1. Se fatyô u lun vea Yehova imôngo nena?

KA I doo se u lun vea or u se we kwagh u nan ikyo yô. Nom vea kwase ka vea lu imôngo nahan i doo ve kpen kpen. Ka i doo agumaior u lun vea azende a ve. Shi se cii ka i saan se iyol shighe u se lu vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo yô. Nahan kpa, ka sea luun vea Aôndo wase yô, i hemba saan se iyol cii. Se fatyô u lun vea na imôngo sha u eren msen hen a na, man sha u ôron Mkaanem nam, man sha u henen sha awashima na man aeren a doon a a lu a mi la. Shighe wase u lun vea Yehova la ngu se a inja kpishi je!—Ps. 139:17.

2. Ka mtaver u nyi se lu a mini?

² Shin er ka i doo se u eren msen shin henen Bibilo nahan kpa, ashighe agen ka i taver. Ka se lu a akaa a eren kpishi, nahan i taver se u veren shighe u civir Yehova. Ityom i se eren sha u zuan a inyaregh la, man ityom i hen tsombor, kua akaa a hange hange agen ka a tôô se shighe kpishi je yô, alaghga se nenge ser tom ngee se gande u se eren msen shin se henen Bibilo, shin se henen sha kwagh u se ôr ken Bibilo yô.

3. Ka nyi igen kpa ia fatyô u yan se shighe kpishi?

³ Kwagh ugen kpa ngu u una fatyô u yan se shighe kpa se fa ga yô. Aluer se wa ikyo ga yô, se wa ityough se lu eren akaa agen a Bibilo i yange ga, kpa a gem a lu akaa a aa na a taver se u zuan a shighe u seer kporom hen Yehova yô. Ikyav i tesen yô, hen ase se sha kwagh u anumbe. Gba u se eren anumbe shin se memen. Alaghga anumbe a se tsua la a lu a dedoo je, kpa se gema se lu vihin shighe u nengen shin eren a kpishi je yô, se kera zuan a shighe u civir Yehova ga. Gba u se umbur ser, ka  anumbe a hembe lun kwagh u vesen ga.—Anz. 25:27; 1 Tim. 4:8.

4. Ka nyi se lu timen sha mi hegene?

⁴ Ken ngeren ne, se lu timen sha atôakyaa a i gbe u se tsua kwagh u a hembe lun kwagh u vesen ken uma wase yô. Shi se time sha igbenda i se fatyô u eren kwagh a shighe wase sha inja vea Yehova la, man er aluer se mba eren nahan ve, kwagh la una wase la kpaa.

5. Aluer gumor ôr Mbaefese 5:15-17 yô, kwagh la una wase nan nena, ve nana tsua kwagh u hemban doon ken uma u nana?

⁵Tsua kwagh u hemban doo u u er a uma wou yô. Agumaior ka a henen sha kwagh u a hembe doon u vea er ken uma ve yô. Nahan kpa, alaghga atica ve kua ior mbagenev hen tsombor ve mba ve civir Yehova ga yô, vea lu tuur ve ér ve nôngo ve va za yunivasiti sha er vea va zua a tom u injaa ken tar yô. Imba makeranta la ia fatyô u yan ve shighe kpishi. Gema mbamaren vev man azende a ve a ken tiônnongo yô, aa fatyô u taver ve ishima ér ve civir Yehova a uma ve cii. Nahan ka nyi ia wase gumor u Yehova a doo nan ishima la ve, nana tsua kwagh u hemban doono? Aluer gumor ôr Mbaefese 5:15-17 shi nan hen sha mi yô, kwagh la una wase nan. (Ôr.) Aluer gumor ôr avur ne yô, alaghga nana pine iyol i nan ér: ‘Ka nyi i lu “ishima i Yehova”? Ka nyi me er ve a doo un a mô? Ka nyi me tsua ve ia wasem u eren kwagh a shighe wam sha injaa?’ Umbur wer, se mba ken “ayange a bo,” shi ica ia gba ga tsô tar u satan a lu hemen u ne ua kar kera. Nahan doo u se eren akaa ken uma wase aa a na a saan Yehova iyol yô.

