1. Wannomso ugen yange ôr nyi u tesen ér un na jighjigh a ityendezwa i mnder u shin ku laa?

 WANNOMSO ugen iti na ér Matthew, ngu a icôron uange, man angev mbu shon na yô, i pav un acin imôngo. Shighe u lu anyom ataankarahar la, un vea tsombor na ve lu nengen porogeram u sha Ityôgh ki Televishen ki Mbashiada mba Yehova^® u i duen a mi hanma uwer la. Porogeram shon za zurum u been yô, i tese vidio i icam igen sha kwagh u shighe u a va nder ior asev mba ve kpe la shin ku se hide se lu vea ve imôngo la. b Mba nengen porogeram la mba been yô, Matthew kporom za kôr mbamaren nav ave, kaa ér: “Baba, Mama, ne nenge kpa? Aluer m kpe a kpe je kpa me va nder sha shighe u mnder u shin ku la. Ne fatyô u keghen mo, kwagh a za iyol ga.” U nenge er yange a saan mbamaren nav mbara iyol kpishi zum u ve fa er wan ve a ne jighjigh taveraa ér mba va nderen ior shin ku la kpa?

2-3. Doo u se henen sha ityendezwa i mnder u shin ku la sha ci u nyi?

² Se cii doo u se henen sha ityendezwa i Bibilo i er sha kwagh u mnder u shin ku la sha ashighe ashighe. (Yoh. 5:28, 29) Sha ci u nyi? Sha ci u se fa shighe u se gba icôron uange ga, shin shighe u or wase nana saa ku kpaa ga. (Orpa. 9:11; Yak. 4:13, 14) Shighe u se tagher a mbamzeyol mban yô, ishimaverenkeghen yase i sha kwagh u mnder u shin ku la ia wase se u taver ishima. (1 Tes. 4:13) Bibilo pase se wang ér Ter wase u sha la fa se tsembelee, shi se doo un ishima kpishi. (Luka 12:7) Gba u Yehova Aôndo una fa se tsembelee, sha er una va nder se shin ku kpa se lu a aeren a yange se vande lun a mi la her, shi se umbur akaa a ngise kpaa yô. Se doo Yehova ishima kpishi nahan a er kwagh u se fatyô u lun uma gbem sha won yô. Sha nahan yô, sea kpe a kpe je kpa, una va nder se shin ku!

³ Ken ngeren ne, se hii timen sha ityôkyaa i se fatyô u nan jighjigh ser mba va nderen ior shin ku yô. Se been yô, se tôv sha mkaanem ma ken Bibilo ma taver jighjigh wase, ma ma kaa ér:  “Anmgbian wou una nder,” ma ma lu itinekwagh i ngeren ne la. (Yoh. 11:23) Maa se mase henen fan er se er ve se lu a ishimaverenkeghen ser mba va nderen ior shin ku kpôô kpôô yô.

4. Cii man se na jighjigh a ityendezwa yô, saa se fa dedoo ser nyi? Tese ikyav.

⁴ Cii man se na jighjigh a ityendezwa yô, saa ka se fa dedoo ser or u nan lu tôndon zwa a vese la nan ngu a isharen kua tahav mbu nana fatyô u kuren ityendezwa la yô. De se tese ikyav. Tôô ase wer mngerem sar avenge vihi ya wou. Nahan ijende you igen va tôndo zwa a we ér ‘Me wase u hide maa iyou igen,’ man nan ôr sha mimi u nan je. Nahan u nenge wer mimi je nan soo u wasen we. Aluer nan fa tom u maan kwagh la tsema tsema, shi nan ngu a ikyav mbi maan kwagh tsembelee yô, u fa je wer mimi je nan ngu a tahav shin nana fatyô u eren kwagh u nan tende zwa la. Nahan u na jighjigh a ityendezwa i nan la. Ityendezwa i Aôndo a er a vese sha kwagh u mnder u shin ku la di ye? Mimi je sar un shi ngu a tahav mbu una fatyô u eren kwagh u a tende zwa laa?

5-6. Er nan ve se fe ser mimi je sar Yehova u va nderen mbakpenev shin kuu?

