1. Ka akaa a nyi nahan ior mba Yehova ve lu tagher a mi a nan ve ishimanyiana?

IOR mba Yehova kpishi sha tar mba tagher a mbamzeyol kua atsan. U nenge a kwagh ne ken tiônnongo wouwe? Mbakristu mbagen mba yan ican a kwaghnyoon gayô mba zungwen ku u or ve. Mbagen di ve ure sha ci u or u hen tsombor ve shin ijende ve i kôôsôô de u civir Yehova. Mbagen mba yan ican sha ci u ma aahe u a er hen ijiir ve yô. Anmgbianev mba nomso man mba kasev mban cii gba u a sur ve asema. Nahan se wase ve nena?

2. Er nan yange i gba u a sur apostoli Paulu ishima ashighe agene?

² Apostoli Paulu yange war ku acin imôngo. (2 Kor. 11:23-28) Shi lu wan ishima a “asaa ken iyol” na, man alaghga asaa ne lu angev mbu mbu lu zan un iyol yô. (2 Kor. 12:7) Shighe u Dema u lu eren tom vea na imôngo la undu un sha ‘ci u [Dema] soo tar u hegen ne’ yum la kpa, iyol kpe Paulu kpishi. (2 Tim. 4:10) Paulu yange lu Orkristu u tseen ishima u lu a ishimaveren i yemen sha yô, heela tseegh ga, wasen ior a iyoltangen shio. Nahan kpa ashighe agen iyol i kpe un.—Rom. 9:1, 2.

3. Lu unô ve sur Paulu ishima shi ve na un iwasene?

³ Paulu yange zuan a msurshima kua iwasen i kwagh gba un a mi la. Yange a zua a mi nena? Yehova yange a na Paulu agee sha ikyev i icighan jijingi. (2 Kor. 4:7; Fil. 4:13) Shi yange a sur un ishima sha ikyev i Mbakristu mbagen. Paulu ôr kwagh u mba ve eren tom a na imôngo la a kaa ér: “Ve hingir mba nan mo msurshima.” (Kol. 4:11) A ter ati a Mbakristu mban mbagen er Aristareku man Tikiku man Marku nahan. Yange ve taver Paulu ishima shi ve wase un u wan ishima a mbamtaver. Ka aeren a nyi  nahan wase Mbakristu mba utar mban ve hingir mba surun Paulu ishima? Se dondo ikyav ve la zum u se lu nôngon ser, se sur mbagen asema shi se taver ve asema la nena?

4. Aristareku yange tese ér un ngu ijende i Paulu i mimi nena?

⁴ Aristareku lu Ormasedonia u ken gar u Tesalonika. Orkristu ne yange er akaa a tesen ér lu ijende i Paulu i mimi. Ka ijiir i Bibilo i ôr kwagh u zende u Paulu u mishen u sha utar shighe u va ken Efese la, se hii ungwan kwagh u Aristareku ye. Yange za zende ne vea Paulu imôngo, nahan ikpelaior i toron asema za kôr Aristareku. (Aer. 19:29) Mba va pasen un yô, orti ker anhua na yem sha er una yevese a war ga, kpa lu vea Paulu, mayange kende un ga. Iwer ngi kar kpuaa yô, Aristareku shi za vea Paulu ken Grika. Er mbaahendanev lu di keren gbenda u wuan Paulu her nahan kpa, Aristareku kende un ga, a lu a na her. (Aer. 20:2-4) Shighe u i va yem a Paulu uikyangen ken Roma er ken inyom i 58 la nahan kpa, Aristareku lu di a na her tsô. Yange yem gôgô zende ne a Paulu imôngo; shighe u tso za ur sha gbenda la kpa, Aristareku lu a na imôngo. (Aer. 27:1, 2, 41) Shi ikyav tese ér shighe u ve za nyôr ken Roma la kpa lu vea Paulu imôngo ken purusu anshighe kpuaa. (Kol. 4:10) Sha nahan yô, kera taver se u kaven er hii ve Paulu zua a ishimataver man msurshima hen ijende na i mimi ne la ga!

5. Sha kwagh u Anzaakaa 17:17 a er yô, se fatyô u lun ijende i mimi nena?

⁵ Se kpa se fatyô u lun ijende i mimi i anmgbianev asev er Aristareku nahan. Se er kwagh ne sha u lun a ve imôngo sha ashighe a dedoo kua sha “ayange a ican” kpaa cii. (Ôr Anzaakaa 17:17.) Alaghga zayol u anmgbian wase nan lu tagher a mi la una va bee kpa, a gba u se za hemen u surun nan ishima her. Kwase ugen u i yer iti na ér Frances * yô, yange ter na kpe kyansa, iwer ngi kar itiar yô, ngô na kpa shi kpe angev mbun. A kaa ér: “M nenge mer, mbamzeyol mba vesen ka ve na se tôô ican ken ishima shighe a lihe. M wuese azende am a mimi a a umbur ér mbamaren av kpe hegen shighe kar kpa ku ve ngu nyoon mo her la.”