6. Ka nyi Maria yange tsua, man lu kwagh u injaa sha ci u nyi?

⁶Hemba veren ishima sha akaa a a hembe lun a inja la. Ashighe agen yô, a gba u se tsua kwagh môm ken akaa ahar a se nenge ser nga a inja yô, ve se fatyô u eren kwagh a shighe wase sha inja ye. Se fatyô u nengen a mimi u kwagh ne ken kwagh u yange er shighe u Yesu za Maria man Marta inya la. Yange saan Marta iyol kpishi u ngohol Yesu hen ya na je yô, wa u yôron iyue yôugh yôugh. Kpa anmgbian na u kwase Maria gema tôô ian la tema ikyua a Ter lu ungwan akaa a lu tesen la. Shin er kwagh u Marta lu eren la kwagh u injaa nahan kpa, Yesu kaa ér Maria “tsua kwagh u hemban doon cii.” (Luka 10:38-42, ngeren u shin kpe.) Alaghga yange shighe a karen yô, Maria una hungur a kwaghyan u yange i er sha iyange shon la. Kpa se na jighjigh ser kwagh u yange ungwa hen Yesu sha iyange shon la yô, mayange una hungur un ga. Er yange doo Maria u lun vea Yesu hen anshighe u kpuaa la nahan, kape ka sea lu vea Yehova ve i doo se je la. Se er kwagh a shighe wase u lun vea Yehova la sha inja nena?

7. Gba hange hange u se eren msen shi se henen kwagh shi se gbidyen kwar sha mi sha ci u nyi?

⁷Fa wer, u eren msen hen Yehova man u henen kwagh shi gbidyen kwar sha mi la ka igbenda i se civir Yehova yô. Ka sea eren msen hen Yehova yô, se lamen a Ter wase u sha u se doo un ishima kpishi la. (Ps. 5:7) Shighe u se lu henen Bibilo yô, ka se ‘henen kwagh hen Aôndo’ u kwaghfan na a hembe cii la. (Anz. 2:1-5) Ka sea gbidyen kwar sha akaa a se hen sha kwagh u Yehova la yô, se henen sha aeren na a doon tsung la, kua akaa a kpilighyol a a we ishima u va eren sha ci wase kua uumace jimin cii la. Ka gbenda u u hembe doo u eren kwagh a shighe wase sha inja je ne. Kpa ka nyi ia wase se u eren kwagh ne?

8. Ka nyi se fatyô u henen sha gbenda u Yesu er kwagh a shighe na ken taaikyôngo laa?

 ⁸Aluer gba sha mi yô, ker ijiir i i huan yô. Nenge ikyav sha kwagh u Yesu er yô. Cii man Yesu hii tom na u pasen kwagh shin tar la yô, yange za tsa ken taaikyôngo ayange 40. (Luka 4:1, 2) Yange huan hen ijiir la kpishi, nahan Yesu fatyô u eren msen hen Yehova shi henen sha kwagh u Ter na a soo ér una er yô. Kwagh ne yange wase Yesu u wan iyol keghen a kegh u va yan atsan a yange lu u ica ia gba ga tsô una tagher a mi la. U fatyô u dondon ikyav i Yesu la nena? Aluer ne mba kpishi hen ya wen yô, alaghga ashighe agen a taver we kpishi u zuan a ijiir i huan. Shighe u kwagh a lu nahan yô, u fatyô u duen za keren ijiir i i huan yô. Ka kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer iti na ér Julie, ka una soo u lun vea Yehova sha u eren msen ve, a er je la. Un vea nom na mba ken anyou u cuku ken tar u France, nahan ka i taver u a lu ken iyou tswen a kwagh u danen un shio. A kaa ér: “Nahan hanma iyange ka m due m za zende hen ijiir i memen. Ka mea yem her yô, m lu tswen a kwagh u danen mo shio, nahan m hemba lamen a Yehova sha ishima yam.”

