ขึ้น​ภูเขา: น่า​จะ​เป็น​ภูเขา​ที่​อยู่​ใกล้​เมือง​คาเปอร์นาอุม​และ​ทะเลสาบ​กาลิลี ดู​เหมือน​พระ​เยซู​จะ​เดิน​ขึ้น​ไป​บน​จุด​ที่​สูง​กว่า​คน​อื่น และ​เริ่ม​สอน​ผู้​คน​ที่​อยู่​ตรง​ที่​ราบ—ลก 6:17, 20

ท่าน . . . นั่ง​ลง: เป็น​ธรรมเนียม​ของ​ครู​สอน​ศาสนา​ชาว​ยิว​ที่​จะ​นั่ง​ลง​เมื่อ​พวก​เขา​เริ่ม​สอน​อย่าง​เป็น​ทาง​การ

พวก​สาวก: นี่​เป็น​ครั้ง​แรก​ที่​มี​การ​ใช้​คำ​กรีก มาเธเทส ซึ่ง​เป็น​คำ​นาม​ที่​แปล​ว่า “สาวก” คำ​นี้​หมาย​ถึง​ผู้​เรียน​หรือ​คน​ที่​ถูก​สอน และ​แสดง​ถึง​ความ​รู้สึก​ผูก​พัน​กับ​ผู้​สอน เป็น​ความ​ผูก​พัน​ที่​ส่ง​ผล​ต่อ​ทั้ง​ชีวิต​ของ​สาวก แม้​มี​คน​กลุ่ม​ใหญ่​มา​ฟัง​พระ​เยซู แต่​ดู​เหมือน​ว่า​หลัก​ ๆ แล้ว​ท่าน​พูด​เพื่อ​จะ​สอน​พวก​สาวก​ซึ่ง​นั่ง​ใกล้​ท่าน​มาก​ที่​สุด—มธ 7:28, 29; ลก 6:20

พระ​เยซู​เริ่ม​สอน: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “ท่าน​เปิด​ปาก​และ​เริ่ม​สอน” การ​แปล​ตรง​ตัว​ว่า “ท่าน​เปิด​ปาก” มา​จาก​สำนวน​ภาษา​เซมิติก​ที่​หมาย​ความ​ว่า​ท่าน​เริ่ม​พูด (โยบ 33:2; ดนล 10:16) ที่ กจ 8:35 มี​การ​แปล​คำ​กรีก​เดียว​กัน​นี้​ว่า “บอก” และ​ที่ กจ 10:34 ก็​มี​การ​แปล​ว่า “เริ่ม​พูด”

คน​ที่​รู้​ตัว​ว่า​จำเป็น​ต้อง​พึ่ง​พระเจ้า: คำ​กรีก​ที่​แปล​ว่า “คน​ที่​รู้​ตัว” มี​ความ​หมาย​ตาม​ตัว​อักษร​ว่า “คน​ที่​ยาก​จน (ขัดสน, ขาด​แคลน, เป็น​ขอ​ทาน)” ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้​คำ​นี้​ใช้​กับ​คน​ที่​จำเป็น​ต้อง​มี​อะไร​บาง​อย่าง​และ​รู้​ตัว​ดี​ว่า​ตัว​เอง​เป็น​คน​แบบ​นั้น ใน ลก 16:20, 22 มี​การ​ใช้​คำ​เดียว​กัน​นี้​เมื่อ​พูด​ถึง​ลาซารัส​ที่​เป็น “ขอ​ทาน” คัมภีร์​ไบเบิล​บาง​ฉบับ​ได้​แปล​ข้อ​ความ​นี้​ว่า “คน​ที่​ยาก​จน​ด้าน​จิตวิญญาณ” ซึ่ง​ทำ​ให้​นึก​ถึง​คน​ที่​รู้​ตัว​ว่า​จำเป็น​อย่าง​ยิ่ง​ที่​ต้อง​พึ่ง​พระเจ้า—ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ ลก 6:20

มี​ความ​สุข: คำ​กรีก มาคาริออส ที่​ใช้​ใน​ข้อ​นี้​ไม่​ได้​หมาย​ถึง​แค่​ความ​รู้สึก​สบาย​ใจ แต่​เมื่อ​มี​การ​ใช้​คำ​นี้​กับ​มนุษย์​ก็​จะ​เกี่ยว​ข้อง​กับ​ความ​รู้สึก​ของ​คน​ที่​ได้​รับ​พร​และ​ความ​โปรดปราน​จาก​พระเจ้า นอก​จาก​นั้น ยัง​มี​การ​ใช้​คำ​นี้​เมื่อ​พูด​ถึง​พระเจ้า​และ​พูด​ถึง​พระ​เยซู​ตอน​ที่​ท่าน​ได้​รับ​สง่า​ราศี​ใน​สวรรค์—1ทธ 1:11; 6:15

เขา: หมาย​ถึง​สาวก​ของ​พระ​เยซู เพราะ​ท่าน​กำลัง​พูด​กับ​พวก​เขา​โดย​เฉพาะ—มธ 5:1, 2

คน​ที่​โศก​เศร้า: คำ​กรีก​ที่​แปล​ว่า “โศก​เศร้า” (เพ็นเธะโอ) อาจ​หมาย​ถึง​ความ​เศร้า​เสียใจ​ทั่ว​ไป​ของ​มนุษย์ หรือ​ความ​รู้สึก​เจ็บ​ปวด​เพราะ​บาป ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้ “คน​ที่​โศก​เศร้า” ก็​เหมือน​กับ “คน​ที่​รู้​ตัว​ว่า​จำเป็น​ต้อง​พึ่ง​พระเจ้า” ที่​พูด​ถึง​ใน มธ 5:3 พวก​เขา​อาจ​โศก​เศร้า​เพราะ​ไม่​รู้​จัก​พระเจ้า เพราะ​เป็น​คน​บาป หรือ​เพราะ​เจอ​ความ​ลำบาก​ซึ่ง​เป็น​ผล​จาก​บาป​ที่​มนุษย์​ทุก​คน​มี เปาโล​ใช้​คำ​นี้​ตอน​ที่​เขา​ตำหนิ​พี่​น้อง​ใน​ประชาคม​โครินธ์​ที่​ไม่​รู้สึก​เศร้า​ใจ​เมื่อ​มี​การ​ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ร้ายแรง​ใน​ประชาคม (1คร 5:2) ใน 2คร 12:21 เปาโล​กลัว​ว่า​จะ​รู้สึก “เศร้า​ใจ” เพราะ​บาง​คน​ใน​ประชาคม​โครินธ์​ทำ​ผิด​แล้ว​ไม่​กลับ​ใจ สาวก​ยากอบ​ก็​เคย​กระตุ้น​บาง​คน​ว่า “พวก​คุณ​ที่​เป็น​คน​บาป ให้​ชำระ​ตัว​คุณ​ให้​สะอาด​จาก​การ​ทำ​ชั่ว และ​พวก​คุณ​ที่​เป็น​คน​ใจ​โลเล ให้​ชำระ​ใจ​ของ​คุณ​ให้​บริสุทธิ์ ให้​พวก​คุณ​เศร้า​โศก​เสียใจ และ​ร้องไห้” (ยก 4:8-10) คน​ที่​เศร้า​ใจ​จริง​ ๆ เนื่อง​จาก​บาป​จะ​ได้​รับ​การ​ปลอบ​ใจ​เมื่อ​รู้​ว่า​บาป​ของ​พวก​เขา​สามารถ​ได้​รับ​การ​อภัย​ถ้า​แสดง​ความ​เชื่อ​ใน​ค่า​ไถ่​ของ​พระ​คริสต์​และ​แสดง​การ​กลับ​ใจ​อย่าง​แท้​จริง​โดย​ทำ​ตาม​ความ​ประสงค์​ของ​พระ​ยะโฮวา—ยน 3:16; 2คร 7:9, 10