⁵ Sar Yehova u va nderen mbakpenev shin kuu? Sar un je ka u henen a hen ga. Yange na iorov imôngo nger ityendezwa na i va nderen mbakpenev shin ku la ken Bibilo. (Yes. 26:19; Hos. 13:14; Mpa. 20:11-13) Man Yehova ka una tôndo zwa u eren kwagh yô, a er kwagh la keng. (Yos. 23:14) Jighilii yô, ka Yehova toon toon u va nderen mbakpenev shin ku. Se fatyô u ôron nahan sha ci u nyi?

⁶ Hen ase sha mkaanem ma Yobu yange ôr ne. Yange fa dedoo ér aluer un kpe a kpe je kpa, a sar Yehova u hiden nengen a na uma. (Yobu 14:14, 15) Nyian kpa, kape i sar Yehova u hiden nengen a mbacivir un mba ve kpe la je la. Sar un kpishi u nderen ve ve hide ve lu uma, ve lu gbang gbang, shi i saan ve iyol. Ior ubiliôn imôngo mba yange ve zua a ian i fan Yehova ga tsô ve kpe kera la di ye? Ve kpa Aôndo wase u se doo un ishima la soo u va nderen ve shin ku. (Aer. 24:15) A soo ér ve zua a ian i yan ijende a na, nahan ve lu uma gbem sha won shin tar. (Yoh. 3:16) Kwagh ne tese wang ér, mimi je sar Yehova u va nderen mbakpenev shin ku.

7-8. Er nan ve se fe ser mimi je Yehova ngu a tahav mbu nderen mbakpenev shin kuu?

⁷ Yehova ngu a tahav mbu nderen mbakpenev shin kuu? Ngu a tahav je ka u henen a hen ga. Un ka Aôndo “U Hemban Agee Cii.” (Mpa. 1:8) Nahan ngu a tahav mbu una fatyô u hemban hanma orhyom cii, kua ku je kpaa. (1 Kor. 15:26) Ka sea fa nahan yô, se zua a agee kua ishimasurun. Nenge ase kwagh u yange er anmgbian u kwase ugen yô, iti na ér Emma Arnold. Un vea tsombor na yange ve tagher a atsan a karen jighjigh u nan ve kpishi shighe u i lu nôngon Ityav mbi Tar Cii mbi sha Uhar la. Emma yange ôr kwagh u surun wan na u kwase ishima sha ku u ior nav mba ve kpe ken afo a mbakwarev a Mbanazi la. A kaa ér: “Aluer ka u ior mba ve kpe la vea kera fatyô u hiden lun uma ga yô, tese je ér orhyom wase ku hemba Aôndo agee je la ga?” Kpa kwagh a fatyô u lun nahan ga cii. Sha kpôô yô, kwagh môm u hemban Yehova agee ngu ga. Aôndo u hemban agee cii, u a gbe uma la ngu a tahav mbu nderen mba ve kpe la ér ve hide ve lu uma.

⁸ Kwagh ugen u a ne ve se fe ser Aôndo ngu a tahav mbu hiden nderen mba ve kpe la yô, ka sha ci u kwagh hungur un mayange ga. Yer hanma ishan sha iti i i, shi mba ve kpe la cii ngu umbur hanma ve. (Yes. 40:26) Una fatyô u umbur kwagh u hanma or u una va nder nan cii vindi vindi. (Yobu 14:13; Luka 20:37, 38) Er aeren a ve man mluashe ve, man mbamhen  vev, man akaa a yange er ve ken uma ve, kua akaa a vea umbur kpaa.

9. Er nan ve u ne jighjigh a ityendezwa i Yehova a er u va nderen mbakpenev shin ku ken hemen laa?

⁹ Kwagh ne tese wang ér se fatyô u nan jighjigh a ityendezwa i Yehova a er u va nderen mbakpenev shin ku ken hemen la. Sha ci u se fa dedoo ser, sar un u eren kwagh ne, shi ngu a tahav mbu eren nahan. Shi kwagh ugen u a ne ve se ne jighjigh a ityendezwa i Aôndo a er u va nderen ior shin ku la yô, ka sha ci u Yehova vande eren kwagh nahan. Sha ayange a i ngeren Bibilo la, Yehova na mba jighjigh mbagenev tahav kua Yesu kpaa, ve nder ior shin ku. De se time sha kwagh u mnder u shin ku ugen i u i nger ken Yohane ityough 11, u a pase er Yesu yange nder or shin ku yô.