6. Aluer se mba azende a mimi yô, se fatyô u eren nyi?

 ⁶ Ior mba ve lu azende a mimi ka ve de akaa agen a kar ve sha er vea wase anmgbianev vev mba nomso man mba kasev yô. Ikyav i tesen yô, anmgbian ugen iti na ér Peter. Yange i zua un a angev mbu vihin kpishi mbu mbua ngôôr wuan un ga yô. Kwase na Kathryn kaa ér: “Anmgbian ugen ken tiônnongo wase vea kwase na yange ve za vea vese sha iyouci sha iyange i i za ôr se kwagh u angev mbu Peter la. Her je maa ve tsua ér vea wase se sha er se za hemen u nôngon a mlu u taver u se nyôr ker ne yô. Shi hii iyange la je kwagh ka una gba se a ve yô, ve va keng.” Ka sea lu a azende a mimi a a wase se, se nôngo a mbamtaver asev yô, i lu kwagh u surun se ishima kpishi!

7-8. Er i tese ken Mbakolose 4:7-9 nahan, Tikiku yange tese ér un ngu or u a fatyô u nan un jighjigh nena?

⁷ Tikiku yange lu Orroma u ken vegher u Ashia la. Yange lu ijende i Paulu i mimi, shi Paulu na un jighjigh kpaa. (Aer. 20:4) Er ken inyom i 55 la nahan, Paulu lu kohol inyaregh ki tindin Mbakristu mba ken Yudia a mi, man alaghga Tikiku wase un u eren zegetom ne. (2 Kor. 8:18-20) Shighe u i va wuhe Paulu ken purusu ken Roma sha kwa u hiihii la, Paulu a tindin Tikiku ilyoho hen ior. Yange i tindi un a uwashika hen atôônanongo a ken Ashia sha u taver ve ishima.—Kol. 4:7-9.

⁸ Tikiku lu ijende i Paulu man Paulu na un jighjigh kpaa. (Titu 3:12) Lu hanma Orkristu sha ayange la cii a fatyô u nan nan jighjigh vangertiôr er Tikiku nahan ga. Shighe u i wuhe Paulu ken purusu sha kwa har er ken inyom i 65 nahan la, Paulu nger kwagh kaa ér Mbakristu mba ken Ashia kpishi lu palegh u van ikyua a na. Alaghga lu sha ci u ve lu cian mbaahendanev. (2 Tim. 1:15) Kpa Tikiku yô kwagh na lu nahan ga, Paulu yange na un jighjigh kpishi, nahan na un tom ugen kpaa. (2 Tim. 4:12) Mimi je yange doo Paulu kpishi u lun a ijende i injaa er Tikiku nahan.

9. Se dondo ikyav i Tikiku la nena?

⁹ Se fatyô u dondon ikyav i Tikiku la sha u lun ijende i or a fatyô u nan se jighjigh yô. Ikyav i tesen yô, se mba tôndon zwa a anmgbianev asev ser se wase ve tsô ga, kpa ka se er akaa sha u wasen ve jighilii. (Mat. 5:37;  Luka 16:10) Shighe u kwagh a gbe or a iwasen man nan fe dedoo ér se wase nan keng a bunde ga yô, ishima ka i gba nan shimi. Anmgbian u kwase ugen ôr ityôkyaa i i ne ve kwagh ngu a lu nahan yô. A kaa ér: “Ishima kera ze u iyol ga, shi u henen a hen wer shin or u nan kaa ér nana va wase u la nana va sha shighe je-o, ga.”

10. Er i ôr ken Anzaakaa 18:24 nahan, ka han mba ve tagher a ma zayol shin kwagh a er ve u van ve ahenge la vea zua a msurshima?

¹⁰ Ashighe kpishi mba ve lu nôngon a zayol la ka vea ôr ijende ve er i lu ve ken ishima yô, kwagh la a na ishima i gba ve shimi. (Ôr Anzaakaa 18:24.) Anmgbian ugen iti na ér Bijay. Yange i dugh wan na ken tiônnongo kera nahan kunya gba un kpishi, a kaa ér: “Yange lum pe ôron or u m ne nan jighjigh yô er i lum ken ishima yô.” Anmgbian ugen di iti na ér Carlos. Yange er kwagh u shami ga, nahan i dugh un sha iantom i lu sha mi ken tiônnongo la kera. A kaa ér: “Yange gba u me ker ‘ijiir i injaa’ ape me pase er i lum ken ishima yô wang a u cian mer or a va ker ngegh ngegh a mo shio.” Carlos yange zua a ijiir i injaa la hen mbatamen, nahan ve wase un u sha zayol na la. Shi er fa ér mbatamen mban fa kwagh, shi vea ôr orgen kwagh u un lam a ve sha mi la ga yô, ishima gba un shimi.