จิตใจ​อ่อนโยน: คุณลักษณะ​ภาย​ใน​ของ​คน​ที่​เต็ม​ใจ​ทำ​ตาม​ความ​ต้องการ​และ​การ​ชี้​นำ​ของ​พระเจ้า และ​ไม่​พยายาม​ควบคุม​คน​อื่น คำ​กรีก​นี้​ไม่​ได้​หมาย​ถึง​การ​เป็น​คน​ขี้ขลาด​หรือ​อ่อนแอ ใน​ฉบับ​เซปตัวจินต์ มี​การ​ใช้​คำ​นี้​แทน​คำ​ฮีบรู​ที่​แปล​ได้​ว่า “อ่อนน้อม​ถ่อม​ตน” หรือ “ถ่อม” และ​ใช้​คำ​นี้​เมื่อ​พูด​ถึง​โมเสส (กดว 12:3) พูด​ถึง​คน​ที่​ยอม​รับ​การ​สอน (สด 25:9) คน​ที่​จะ​ได้​อยู่​ใน​โลก (สด 37:11) และ​เมสสิยาห์ (ศคย 9:9; มธ 21:5) พระ​เยซู​ก็​บอก​ว่า​ท่าน​เป็น​คน​อ่อนโยน​หรือ​อ่อนน้อม​ถ่อม​ตน—มธ 11:29

ได้​รับ​โลก​เป็น​รางวัล: ดู​เหมือน​พระ​เยซู​อ้าง​ถึง สด 37:11 ซึ่ง​บอก​ว่า “คน​ที่​อ่อนน้อม​ถ่อม​ตน​จะ​ได้​อยู่​ใน​โลก” ทั้ง​คำ​ฮีบรู (อีเรทส์ ) และ​คำ​กรีก (เก) ที่​แปล​ว่า “โลก” อาจ​หมาย​ถึง​ทั้ง​โลก​หรือ​ดินแดน​บาง​ส่วน เช่น แผ่นดิน​ที่​พระเจ้า​สัญญา คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ว่า​พระ​เยซู​เป็น​ตัว​อย่าง​ที่​ดี​ที่​สุด​ของ​คน​ที่​จิตใจ​อ่อนโยน (มธ 11:29) ข้อ​คัมภีร์​หลาย​ข้อ​แสดง​ให้​เห็น​ว่า​เมื่อ​พระ​เยซู​เป็น​กษัตริย์ ท่าน​จะ​ได้​รับ​อำนาจ​ให้​ปกครอง​ทั้ง​โลก ไม่​ใช่​แค่​บาง​ส่วน​ของ​โลก (สด 2:8; วว 11:15) และ​สาวก​ที่​ถูก​เจิม​จะ​ได้​ปกครอง​โลก​ร่วม​กับ​ท่าน (วว 5:10) แต่​สาวก​ที่​จิตใจ​อ่อนโยน​ซึ่ง​จะ​เป็น​ประชาชน​ของ​ท่าน​จะ “ได้​รับ​โลก​เป็น​รางวัล” ใน​อีก​ความ​หมาย​หนึ่ง นั่น​คือ​พวก​เขา​จะ​ได้​อยู่​ใน​สวน​อุทยาน​บน​โลก​ภาย​ใต้​การ​ปกครอง​ของ​รัฐบาล​พระเจ้า ไม่​ใช่​เป็น​เจ้า​ของ​โลก—ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 25:34

คน​ที่​กระหาย​อยาก​เห็น​ความ​ยุติธรรม: คือ​คน​ที่​อยาก​เห็น​การ​ทำ​ตาม​มาตรฐาน​ที่​ถูก​ต้อง​ชอบธรรม​ของ​พระเจ้า​เข้า​มา​แทน​ที่​การ​ทุจริต​กับ​ความ​ไม่​ยุติธรรม และ​พวก​เขา​ก็​พยายาม​ทำ​ตาม​มาตรฐาน​เหล่า​นั้น​ด้วย

เมตตา: คำ​ว่า “เมตตา” และ “ความ​เมตตา” ที่​ใช้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ไม่​ได้​หมาย​ถึง​การ​ให้​อภัย​หรือ​การ​ลด​หย่อน​ผ่อน​โทษ​เท่า​นั้น แต่​คำ​นี้​มัก​เกี่ยว​ข้อง​กับ​ความ​รู้สึก​สงสาร​และ​เห็น​อก​เห็น​ใจ​ซึ่ง​กระตุ้น​ให้​คน​เรา​ริเริ่ม​ช่วยเหลือ​คน​ที่​เดือดร้อน

ใจ​บริสุทธิ์: ความ​สะอาด​ที่​อยู่​ข้าง​ใน ซึ่ง​หมาย​ถึง​ความ​สะอาด​ด้าน​ศีลธรรม​และ​สะอาด​ใน​สายตา​พระเจ้า นี่​เกี่ยว​ข้อง​กับ​ความ​ชอบ ความ​ต้องการ และ​แรง​กระตุ้น​ของ​คน​เรา

