U ngu kwase, kpa u gema u soo kwagh u nomsoor ugen kpishi, shin u ngu nomsoor, kpa u gema u soo kwagh u kwase ugen tsung, shi u na jighjigh wer, er i lu u ken ishima la, nan kpa ka nahan vough. Kera ga kpa, ka u shi tindin nan a ilyoho, nan kpa nan tindin we a mi hanma shighe cii, shi ka a za mtem mape kpa, ne lu imôngo . . . , shi nan tindin we a ilyoho sha u hian a we tseegh.

 Tsô u pine nan avershigh u nan, wer u fa, a lu nan ken ishima er we i kpa i lu u ken ishima la yô. Maa nan kaa ér nyi? Nan kaa ér: “M nengen we mer u ngu boki wam di tsô, kwagh hemba nahan ga.”

•  Er kwagh ne ka a lu ken ishima yô

•  Er i hii ve kwagh ka a er nahan yô

•  Kwagh u u er yô

 “Yange ishima vihim kpishi, ishima vihim a na kua mo iyol yam kpaa! Cii man shighe ne yô, se lu tindin ayol a ase a ilyoho sha hanseeti hanma iyange, shi lu tesen ér m doo un ishima sha mimi. Maa m tôô ken ishima mer ngu ishiôr yam.”—Mkaanem ma Jasmine, gumkwase ugen.

 “Ijende yam igen yange una zaan hen ishiôr na yô, m za vea na, wankwase ne kpa a lu vea ishiôr i ijende yam la, sha er kwagh a za iyol ga yô. Ashighe agen yange sea za yô, i lu inja er mo kpa m za ishiôr i wankwase ne nahan. Mo vea na yange se lam kpishi, maa se va hii u tindin a ilyoho sha hanseeti. Va kaan a mo ér un tôô ér se mba boki di tsô, shi m va fe mer orgen ngu vanden sôôr un yô, taver mo u lumun a kwagh la kpishi!”—Mkaanem ma Richard, gumor ugen.

 “Wannomso ugen yange a tindin mo a ilyoho sha hanseeti hanma iyange, shi ashighe agen a ‘hian a mo, mo kpa m hian na.’ Kpa m va pasen un er ishima i lum ker sha kwagh na yô, a se, a kaa ér, ‘Ka a kumam pe sôôr kwase ga!’ Yange m vaa gbem cii m mase den ye.”—Mkaanem ma Tamara, gumkwase ugen.

 Jindikwagh: Ka wea henen wer or nan ngu ishiôr you, man wea va fa wer nan di nan nenge ér u ngu ishiôr i nan ga yô, ishima i vihi u, shi u nenge wer u hee, shin or la nan tee u je kpaa. Gumor ugen iti na ér Steven, a kaa ér, “Kwagh ne yange erem, nahan hiam iyol kpishi, ishima vihim tsung. M kera na kwase jighjigh ga shighe kar.”

 Loho u tindin or a mi sha hanseeti man sha Intanet la ka u na yô, i lu ican ga u hiin ishiôr a or u nan henen ken ishima ér u ngu ishiôr i nan keng ga yô. Nenge kwagh u agumaior agen a ôr ne:

 “Orgen nana tindin we a loho a lu sha ci u nan soo u teman gbilin ga, kpa u fa ga u tôô wer ka ikyav i dooshima. Ka nana tindin we a ilyoho hanma iyange je yô, u hen wer u ngu ishiôr i nan jim jim.”—Mkaanem ma Jennifer, gumkwase ugen.

 “Orgen nana lu sôôr or sha gbashima, kpa or i sôôr nan la di nana soo u lun vea or la sha ci u nana lamen vea nan di tseegh, shin nana seer tesen ér nan gba kwagh.”—Mkaanem ma James, gumor ugen.

 “Orgen nana tindi u a loho ér “saa kper” tseegh kpa, a lu u er nan ngu hian a we nahan, kpa alaghga loho u i tindi u a mi la ka oryôôn kasua sha hanseeti, u nan soo di tsô ér we u fa er nan we u ikyo yô.”—Mkaanem ma Hailey, gumkwase ugen.