10. Ka nyi yange i er ken Betani shighe u Yesu per yande la lu za pasen kwagh laa? (Yohane 11:1-3)

¹⁰ Ôr Yohane 11:1-3. Hen ase sha kwagh u yange za hemen hen gar u Betani, shighe u inyom i 32 la zurum u been la. Yesu lu a ior mba ve ya ijende a na kangenaa yô, hen gar ne. Lu Lasaru man anmgbianev nav mba kasev uhar, Maria man Marta. (Luka 10:38-42) Kpa Lasaru va gba angev, nahan ishima nyian anmgbianev nav mba kasev mbara kpishi. Ve tindi ér i za kaa Yesu. Hen shighe ne, Yesu lu Yordan yande la. Gema mough hen Betani za per yem hen ijiir i Yesu lu la kuma zende u ayange ahar nahan. (Yoh. 10:40) Kwagh er vihi yô, Lasaru kpe sha iyange i ior mbara za nyôr ape Yesu lu la. Shin er Yesu fa er ijende na sember kpen nahan kpa, hide tsa hen ijir la kuma ayange ahar cii ve mough u yemen ken Betani ye. Nahan shighe u Yesu za nyôr ken Betani la, Lasaru kpe ayange kar anyiin. Kpa Yesu lu a awashima u eren kwagh u una wase azende a na, shi una va Aôndo a icivir yô.—Yoh. 11:4, 6, 11, 17.

11. Ka nyi se hen sha kwagh u ijende ken kwagh u Bibilo i ôr nee?

¹¹ Se hen kwagh sha kwagh u ijende ken kwagh u Bibilo i ôr ne. Shighe u Marta man Maria tindi loho hen Yesu la, ve tindi ér i za kaa un a va ken Betani ga. Ve gba kaan tsô ér i za kaa un yô, u a doo un ishima la gba angev. (Yoh. 11:3) Shighe u Lasaru kpe la, Yesu yange ma fatyô u nderen un hen ape lu la, shin er lu ica nahan kpaa. Kpa Yesu soo ér una za ken Betani una za lu vea azende a na, Maria man Marta. U ngu a ijende i aluer kwagh tser u man u pine nan iwasen ga kpa nana wase u yôô? Aluer u ngu a imba ijende la yô, u fatyô u suur sha nan wer nana wase u sha shighe u “ayange a ican.” (Anz. 17:17) Se lu nen imba ijende la, er Yesu nahan. Shi de se nenge kwagh ugen u yange er ken kwagh u za hemen ne yô.

12. Yesu yange tôndo zwa a Marta ér nyi, man lu u una fatyô u nan jighjigh a ityendezwa la sha ci u nyi? (Yohane 11:23-26)

¹² Ôr Yohane 11:23-26. Tsô Marta ungwa ér Yesu zurum a Betani, maa a kar fese a za kohol un sha gbenda, a kaa a na ér: “Tere, yange wea lu heen yô, anmgbian wam ma a kpe ga.” (Yoh. 11:21) Yesu yange ma fatyô u been Lasaru angev, kpa Yesu soo ér una er kwagh u kpilighyol, a tôndo zwa ér: “Anmgbian wou una nder.” Shi ôr Marta kwagh ugen u una wase un  u seer nan jighjigh a ityendezwa na ne yô, a kaa ér: “Mo m ngu mnder u shin ku man uma.” Aôndo na un tahav mbu nderen mbakpenev shin ku. Cii man shighe ne yô, Yesu vande nderen gumkwase ugen u kpe ica lu a gba ga yô, shin ku. Shi nder gumor ugen kpaa, man ikyav tese ér lu sha iyange i gumor shon kpe la je nder un ye. (Luka 7:11-15; 8:49-55) Kpa, una fatyô u nderen or u nan kpe ayange a kar anyiin shi nan hii u hôôn yôô?