เห็น​พระเจ้า: ใน​ข้อ​นี้​ไม่​ได้​มี​ความ​หมาย​ตาม​ตัว​อักษร เพราะ “ไม่​มี​มนุษย์​คน​ไหน​ที่​เห็น [พระเจ้า] แล้ว​จะ​มี​ชีวิต​อยู่​ได้” (อพย 33:20) คำ​กรีก​ที่​แปล​ใน​ข้อ​นี้​ว่า “เห็น” อาจ​หมาย​ถึง “เห็น​ด้วย​ใจ, รับ​รู้, รู้​จัก” ได้​ด้วย ดัง​นั้น ผู้​นมัสการ​พระ​ยะโฮวา​บน​โลก​สามารถ “เห็น​พระเจ้า” โดย​ศึกษา​คัมภีร์​ไบเบิล​อย่าง​ลึกซึ้ง​จน​มี​ความ​เชื่อ​และ​เข้าใจ​บุคลิก​ลักษณะ​ของ​พระองค์ และ​โดย​สังเกต​สิ่ง​ต่าง​ ๆ ที่​พระองค์​ทำ​เพื่อ​พวก​เขา (อฟ 1:18; ฮบ 11:27) ตอน​ที่​คริสเตียน​ผู้​ถูก​เจิม​ถูก​ปลุก​ให้​ฟื้น​ขึ้น​จาก​ตาย​และ​มี​ชีวิต​บน​สวรรค์ พวก​เขา​จะ​ได้​เห็น​พระ​ยะโฮวา “อย่าง​ที่​พระองค์​เป็น​จริง​ ๆ”—1ยน 3:2

คน​ที่​สร้าง​สันติ: คำ​กรีก เอ่เรนอพอยอ็อส มา​จาก​คำ​กริยา​กรีก​ที่​แปล​ว่า “ทำ​ให้​เกิด​สันติ​สุข” ซึ่ง​หมาย​ถึง​คน​ที่​ไม่​ใช่​แค่​รักษา​สันติ​สุข​เท่า​นั้น แต่​ถ้า​ที่​ไหน​ไม่​มี​สันติ​สุข เขา​ก็​จะ​ทำ​ให้​เกิด​สันติ​สุข​ด้วย

เกลือ: แร่​ธาตุ​ที่​ใช้​เพื่อ​ถนอม​อาหาร​และ​เพิ่ม​รสชาติ ดู​เหมือน​ว่า​ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้​พระ​เยซู​กำลัง​เน้น​คุณสมบัติ​ของ​เกลือ​ใน​การ​ถนอม​อาหาร​ไม่​ให้​เน่า​เสีย เพราะ​สาวก​ของ​ท่าน​สามารถ​ช่วย​คน​อื่น​ไม่​ให้​เสื่อม​เสีย​ด้าน​ศีลธรรม​และ​ใน​ด้าน​ความ​สัมพันธ์​กับ​พระเจ้า

ไม่​เค็ม​แล้ว: ใน​สมัย​พระ​เยซู​มัก​มี​การ​ใช้​เกลือ​ที่​มา​จาก​ทะเล​เดดซี​ซึ่ง​มี​แร่​ธาตุ​อื่น​ปน​อยู่​ด้วย ถ้า​ส่วน​ประกอบ​ที่​ทำ​ให้​เค็ม​ถูก​เอา​ออก​ไป เกลือ​ก็​จะ​ไม่​มี​รสชาติ​และ​เหลือ​แต่​ส่วน​ที่​ใช้​ประโยชน์​อะไร​ไม่​ได้

เมือง​ที่​ตั้ง​อยู่​บน​ภูเขา: พระ​เยซู​ไม่​ได้​พูด​ถึง​เมือง​ใด​เมือง​หนึ่ง​โดย​เฉพาะ ใน​สมัย​พระ​เยซู​เมือง​หลาย​เมือง​ตั้ง​อยู่​บน​ภูเขา ส่วน​ใหญ่​แล้ว​ก็​เพื่อ​ทำ​ให้​ยาก​ที่​จะ​ถูก​โจมตี เมือง​เหล่า​นั้น​จะ​มี​กำแพง​ใหญ่​ล้อม​รอบ​ทำ​ให้​เห็น​ได้​จาก​ระยะ​ไกล​และ​ซ่อน​จาก​สายตา​คน​ไม่​ได้ แม้​แต่​หมู่​บ้าน​เล็ก​ ๆ ที่​มัก​จะ​ทา​บ้าน​ด้วย​น้ำ​ปูน​ขาว​ก็​เห็น​ได้​จาก​ระยะ​ไกล​เหมือน​กัน

ตะเกียง: ใน​สมัย​คัมภีร์​ไบเบิล ตะเกียง​ทั่ว​ไป​ที่​ใช้​ใน​บ้าน​จะ​มี​ขนาด​เล็ก ทำ​จาก​ดิน​เผา​และ​ใส่​น้ำมัน​มะกอก​ไว้​ข้าง​ใน

ถัง: เป็น​เครื่อง​ตวง​ของ​แห้ง เช่น เมล็ด​ข้าว และ “ถัง” (คำ​กรีก มอดิออส) แบบ​ที่​พูด​ถึง​ใน​ข้อ​นี้​มี​ความ​จุ​ประมาณ 9 ลิตร

พ่อ: เป็น​ครั้ง​แรก​ใน​มาก​กว่า 160 ครั้ง​ที่​พระ​เยซู​เรียก​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​ว่า “พ่อ” ใน​หนังสือ​ข่าว​ดี และ​การ​ที่​พระ​เยซู​ใช้​คำ​นี้​แสดง​ให้​เห็น​ว่า​คน​ที่​ฟัง​ท่าน​รู้​อยู่​แล้ว​ว่า​พระ​เยซู​กำลัง​พูด​ถึง​พระเจ้า เพราะ​มี​การ​ใช้​คำ​นี้​ใน​พระ​คัมภีร์​ภาค​ภาษา​ฮีบรู (ฉธบ 32:6; สด 89:26; อสย 63:16) ผู้​รับใช้​พระเจ้า​ใน​ยุค​แรก​ ๆ เรียก​พระ​ยะโฮวา​ด้วย​ตำแหน่ง​ที่​สูง​ส่ง​หลาย​ตำแหน่ง เช่น “ผู้​มี​พลัง​อำนาจ​สูง​สุด” “พระเจ้า​องค์​สูง​สุด” และ “ผู้​สร้าง​องค์​ยิ่ง​ใหญ่” แต่​พระ​เยซู​ชอบ​ใช้​คำ​ว่า “พ่อ” ซึ่ง​เป็น​คำ​ง่าย​ ๆ ที่​คน​ทั่ว​ไป​ใช้​กัน​เพื่อ​เน้น​ว่า​พระเจ้า​ใกล้​ชิด​และ​สนิท​กับ​คน​ที่​นมัสการ​พระองค์—ปฐก 28:3; ฉธบ 32:8; ปญจ 12:1

กฎหมาย​ของ​โมเสส . . . คำ​สอน​ของ​พวก​ผู้​พยากรณ์: คำ​ว่า “กฎหมาย​ของ​โมเสส” หมาย​ถึง​หนังสือ​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​ตั้ง​แต่​ปฐมกาล​จน​ถึง​เฉลย​ธรรมบัญญัติ และ “คำ​สอน​ของ​พวก​ผู้​พยากรณ์” หมาย​ถึง​หนังสือ​ต่าง​ ๆ ของ​ผู้​พยากรณ์​ใน​พระ​คัมภีร์​ภาค​ภาษา​ฮีบรู แต่​เมื่อ​มี​การ​ใช้​สอง​คำ​นี้​ด้วย​กัน​ก็​อาจ​หมาย​ถึง​พระ​คัมภีร์​ภาค​ภาษา​ฮีบรู​ทั้ง​หมด—มธ 7:12; 22:40; ลก 16:16