 “Aluer u tindi or a anikyav u ishigh ki orough, u a lu sen kpa, orgen nana hen ér u ngu kaan wer ‘m doo’ shin ‘m ngu hian a we.’ Ashighe agen yô, or u u tindi nan a loho la nana nenge ér ka ikyav i hian a nan.”—Mkaanem ma Alicia, gumkwase ugen.

 Jindikwagh: Aluer or ngu tindin we a loho kpa, de henen wer ka ishiôr ga.

 U ôron nahan la taver hemba u erenee? Een! Bibilo kaa ér: “Ishima i wa atseregh je hemba hanma kwagh cii, i vihi je gande.” (Yeremia 17:9) Ishima ia na u lu eren kwagh u ishiôr yugh yugh, kpa u va kaven yô, ishiôr you la nenge u ér u ngu shiôr na ga, ka we tseegh u nenge un nahan ye, nahan a hingir we inja er iyou i mbayev ve lu maan sha waarawa sha gbashima, maa i va gbe i haa inya nahan.

•   Fa injaor i u soo u vôson la. Hide hen sha kwagh u ishiôr you la tsembelee. Pine iyol you wer, ‘Mimi je, m ngu a atôakyaa a me fatyô u henen mer or ne nahan nan ngu eren kwagh a mo sha gbenda u nan eren a mbagenev ga yôô?’ Mayange de deen wer or nana doo u ishima je u kanshio u “henen sha kwagh” u nan ga.—Mbaromanu 12:1, NW.

•   Fa akav a or nan lu tesen we la. Aluer or nan ngu tesen we akav a u hen wer alaghga nan ngu nengen ér we vea nan ne mba boki tseegh ga yô, we kpa ver ishima sha akav a u lu tesen nan ve alaghga nan nenge ér ne mba boki tseegh ga la. De gbe tôôn tsô wer u ngu sôôr or yô, nan kpa nana nenge ér u ngu ishiôr i nan ga.

•   De torough ga. Aluer u hii u sôôr or yô, de tesen nan dooshima je er ishiôr la ia va bunde u kpa a nyoon we kpishi ga yô. Kegh zan zan nana va kaa a we wang ér nan soo u fan we sha gbenda u ishiôr.

•   Lam a or wang. Bibilo kaa ér “shighe u lamen” ngu. (Orpasenkwagh 3:7) Aluer u hen wer orgen nan ngu nengen ér we vea nan ne mba boki tseegh ga, nahan u soo u fan ishima i nan jighilii yô, lam a or shon sha kwagh la wang. Gumkwase ugen iti na ér Valerie, a kaa ér, “aluer u ngu a or ken ishima wer nan ngu ishiôr you, kpa nan di nan ngu a we ken ishima nahan ga yô, guda nana ôr u tsuaa, nahan ishima i wa vihin we hen anshighe la daalaa, a u den wer iwer i kar imôngo cii u va masen fan wer or la nan ngu ishiôr you ga la.”

 Jindikwagh: Anzaakaa 4:23 kaa ér: ‘Kura ishima you.’ Aluer or hii u doon we ishima yô, we kpa tôv fa aluer u hii u doon nan ishima yô. Aluer u de dooshima la wa amishe ken ishima you cii u va mase kaven wer nan ngu ishiôr you ga yô, a lu inja er u ngu nôngon wer u môôr kon sha iwen nahan.

 Aluer u va fa wer kwagh wou ngu or la sha ishima ga, man u kuma ishiôr shi u soo u hiin ishiôr yô, mase shin ishima you u tsuan wer u za hemen a ishiôr la, aluer u soo yô. Umbur wer, aluer akaa ken jijingi a nom nan tsough u eren la zua sha a kwase u nan kpa nan tsough, shi mba eren kwagh a ayol a ve sha mimi yô, ivese ve ia doo. (1 Mbakorinte 7:39) Jighilii yô, ka ve lu azende je i lu lian ga, shi ijende ve i za hemen u doon zan zan ve va mase vôson ayolave.—Anzaakaa 5:18.