าง”+ 27  เปโตร​จึง​พูด​ว่า “พวก​ผม​ยอม​ทิ้ง​ทุก​สิ่ง​ทุก​อย่าง​และ​ตาม​ท่าน​มา แล้ว​พวก​ผม​จะ​ได้​อะไร​บ้าง​ครับ?”+ 28  พระ​เยซู​บอก​พวก​สาวก​ว่า “ผม​จะ​บอก​ให้​รู้​ว่า ตอน​ที่​พระเจ้า​สร้าง​ทุก​สิ่ง​ขึ้น​ใหม่ ‘ลูก​มนุษย์’ จะ​ขึ้น​นั่ง​บน​บัลลังก์​อัน​ยิ่ง​ใหญ่ และ​พวก​คุณ​ที่​ติด​ตาม​ผม​จะ​ได้​นั่ง​บน​บัลลังก์ 12 บัลลังก์ และ​พิพากษา​อิสราเอล 12 ตระกูล+ 29  และ​ทุก​คน​ที่​ยอม​สละ​บ้าน หรือ​พี่​น้อง หรือ​พ่อ​แม่ หรือ​ลูก​ ๆ หรือ​ไร่​นา​เพื่อ​ติด​ตาม​ผม เขา​จะ​ได้​คืน 100 เท่า​และ​จะ​ได้​ชีวิต​ตลอด​ไป​เป็น​รางวัล​ด้วย+ 30  “แต่​หลาย​คน​ที่​เป็น​คน​แรก​จะ​เป็น​คน​สุด​ท้าย และ​คน​สุด​ท้าย​จะ​ได้​เป็น​คน​แรก+

เชิงอรรถ

หรือ “ชายแดน”
แปล​ตรง​ตัว​ว่า “ของ​ขวัญ”
หรือ “ราชอาณาจักร”

ข้อมูลสำหรับศึกษา

ข้าม​แม่น้ำ​จอร์แดน และ​มา​ใกล้​เขต​แดน​แคว้น​ยูเดีย: น่า​จะ​หมาย​ถึง​พีเรีย​ซึ่ง​เป็น​เขต​แดน​ทาง​ฝั่ง​ตะวัน​ออก​ของ​แม่น้ำ​จอร์แดน โดย​เฉพาะ​ส่วน​ที่​ติด​กับ​แคว้น​ยูเดีย หลัง​จาก​พระ​เยซู​ออก​จาก​แคว้น​กาลิลี ท่าน​ก็​ไม่​ได้​กลับ​ไป​อีก​จน​ถึง​ตอน​ที่​ท่าน​ถูก​ปลุก​ให้​ฟื้น​ขึ้น​จาก​ตาย​แล้ว—ดู​ภาค​ผนวก ก​7 แผนที่ 5

ผูก​พัน​ใกล้​ชิด: คำ​กริยา​กรีก​ที่​ใช้​ใน​ข้อ​นี้​มี​ความ​หมาย​ตรง​ตัว​ว่า “ติด​กาว, มัด​ไว้​ด้วย​กัน, ติด​อยู่​กับ” แต่​ใน​ข้อ​นี้​ใช้​ใน​ความ​หมาย​เป็น​นัย​เมื่อ​พูด​ถึง​ความ​สัมพันธ์​ของ​สามี​และ​ภรรยา​ที่​ต้อง​สนิท​แนบแน่น​เป็น​หนึ่ง​เดียว​เหมือน​ติด​ด้วย​กาว

หนึ่ง​เดียว: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “เนื้อหนัง​เดียว​กัน” คำ​กรีก​นี้​แปล​มา​จาก​คำ​ฮีบรู​ที่​อยู่​ใน ปฐก 2:24 และ​อาจ​แปล​ได้​ด้วย​ว่า “ร่าง​กาย​เดียว” หรือ “คน​เดียว​กัน” คำ​นี้​พรรณนา​ความ​สัมพันธ์​ที่​ใกล้​ชิด​ที่​สุด​ระหว่าง​คน​สอง​คน ไม่​ได้​หมาย​ถึง​ความ​สัมพันธ์​ทาง​เพศ​เท่า​นั้น​แต่​ยัง​หมาย​ถึง​ความ​สัมพันธ์​ทั้ง​หมด​ที่​สอง​คน​มี​ต่อ​กัน​ซึ่ง​ทำ​ให้​พวก​เขา​เป็น​เพื่อน​ที่​ซื่อ​สัตย์​และ​แยก​จาก​กัน​ไม่​ได้ และ​ถ้า​มี​การ​แยก​จาก​กัน​ก็​จะ​เกิด​ความ​เสียหาย​กับ​ทั้ง​สอง​ฝ่าย