แน่นอน: คำ​กรีก อาเมน ทับ​ศัพท์​มา​จาก​คำ​ฮีบรู อาเมน หมาย​ถึง “ขอ​ให้​เป็น​อย่าง​นั้น” หรือ “แน่นอน” พระ​เยซู​ใช้​คำ​นี้​บ่อย​ ๆ เพื่อ​เน้น​ว่า​คำ​พูด คำ​สัญญา หรือ​คำ​พยากรณ์​เป็น​ความ​จริง​และ​เชื่อถือ​ได้ นัก​วิชาการ​บาง​คน​บอก​ว่า​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​และ​หนังสือ​ทาง​ศาสนา​อื่น​ ๆ ไม่​มี​การ​ใช้​คำ​ว่า “แน่นอน” หรือ​อาเมน​แบบ​เดียว​กับ​ที่​พระ​เยซู​ใช้

ฟ้า​กับ​ดิน​จะ​หาย​ไป​ก็​ยัง​ง่าย​กว่า: เป็น​อติพจน์​หรือ​คำ​พูด​เกิน​จริง​ที่​หมาย​ความ​ว่า “ไม่​มี​ทาง​เป็น​ไป​ได้” พระ​คัมภีร์​บอก​ให้​รู้​ว่า​ท้องฟ้า​และ​โลก​จะ​อยู่​ตลอด​ไป—สด 78:69; 119:90

ตัว​หนังสือ​เล็ก​ที่​สุด: ตัว​หนังสือ​ที่​เล็ก​ที่​สุด​ของ​ภาษา​ฮีบรู​ใน​สมัย​นั้น​คือ โยด (י)

ขีด​สัก​ขีด​หนึ่ง​ของ​ตัว​หนังสือ: ตัว​หนังสือ​ฮีบรู​บาง​ตัว​จะ​มี​ขีด​เล็ก​ ๆ ​ซึ่ง​ช่วย​ให้​เห็น​ว่า​ต่าง​จาก​ตัว​หนังสือ​อีก​ตัว​หนึ่ง ใน​ข้อ​นี้​พระ​เยซู​ใช้​อติพจน์​หรือ​คำ​พูด​เกิน​จริง​เพื่อ​เน้น​ว่า​คำ​ของ​พระเจ้า​จะ​เป็น​จริง​แม้​แต่​ใน​ราย​ละเอียด​ที่​เล็ก​น้อย​ที่​สุด

คุณ​เคย​ได้​ยิน . . . ว่า: คำ​พูด​นี้​อาจ​หมาย​ถึง​สิ่ง​ที่​เขียน​ไว้​ใน​พระ​คัมภีร์​ภาค​ภาษา​ฮีบรู​ที่​ได้​รับ​การ​ดล​ใจ หรือ​คำ​สอน​ตาม​ธรรมเนียม​ของ​ชาว​ยิว​ก็​ได้—มธ 5:27, 33, 38, 43

ถูก​ศาล​ตัดสิน: หมาย​ถึง​ถูก​ตัดสิน​โดย​ศาล​ท้องถิ่น​ซึ่ง​มี​อยู่​ทั่ว​อิสราเอล (มธ 10:17; มก 13:9) ศาล​เหล่า​นี้​มี​อำนาจ​ตัดสิน​คดี​ฆาตกรรม—ฉธบ 16:18; 19:12; 21:1, 2

โกรธ . . . ไม่​หาย: พระ​เยซู​แสดง​ให้​เห็น​ว่า​การ​โกรธ​แบบ​นี้​เกี่ยว​ข้อง​กับ​ความ​เกลียด​ชัง​ซึ่ง​อาจ​ทำ​ให้​ลง​มือ​ฆ่า​คน​ได้​จริง​ ๆ (1ยน 3:15) ใน​ที่​สุด​คน​แบบ​นี้​อาจ​ถูก​พระเจ้า​ตัดสิน​ว่า​เป็น​ฆาตกร

เรียก . . . แบบ​ดูถูก​เหยียด​หยาม: ข้อ​ความ​นี้​มา​จาก​คำ​กรีก ราคา (อาจ​มา​จาก​ภาษา​ฮีบรู​และ​อาราเมอิก) ซึ่ง​แปล​ว่า “ว่าง​เปล่า” หรือ “สมอง​กลวง” คน​ที่​เรียก​เพื่อน​ผู้​นมัสการ​ด้วย​คำ​พูด​ที่​หยาบคาย​แบบ​นี้​ไม่​เพียง​สะสม​ความ​เกลียด​ชัง​ไว้​ใน​ใจ​เท่า​นั้น แต่​ยัง​ระบาย​ความ​รู้สึก​นั้น​ออก​มา​ด้วย​คำ​พูด​ที่​ดูถูก​เหยียด​หยาม​ด้วย

ศาล​สูง: หมาย​ถึง​ศาล​แซนเฮดริน​ซึ่ง​เป็น​คณะ​ผู้​พิพากษา​ที่​อยู่​ใน​กรุง​เยรูซาเล็ม ศาล​นี้​ประกอบ​ด้วย​มหา​ปุโรหิต และ​พวก​ผู้​นำ​กับ​ครู​สอน​ศาสนา 70 คน สำหรับ​ชาว​ยิว​คำ​ตัดสิน​ของ​ศาล​นี้​ถือ​เป็น​ที่​สิ้น​สุด—ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์​คำ​ว่า “แซนเฮดริน”

แก​มัน​โง่​จริง​ ๆ: มา​จาก​คำ​กรีก​ที่​ออก​เสียง​คล้าย​กับ​คำ​ฮีบรู​ซึ่ง​มี​ความ​หมาย​ว่า “กบฏ” หรือ “ขัด​ขืน” คำ​นี้​ใช้​หมาย​ถึง​คน​ชั่ว​ที่​ไม่​มี​ศีลธรรม​และ​คน​ทรยศ​พระเจ้า การ​เรียก​คน​อื่น​แบบ​นี้​เท่า​กับ​บอก​ว่า​เขา​สม​ควร​ได้​รับ​โทษ​เหมือน​คน​ที่​กบฏ​ต่อ​พระเจ้า คือ​ถูก​ทำลาย​ตลอด​ไป