13. Yohane 11:32-35 kaa ér Yesu yange nenge Maria kua mbagenev lu vaan nahan, er nena? (Shi nenge foto kpaa.)

¹³ Ôr Yohane 11:32-35. Ta ase ashe nenge a kwagh ugen u yange er ne ken ishima you. Maria, anmgbian u Lasaru u kwase ugen la due za kohol Yesu ape lu la, maa kimbir ôron Yesu kwagh u anmgbian na Marta vande ôron la, a kaa ér: “Tere yange wea lu heen yô, anmgbian wam ma a kpe ga.” Un kua mbagenev mba ve lu a na imôngo la cii ve ure kpishi. Er Yesu nenge shi ungwa ve lu vaan yô, sôô un ken ishima kpishi. Yange mhôônom kôr un a azende a na, nahan a haa mliam ashe. Yesu kav er or wou ka nana kpe i nyoon we kpishi yô. Nahan tese ér mimi je, yange sar un u karen a kwagh u na ve lu vaan la kera!

14. Kwagh u Yesu nenge Maria lu vaan ve er la tese se nyi sha kwagh u Yehova?

¹⁴ Kwagh u Yesu nenge Maria lu vaan ve er la, tese se er Yehova a lu Aôndo u zungwen mhôônom yô. Er nan ve se ôr nahana? Er i pase ken ngeren u yange se hen kasua u a kar la nahan, Yesu bee Ter na vindi vindi sha gbenda u a henen kwagh shi a nengen ior la. (Yoh. 12:45) Yesu yange vaa sha ci u kunya kôr un kpishi a azende a na a a lu zungwen ku u anmgbian ve la. Nahan se fa je ser Yehova kpa ka una nenge sea zungwe je sea vaan nahan, kape kunya ka u kôr un a vese kpishi je la. (Ps. 56:8) Ka keng kwagh ne una na u soo u seer kporom hen Aôndo wase u a zungwen mhôônom la.

15. Yohane 11:41-44 kaa ér ka nyi yange za hemen hen war u Lasaru? (Shi nenge foto kpaa.)

¹⁵ Ôr Yohane 11:41-44. Tsô Yesu va sôôn hen ape i ii Lasaru la maa, kaa ér i bugh iwen i i cir sha war na la kera. Kpa Marta venda, kaa ér una hii u human. Yesu gema kaa a na ér: “M vande ôron we je mer aluer u na jighjigh yô, u nenge a mhembe u Aôndo gaa?” (Yoh. 11:39, 40) Yesu maa kende ashe sha er msen ken  igbar. Yange soo ér icivir i lu i Yehova sha kwagh u un sôôn eren la. Yesu maa kende kaa ér: “Lasaru, due ken won!” Maa Lasaru due ken war la! Kwagh u Yesu er ne lu kwagh u mbagenev hen ér a fatyô u eren ga yô.

16. Kwagh u i ôr ken Yohane ityough 11 la wase se u seer nan jighjigh a ityendezwa i mnder u shin ku la nena?

¹⁶ Kwagh u i nger ken Yohane ityough 11 la wase se u seer nan jighjigh ser mba va nderen ior shin ku. A wase se nena? Umbur ityendezwa i Yesu er a Marta la, a kaa ér: “Anmgbian wou una nder.” (Yoh. 11:23) Yesu ngu a isharen kua tahav mbu eren kwagh u a tende zwa ne vough er Ter na nahan. Mliam ma vaa la tese er i sar un kpishi u va karen a ku kera, kua mliam ma ku u ne ior ve lu vaan la yô. Yesu shi tese shighe u Lasaru due ken war la, er un lu a tahav mbu nderen mbakpenev shin ku yô. Shi hen sha kwagh u Yesu yange umbur Marta la kpaa, a kaa ér: “M vande ôron we je mer aluer u na jighjigh yô, u nenge a mhembe u Aôndo gaa?” (Yoh. 11:40) Se mba a ityôkyaa injaa i nan jighjigh ser, Aôndo una va nder mbakpenev shin ku er a tende zwa nahan vough. Nahan kpa, se er nan ve se seer nan jighjigh ser mba va nderen ior shin ku kpôô kpôô?

