Ijende you ka ia yila u ér ne lam yô, ka i doo u kpishi. Nahan ken ayange a karen ne, u ngu lamen a ijende you igen nduuluu. Kpa zayol yô, u ngu kwase, man ijende you la gema ka wanyenomso, shin u ngu nomsoor, man ijende you la gema ka wanyekwase. Kpa u kaa ken ishima wer ‘Ka boki tseegh se lu ye,’ maa u tôô wer nan kpa kape nan henen je la. Doo u ishima ia za u iyol sha kwagh nee?

•  Kwagh u una due ker yô

•  Er i hii ve i lu kwagh u beelee ga yô

•  Kwagh u u er yô

•  Akaawan

 Aluer u ngu nomsoor man u ya ijende a kasev, shin u ngu kwase man u ya ijende a nomso kpa ka kwaghbo ga. Kpa aluer or môm ken mba u ye ijende a ve la hemba doon we ishima a mbagenev di ye? Aluer ka nahan yô, or u nan hembe doon we ishima la, nana nenge ér u soo wer nana lu boki tseegh ga.

 Mimi je ka kwagh u u soo wer nana fa laa? Nenge ase igbenda igen i kwagh ne una fatyô u eren we sha mfe wou ga yô.

•   U na or ishigh za kar ikyaa inya.

   “Shin er u lu a tahav mbu yangen or gbenda u nan nengen we la ga nahan kpa, de kenden atôndo sha u kaan a nan wer ne mba boki tseegh, kpa geman yilan nan shi lamen a nan nduuluu ga.”—Mkaanem ma Sierra, gumkwase ugen.

•   U na or u nan zer tindin we a loho la ishigh.

   “Ka mo yange m hii u tindin wankwase ugen a loho sha hanseeti ga, kpa yange a zer tindin mo a ilyoho, nahan mo kpa m tindin un a mi hanma shighe cii. Shighe kar yô, gba taver mo u pasen un mer se mba boki tseegh.”­—Mkaanem ma Richard, gumor ugen.

•   U er kwagh u una urugh or a na u ishigh yô.

   “Mbagenev hen ér u hian a or la ka di iniumbe tsô. Ka ve har or ishima sha kwende, kpa ve tôô ér nan ngu ishiôr ve ga. M nenge kwagh er nahan kwa kimbir kimbir, shi hanma or u kwagh ne a er nan yô, ka i nyoon nan tsung.”—Mkaanem ma Tamara, gumkwase ugen.

 Jindikwagh: Ka wea lamen a or nduuluu shi wea naan nan ishigh hanma shighe yô, nan hen ér u soo wer nana lu ishiôr you.

•   Ka wea er a or nahan yô, i nyoon nan tsung.

   Bibilo kaa ér: “Ishimaverenkeghen i i zough a mi ga yô, ka i na ishima i uren.” (Anzaakaa 13:12) Aluer or zer eren akaa a tesen ér nan soo ér we u lu ishiôr i nan yô, u lu veren ishima wer nyi?

   “Tôô ase wer anishu gba sha tsuwe u u kende yô, kpa u ngu urugh un duen a mi ga, u de gbe nôngon her tsô. Ken ishiôr kpa kwagh eren nahan. U tesen ikyav yô, aluer ka a kuma u pe hiin kwagh u ishiôr ga kpa u de or ngu sôôr we yô, nana va fa nahan a nyoon nan tsung.”­—Mkaanem ma Jessica, gumkwase ugen.

•   Kwagh ne ka a na u iti i bo.

   Bibilo kaa ér: “Or nana de kera waan akaa a nan iyol i nan ikyo tseegh ga, kpa nana wa akaa a mbagenev ikyo kpaa.” (Mbafilipi 2:4) Aluer nomsoor shin kwase nan ngu wan ikyo sha akaa a nan tseegh nahan, u kaa wer ka ieren i nyi nan lu a mini? Kwagh la una na nan iti i bo shin a lu iti i dedoo?