11. Se er nan ve se lu ijende i or a fatyô u nan se jighjigh?

¹¹ Cii man se lu ijende i or a na se jighjigh shi nana fatyô u ôron se kwagh u sôngo sôngo yô, gba u se waan ishima. Shighe u nom u anmgbian u kwase ugen u i yer iti na ér Zhanna yô, undu un yem kwagh na la, Zhanna pase azende a na a kôôsôô er lu un ken ishima la, nahan ishima wa gban un shimi. A kaa ér: “Yange ve wa ishima ve kegh ato a mo shin er m zer kimbir kwagh shon nahan kpaa.” We kpa u fatyô u lun ijende i injaa aluer u ngu or u keghen ato a mbagen tsembelee yô.

12. Ka an yange nan lu Marku man yange a tese ér un kegh a kegh iyol u wasen mbagen nena?

¹² Marku yange lu oryuda u ken Yerusalem u lu Orkristu yô. Yange i fa anngô na Barnaba u lu ormishen la wuee. (Kol. 4:10) Ikyav tese ér a shi nan kpa tsombor u Marku lu a kwagh ave, nahan cii kpa, Marku ver kwagh u inyar kua akaa a iyolough hiihii ken uma na ga. Ken uma u Marku cii yange a kegh iyol u wasen ior. Yange una er akaa sha ci u ior mbagen yô, i saan un iyol. Ikyav i tesen yô, yange er tom imôngo vea apostoli Paulu kua Peteru sha aaven kposo kposo er ve lu eren ityom ve la. Man alaghga Marku lu wasen ve sha ugbayol vev. (Aer. 13:2-5; 1 Pet. 5:13) Paulu ôr kwagh u Marku ér ngu môm ken “mba eren tom a [na] imôngo sha ci u Tartor u Aôndo,” shi ngu môm ken mba ve ‘taver un ishima’ la kpaa.—Kol. 4:10, 11, ngeren u shin kpe.

13. Takerada u 2 Timoteu 4:11 tese ér Paulu yange wuese tom u Marku lu eren sha mimi la nena?

¹³ Marku yange hingir ijende i Paulu i kôôsôô. Ikyav i tesen yô, kwa u masetyô u i wuhe Paulu ken Roma er ken inyom 65 nahan la, a nger washika na u sha uhar hen Timoteu. Paulu kaa a Timoteu ken washika la ér a va ken Roma, shi una vaan yô, a vaan vea Marku. (2 Tim. 4:11) Ikyav tese wang ér Paulu yange lu a iwuese sha tom u Marku vande eren sha mimi ken ayange a karen ken ijime la, nahan soo ér Marku a va lu vea na hen shighe u ashe nyian ne. Marku yange wase Paulu sha igbenda kpishi je, alaghga vaan un a kwaghyan shin akaa a ngeren kwagh a mi. Gbenda u Marku sue Paulu shi taver un ishima ne yange ua wase Paulu u wan ishima ken ayange a mase lun uma zan zan i va kar wuan un la keng je.

14-15. Ka nyi se fatyô u henen ken Mateu 7:12 sha kwagh u nan mbagen iwasen jighilii?

¹⁴ Ôr Mateu 7:12. Shighe u se lu ken ican man  ior ve ne se iwasen yô, ka se wuese iwasen ve la kpishi je. Orgen u i yer iti na ér Ryan yô yange ter na kpe aikyôr. A kaa ér: “Shighe u ú lu ken zayol yô, akaa kpishi a u eren hanma sev je kpa, ka i lu inja er u kera fatyô u eren agen ga nahan. Man or ka nana wase u u eren akaa ne yô i doo u kpishi, ka a lu ankwagh u kiriki je kpaa.”

¹⁵ Aluer se kegh ato shi se ver ishima se nenge akaa a a lu zan hemen yô, se nôngo u fan ape se fatyô u nan iwasen yô. Ikyav i tesen yô, anmgbian u kwase ugen yange na Peter man Kathryn mba se vande ôron kwagh ve la iwasen sha er vea fatyô u zan iyouci hanma shighe u i gbe u vea za yô. Lu u Peter vea Kathryn vea kera fatyô u nahan mato ga, nahan anmgbian u kwase la lam a anmgbianev mbagen ken tiônnongo sha er vea zaan a Peter man Kathryn sha iyouci yô. Kwagh u er ne wase je he? Kathryn kaa ér: “Lu se inja er i shir se zegeuikya nahan.” Mayange de henen wer iwasen i u ne mbagen la ia sur ve ishima ga ze, aluer ngi kpuaa je kpaa.