17. Shighe u se lu ôron kwagh u ior mba yange i nder ve shin ku la ken Bibilo yô, ka nyi i gbe u se umburu?

¹⁷ Ôr akaa a Bibilo i ôr sha kwagh u ior mba yange i nder ve shin ku la, shi hen sha mi. Bibilo ôr kwagh u iorov anigheni mba yange i nder ve shin ku ve hide ve lu uma shin tar yô. c Hanma ve yô, time sha akaa a Bibilo i ôr sha kwagh u nan la zulee. Shighe u u lu eren nahan yô, umbur wer ior mbara cii lu uumace er se nahan. Lu nomso man kasev man mbayev. Ver ishima sha akaa a u fatyô u henen ker yô. Shi nenge er hanma mnder u shin ku yô, a tese ér sar Aôndo kpishi u va nderen ior shin ku, shi ngu a tahav mbu eren nahan kpaa yô. U hemban cii yô, hen sha mnder u shin ku u Yesu la.  Ken ior mba yange i nder ve shin ku cii, ka mnder u shin ku u Yesu la a hembe lun kwagh u vesen ye. Umbur wer yange ior uderi imôngo nenge a Yesu sha ashe ve, zum u i nder un shin ku kera yô. Ka nahan se lu a jighjigh u nan taveraa ser, mba va nderen ior shin ku ye.—1 Kor. 15:3-6, 20-22.

18. U er nan ve atsam a a ter kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la aa hemba wasen we? (Shi nenge ngeren u shin kpe la kpaa.)

¹⁸ Waan “atsam a civir Aôndo” a a ter kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la. d (Ef. 5:19) Atsam ne ka a na yô, se nenge ser mba va nderen ior shin ku kpôô kpôô, shi se seer nan jighjigh a ityendezwa i doon kpishi ne. Ungwan a, shi henen a sha er u fatyô u wan a tsembelee yô. Shi shighe u ne lu eren mcivir u hen tsombor yô, time nen sha kwagh u asember a atsam ne a lu ôron yô. Kôr asember a hanma icam ken ityou, shi henen sha mi zulee, sha er aa kôr u ken ishima, shi u seer lun a jighjigh u nan yô. Nahan aluer u tagher a zayol u una fatyô u wuan we, shin or wou nan saa ku je kpa, jijingi u Yehova una wase u u umbur atsam ne, nahan aa sur u ishima, shi aa na u agee.

19. Ka akaa a nyi nahan se fatyô u tan ashe nengen a mi sha kwagh u mnder u shin kuu? (Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Ka Nyi Akaa Nahan U Va Pine Ve?” la.)

¹⁹ Ta ashe ken ishima nenge er a va lu u ken paradiso yô. Yehova gba se sha gbenda u se fatyô u tan ashe nengen mlu wase ken hemen yô. Nahan ka se ta ashe se nenge er a va lu se ken tar u he la yô. Anmgbian u kwase ugen kaa ér: “Ka m tôô shighe kpishi m hen sha kwagh u tar u he er me va lu ker ve a lum la, je yô i lum er m ngu ungwan ihyuma i ufaluwa ken Paradiso nahan.” Ta ase ashe ken ishima you nenge er u va zua vea nomso man kasev mba sha ayange a i ngeren Bibilo mbara yô. Ka an ken a ve u lu veren ashe u va nengen a nanaa? Ka nyi akaa nahan u va pine ve? Shi hen er u va hide u lu vea ior ou mba ve kpe kera la yô. Hen sha akaa a u hii ôron a ve yô, shi ta ashe nenge er u va kuve ve, man er a saan we iyol u nengen a ve yô.

20. Ka nyi se soo ser se za hemen u erene?

²⁰ Se wuese Yehova kpishi sha kwagh u ityendezwa na i va nderen ior shin ku la. Se na jighjigh ser ityendezwa na ne ia kure sha mi, sha ci u sar Yehova kpishi u va nderen ior shin ku, shi ngu a tahav mbu eren nahan. Sha nahan yô, se za nen hemen u seer nan jighjigh a ityendezwa i injaa ne. Aluer se mba eren nahan yô, se hemba kporom hen a Aôndo wase cii, un u a tende zwa a hanma wase ér, ‘Ior ou vea nder’ la.