หนังสือ​หย่า: การ​ที่​กฎหมาย​ของ​โมเสส​เรียก​ร้อง​ให้​ผู้​ชาย​ที่​คิด​จะ​หย่า​ทำ​เอกสาร​ทาง​กฎหมาย​และ​ดู​เหมือน​ว่า​ต้อง​ปรึกษา​พวก​ผู้​นำ เป็น​การ​ช่วย​ให้​เขา​มี​เวลา​ได้​คิด​ทบทวน​เรื่อง​สำคัญ​นี้​อีก​ครั้ง จุด​ประสงค์​ของ​กฎหมาย​นี้​ดู​เหมือน​เพื่อ​ป้องกัน​ไม่​ให้​รีบ​ร้อน​หย่า​และ​เพื่อ​ปก​ป้อง​ผู้​หญิง​ใน​ระดับ​หนึ่ง (ฉธบ 24:1) แต่​ใน​สมัย​พระ​เยซู พวก​ผู้​นำ​ศาสนา​ทำ​ให้​การ​หย่า​เป็น​เรื่อง​ง่าย โยเซฟุส​นัก​ประวัติศาสตร์​ใน​ศตวรรษ​แรก​ที่​เป็น​ฟาริสี​ก็​เคย​หย่า เขา​แนะ​นำ​ว่า​คน​เรา​สามารถ​หย่า​ได้ “ไม่​ว่า​จะ​ด้วย​เหตุ​ผล​อะไร​ก็​ตาม (ซึ่ง​สำหรับ​มนุษย์​แล้ว เหตุ​ผล​เหล่า​นี้​ก็​มี​มาก​มาย)”—ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:31

คน​ที่​หย่า​กับ​ภรรยา: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มก 10:12

ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ: คำ​กรีก พอร์เน่อา—ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:32 และส่วน​อธิบาย​ศัพท์

มี​ชู้: ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์

ขันที: ความ​หมาย​ตรง​ตัว​ของ​คำ​นี้​คือ​ผู้​ชาย​ที่​ถูก​ตอน แต่​ใน​ข้อ​นี้​ใช้​ทั้ง​ใน​ความ​หมาย​ตรง​ตัว​และ​ความ​หมาย​เป็น​นัย—ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์

ครอง​ตัว​เป็น​โสด: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “ทำ​ให้​ตัว​เอง​เป็น​ขันที” หรือ “เลือก​ที่​จะ​ใช้​ชีวิต​เหมือน​ขันที” คำ​ว่า “ขันที” ใน​ที่​นี้​ไม่​ได้​หมาย​ถึง​ผู้​ชาย​ที่​ตอน​ตัว​เอง​หรือ​ถูก​ตอน แต่​หมาย​ถึง​คน​ที่​เลือก​ครอง​ตัว​เป็น​โสด—ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์​คำ​ว่า “ขันที

พระเจ้า​เท่า​นั้น​ที่​ดี​จริง​ ๆ: หรือ “มี​ผู้​เดียว​เท่า​นั้น​ที่​ดี​จริง​ ๆ” พระ​เยซู​รู้​ว่า​สิ่ง​ที่​พระ​ยะโฮวา​ทำ​เป็น​มาตรฐาน​ความ​ดี​ที่​สูง​ส่ง​ที่​สุด พระเจ้า​ช่วย​ให้​รู้​ว่า​อะไร​คือ​ความ​ดี​โดย​ทาง​คัมภีร์​ไบเบิล​ถ้อย​คำ​ของ​พระองค์—มก 10:18; ลก 18:19

พระ​เยซู​ตอบ​เขา: พระ​เยซู​เห็น​ว่า​ชาย​หนุ่ม​คน​นี้​กระตือรือร้น​มาก ใน มก 10:21 จึง​บอก​ว่า​ท่าน “รัก” เขา แต่​อาจ​เป็น​เพราะ​พระ​เยซู​เห็น​ว่า​เขา​ต้อง​เป็น​คน​เสีย​สละ​มาก​กว่า​นี้​เพื่อ​จะ​เข้า​มา​เป็น​สาวก ท่าน​จึง​บอก​เขา​ให้​ไป​ขาย​ทรัพย์​สมบัติ​และ​เอา​เงิน​ไป​แจก​คน​จน แต่​ชาย​หนุ่ม​คน​นี้​ก็​ไม่​สามารถ​ทิ้ง​ทรัพย์​สมบัติ​เพื่อ​มา​เป็น​สาวก​ได้ ต่าง​จาก​เปโตร​กับ​คน​อื่น​ ๆ ที่​บอก​ว่า​พวก​เขา​ยอม​ทิ้ง​ทุก​อย่าง​เพื่อ​จะ​ติด​ตาม​พระ​เยซู—มธ 4:20, 22; ลก 18:23, 28