9. Shin er Yesu lu a akaa a eren kpishi nahan kpa, yange tese ér u lun vea Yehova la ka un kwagh u vesen nena?

⁹ Yesu yange lu a akaa a eren ken uma na kpishi. Shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la, yange ikpelaior i dondo un ijime hanma ijiir i a ze cii, man ve cii ve soo ér a tôô shighe a nenge sha mbamzeyol vev. Kwagen la ‘ior mba hen gar ugen la cii due va kohol sha hunda’ ér vea nenge a na. Nahan kpa, Yesu yange a nôngo a zua a ian i eren msen hen Yehova hanma shighe cii. Kwagen la, nder pepe pepe yem hen ijiir i or môm lu her ga, ape una za lu vea Ter na ve uhar tseegh yô.—Mar. 1:32-35.

10-11. Mateu 26:40, 41 kaa ér Yesu yange ôr a mbahenen nav ken sule u Gesemane ér ve er nyi kwagh i vesene, kpa lu nyi i za hemene?

¹⁰ Hen tugh mbu lu u kpernan a wua Yesu shighe u tom na u pasen kwagh kure la, Yesu shi ker ijiir i huan, ape una za hen sha kwagh u Ter na shi una er msen yô. A za zua a ijiir ken sule u Gesemane. (Mat. 26:36) Hen shighe ne, Yesu ôr mbaapostoli nav kwagh u vesen ugen sha kwagh u msen.

¹¹ Nenge ase kwagh u yange za hemen yô. Shighe u ve za nyôr hen sule u Gesemane la lu tugh, man adooga lu ken atôutu je. Yesu kaa a mbaapostoli nav ér, “kuran nen,” maa a kar a yem u za eren msen. (Mat. 26:37-39) Za ngur eren msen yô, mbaapostoli mbara yav gba mnyam. Za ve va nengen er ve lu yaven yô, a taver ve ishima ér, “Kuran nen shi eren nen msen hanma shighe.” (Ôr Mateu 26:40, 41.) Yesu yange kav er i vôr ve iyol kpishi yô. Tsô mhôônom kôr Yesu a ve, maa a kaa ér ‘iyol vôr.’ Yesu hide yem u za eren msen nahan  kuma kwa har, man hanma kwa yô, hide va kohol mbahenen nav lu eren msen ga, ve lu yaven a yav.—Mat. 26:42-45.

12. Shighe u i tume se iyol shin se vôr je se lu fantyô u eren msen ga yô, se er nena?

¹²Tsua shighe u vough. Alaghga ashighe agen a tume se iyol shin se vôr je, se fatyô u eren msen ga. Aluer kwagh ne er u yô, fa wer ka we tseegh ga. Ior kpishi kwagh la eren ve. Nahan u er nena? Ior kpishi mba ka ve er msen hen Yehova tugh shighe u i kuma ve u yaven la nenge ér doo u vea eren msen cii shighe u yaven la ye, sha ci u shighe la ka i lu a tume ve iyol kpishi ga. Mbagenev nenge ér ka vea tema sha shin vea gure anu inya vea eren msen yô, ve hemba eren msen tsembelee. Nahan kpa, aluer ishima nyian we gande, shin ishima vihi u je u ngu fantyô u eren msen ga ye? Pase Yehova er i lu u ken ishima la jighilii. Lu a jighjigh u nan wer, Ter wase u a zungwen mhôônom la una fa er i lu u ken ishima la cica cii.—Ps. 139:4.