เกเฮนนา: คำ​นี้​มา​จาก​คำ​ฮีบรู เกฮินโนม ซึ่ง​หมาย​ความ​ว่า “หุบเขา​ฮินโนม” หุบเขา​นี้​อยู่​ทาง​ใต้​และ​ทาง​ตะวัน​ตก​เฉียง​ใต้​ของ​กรุง​เยรูซาเล็ม (ดู​ภาค​ผนวก ข​12, แผนที่ “กรุง​เยรูซาเล็ม​และ​บริเวณ​โดย​รอบ”) ใน​สมัย​พระ​เยซู หุบเขา​นี้​เป็น​ที่​เผา​ขยะ จึง​เหมาะ​ที่​จะ​ใช้​คำ​ว่า “เกเฮนนา” เป็น​สัญลักษณ์​ของ​การ​ทำลาย​อย่าง​สิ้นเชิง—ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์

ของ​ถวาย​มา​ที่​แท่น​บูชา: พระ​เยซู​ไม่​ได้​บอก​ว่า​ของ​ถวาย​นี้​เป็น​เครื่อง​บูชา​แบบ​ไหน​และ​ทำไม​ถึง​เอา​มา​ถวาย ของ​ถวาย​นี้​อาจ​หมาย​ถึง​เครื่อง​บูชา​อะไร​ก็​ได้​ที่​ชาว​ยิว​นำ​ไป​ถวาย​ที่​วิหาร​ของ​พระ​ยะโฮวา​ตาม​ที่​กฎหมาย​ของ​โมเสส​กำหนด​ไว้ ส่วน​แท่น​บูชา​หมาย​ถึง​แท่น​ถวาย​เครื่อง​บูชา​เผา​ซึ่ง​อยู่​ใน​ลาน​สำหรับ​ปุโรหิต​ใน​เขต​วิหาร ชาว​อิสราเอล​โดย​ทั่ว​ไป​ไม่​ได้​รับ​อนุญาต​ให้​เข้า​ไป​ใน​ลาน​นี้ แต่​พวก​เขา​จะ​ยื่น​ของ​ถวาย​ให้​กับ​ปุโรหิต​ตรง​ทาง​เข้า

คน: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “พี่​น้อง” ใน​บาง​ท้อง​เรื่อง​คำ​กรีก อาเด็ลฟอส (พี่​น้อง) อาจ​หมาย​ถึง​คน​ใน​ครอบครัว แต่​ใน​ข้อ​นี้​หมาย​ถึง​คน​ที่​มี​ความ​เชื่อ​เดียว​กัน​ซึ่ง​ก็​คือ​เพื่อน​ผู้​นมัสการ​พระเจ้า​เพราะ​ท้อง​เรื่อง​กำลัง​พูด​ถึง​การ​นมัสการ​ที่​วิหาร​ของ​พระ​ยะโฮวา​ใน​สมัย​ของ​พระ​เยซู ส่วน​ใน​ท้อง​เรื่อง​อื่น คำ​นี้​ยัง​ใช้​ใน​ความ​หมาย​กว้าง​ ๆ ที่​หมาย​ถึง​เพื่อน​มนุษย์​ได้​ด้วย

วาง​ของ​ถวาย​ไว้ . . . และ​ไป: ใน​ฉาก​เหตุ​การณ์​ที่​พระ​เยซู​พูด​ถึง คน​ที่​มา​ถวาย​เครื่อง​บูชา​กำลัง​จะ​ยื่น​ของ​ถวาย​ให้​ปุโรหิต​อยู่​แล้ว แต่​เขา​ต้อง​ไป​เคลียร์​ปัญหา​กับ​พี่​น้อง​ก่อน ดัง​นั้น เพื่อ​พระเจ้า​จะ​ยอม​รับ​เครื่อง​บูชา​ที่​เขา​ถวาย เขา​ต้อง​ออก​ไป​ตาม​หา​พี่​น้อง​ที่​โกรธ​เขา​อยู่ พี่​น้อง​คน​นั้น​อาจ​อยู่​ใน​กลุ่ม​คน​นับ​ล้าน​ที่​เดิน​ทาง​มา​ร่วม​เทศกาล​ประจำ​ปี​ใน​กรุง​เยรูซาเล็ม​เพราะ​ตอน​นั้น​เป็น​ช่วง​เวลา​ที่​ผู้​คน​มัก​จะ​เอา​ของ​ถวาย​มา​ที่​วิหาร—ฉธบ 16:16

คืน​ดี: คำ​กรีก​นี้​หมาย​ความ​ว่า “เปลี่ยน​จาก​ศัตรู​มา​เป็น​เพื่อน, กลับ​มา​ดี​กัน​เหมือน​เดิม, ฟื้นฟู​ความ​สัมพันธ์​ให้​กลับ​เป็น​ปกติ​และ​ปรองดอง​กัน” ดัง​นั้น เป้าหมาย​คือ​พยายาม​อย่าง​เต็ม​ที่​เพื่อ​จะ​เอา​ความ​รู้สึก​ที่​ไม่​ดี​ออก​จาก​ใจ​ของ​คน​ที่​โกรธ​เรา (รม 12:18) สิ่ง​ที่​พระ​เยซู​ต้องการ​จะ​บอก​คือ เรา​ต้อง​มี​ความ​สัมพันธ์​ที่​ดี​กับ​คน​อื่น​ก่อน ถึง​จะ​มี​ความ​สัมพันธ์​ที่​ดี​กับ​พระเจ้า​ได้

ทุก​บาท​ทุก​สตางค์: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “เหรียญ​โคดรันเทส​สุด​ท้าย” ซึ่ง​มี​ค่า​เท่า​กับ 1/64 ของ 1 เดนาริอัน และ 1 เดนาริอัน​มี​ค่า​เท่า​กับ​ค่า​แรง 1 วัน—ดู​ภาค​ผนวก ข​14

คุณ​เคย​ได้​ยิน . . . ว่า: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:21

เล่นชู้: ข้อ​ความ​นี้​ยก​มา​จาก อพย 20:14 และ ฉธบ 5:18 ซึ่ง​มี​การ​ใช้​คำ​กริยา​ฮีบรู นาอับห์ และ​ใน​ข้อ​นี้​ใช้​คำ​กริยา​กรีก มอยฆือโอ เพื่อ​แปล​คำ​ฮีบรู​นั้น ใน​คัมภีร์​ไบเบิล​การ​เล่นชู้​หมาย​ถึง​การ “ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ” ระหว่าง​คน​ที่​แต่งงาน​แล้ว​กับ​คน​ที่​ไม่​ใช่​คู่​ของ​เขา​โดย​ที่​ทั้ง 2 ฝ่าย​ยินยอม​พร้อม​ใจ (เทียบ​กับ​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:32 ซึ่ง​อธิบาย​คำ​ว่า “ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ” ที่​แปล​มา​จาก​คำ​กรีก พอร์เน่อา) ใน​สมัย​ที่​กฎหมาย​ของ​โมเสส​มี​ผล​บังคับ​ใช้ การ​มี​เพศ​สัมพันธ์​กับ​ภรรยา​หรือ​คู่​หมั้น​ของ​ผู้​ชาย​คน​อื่น​ถือ​เป็น​การ​เล่นชู้