ครบ: คำ​กรีก​ที่​ใช้​ใน​ข้อ​นี้​อาจ​หมาย​ถึง “สมบูรณ์​แบบ” หรือ “ไม่​มี​ที่​ติ” ตาม​มาตรฐาน​ที่​ผู้​มี​อำนาจ​ตั้ง​ไว้ (ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:48) ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้ ทรัพย์​สมบัติ​ทำ​ให้​ชาย​หนุ่ม​คน​นี้​ไม่​สามารถ​รับใช้​พระเจ้า​ได้​อย่าง​เต็ม​ที่​หรือ​ครบ​ถ้วน—ลก 8:14

อูฐ​จะ​ลอด​รู​เข็ม​ยัง​ง่าย​กว่า: พระ​เยซู​ใช้​อติพจน์​หรือ​คำ​พูด​เกิน​จริง​เพื่อ​เน้น​จุด​หนึ่ง​ที่​ท่าน​สอน เหมือน​กับ​ที่​อูฐ​จริง​ ๆ ​ไม่​สามารถ​ลอด​รู​เข็ม​เย็บ​ผ้า​ได้ ก็​เป็น​ไป​ไม่​ได้​ที่​คน​รวย​จะ​เข้า​ใน​รัฐบาล​ของ​พระเจ้า​ถ้า​เขา​ยัง​ให้​ทรัพย์​สมบัติ​เป็น​สิ่ง​ที่​สำคัญ​กว่า​ความ​สัมพันธ์​ที่​เขา​มี​กับ​พระ​ยะโฮวา พระ​เยซู​ไม่​ได้​หมาย​ความ​ว่า​จะ​ไม่​มี​คน​รวย​ได้​เข้า​ใน​รัฐบาล​ของ​พระเจ้า​เลย เพราะ​ท่าน​บอก​ว่า “พระเจ้า​ทำ​ได้​ทุก​อย่าง”—มธ 19:26

สร้าง​ทุก​สิ่ง​ขึ้น​ใหม่: หรือ “สร้าง​ใหม่, ทำ​ใหม่” คำ​กรีก พาลิงเกะเนะเซีย มา​จาก 2 คำ​คือ พาลิง ที่​หมาย​ถึง “อีก​ครั้ง, ใหม่” และ เกะเนะซิส ที่​หมาย​ถึง “การ​เกิด, ต้น​กำเนิด” ฟิโล​นัก​เขียน​ชาว​ยิว​สมัย​โบราณ​ใช้​คำ​นี้​เมื่อ​พูด​ถึง​การ​เริ่ม​ต้น​ใหม่​ของ​โลก​หลัง​จาก​น้ำ​ท่วม​โลก โยเซฟุส​นัก​ประวัติศาสตร์​ชาว​ยิว​ใช้​คำ​นี้​เมื่อ​พูด​ถึง​การ​ก่อ​ตั้ง​ชาติ​อิสราเอล​ขึ้น​ใหม่​หลัง​กลับ​จาก​การ​เป็น​เชลย ส่วน​ใน​บันทึก​ของ​มัทธิว คำ​นี้​หมาย​ถึง​เวลา​ที่​พระ​คริสต์​กับ​ผู้​ร่วม​ปกครอง​ของ​ท่าน​จะ​ทำ​ให้​โลก​กลับ​มา​มี​สภาพ​ที่​สมบูรณ์​อีก​ครั้ง​เหมือน​ที่​เคย​เป็น​ก่อน​มนุษย์​คู่​แรก​จะ​ทำ​บาป

ลูก​มนุษย์: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 8:20

พิพากษา: ข้อ​นี้​สอดคล้อง​กับ​ข้อ​อื่น​ ๆ ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ที่​บอก​ว่า​ผู้​ร่วม​ปกครอง​กับ​พระ​คริสต์​จะ​ทำ​หน้า​ที่​พิพากษา​ร่วม​กับ​ท่าน​ด้วย (1คร 6:2; วว 20:4) ข้อ​คัมภีร์​อื่น​ ๆ แสดง​ให้​เห็น​ว่า​คน​ที่​เป็น​ผู้​ปกครอง​ก็​ทำ​หน้า​ที่​เป็น​ผู้​พิพากษา และ​ผู้​พิพากษา​ก็​ทำ​หน้า​ที่​ปกครอง​ด้วย บาง​ครั้ง​คัมภีร์​ไบเบิล​ก็​ใช้​คำ​ว่า “พิพากษา” ใน​ความ​หมาย​ที่​กว้าง​กว่า​คือ​หมาย​ถึง “ปกครอง”—วนฉ 2:18; 10:2; อบด 21

