Kwagh u er u cier mo iyol ne gema uma wam sha ci u lu hen shighe la m hii u henen sha kwagh u Aôndo ye. Kpa cii ve m ôr ne kwagh u za hemen hen tugh mbura yô, de m ôr ne akaa agen a yange erem shighe u m lu wanye la, a na m soo u henen kwagh u Aôndo yô.

Yange i marem ken inyom i 1937 ken tar u Frans, hen geri u Guesnain ape i dughun awen a i yer ér coal la. Terem yange eren tom hen ijiir ne, nahan tesem er i gbe hange hange u me eren tom kpoghuloo yô. Shi terem yange soo iferkwagh ga, nahan m hen kwagh ne hen a na. Yange a nenge er mbatomov mba hen ijiir ne kpishi eren tom sha ajiir a cieryol man i er kwagh a ve sha inja ga yô, nahan a soo ér una wase ve. Kwagh ne na yô, terem nyôr mbamzough mba nôngon kwagh sha ci u mbatomov mban. Mbahemenev mba kwaghaôndo mba hen ijiir la yange ve eren kwagh a ior sha atseregh nahan ishima i vihi terem kpishi. Ufada mban kpishi ve lu a kwagh ave, kpa shi ve kaan a ior mba dughun awen mba ve lu atsanaior la ér ve na ve inyaregh kua kwaghyan. Ieren i ufada mban yange i ndôhôr terem ishima kpishi. Kwagh la na yô, tesem  kwaghaôndo cuku kpaa ga. Jighilii yô, yange i môm kpa se lam sha kwagh u Aôndo ga.

M gbe ganden or yô, mo kpa m hii u kôron ieren i mimi ga la ihyom. Kwagh ne kua gbenda u ior kpishi mba hen ijiir yam eren kwagh a ior mba van a va ken tar u Frans sha inja ga la. Yange m gbidyen bol vea mbayev mba ior mba van twev mban, shi mea lu vea ve nahan i doom kpen kpen. Bee kera yô, tar u ngôm lu Poland, lu Frans ga. Yange m soo mer ior mba ken akuraior kposo kposo ma ve luun ken bem shi ma i eren kwagh a ior cii kwagh môm.

Ken inyom i 1957 la, gomoti kaa ér m nyôr shoja. Lu kwagh u na ve m hingir u za lun sha iwo i ken tar u Algeria hen tugh mbu m vande teren kwagh u mbu la je la. Yange m yer Aôndo mer a wasem yô, m gema ashe maa lu Jakitoho m nenge a mi ye, kera lu ushoja mba va tan num sha a vese mba m lu henen la ga, nahan ishima gbam shimi! Nahan cii kpa, kwagh u za hemen hen tugh mbun la kua ityav mbi se lu nôngon la na yô, m hide m gba henen akaa kposo kposo sha kwagh u uma ne. Ityôkyaa i se lu uma jim yô ka nyi? Aôndo wa se ikyo kpa? Se tsa se lu ken bem gbem sha won kpa?

Shighe kar yô, m za memyol u za nengen a mbamaren av, maa m za zua a Orshiada u Yehova. Yange nam Bibilo, m hidi ken Algeria yô, m hii u ôron. M er Mpase 21:3, 4 yô, m zer henen sha mi gbem. Avur la kaa ér: “Tenti u Aôndo ngu hen atô u uumace . . . Una ese ve mliam cii sha ashe kera, ku ua kera lu ga, ijungwen kpa ia kera lu ga, mliam kpa ma a kera lu ga, shi mnyoon kpa una kera lu ga.” Mkaanem man kpiligh mo iyol. M pine iyol yam mer, ‘Kwagh a fatyô u eren nahan mimi je kpa?’ Shighe la m fa kwagh môm sha kwagh u Aôndo ga kua Bibilo cii.

Yange m den tom shoja ken inyom i 1959 yô, m za zua a Orshiada ugen, i yilan un ér François. Yange tesem akaa kpishi ken Bibilo. Ikyav i tesen yô, yange tesem ken Bibilo ér Aôndo ngu a iti, mba yer i ér Yehova. (Ps. 83:18) Shi yange pase ér Yehova una va bee a hanma iferkwagh sha tar kera, una gema tar ua hingir paradiso shi una kure ityendezwa i a er ken Mpase 21:3, 4 la.

Akaa a yange tesem la doom je zua ga, shi kôrom ken ishima kpaa. Nahan ishima i vihim a ufada mbara shi m soo u puun ve er ve lu tesen ior akaa a a lu ken Bibilo ga yô! Mhen wam la kaha a u terem la ga, nahan m soo mer me nôngo sha u i eren kwagh a ior cii sha mimi yô, man i lum ape eren kwagh ne a atimbir shio!

François man Mbashiada mba ve lu azende am a he ne wasem, m gba ishima shimi. Ve kaa a mo ér tom wase u se Mbakristu ka u ôron ior ijir ga, ka u pasen ve loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha er vea lu a ishimaverenkeghen yô. Ka tom u Yesu yange er shi ka tom u a kaa a mbadondon un ér ve er je la. (Mat. 24:14; Luka 4:43) Yange gba u me hen u lamen a ior kundu kundu man sha kwaghfan, aluer ka nyi je ve ne jighjigh a mi kpaa. Bibilo kaa ér: “Gba u ortom u Ter nana lu or u eren ayôôso ga, kpa gba u nana eren kwagh a ior cii kundu kundu”.—2 Tim. 2:24.

