Wan wou kaa ér mba hiin un sha makeranta. Nahan u er nena? U kaa wer makeranta u tsaha or u nan lu hiin wan wou laa? U tese wan wou er a hii un ve, una nôngo num yôô? Cii man u tsua kwagh u u er yô, nenge ase akaa a mimi agen sha kwagh u hiin or la. a

•  Ka nyi gbe u me fa sha kwagh u hiin oro?

•  Me fatyô u wasen nena?

 Ka nyi i lu u hiin oro? U hiin or yô ka u vemben or hanma shie wer u bula nan gayô eren akaa a vihin nan ishima ker. Sha nahan yô, ka hanma ilyahan shin ieren i tswam cii a kaa ér ka iyongo i hiin or ga.

 Er i hii ve i lu hange hange u fan kwagh u a lu u hiin or yô: Ior mbagen ka ve er tom a ishember i “hiin” shin “hii” la shie u ve lu ôron nyityôkwagh i or er u vihin orgen ishima ker cii; aluer ka ankwagh u cuku je kpaa. Kpa aluer hanma kwagh u or er cii ka u kôr u gema a hingir we zegekwagh yô, wan wou ngu nengen, nahan ieren you la ia lu tesen un ér a kuma u sôron zayol iyol na ga, wea fa nahan ga kpa, jighilii yô, ka kwagh shon je la. Man gba u wan wou una fa u sôron zayol hegen kua shie u una va vese la kpaa.

 Kwaghwan u Bibilo: “De nyoon ishima fefa ga.”—Orpasenkwagh 7:9.

 Jindikwagh: Ka mimi, ashie agen a gba u u wase u sôron zayol u wan wou, nahan kpa, ashie agen yô, a gba u ú de wan wou una hen u wan ishima shi una hen er una sôr zayol u a lu a mi vea ior mbagen yô.—Mbakolose 3:13.

 Nahan kpa, aluer wan wou va kaa a we ér un ngu memen ga, sha ci u hanma shighe ka i shi hiin un di ye?

•   Wa ishima keghe ato a wan wou. Nôngo fa (1) kwagh u a lu zan hemen jim jim la kua (2) er i hii ve i lu hiin un la. De gbe kuren ikyaa a u fan hanma kwagh shio ga. Pine iyol you wer, ‘Kwagh ugen kpa ngu zan hemen u alaghga m fe ga yôô?’ Alaghga a gba u ú lam a cica u a tesen wan wou la, gayô ormaren u wan u a hiin wan wou la.

   Kwaghwan u Bibilo: “Or u nan kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô, á hingir lanegh ku nan man kwagh u kunya kpaa.”—Anzaakaa 18:13.

•   Aluer mba hiin wan wou yô, wase un a fa dedoo er gbenda u ka a hii un ve a er kwagh la ua na a pande u hiin un gayô kwagh a seer vihin a vihi yô. Ikyav i tesen yô, Bibilo kaa ér: “Imo i legh legh ngi bundu ishima i nyoon, kpa kwaghôron u sha ipila yô, kenden a iyugh sha.” (Anzaakaa 15:1) Jighilii yô, or ka nana nôngo ér nana or iyev yô, kwagh a vihi i gba a gba kera. Man kwagh ne ka a na yô, u or u nan lu hiin wan wou la ma nan de a de u hiin un la yô, nan gema nan seer a seer u hiin un.

   Kwaghwan u Bibilo: “De eren nen or ifer sha ifer i nan er ne ga, shin or a̱ laha ne kpa, ne de lahan nen nan ga.”—1 Peteru 3:9.

•   Pase wan wou a kav wang ér, aluer nan palegh iyev i oron yô tese ér nan gba a gba kera ga. Kpa kwagh ne ka a gema a na yô, nan lu a lu a agee, sha ci u nan lumun ér or u a hiin nan la a mgbegha nan u eren ma kwagh ga. Sha nahan yô, nan ngu hemban or u a hiin nan la a u eren ayôôso a nan shio.

   Hemba kan hange hange u wanye nana wa ikyo zum u i lu hiin nan sha Intanet la cii. Mayange nan de lumun ér ior mba ve lu hiin nan la ve mgbegha nan u eren ma kwagh ga. Aluer u hingir ayôôso shin u ngu zôhôn vea or sha Intanet yô, kwagh la una na or la kpa nana hide ijime ga, shi alaghga kwagh la una na wan wou una hingir or u hiin a hii mbagen je kpaa! Sha nahan yô, ashie agen kwagh u ngu a hemba doon u eren yô, ka u ungwan nan ato, ka wea er nahan yô, or la nan nôngo u den u hiin nan keng.

   Kwaghwan u Bibilo: “Ikyon ia lu ga yô, usu ua pir.”—Anzaakaa 26:20.

•   Ashie agen yô, a gba u wan wou una palegh ior shin ajiir a una lu ve ior a soo u hiin un yô. Ikyav i tesen yô, aluer a fa ape ma or shin ior mbagen vea lu yô, a gba u nan due gbenda ugen sha u palegh zayol.

   Kwaghwan u Bibilo: “Orfankwagh ka nan nenge a kwaghbo, nan yer, kpa mbalanenkwagh yô, ka ve kar, ve za ya ican”—Anzaakaa 22:3

 KAR EREN KWAGH NE: Wase wan wou a hen sha akaa aa fatyô u duen ken akaa alaghga una hen eren la cii. Ikyav i tesen yô:

•  Aluer or hii nan man nan ungwa ato nan kar kera ving nahan, ka nyi ia ere?

•  Aluer nan cia ga, kpa taver ishima nan kaa a or u a lu hiin nan la ér nana de kwagh la yô, ka nyi ia ere?

•  Aluer nan za yila ijir sha makeranta nahan ka nyi ia ere?

•  Aluer nan gema kwagh shon hingir asenge, shi nan ngu bem bem a or u a hiin nan la nahan ka nyi ia ere?

 Aluer u ngu nengen a or u nan lu hiin we la shin ka sha Intanet kpa, kwagh a fatyô u kahan. Nahan er tom vea wan wou imôngo sha er ne hemba fan kwagh u ne er jighilii sha ikyaa la ve una wase yô. Mayange de kenden nan er i lu hiin nan la ga, luun a nan sue sue.

 Kwaghwan u Bibilo: “Huror yô, lu a dooshima gbem.”—Anzaakaa 17:17.