ทำ​ให้​คุณ​หลง​ทำ​ผิด: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “ทำ​ให้​คุณ​สะดุด” ใน​พระ​คัมภีร์​คริสเตียน​ภาค​ภาษา​กรีก คำ​กรีก สคานดาลิโศ หมาย​ถึง​การ​สะดุด​ใน​ความ​หมาย​เป็น​นัย ซึ่ง​อาจ​รวม​ถึง​การ​หลง​ทำ​ผิด​หรือ​การ​เป็น​เหตุ​ให้​คน​อื่น​หลง​ทำ​ผิด​ก็​ได้ ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้ คำ​นี้​อาจ​แปล​ได้​ด้วย​ว่า “ทำ​ให้​คุณ​ทำ​ผิด, เป็น​หลุมพราง​ดัก​คุณ” เมื่อ​มี​การ​ใช้​คำ​นี้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล การ​ทำ​ผิด​จึง​อาจ​หมาย​ถึง​การ​ฝ่าฝืน​กฎหมาย​ข้อ​ใด​ข้อ​หนึ่ง​ของ​พระเจ้า​ใน​เรื่อง​ศีลธรรม การ​สูญ​เสีย​ความ​เชื่อ หรือ​การ​ยอม​รับ​คำ​สอน​เท็จ คำ​กรีก​นี้​ยัง​มี​ความ​หมาย​ว่า “ไม่​พอ​ใจ” ได้​ด้วย—ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 13:57; 18:7

เกเฮนนา: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:22 และส่วน​อธิบาย​ศัพท์

หนังสือ​หย่า: กฎหมาย​ของ​โมเสส​ไม่​สนับสนุน​การ​หย่า แต่​หนังสือ​หย่า​จะ​ช่วย​ไม่​ให้​คู่​สมรส​รีบ​ร้อน​หย่า​ขาด​จาก​กัน​และ​ช่วย​ปก​ป้อง​ฝ่าย​ภรรยา (ฉธบ 24:1) ดู​เหมือน​ว่า​สามี​ที่​อยาก​ทำ​หนังสือ​หย่า​ต้อง​ไป​ปรึกษา​ผู้​ที่​มี​อำนาจ​หน้า​ที่ และ​คน​เหล่า​นั้น​อาจ​จะ​พยายาม​สนับสนุน​ให้​ทั้ง​สอง​คืน​ดี​กัน

ผู้​ชาย​ที่​หย่า​กับ​ภรรยา: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มก 10:12

ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ: คำ​กรีก พอร์เน่อา เป็น​คำ​กว้าง​ ๆ ที่​หมาย​ถึง​การ​มี​เพศ​สัมพันธ์​ทุก​รูป​แบบ​ที่​คัมภีร์​ไบเบิล​บอก​ว่า​ผิด ซึ่ง​รวม​ถึง​การ​เล่นชู้ การ​เป็น​โสเภณี การ​มี​เพศ​สัมพันธ์​ระหว่าง​คน​ที่​ยัง​ไม่​แต่งงาน การ​รัก​ร่วม​เพศ และ​การ​ร่วม​เพศ​กับ​สัตว์—ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์

เป็น​ต้น​เหตุ​ให้​เธอ​มี​ชู้: หมาย​ถึง​ทำ​ให้​เธอ​เสี่ยง​ที่​จะ​มี​ชู้ ภรรยา​ไม่​ได้​กลาย​เป็น​ผู้​หญิง​มี​ชู้​เพียง​เพราะ​สามี​หย่า​จาก​เธอ แต่​ถ้า​สามี​หย่า​ภรรยา​เพราะ​เหตุ​ผล​อื่น​ที่​ไม่​ใช่​การ​ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ (คำ​กรีก พอร์เน่อา) ก็​มี​ความ​เสี่ยง​ที่​ภรรยา​จะ​เล่นชู้​หาก​เธอ​ไป​มี​เพศ​สัมพันธ์​กับ​ผู้​ชาย​อื่น ตาม​มาตรฐาน​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล ภรรยา​ไม่​มี​อิสระ​ที่​จะ​แต่งงาน​ใหม่​เว้น​แต่​มี​บาง​อย่าง​เกิด​ขึ้น​กับ​สามี​ที่​หย่า​จาก​เธอ เช่น สามี​ตาย​หรือ​มี​เพศ​สัมพันธ์​กับ​ผู้​หญิง​คน​อื่น สำหรับ​คริสเตียน มาตรฐาน​เดียว​กัน​นี้​ก็​ใช้​ได้​กับ​ผู้​ชาย​ที่​ภรรยา​ขอ​หย่า​เพราะ​เหตุ​ผล​อื่น​ที่​ไม่​ใช่​การ​ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ​ด้วย

ผู้​หญิง​ที่​หย่า​แบบ​นี้: หมาย​ถึง​ผู้​หญิง​ที่​หย่า​เพราะ​เหตุ​ผล​อื่น​ที่​ไม่​ใช่​การ “ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ” (คำ​กรีก พอร์เน่อา; ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​คำ​ว่า ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ​ใน​ข้อ​นี้) คำ​พูด​ของ​พระ​เยซู​ใน มก 10:12 (ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา) แสดง​ให้​เห็น​ว่า​มาตรฐาน​เดียว​กัน​นี้​ใช้​ได้​กับ​ทั้ง​สามี​และ​ภรรยา​ที่​ต้องการ​หย่า พระ​เยซู​สอน​ชัดเจน​ว่า​ถ้า​มี​การ​หย่า​กัน​เพราะ​เหตุ​ผล​อื่น​ที่​ไม่​ใช่​การ​ทำ​ผิด​ศีลธรรม​ทาง​เพศ ฝ่าย​ที่​แต่งงาน​ใหม่​จะ​ถือ​ว่า​มี​ชู้ และ​คน​โสด​ที่​แต่งงาน​กับ​คน​ที่​หย่า​แบบ​นี้​ก็​มี​ความ​ผิด​ฐาน​เป็น​ชู้—มธ 19:9; ลก 16:18; รม 7:2, 3

คุณ​เคย​ได้​ยิน . . . ว่า: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:21

พระ​ยะโฮวา: แม้​คำ​สั่ง​ที่​พระ​เยซู​พูด​ถึง​ใน​ข้อ​นี้​ไม่​ได้​ยก​มา​จาก​ข้อ​ใด​ข้อ​หนึ่ง​ใน​พระ​คัมภีร์​ภาค​ภาษา​ฮีบรู​โดย​ตรง แต่​ดู​เหมือน​มา​จาก​ข้อ​คัมภีร์​หลาย​ข้อ เช่น ลนต 19:12, กดว 30:2 และ ฉธบ 23:21 ซึ่ง​ใน​ต้น​ฉบับ​ภาษา​ฮีบรู​ข้อ​เหล่า​นั้น​มี​ชื่อ​ของ​พระเจ้า​เขียน​ด้วย​อักษร​ฮีบรู 4 ตัว (ตรง​กับ​เสียง​อักษร​ไทย ยฮวฮ)