16. Ka kwagh u vesen u nyi se hen ken Marku sha kwagh u surun mbagen ishima?

¹⁶ Orhenen Marku u lu uma sha ayange a Yesu la lu a ityom ave kpishi. Yange lu a akaa kpishi a eren ken nongo u Yehova, shi takerada u ivangeli u Marku la kpa lu un nger ye. Nahan kpa, yange a nôngo a zua a shighe u wasen Paulu, shi Paulu pinen un iwasen a ishima i gbar gbar. Kwase ugen mba yer iti na ér Angela; shighe u i wua ngô na u vesen la mbagen kegh a kegh iyol u wasen un, nahan kwagh la sur un ishima kpishi. A kaa ér: “Shighe u azende a ou a soo u wasen we sha mimi yô, ka taver we u lamen a ve ga. Ka ve kegh a kegh iyol u nan iwasen a atimbir shio.” Se fatyô u pinen ayol a ase ser, ‘I fam ér ka m kegh a kegh iyol u surun mbagen asema sha u nan ve iwasen i kwagh a gbe ve a mi la jighilii kpa?’

17. Aluer se gbidye kwar sha kwagh u i er ken 2 Mbakorinte 1:3, 4 la yô, kwagh la una mgbegha se u surun mbagen ishima nena?

¹⁷ Taver u zuan a anmgbianev mba nomso man mba kasev mba i gbe u a sur ve asema la ga. Alaghga je yô, se fatyô u eren akaa a yange mbagen er sha u surun se ishima la a or u se soo u surun nan ishima yô. Anmgbian u kwase u i yer  iti na ér Nino, u ngô na u vesen yange kpe yô kaa ér: “Yehova una fatyô u mgbeghan se u surun mbagenev asema aluer se kegh iyol ser a er tom a vese yô.” (Ôr 2 Mbakorinte 1:3, 4.) Frances u i vande ôron kwagh na la di kaa ér: “Mkaanem ma i ôr ken 2 Mbakorinte 1:4 la ka ma hunan ga. Se kpa se fatyô u surun mbagenev asema a ishimasurun i se zough a mi la.”

18. (a) Er nan ve alaghga a cier mbagen iyol u surun or ishima? (b) Se er nan ve se kôrcio u surun mbagen asema? Tese ikyav.

¹⁸ Aluer cier se iyol je kpa, gba u se ker igbenda i se fatyô u wasen mbagen yô. Ikyav i tesen yô, alaghga se fa kwagh u se za ôr shin se er sha ci u or u nan lu ken ican la ga nahan a cier se iyol. Ortamen ugen u i yer un ér Paul yô, umbur kwagh u mbagen er sha u nôngon ér vea sur un ishima shighe u ter na kpe la yô. A kaa ér: “Yange lu mbagen zange u van ape m lu la ga je mo kpa m fa. Ve lu fan kwagh u vea va ôr a mo jighilii ga. Kpa m wuese kwagh u yange ve er sha u nôngon ér vea surum ishima shi vea wasem la kpen kpen je.” Anmgbian ugen di iti na ér Tajon. Yange tar tenger hen ijiir na kpishi. A kaa ér: “Jighilii yô me fatyô u umbur hanma loho u yange ior tindim a mi hen shighe u kwagh ne er la ga, kpa m gema m umbur er yange ve tese ér kwagh wam gba ve ishima, shi ve soo u fan er m lu kpaa yô.” Aluer se mba tesen mbagen ser se wa ve ikyo yô, se kôrcio u surun ve ishima kpishi je.

19. Doo u se kange ishima u lun ‘mba nan msurshima’ sha ci u nyi?

¹⁹ Er se lu hemban mgbôghom a mkur u tar ne la, tar ua lu seer vihin a vihi shi uma kpaa una lu hemban taver a taver cii. (2 Tim. 3:13) Heela tseegh ga, mbamzeyol mba ka se nyôr ker sha ci u myen wase kua dyako u isholibo u se ye la vea na yô, kwagh a gba se a ishimasurun. Apostoli Paulu yange wa ishima, tile sha mimi zan zan ku na, man kwagh ugen u wase un yô, lu ishima i Mbakristu mbagen sur un la. Yô, se lu nen ior mba mimi er Aristareku nahan, shi se lu nen mba or a fatyô u nan se jighjigh vangertiôr yô, er Tikiku nahan, shi se keghen a kegh iyol u wasen shin eren akaa sha ci u mbagen er Marku nahan. Aluer se er nahan yô, se fatyô u wasen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev u zan hemen u tilen dông civir Yehova sha mimi.—1 Tes. 3:2, 3.