   “M soon wanyenomso u nan hian a mbayevkasev ga. Ashighe agen ieren i hian a or la ka i tese ér u va er ivese je kpa, u eren kwagh a or u u vôso la sha mimi ga. Ka ieren i haren or ishima sha kwende wer nana tese ér u gba kwagh, ngura ka u wan kwagh wou ikyo tseegh je la.” —Mkaanem ma Julia, gumkwase ugen.

 Jindikwagh: Ior mba ka ve eren akaa a tesen mbagenev ér ve soo u sôôr ve, kpa ve gema ve lu a awashima u hiin kwagh u ishiôr ga la, ka ve er or a ishima, ve di ve gema ve zua a iti i bo.

•   Bibilo kaa ér se eren kwagh a ‘mbayevikyaior er ka anmgbianev nahan,’ shi “mbayevkasev kpaa er ka anmgbianev mba kasev nahan.” (1 Timoteu 5:1, 2) Aluer u dondo kwaghwan ne yô, wea lu kwase kpa u lu vea mbayevnomso mba u ye ijende a ve la doo doo, shi wea lu nomsoor kpa u lu vea mbayevkasev mba u ye ijende a ve la doo doo.

   “Mea er nom nahan, mayange kpa man m hia a kwase môm a nom ga. Ka shighe u m lu a er nom ga ne je i doo u me eren kwagh a nomso sha gbenda u vough ye.”—Mkaanem ma Leah, gumkwase ugen.

•   Bibilo kaa ér: “Akaaôron kpishi yum la, kwaghbo ban sha mi ga.” (Anzaakaa 10:19) Kwaghwan ne ngu sha ci u u iliam i sha zwa tseegh ga, kpa kua u tindin or a loho sha hanseeti kpaa—u tindin or a loho nduuluu kua inja loho u u tindin nan a mi la.

   “Jighilii yô, ityôkyaa ngi i tindin wanyekwase a loho hanma iyange ga, saa di u ngu a awashima u sôôr nan.”—Mkaanem ma Brian, gumor ugen.

•   Bibilo kaa ér: “Kwaghfan u a dugh Sha yô, hiihii ka u wang.” (Yakobu 3:17) U fatyô u kuven or sha gbenda u wang, kpa shighe gen yô, or u u kuve nan la nana hen ér u soo u sôôr nan.

   “Ka mea lamen a or yô, m soo mer iliam yam i tese ér se mba boki, kpa m gema m lu a nan kôôsôô ga sha hanma gbenda cii.”—Mkaanem ma Maria, gumkwase ugen.

 Jindikwagh: Wea lu wanyekwase yô, tôv sha gbenda u u eren kwagh a mbayevnomso la, wea lu wanyenomso di yô, tôv sha gbenda u u eren kwagh a mbayevkasev la. Gumkwase ugen iti na ér Jennifer, a kaa ér, “Ka i taver u zuan a ijende i injaa kpen kpen, nahan doo u u vihi ityough a imba ijende la sha u eren kwagh a nan inja er u soo wer nana lu ishiôr you kpaa, ga.”

•    Ungwan akaa a ior ve ôron la. Aluer or pine u ér, “We man via ne hii ishiôro?” yô, alaghga ikyav tese ér we vea or la ne mba kôôsôô yum.

•    Wea lu kwase yô, eren kwagh a hanma or ken nomso mba u ye ijende a ve la gbenda môm, wea lu nomsoor kpaa, eren kwagh a hanma kwase ken kasev mba u ye ijende a ve la gbenda môm. De tsuan orgen ken a ve, hemban lun a nan kangenaa ga.

•   Tindin a ilyoho sha hanseeti sha kwaghfan—kwagh ne wa acin a tindin a loho ker, kua kwagh u a lu ken loho la, man shighe u tindin a u ken iyange. Wankwase ugen iti na ér Alyssa, a kaa ér, “Ityôkyaa ngi i tindin or a loho sha hanseeti ken atô utu ga.”