อย่า​สาบาน​เลย: ใน​ข้อ​นี้​พระ​เยซู​ไม่​ได้​ห้าม​การ​สาบาน​ทุก​ชนิด กฎหมาย​ที่​พระเจ้า​ให้​กับ​โมเสส​ยัง​มี​ผล​บังคับ​ใช้​ใน​ตอน​นั้น และ​กฎหมาย​นั้น​ก็​อนุญาต​ให้​มี​การ​สาบาน​หรือ​ปฏิญาณ​ใน​บาง​เรื่อง​ที่​สำคัญ (กดว 30:2; กท 4:4) แต่​ใน​ข้อ​นี้ พระ​เยซู​ตำหนิ​คน​ที่​สาบาน​เล่น​ ๆ หรือ​สาบาน​พร่ำ​เพรื่อ ซึ่ง​ทำ​ให้​การ​สาบาน​หมด​ความ​ศักดิ์สิทธิ์

โดย​อ้าง​สวรรค์: เพื่อ​จะ​ให้​คำ​พูด​ของ​ตัว​เอง​มี​น้ำหนัก หลาย​คน​สาบาน​โดย “อ้าง​สวรรค์” “อ้าง​โลก” “อ้าง​เยรูซาเล็ม” หรือ​ถึง​กับ​สาบาน​โดย “เอา​หัว [ชีวิต] ของ​ตัว​เอง​เป็น​ประกัน” (มธ 5:35, 36) แต่​ชาว​ยิว​ใน​สมัย​นั้น​ก็​ยัง​ถกเถียง​กัน​ว่า​การ​สาบาน​โดย​อ้าง​สิ่ง​ที่​พระเจ้า​สร้าง​แทน​ที่​จะ​อ้าง​ชื่อ​พระเจ้า​เป็น​คำ​สาบาน​ที่​ศักดิ์สิทธิ์​จริง​ ๆ ไหม และ​ดู​เหมือน​บาง​คน​รู้สึก​ว่า​สามารถ​ถอน​คำ​สาบาน​แบบ​นั้น​ได้​โดย​ไม่​มี​ความ​ผิด

มหา​กษัตริย์: หมาย​ถึง​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า—มลค 1:14

พูด​มาก​กว่า​นี้​ก็​มา​จาก​ซาตาน​ตัว​ชั่ว​ร้าย: ถ้า​ใคร​รู้สึก​ว่า​การ​พูด​แค่ “ใช่” หรือ​พูด​ว่า “ไม่” ยัง​ไม่​พอ แต่​ต้อง​ยืน​ยัน​คำ​พูด​ตัว​เอง​โดย​สาบาน​อยู่​เรื่อย​ ๆ เขา​ก็​ทำ​ตัว​ไม่​น่า​เชื่อถือ ซึ่ง​แสดง​ว่า​เขา​มี​นิสัย​เหมือน​ซาตาน “พ่อ​ของ​การ​โกหก”—ยน 8:44

คุณ​เคย​ได้​ยิน . . . ว่า: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:21

ตา​แทน​ตา ฟัน​แทน​ฟัน: ใน​สมัย​พระ​เยซู คำ​พูด​นี้​มา​จาก​กฎหมาย​ของ​โมเสส (อพย 21:24; ลนต 24:20) มี​การ​ใช้​คำ​พูด​นี้​อย่าง​ผิด​ ๆ เพื่อ​ยอม​ให้​มี​การ​แก้แค้น​ได้​ด้วย​ตัว​เอง แต่​ที่​ถูก​ก็​คือ​กฎหมาย​นี้​จะ​ใช้​ได้​เฉพาะ​ตอน​ที่​คดี​ไป​ถึง​ศาล ซึ่ง​ตอน​นั้น​ผู้​พิพากษา​ที่​ได้​รับ​การ​แต่ง​ตั้ง​จะ​ต้อง​ตัดสิน​ให้​คน​ที่​ทำ​ผิด​ได้​รับ​โทษ​สม​กับ​ความ​ผิด​ของ​เขา—ฉธบ 19:15-21

ตบ​แก้ม​ขวา​ของ​คุณ: คำ​ว่า “ตบ” ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้​แปล​มา​จาก​คำ​กริยา​กรีก ราพิโศ เป็น​การ​ทำ​เพื่อ​ยั่ว​โมโห​หรือ​เยาะเย้ย​มาก​กว่า​เพื่อ​จะ​ทำ​ร้าย คำ​พูด​ของ​พระ​เยซู​หมาย​ความ​ว่า​สาวก​ของ​ท่าน​ควร​เต็ม​ใจ​ทน​กับ​การ​ดูถูก​เยาะเย้ย​โดย​ไม่​ตอบ​โต้

เอา​เสื้อ​ตัว​นอก​ให้​เขา​ไป​ด้วย: ผู้​ชาย​ชาว​ยิว​มัก​จะ​สวม​เสื้อ 2 ตัว เสื้อ​ตัว​ใน (คำ​กรีก ฆิโทน เป็น​เสื้อ​แขน​ยาว​หรือ​แขน​สั้น ตัว​เสื้อ​ยาว​ถึง​เข่า​หรือ​ข้อ​เท้า มัก​ใส่​เป็น​ชุด​ข้าง​ใน) และ​เสื้อ​ตัว​นอก (คำ​กรีก ฮิมาทิออน เป็น​เสื้อ​คลุม​ยาว​หลวม​ ๆ หรือ​อาจ​เป็น​แค่​ผ้า​สี่​เหลี่ยม​คลุม​ตัว) เสื้อ​สามารถ​ใช้​เป็น​ของ​ค้ำ​ประกัน​ว่า​จะ​จ่าย​หนี้ (โยบ 22:6) พระ​เยซู​กำลัง​บอก​ว่า​เพื่อ​จะ​มี​สันติ​สุข​กับ​คน​อื่น สาวก​ควร​เต็ม​ใจ​สละ​ไม่​ใช่​แค่​เสื้อ​ตัว​ใน​เท่า​นั้น แต่​รวม​ถึง​เสื้อ​ตัว​นอก​ที่​มี​ราคา​แพง​กว่า​ด้วย

