Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

‘Mkaanem ma Ter Wase yô, Ma A Lu Her Gbem sha Won’

‘Mkaanem ma Ter Wase yô, Ma A Lu Her Gbem sha Won’

“Toho ka u uma, imondon a use, kpa kwaghôron u TER wase yô, una lu her gbem sha won.”—YES. 40:8.

ATSAM: 116, 115

1, 2. (a) Sea lu a Bibilo ga nahan, uma wase ma a lu nena? (b) Ka nyi ia na ve Mkaanem ma a Aôndo ma hemba lun se a iwasene?

LUUN er Bibilo ngi ga nahan, uma wou ma a lu nena? Ma u fe ape u zuan a kwaghwan u una wasen we ayange ayange ga. Ma u zough a mbamlumun mba kuman we sha mbampin mba sha kwagh u Aôndo man uma kua mlu wase u ken hemen la ga. Shi ma u fe akaa a Yehova yange er a uumace sha ayange a tsuaa la kpaa ga.

2 Kpa doo se kpishi er kwagh a lu nahan ga yô. Yehova na se Bibilo, i i lu mkaanem nam la, shi a tôndo zwa ér loho u Bibilo ua lu her gbem sha won. Apostoli Peteru yange ter mkaanem ma ken Yesaia 40:8 la. Ivur la ngi ôron kwagh u Bibilo jighilii ga, nahan kpa se fatyô u tôôn kwagh u i ôr ken ivur ne la zuan sha loho u Bibilo la. (Ôr 1 Peteru 1:24, 25.) Bibilo ia hemba lun se a iwasen aluer se mba a mi ken zwa u se fe u tsembelee yô. Mba Mkaanem ma Aôndo ma doo ve ishima yô, ve fa kwagh ne ica i gba. Ken anyom a a kar uderi imôngo ne mbaasemaamimi er tom u geman Bibilo shi samber a i sha gbashima, shin er ve er kwagh ne sha ican nahan kpaa. Er i sar Aôndo “u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la” nahan, ve kpa ka isharen ve je la.—1 Tim. 2:3, 4.

3. Ka nyi se time sha mi ken ngeren nee? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

3 Se lu timen sha akav kposo kposo ken ngeren ne, a a tese er Mkaanem ma Aôndo ma ze hemen u lun her shin er (1) ijô i yange i nger Bibilo ker la va gema shi (2) yange i va de u lamen ijô i ishamior fa sha ayange la sha ci u hemen u tar ve gema shi (3) er i hendan a mba ve lu geman Bibilo la nahan kpaa. Se time sha akaa ne nahan ka mtsera u nyi se zua a mini? Kwagh ne una na yô, se hemba soon Mkaanem ma Aôndo cii. Shi un u a ne se Bibilo sha ci u mtsera wase la, una hemba doon se ishima.—Mik. 4:2; Rom. 15:4.

IJÔ I YANGE I NGER BIBILO KER LA VA GEMA

4. (a) Shighe ka una karen yô, ijô i gema nena? (b) Ka nyi i tese ér ijô igen hemba doon Aôndo wase ishima a igen ga, man kwagh la na yô ka u nena?

4 Shighe ka una karen yô, zwa u gema. Ka i kera fa inja i asemberatii agen sha gbenda u yange i vande fan a la ga. Alaghga we kpa u nenge er zwa wou u gem yô. Kape kwagh u zwa Heberu man zwa Grika, ijô i yange i hemba ngeren Bibilo ker la kpa a lu je la. Gbenda u yange i lamen zwa Heberu man u Grika sha ayange a i ngeren Bibilo la kaha a gbenda u i lamen ijô ne nyian la. Nahan yô, ior kpishi mba ve soo u kaven Mkaanem ma Aôndo nyian cii yô, saa a gema ma ve vea ôr a kav ye, kua mba ve fe zwa Heberu man u Grika je kpaa. Mbagenev nenge ér doo u vea hen zwa Heberu man zwa Grika u ngise la sha er vea ôron Bibilo ken ijô i yange i hii ngeren i ker la yô. Nahan kpa, kwagh ne una wase ve er ve hen la ga. * Kwagh er doo yô, i gema Bibilo jimin cii shin avegher a i ken ijô kposo kposo je nôngo u kuman er ijô 3,000 nahan. Kwagh ne tese er Yehova a soo ér ior mba ken “hanma ikyurior man hanma nongo man hanma zwa” cii ve zua a mtsera ken Mkaanem nam yô. (Ôr Mpase 14:6.) Kwagh ne na yô, ka se ican ga u kporom ikyua a Aôndo wase u dooshima, u a sangen a sange ga la.—Aer. 10:34.

