“ዘይትርሳዕ።” እዛ ቓል እዚኣ፡ ብዙሓት ሰባት፡ ነታ “ክሪኤሽን ድራማ” ንምግላጽ እተጠቕሙላ ቓል እያ ነይራ። ኣብ ልክዕ ግዜኣ ኣብ ርእሲ ምምጻኣ፡ ኣብ ኣእምሮ እቶም ዝረኣይዋ ሰባት፡ ዘይርሳዕ ጦብላሕታ እያ ኣሕዲራ። “ክሪኤሽን ድራማ፡” እቲ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ የሆዋ ሓያል መስጐጕቲ ዘውረደ ግዝኣት ሂትለር ቀቅድሚ ምጅማሩ፡ ንየሆዋ ዚውድስ ዓብዪ ምስክርነት ሂባ እያ። ኰይኑ ግና፡ “ክሪኤሽን ድራማ” እንታይ እያ ነይራ፧

ብ1914 እቲ ኣብ ብሩክሊን፡ ኒው ዮርክ፡ ሕ.መ.ኣ. ዝነበረ ቐንዲ ቤት ጽሕፈት ህዝቢ የሆዋ፡ “ፎቶ ድራማ ኦቭ ክሪኤሽን” ኣውጽአ። እዛ ድራማ እዚኣ፡ ሸሞንተ ሰዓት እትወስድ ሕብራዊ ፊልምን ድምጽን ዘለዋ ስላይድን ተንቀሳቓሲት ፊልምን እያ ነይራ። ኣብ መላእ ዓለም ድማ ብሚልዮናት ዚቝጸሩ ሰባት ርእዮምዋ እዮም። ብ1914 ብሕጽር ዝበለ መገዲ እተዳለወት “ዩሬካ ድራማ” እውን ወጸት። ይኹን እምበር፡ ብ1920ታት እቲ ስላይድን እቲ ፊልምን እቲ መርኣዪ ፊልምን እናኣረገ ኸደ። ኰይኑ ግና፡ ሰባት ነታ “ፎቶ ድራማ” እንደገና ኺርእይዋ ይደልዩ ነበሩ። ንኣብነት፡ ተቐማጦ ሉድቪክስበርክ፡ ጀርመን፡ “‘ፎቶ ድራማ’ መዓስ እያ እንደገና እትርአ፧” ኢሎም ይሓትቱ ነበሩ። እሞኸ እንታይ እዩ ኺግበር ዚከኣል ነይሩ፧

ነቲ ዝነበረ ጠለብ ንምምላእ፡ ብ1920ታት እቶም ኣብ ማግደበርግ፡ ጀርመን ዝነበሩ ተወከልቲ ስድራ ቤት-ኤል፡ ኣብ ፓሪስ፡ ፈረንሳ ኻብ ዝነበረ ትካል ዜና፡ ፊልምታት ዓደጉ፣ ኣብ ለፕሲኽን ኣብ ድረዝደንን ካብ ዝነበረ ትካላት ስእሊ ድማ፡ ስላይድ ዓደጉ። ነቲ ሓድሽ ፊልምታትን ስላይድን ድማ፡ ምስቲ ኣብ ጥቕሚ ኺውዕል ዚኽእል ዝነበረ ናይ ቀደም ናይ “ፎቶ ድራማ” ስላይድ ሓዊሶም ተጠቕሙሉ።

እቲ ናይ ሙዚቃ ተውህቦ ዝነበሮ ሓው ኤሪኽ ፍሮስት፡ ነቲ ፊልምታትን ነቲ ስላይድን ዚኸውን ሙዚቃ ኣዳለወ። ገለ ኽፋል እቲ ትረኻ ድማ ካብታ ክሪኤሽን እትብሃል መጽሓፍ እተወስደ እዩ ነይሩ። በዚ ምኽንያት እዚ፡ እታ ብሓድሽ መገዲ እተዳለወት “ፎቶ ድራማ፡” “ክሪኤሽን ድራማ” ዚብል ሓድሽ ስም ተዋህባ።

እታ ሓዳስ ድራማ፡ ልክዕ ከምታ “ፎቶ ድራማ” ሸሞንተ ሰዓት እትወስድ ስለ ዝነበረት፡ ሰባት በብምሸቱ እተወሰነ ኽፋል እዮም ዚርእዩ ነይሮም። ብዛዕባ ግዜ ፍጥረት ዚገልጽ ዚምስጥ ዝርዝር ነጥብታት ዝሓዘት እያ ነይራ፣ ብዘይካዚ፡ መጽሓፍ ቅዱሳውን ዓለማውን ታሪኽ እትምርምር ከምኡውን ናይ ሓሶት ሃይማኖት ንደቂ ሰብ ከም ዘይጠቐሞም እትገልጽ እያ ነይራ። ኣብ ኦስትርያን ኣብ ጀርመንን ኣብ ላክሰምበርግን ኣብ ስዊዘርላንድን ጀርመንኛ ኣብ ዚዝረበሉ ኻልእ ቦታታትን ዚነብሩ ሰባት ርእዮምዋ እዮም።