เกณฑ์​คุณ​ให้​ไป: หมาย​ถึง​การ​เกณฑ์​ผู้​คน​ให้​ทำ​งาน​ตาม​คำ​สั่ง​ของ​เจ้าหน้าที่​โรมัน ตัว​อย่าง​เช่น พวก​เขา​อาจ​บังคับ​คน​หรือ​สัตว์​ให้​ทำ​งาน หรือ​เกณฑ์​ไป​ทำ​อะไร​บาง​อย่าง​เพื่อ​โครงการ​ของ​รัฐ​จะ​สำเร็จ ซีโมน​ชาว​ไซรีน​ก็​ถูก​เกณฑ์​แบบ​นั้น​ด้วย ทหาร​โรมัน “สั่ง” เขา​ให้​แบก​เสา​ทรมาน​ของ​พระ​เยซู—มธ 27:32

กิโลเมตร: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “ไมล์” อาจ​เป็น​ไมล์​ของ​โรมัน ซึ่ง​มี​ระยะ​ทาง 1,479.5 เมตร—ดู​ส่วน​อธิบาย​ศัพท์ และภาค​ผนวก ข​14

ยืม: หมาย​ถึง​การ​ยืม​โดย​ไม่​มีด​อก​เบี้ย กฎหมาย​ของ​โมเสส​ห้าม​ไม่​ให้​ชาว​อิสราเอล​คิด​ดอกเบี้ย​เมื่อ​ให้​เพื่อน​ร่วม​ชาติ​ที่​ยาก​จน​ยืม​เงิน (อพย 22:25) และ​กฎหมาย​นี้​ยัง​สนับสนุน​ให้​พวก​เขา​ให้​คน​ยาก​จน​ยืม​อย่าง​ใจ​กว้าง (ฉธบ 15:7, 8)

คุณ​เคย​ได้​ยิน . . . ว่า: ดู​ข้อมูล​สำหรับ​ศึกษา​ที่ มธ 5:21

ให้​รัก​เพื่อน​บ้าน: กฎหมาย​ของ​โมเสส​สั่ง​ให้​ชาว​อิสราเอล​รัก​เพื่อน​บ้าน (ลนต 19:18) แม้​คำ​ว่า “เพื่อน​บ้าน” ใน​ข้อ​นี้​หมาย​ถึง​เพื่อน​มนุษย์ แต่​ชาว​ยิว​บาง​คน​ทำ​ให้​คำ​นี้​มี​ความ​หมาย​ที่​แคบ​ลง​คือ​หมาย​ถึง​แค่​เพื่อน​ร่วม​ชาติ​ชาว​ยิว โดย​เฉพาะ​คน​ที่​ทำ​ตาม​กฎหมาย​สืบ​ปาก ส่วน​คน​อื่น​ ๆ จะ​ถูก​มอง​ว่า​เป็น​ศัตรู

เกลียด​ชัง​ศัตรู: ไม่​มี​กฎหมาย​ข้อ​ไหน​ของ​โมเสส​สั่ง​ให้​ทำ​อย่าง​นั้น รับบี​ชาว​ยิว​บาง​คน​เชื่อ​ว่า​คำ​สั่ง​ที่​ให้​รัก​เพื่อน​บ้าน​หมาย​ความ​ว่า​พวก​เขา​ควร​เกลียด​ชัง​ศัตรู

รัก​ศัตรู​ของ​คุณ: คำ​แนะ​นำ​ของ​พระ​เยซู​ใน​ข้อ​นี้​สอดคล้อง​กับ​แนว​คิด​ของ​พระ​คัมภีร์​ภาค​ภาษา​ฮีบรู—อพย 23:4, 5; โยบ 31:29; สภษ 24:17, 18; 25:21

คน​เก็บ​ภาษี: ชาว​ยิว​หลาย​คน​เก็บ​ภาษี​ให้​รัฐบาล​โรมัน ผู้​คน​เลย​เกลียด​ชาว​ยิว​ที่​ทำ​งาน​นี้​เพราะ​คน​เหล่า​นี้​ไม่​เพียง​ให้​ความ​ร่วม​มือ​กับ​ชาติ​มหาอำนาจ​ที่​พวก​เขา​เกลียด​เท่า​นั้น แต่​ยัง​เก็บ​ภาษี​เกิน​กำหนด​ด้วย คน​เก็บ​ภาษี​ถูก​เพื่อน​ร่วม​ชาติ​ชาว​ยิว​รังเกียจ และ​ถูก​จัด​อยู่​ใน​ประเภท​เดียว​กับ​คน​บาป​และ​โสเภณี—มธ 11:19; 21:32

ทักทาย: การ​ทักทาย​คน​อื่น​หมาย​รวม​ถึง​การ​อวย​พร​พวก​เขา​ให้​อยู่​ดี​มี​สุข​และ​เจริญ​รุ่งเรือง

เพื่อน: แปล​ตรง​ตัว​ว่า “พี่​น้อง” หมาย​ถึง​ชาว​อิสราเอล​ทั้ง​ชาติ พวก​เขา​เป็น​พี่​น้อง​เพราะ​สืบ​เชื้อ​สาย​มา​จาก​บรรพบุรุษ​คน​เดียว​กัน​คือ​ยาโคบ และ​พวก​เขา​ยัง​นมัสการ​พระเจ้า​องค์​เดียว​กัน​คือ​พระ​ยะโฮวา​ด้วย—อพย 2:11; สด 133:1

คน​ที่​ไม่​รู้​จัก​พระเจ้า: หมาย​ถึง​คน​ที่​ไม่​ใช่​ชาว​ยิว​ซึ่ง​ไม่​นับถือ​พระเจ้า ชาว​ยิว​มอง​ว่า​คน​เหล่า​นั้น​ไม่​มี​พระเจ้า ไม่​สะอาด และ​ไม่​ควร​ไป​ยุ่ง​ด้วย

ดี​พร้อม: คำ​กรีก​ที่​ใช้​ใน​ข้อ​นี้​อาจ​หมาย​ถึง “ครบ​ถ้วน” “โต​เต็ม​ที่” หรือ​อาจ​หมาย​ถึง “ไม่​มี​ที่​ติ” ตาม​มาตรฐาน​ที่​ผู้​มี​อำนาจ​ตั้ง​ไว้ พระ​ยะโฮวา​เท่า​นั้น​ที่​ดี​พร้อม​ใน​ความ​หมาย​ที่​ครบ​ถ้วน ดัง​นั้น เมื่อ​มี​การ​ใช้​คำ​นี้​กับ​มนุษย์​จึง​หมาย​ถึง​ความ​ดี​พร้อม​ใน​ระดับ​หนึ่ง คำ​ว่า “ดี​พร้อม” ใน​ท้อง​เรื่อง​นี้​หมาย​ถึง​การ​ที่​คริสเตียน​รัก​พระ​ยะโฮวา​พระเจ้า​และ​รัก​คน​อื่น​อย่าง​เต็ม​ที่ สิ่ง​นี้​เป็น​ไป​ได้​ถึง​แม้​เขา​จะ​เป็น​คน​บาป