13. Shighe u se lu henen kwagh shin se ze mkombo yô, hanseeti shin ma anagh ugen una fatyô u danen se nena?

¹³De lumun wer ma kwagh a dan u shighe u u lu henen kwagh ga. Ka msen u eren tseegh a wasen se u seer lun vea Yehova kôôsôô ga. Ka sea henen Mkaanem ma Aôndo shi sea zaan mbamkombo mba tiônnongo yô, kwagh la kpa a wase se u seer lun vea Yehova kangenaa. Kwagh ugen kpa ngu u u er ve a wase u u eren kwagh a shighe wou u henen kwagh shi zan mbamkombo la sha inja yôô? Pine iyol you wer, ‘Ka mea za mkombo, shin mea nôngon mer me hen kwagh nahan, ka nyi ka i danem ve m kera ver ishima ga?’ Adooga ior ka ve yilan we shin ve tindin we a ilyoho sha hanseeti shin ma anagh wouwee? Nyian ne, ior ubiliôn imôngo mba a mbaanagh mba injaa mban. Mbatôvon sha akaa mbagenev kaa ér, aluer se mba eren kwagh man se ver hanseeti wase her ikyua tseegh kpa, una fatyô u danen se. Profesôr ugen u a tôvon sha gbenda u uumace ve henen kwagh yô kaa ér: “Ka u ver ishima sha kwagh u u lu eren la ga, kpa ishima you ka i lu sha kwagh ugen.” Cii man mkohol a hii yô, ka i kaa a vese je ér se tule imo i uhanseeti asev, sha er vea za mbagenev ato ga yô. Nahan shighe u se lu henen kwagh sha tseeneke wase di ye? Se fatyô u tulen hanseeti shin ma anagh wase imo sha er una dan se ga, shin una na se tôndo shighe u se soo u lun vea Yehova la se undu ga kpa?

14. Mbafilipi 4:6, 7 tese ér Yehova una wase se u veren ishima nena?

 ¹⁴Sôn Yehova a wase u u ver ishima. Shighe u u va nenge wer ishima you yem sha akaa agen zum u u lu henen kwagh shin u lu ken mkombo yô, er msen wer Yehova a wase u. Shighe u ishima i lu zan we iyol shin ishima i lu nyian we sha kwagh yô, a taver we u dughun kwagh la ken ishima you kera hiden veren ishima sha Mkaanem ma Aôndo. Man gba hange hange u u ver ishima sha Mkaanem ma Aôndo. Sha nahan yô, er msen Aôndo a na u bem u una kura ishima you tseegh ga, kpa una kura “mbamhen” ou kpaa yô.—Ôr Mbafilipi 4:6, 7.

15. Aluer se mba lun vea Yehova imôngo yô, kwagh la una wase se nena?

¹⁵ Aluer u ngu tôôn shighe lamen a Yehova shi keghen ato a na shi henen sha kwagh na yô, kwagh la una wase u kpishi. Sha ci u nyi? Sha ci u hiihii yô, u hemba tsuan akaa a injaa. Bibilo kaa a vese ér, “zende a mbafankwagh imôngo, nahan we kpaa ú hingir orfankwagh.” (Anz. 13:20) Nahan aluer u ngu lun vea Yehova, un u kwaghfan cii a due hen a na la yô, u hingir orfankwagh. Nahan u hemba fan u eren kwagh sha ishima na, shi u fa er u er ve u palegh u tsuan kwagh u vihin un yô.

16. Aluer se mba lun vea Yehova imôngo yô, se hemba fan u tesen ior nena?

¹⁶ Kwagh u sha uhar yô, u hemba fa u tesen ior. Ka sea henen Bibilo a or yô, se hemba soon ser se wase nan nana kporom hen Yehova. Aluer se mba eren msen hen Yehova shi henen kwagh na yô, una lu doon se ishima seer a seer. Nahan se hemba tesen or u se henen Bibilo a nan la sha gbenda u Yehova una doo nan ishima yô. Yesu yange ver se ikyav sha kwagh ne. Yange pase or u Ter na a lu la sha gbenda u tesen ér Ter na doo un ishima kpishi, nahan kwagh la na yô, mbadondon un kpa Yehova doo ve ishima.—Yoh. 17:25, 26.