ኤሪኽ ፍሮስት፡ “እታ ድራማ ኽትርአ ኸላ፡ ነቶም መሳርሕተይ፡ ብፍላይ ከኣ ነቶም ኣብ ኦርኬስትራ ዝነበሩ፡ ኣብቲ ኣብ መንጎ ዝነበረ ግዜ ዕረፍቲ፡ ካብ  መስርዕ ናብ መስርዕ እናኸዱ ነቶም ሰማዕቲ መጻሕፍትን ንእሽቶ ጽሑፋትን ኬበርክቱሎም አተባብዖም ነበርኩ። ካብቲ ኻብ ቤት ናብ ቤት እናኸድና እንዕድሎ ጽሑፋት ንላዕሊ ድማ ንዕድል ነበርና” በለ። ዮሃንስ ራዉተ ዝስሙ ነቲ ኣብ ፖላንድን ኣብታ ሎሚ ቸክ ሪፓብሊክ እትብሃል ዘላ ሃገርን ዚርአ ድራማ ዚውድብ ዝነበረ ሓው፡ ብዙሓት ተኣከብቲ፡ ኣብ ቤቶም ምእንቲ ኺብጽሑ፡ ኣድራሻኦም ሂቦም ይኸዱ ኸም ዝነበሩ ተዘክሮኡ ገለጸ። እዚ ኸኣ ውጽኢታዊ ተመላሊስካ ምብጻሕ ንኺግበር ኣጋጣሚ ኸፊቱ እዩ።

ብ1930ታት ኣዳራሻት በቶም ነታ “ክሪኤሽን ድራማ” ኺርእዩ ዚመጹ ሰባት ይመልእ ነበረ፣ ናይ የሆዋ መሰኻኽር ከኣ መዛረቢ ዀይኖም ነበሩ። ብ1933 ዳርጋ ሓደ ሚልዮን ዚዀኑ ሰባት ነታ በቲ ኣብ ጀርመን ዝነበረ ቤት ጽሕፈት ጨንፈርና እተወደበት ፊልም ርእዮምዋ እዮም። ካቲ ክራዉስ ተዘክሮኣ ኽትገልጽ ከላ፡ “ነታ ድራማ ምእንቲ ኽንርእያ፡ ን10 ኪሎ ሜተር ብእግርና ዱርን ዓቐብን ቍልቁለትን ጎቦታትን ስንጭሮታትን ሰጊርና ንሓሙሽተ መዓልቲ ንጐዓዝ ነበርና” በለት። ኤልዛ ቢልሃርዝ እውን፡ “‘ክሪኤሽን ድራማ’ ንሓቂ ፍቕሪ ንኺሓድረኒ መሰረት ኰይናትኒ እያ” በለት።

ኣልፍሬት ኣልመንዲንገ ኸም ዝገለጾ፡ ኣዲኡ ነታ ድራማ ምስ ረኣየታ፡ “ኣዝያ ስለ እተሓጐሰት፡ መጽሓፍ ቅዱስ ዓዲጋ፡ ነታ ‘ቦታ ንስሓ’ እትብል ቃል ኣናደየታ።” ኰይኑ ግና፡ ነታ ቓል ስለ ዘይረኸበታ፡ ናብ ቤተ ክርስትያን ምኻድ ኣቋረጸቶ፣ ናይ የሆዋ ምስክር ኰይና ድማ ተጠምቀት። ኤሪኽ ፍሮስት ተዘክሮኡ ኺገልጽ ከሎ፡ “ብዙሓት ሰባት በታ ‘ክሪኤሽን ድራማ’ ናብ ሓቂ መጺኦም እዮም” በለ።—3 ዮሃ. 1-3።

ቍጽሪ እቶም ነታ “ክሪኤሽን ድራማ” ዚርእይዋ ዝነበሩ ሰባት እናወሰኸ ኣብ ዚኸደሉ ዝነበረ እዋን፡ ስርዓት ናዚ ኣብ ኤውሮጳ ዝያዳ ደገፍ ይረክብን ጸገማት ይፈጥርን ነበረ። ካብ 1933 ጀሚሩ፡ ኣብ ጀርመን ዝነበረ ንጥፈታት ናይ የሆዋ መሰኻኽር ተኣገደ። ካብቲ ግዜ እቲ ጀሚሩ፡ ካልኣይ ውግእ ዓለም ብ1945 ክሳዕ ዚዛዘም ድማ፡ ኣብ ኤውሮጳ ዝነበሩ ኣገልገልቲ የሆዋ ሓያል መስጐጕቲ ኣጋጠሞም። ኤሪኽ ፍሮስት ንሸሞንተ ዓመት ዚኸውን ተኣስረ። ኰይኑ ግና፡ ብህይወት ተሪፉ ኣብቲ ኣብ ቪስባድን፡ ጀርመን ዝነበረ ቤት-ኤል ኣገልገለ። እታ ዘይትርሳዕ “ክሪኤሽን ድራማ፡” ነቶም ኣብ ካልኣይ ውግእ ዓለም ናይ እምነት ፈተናታት ዘጋጠሞም ብዙሓት ክርስትያናት ንምትብባዕ፡ ኣብ ልክዕ ግዜኣ እያ መጺኣ።—ኣብ ጀርመን ካብ ዚርከብ መዛግብትና።