100 เท่า: ถึง​แม้​สำเนา​พระ​คัมภีร์​บาง​ฉบับ​แปล​คำ​นี้​ว่า “หลาย​เท่า” แต่​สำเนา​พระ​คัมภีร์​ที่​เก่าแก่​กว่า​ใช้​คำ​อย่าง​ที่​แปล​ใน​ข้อ​นี้—เทียบ​กับ มก 10:30; ลก 18:30

เป็น​รางวัล: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “เป็น​มรดก” ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 25:34

วีดีโอและรูปภาพ

ฝั่ง​ตะวัน​ออก​ของ​แม่น้ำ​จอร์แดน—พีเรีย
ฝั่ง​ตะวัน​ออก​ของ​แม่น้ำ​จอร์แดน—พีเรีย

ภาพ​ถ่าย​นี้​แสดง​ให้​เห็น​ส่วน​หนึ่ง​ของ​บริเวณ​ที่​เรียก​ว่า​พีเรีย แคว้น​พีเรีย​อยู่​ทาง​ตะวัน​ออก​ของ​แม่น้ำ​จอร์แดน ทาง​เหนือ​สุด​ของ​แคว้น​นี้​อยู่​ติด​กับ​เมือง​เพลลา​และ​ทาง​ใต้​สุด​ติด​กับ​ฝั่ง​ตะวัน​ออก​ของ​ทะเล​เดดซี ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ไม่​มี​คำ​ว่า “พีเรีย” แต่​คำ​นี้​มา​จาก​คำ​กรีก​ที่​หมาย​ถึง “อีก​ฝั่ง​หนึ่ง, ฝั่ง​ตรง​ข้าม, เลย​ไป” มี​การ​ใช้​คำ​กรีก​นี้​หลาย​ครั้ง​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล และ​บาง​ครั้ง​ก็​ใช้​หมาย​ถึง​แคว้น​พีเรีย (มธ 4:25; มก 3:8) บาง​ครั้ง​ผู้​คน​จาก​แคว้น​กาลิลี​จะ​เดิน​ทาง​ไป​กรุง​เยรูซาเล็ม​โดย​ผ่าน​พีเรีย ช่วง​ท้าย ๆ ที่​พระ​เยซู​ทำ​งาน​รับใช้ ท่าน​ใช้​เวลา​ช่วง​หนึ่ง​สอน​ผู้​คน​ที่​พีเรีย (ลก 13:22) ต่อ​มา ตอน​ที่​ท่าน​เดิน​ทาง​ไป​กรุง​เยรูซาเล็ม ท่าน​ก็​ผ่าน​พีเรีย​อีก​ครั้ง—มธ 19:1; 20:17-19; มก 10:1, 32, 46

(1) แม่น้ำ​จอร์แดน

(2) ที่​ราบ​ฝั่ง​ตะวัน​ออก​ของ​แม่น้ำ​จอร์แดน

(3) เขต​ภูเขา​ของ​กิเลอาด

หนังสือหย่า
หนังสือหย่า

นี่​คือ​หนังสือ​หย่า​ที่​มี​อายุ​ราว ๆ ปี ค.ศ. 71 หรือ 72 ซึ่ง​เขียน​ใน​ภาษา​อาราเมอิก มี​การ​พบ​หนังสือ​หย่า​นี้​ทาง​เหนือ​ของ​วาดี มูราบาต ซึ่ง​เป็น​ลำธาร​ที่​แห้ง​ขอด​ใน​ทะเล​ทราย​ยูเดีย ใน​หนังสือ​นี้​มี​ข้อ​ความ​ว่า ใน​ปี​ที่ 6 หลัง​จาก​ชาว​ยิว​กบฏ โยเซฟ​ลูก​ของ​นัคซาน ได้​หย่า​มิเรียม​ลูก​สาว​ของ​โยนาธาน​ซึ่ง​อาศัย​อยู่​ใน​เมือง​มาซาดา

อูฐ
อูฐ

ใน​สมัย​พระ​เยซู อูฐ​เป็น​สัตว์​ใช้​ที่​มี​ขนาด​ใหญ่​ที่​สุด​ใน​ดินแดน​นั้น เชื่อ​กัน​ว่า​อูฐ​ที่​พูด​ถึง​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​คือ​อูฐ​อาหรับ (Camelus dromedarius) ซึ่ง​มี​หนอก​เดียว ครั้ง​แรก​ที่​คัมภีร์​ไบเบิล​พูด​ถึง​อูฐ​คือ​ตอน​ที่​อับราฮัม​ไป​อยู่​ที่​อียิปต์​ชั่ว​คราว เขา​ได้​อูฐ​มาก​มาย​จาก​ที่​นั่น—ปฐก 12:16