5. Ka nyi yange i na ve Bibilo i King James Version la lu a inja kpishi?

5 Er zwa u geman yô, kwagh ne ngu a bende a Ubibilo mba i vande geman la kpaa. Alaghga mgem u Bibilo u yange wanger wang sha hiihii la, shighe a karen yô, una kera wanger kpishi ga. Nenge ase kwagh u Bibilo igen i yange i gema ken zwa Buter yô. Yange i hii geman Bibilo i i yer ér King James Version la ken inyom i 1611. Bibilo ne va hingir môm ken Ubibilo mba ken zwa Buter mba ve hemba zan gwa cii yô, shi i bende a gbenda u i lamen zwa Buter nyian la kpaa. * Nahan kpa, Bibilo i King James Version ne gema ter iti i Aôndo ker kpishi ga. Yange i nger iti i “Yehova” la ken avur kpuaa tseegh ken ruamabera u ken zwa Heberu la. Ajiir agen a yange i nger iti i Yehova her sha hiihii ken ruamabera u ken zwa Heberu la cii yô, Bibilo ne gema nger ishember i “TER” la her sha asange a vesen. Shighe karen yô, i va gber ukôpi mba Bibilo ne mbagenev i nger ishember i “TER” la sha asange a vesen ken avur agen ken ruamabera u ken zwa Grika la kpaa. Sha nahan yô, Bibilo i King James Version la tese ér gba u iti i Aôndo ia lu ken vegher u Bibilo, u ior kpishi ve yer ér ikyuryan i he la kpaa.

6. Doo se kpishi er se lu a Bibilo i New World Translation la sha ci u nyi?

6 Nahan kpa, anyom nga karen uderi imôngo yô, asember agen ken Bibilo i King James Version la ya tsegh, nahan taver kpishi u ôron i kaven. Kape Ubibilo mba yange i gema ken ijô igen tsuaa tsuaa la kpa kwagh ve a lu je la. Doo se kpishi er se lu a Bibilo i New World Translation of the Holy Scriptures, i i gem sha gbenda u i lamen ayange ne la ga he? I gema Bibilo ne jimin cii shin avegher a i ken ijô je hemba 150, nahan ior kpishi sha tar mba a mi. Er asember a ken Bibilo ne a taver u kaven ga yô, ka sea ôr i yô, Mkaanem ma Aôndo ma kôr se sha mtema. Kwagh u a ne ve Bibilo ne i hembe doon cii je yô, i̱ hide a iti Aôndo sha ajiir a i gbe u ia lu ken Ruamabera la cii.

IJÔ I ISHAMIOR LAMEN SHA AYANGE LA YÔ

7, 8. (a) Er nan ve Mbayuda mba sha shighe u Alekesander la kera fa zwa Heberu ga? (b) Ka nyi i lu Septuajinta?

7 Ashighe agen hemen u he yange u na yô, i musan zwa u ishamior i fe shi i lamen wuee la. Aôndo de ér kwagh ne a yange ior u kaven Mkaanem nam ga nena? Kwagh ugen u yange er sha ayange a tsuaa la una wase se u zuan a mlumun sha mpin ne. Yange i lu Mbaiserael shin Mbayuda ve nger ityakerada i 39 i hiihii i ken Bibilo la ye. Lu ve “i na ve akaaôron a Aôndo sha ikyev” sha hiihii la ye. (Rom. 3:1, 2) Nahan kpa, shighe u shi anyom 300 u a mar Yesu la, Mbayuda kpishi kera fa zwa Heberu ga. Sha ci u nyi? Ityôkyaa yô, Alekesander u Tamen yange lu hemban ityav ngohol ityar kposo kposo, nahan lu gbanger a tartor u Grika. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Er tartor u Grika lu samber la, zwa Grika hingir zwa u ishamior lamen ape tartor la lu hemen cii, man Mbayuda kpa lu ken ior mban, man ve lu sha ajiir kposo kposo ken tartor la. Kpa er Mbayuda kpishi hingir u lamen zwa Grika yô, ve kera lu kaven ruamabera u ken zwa Heberu la ga. Yange i bee a zayol ne nena?