17. Msen u eren man kwaghhenen vea wase se se seer nan Yehova jighjigh sha ci u nyi?

¹⁷ Kwagh u sha utar yô, jighjigh u nan wou una seer taver. Nenge ase kwagh u ka a er shighe u u sôn Aôndo wer a tese u kwagh u u er shin a sur u ishima shin a wase u yô. Hanma kwa u Yehova a ungwa msen wou, a er kwagh u u sen un la yô, ka u seer nan un jighjigh. (1 Yoh. 5:15) Ka nyi igen kpa ia wase jighjigh u nan wou una seer tavera? Ka kwaghhenen u sha tseeneke. Kera ga je kpa “ka i ungwa kwagh ve i na jighjigh a mi ye.” (Rom. 10:17) Nahan kpa, kwagh u se er ve, jighjigh u nan wase una taver yô, a gba u se er kwagh a hemba di u henen a henen mkaanem ma Aôndo tseegh tsô la. A gba u se er nyi igen kpaa?

18. Tese ikyav er i hii ve i gbe u se gbidyen kwar yô.

¹⁸ Gba u se gbidyen kwar sha akaa a se henen  la. Nenge ikyav sha kwagh u orpasalmi u a nger Pasalmi 77 la. Yange ishima za un iyol kpishi sha ci u lu nengen ér, un kua Mbaiserael mbagenev cii, Yehova kera lumun ve ga. Yange ishima za un iyol sha kwagh la kpishi je yô, una nyôr tugh kpa a fatyô u yaven ga. (Ivur 2-8) Nahan yange er nena? A kaa a Yehova ér: “Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii; me hen kwagh ken ishima sha aeren a Ou.” (Ivur 12) Orpasalmi ne yange fa akaa a Yehova vande eren sha ci u ior nav ken jime la, kpa er ishima za un iyol yô, a pine ér: ‘Hungur Aôndo u zungwen mhôônom A cir mhôônom Nam ma kôrono?’ (Ivur 9) Orpasalmi ne yange hen sha ityom i Yehova, shi umbur er tsuaa la je Yehova tese ér un ngu Aôndo u zungwen mhôônom yô. (Ivur 11) Nahan lu nyi i due kere? Orpasalmi ne mase nan jighjigh ér mayange Yehova una undu ior nav ga. (Ivur 15) We kpa aluer u hen sha kwagh u Yehova a vande eren sha ci u ior nav kua sha ci wou iyol you la yô, kape jighjigh u nan wou una seer taver je la.

19. Aluer se mba lun vea Yehova imôngo yô, ka iwasen igen i nyi se zua a mini?

¹⁹ Kwagh u sha unyiin man u hemban cii je yô, Yehova una seer doon we ishima. Saa Yehova una doo u ishima keng ve u fatyô u ungwan imo na shi u de wer akaa agen a kar u sha er u er ishima na, shi u wa ishima a atsan kpaa ye. (Mat. 22:37-39; 1 Kor. 13:4, 7; 1 Yoh. 5:3) Hemba kan a inja u yan ijende a Yehova kangenaa, a u lun a hanma kwagh u injaa ugen cii!—Ps. 63:1-8.

20. U er nan ve u fatyô u lun vea Yehova imôngo hanma shighe?

²⁰ Umbur wer, u eren msen hen Yehova man u henen kwagh shi gbidyen kwar sha mi la ka igbenda i se civir Yehova yô. Nahan shighe u u soo u lun vea Yehova yô, ker ijiir i i huan yô, er Yesu kpa yange a er nahan. Shi palegh akaa a danen we. Sôn Yehova a wase u sha er u ver ishima zum u u ze mkombo shin u lu henen kwagh sha tseeneke wou yô. Aluer u ngu eren kwagh a shighe wou sha inja hegen yô, Yehova una va na u uma u tsôron ken tar u he u a tende zwa la.—Mar. 4:24.