8 Shighe u shi anyom 250 u a mar Yesu la, i gema ityakerada i Bibilo i itian i hiihii la ken zwa Grika. Shighe kar yô, i mase geman Ruamabera u ken Zwa Heberu la cii ken zwa Grika. Mba yer ruamabera u yange i gema ken zwa Grika la ér Septuajinta. Ka un yange i hii geman sha ci u mba lamen zwa Grika ye.

9. (a) Septuajinta man Ubibilo mbagenev mba yange i gema tsuaa la wase ior mba ôron Mkaanem ma Aôndo nena? (b) Ka hanma takerada ken Ruamabera u ken Zwa Heberu la u hembe doono?

9 Septuajinta yange wase Mbayuda mba ve lamen zwa Grika la kua mbagenev kpaa u ôron Ruamabera u ken Zwa Heberu la shi kaven un. Nenge er yange a saan ve iyol kpishi u ungwan Mkaanem ma Aôndo ken zwa u u va hingir zwa u i mar ve a mi la sha wono! Shighe kar yô, i va gema avegher a Bibilo agen ken ijô i ior lamen wuee yô, er zwa u ior i Shiria, man zwa u Goth, man zwa Latin nahan. Er ior lu ôron Icighanruamabera ken ijô i ve fa tsembelee la, ka keng yange vea lu a avur agen a yange hemba kôron ve ken ishima yô, er se nyian kpa se lu a mi nahan. (Ôr Pasalmi 119:162-165.) Sha kpôô yô, Mkaanem ma Aôndo za hemen u lun her, shin er ijô i ishamior lamen la gema nahan kpaa!

I HENDAN A MBA VE LU GEMAN BIBILO LA

10. Er nan ve ior kpishi sha ayange a John Wycliffe la yange ve lu a Bibilo ga?

10 Ashighe agen, mbautahav yange ve nôngo ér vea yange ior u ôron Bibilo. Nahan kpa, mbaasemamimi nyôr ityough ga. Môm ken ior mban yô, lu or u timen sha akaa a kwaghaôndo u i yilan un ér John Wycliffe, u a kpe hegen i nôngo u kuman anyom 700 la. Yange nenge wener doo u hanma or cii nana ôr Bibilo shi nana zua a iwasen ker. Kpa hen shighe na la, ishamior i ken tar u Ingila kpishi lu a Bibilo ga. Sha ci u nyi? Ityôkyaa i môm yô, ior kpishi yange ve kanshio u yamen Bibilo sha ci u i taver ishe kpishi, shi i nger a nger hanma ukôpi i sha uwe ve or nana zua a mi ye. Bee kera yô, mbakpishiv fa takerada ga. Er yange ve zaan adua yô, adooga tsô, yange ve ungwan i ôron Bibilo. Kpa taver u kaan ér yange ve kaven kwagh u ve ungwan la. Sha ci u nyi? Sha ci u Bibilo i yange i ôron ken mbaadua la i nger i ken zwa Latin, man hen shighe la nahan, zwa Latin ya tsegh, kera lu zwa u ishamior lamen ga! Tsô a er nan man ior vea kav loho u Bibilo u injaa la ken zwa ve?—Anz. 2:1-5.

Yange sar John Wycliffe kua mbagenev u ior cii ma ve zough a Mkaanem ma Aôndo. We u ngu a imba isharen la kpa? (Nenge ikyumhiange i sha 11 la)

11. Bibilo i Wycliffe la yange i wase nena?

11 Ken inyom i 1382 la, i gber mgem u Bibilo i ken zwa Buter, u í va gema yilan ér Bibilo i Wycliffe la. Bibilo ne yange i doo mbadondon Wycliffe je ngôôr ga. Yange sar mbadondon Wycliffe u pasen ior mba sha kwarkyaa ga mkaanem ma Aôndo sha gbenda u a kôr ve ken ishima yô, nahan ve zenden angahar sha agar agar, ve pasen ior kwaghaôndo ken tar u Ingila cii. Ashighe kpishi, vea kohol or yô, ve ôr nan Bibilo i Wycliffe ne, shi ve na nan kôpi u Bibilo u ve nger sha uwe yô. Tom ve ne na yô, ior hide shi lu a isharen ken Mkaanem ma Aôndo kpishi je.

12. Mbahemen adua yange ve er nena sha kwagh u tom u Wycliffe man mbadondon un lu eren laa?

12 Mbahemen adua er nena sha kwagh nee? Yange ve kôr Wycliffe ihyom kua Bibilo na man mbadondon un cii. Mbahemenev mban tôv mbadondon Wycliffe a ican. Ukôpi mba Bibilo i Wycliffe mba yange vea nenge a mi cii ve nande kera. Shighe u Wycliffe va kpe kera la kpa, ve yôô ér ngu or u tesen atesen a aiegh. Er lu kwagh u a fatyô u tsahan or u nan kera lu uma ga nahan kpa, mbahemen adua mban na zwa i za time i dugh akuhwe a Wycliffe i nande, i gema mtwem nam i haa shin ifi u Swift. Nahan cii kpa, mbahemenev mba côôci fatyô u wuan isharen i ior lu a mi ér vea ôr Mkaanem ma Aôndo shi vea kav la ga. Ken anyom uderi imôngo a yange dondo la, ior kpishi ken veghertar u Yuropa man sha ajiir agen kpaa, hii u eren tom u geman Bibilo shi samber a mi sha ci u iwasen i ishamior.

“M TESE U KWAGH U UNA LU U A INJA YÔ”

13. Se mba a vangertiôr ser nyi, man kwagh ne taver jighjigh u nan wase nena?

13 Gba u Mbakristu nyian vea hen ér tom u geman Septuajinta man Bibilo i Wycliffe man i King James Version la shin ma Bibilo igen kpaa, ka Aôndo yange na i er u, er yange na i nger Bibilo sha hiihii la nahan ga. Nahan kpa, ka sea time sha tom u geman Ubibilo mban cii, kua mbagen kpishi kpaa yô, se zua a kwagh môm tsô, ér: Mkaanem ma Yehova ma her gbem sha won, er yange tôndo zwa nahan. Kwagh ne seer taver jighjigh wou u nan ér uityendezwa mbagenev mba Yehova a er la kpa vea kure sha mi nahan vough ga he?—Yos. 23:14.

14. Mkaanem ma Aôndo ka ma na kwagh na a hemba doon se ishima nena?

14 Ka sea hide sea nenge er Bibilo i lu her anyom imôngo imôngo nahan, kwagh la a taver jighjigh u nan wase tseegh ga, kpa ngu a na Yehova a hemba doon se ishima cii. * Kpa er nan ve Yehova a ne se Mkaanem nam shi a tende zwa ér una kura ma? Ka sha ci u se doo un ishima shi a soo u tesen se kwagh u una lu se a inja yô. (Or Yesaia 48:17, 18.) Sha nahan yô, doo u se kpa Yehova una doo se ishima shi se kuran atindi na.—1 Yoh. 4:19; 5:3.

15. Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren u dondon nee?

15 Er Mkaanem ma Aôndo ma doo se ishima yô, ka keng a sar se u zuan a iwasen ker er se fetyô la cii. Kpa se er nan ve, se hemba zuan a iwasen ken Bibilo i ôron sha tseeneke wase la ciilii? Se wase mba se pasen ve kwagh la u lun a iwuese sha Bibilo nena? Mba ve ne akaaôron sha tsembe la vea har ityesen ve sha Bibilo nena? Se zua a mbamlumun sha mbampin mban ken ngeren u a dondo ne.

^ par. 4 Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “Do You Need to Learn Hebrew and Greek?” (“Doo u U Hen Zwa Heberu man Zwa Grika?”), u a lu ken Iyoukura i zwa Buter i Novemba 1, 2009 la.

^ par. 5 Anzaakaa agen kpishi ken zwa Buter, ka ken Bibilo i King James Version la ior ve zough a mi ye.

^ par. 14 Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Va Nenge sha Ashe Ou” la.