Yange m sôr akaa a gba u me sôr ken uma wam la, nahan m er batisema sha mkohol u ningir, ken inyom i 1959 la, m hingir Orshiada u Yehova. Yange m zua a gumkwase ugen sha mkohol u ningir shon u kwagh na doom yô, i yilan anmgbian u kwase ne  ér Angèle. Maa m hii u zan hen tiônnongo na sha ashighe ashighe. Yange se er ivaa ken inyom i 1960. Angèle ka kwase jim jim, u doon ishima, u a lu iyua injaa i Yehova a nem yô.—Anz. 19:14.

Ken anyom a a kar ne, m hen akaa a injaa kpishi hen anmgbianev mba lun a mfe man mkav. Kwagh u vesen ugen u m hen ken a ve yô, saa se hiden a iyol ijime shi se dondon kwagh u i ôr ken Anzaakaa 15:22 la ve, se fatyô u eren hanma tom u i ne se man u taver se cii ye. Ivur la kaa ér: “Sha iwasen i mbawasenmhen imôngo la, [mbaawashima] ka ve lu taveraa.”

Ken inyom i 1964 la, m hii u nengen er kwagh u i ôr ken Anzaakaa la i lu u mimi yô. Ken inyom la m hii u eren tom u sôron atôônanongo, m zaan sha atôônanongo m za taver anmgbianev asema shi m wasen ve u seer kporom ikyua a Yehova. Kpa shighe la m lu anyom 27 nahan m lu a mfe kpishi ga. Kwagh la na yô, ashighe agen m er kwagh shami ga. Kpa kwagh la a gema a tesem kwaghfan. Kpa u hemban cii yô, yange m hen akaa a injaa kpishi hen “mbawasenmhen” mba ve lu a mfe shi ve via yô.

M umbur kwagh ugen u er shighe u m hingir ortamen u sôron atôônanongo ica lu a gba ga yô. Yange m za sôr tiônnongo ugen ken Paris, m been yô, anmgbian ugen u via ken jijingi yô kaa ér un soo u lamen a mo ken hua. M kaa mer, “ka shami,” zayol ngu ga.

A pinem ér “Louis, ka unô ortwer ka nan nenge sha a ve, ka mba lun gbang gbang shin ka mbauangeva?”

M kaa mer, “ka mbauangev.”

Maa a kaa ér: “Kape i lu vough je la. Nahan kpa m nenge yô, u va heen je, u hemba ngun vea mba ve taver ken jijingi la, er ortamen u nengen sha tiônnongo nahan. Tiônnongo wase ngu a anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi mba iyol i kpe ve yô, mbagenev ka mbahev gayô, mba cie ashe. Wea tee shighe wea lu vea ve shin wea za ye iwer hen ya ve nahan, ma i doo ve kpen kpen.”

Kwaghwan u anmgbian ne la yange lu u injaa kpishi shi m wuese kwaghwan shon kpaa. Gbenda u iyôngo i Yehova doo un ishima la, kôrom ken ishima kpishi. Nahan m hide a iyol ijime, maa m hii u dondon kwaghwan la ave ave je. M wuese Yehova kpishi er se lu a anmgbianev mbara nahan yô.

Hii ken inyom i 1969 zan zan 1973 la, i tsuam ér m hemen Gbartom u Nengen sha Kwaghyan hen mkohol mba ityar ityar uhar mba i er hen Colombes,  hen geri u Paris la. Mkohol u vesen u i er ken inyom i 1973 la, yange gba u a koso iorov 60,000, ayange ataan! U ôron sha mimi yô, yange m fa er se er tom ne ga. Kwa ne kpa, kwaghwan u ken Anzaakaa 15:22 la wasem. Yange m ker kwaghwan hen mbagenev, nahan m lam a anmgbianev mba vian ken jijingi mer ve wasem. Anmgbianev mban mbagenev lu mba sôngon inyam teen, mbagenev lu mba eren ishule i ikyayue, mbagenev di lu mba yôron, mbagenev lu mbayamenakaa. Yange se zua ave imôngo nahan se fatyô u eren zegetom u taver ne.

Ken inyom i 1973 la, i lôhôm vea kwase wam ér se za er tom shin Betel u ken tar u Frans. Tom u i za hii nan mo shin Betel la kpa, lu tom u taver. Yange gba u me tindin anmgbianev asev mba ken tar u Cameroon, ken veghertar u Afrika la a ityakeda, man yange i cir tom wase ken tar la, hii ken inyom i 1970 zan zan 1993 la. Kwa ne kpa, m fa er me hii ve me er tom ne ga. Man kam er anmgbian u lu nengen sha tom wase ken tar u Frans hen shighe ne la, fa kwagh ne nahan. Nahan a taver mo ishima ér: “Gba hange hange u anmgbianev asev mba ken tar u Cameroon vea zua a kwaghyan u ken jijingi, nahan se koso nen ve!” Man lu kwagh u se er kpaa je la.

Ashighe kpishi yange m za ken ityar igen i i we ndor a tar u Cameroon la, sha er me za zua vea mbatamen mba ken tar u Cameroon yô. Anmgbianev mba ve taver ishima shi ve lu a kwaghfan kpishi ne, ve wasem u fan igbenda i me kar ve me tindin a ityakeda ken tar u Cameroon sha er anmgbianev asev mba ken tar la vea zuan a i hanma shighe yô. Yehova ver iniôngon yase ne. Kwagh er yô, ken anyom a kuman 20 nahan cii anmgbianev asev mba ken tar la lu zuan a hanma Iyoukura kua antakeda u mkombo u ken atô u kasua u yange i gberen hanma uwer, i yilan ér Our Kingdom Service la.

Hii shighe u se hii ishiôr la je, m nenge a aeren a Angèle a tesen ér a soo kwagh u Yehova. Se mba va eren ivaa kera yô, shi m gba nengen a aeren ne ken a na seer a seer. Jighilii je yô, sha iyange i se er ivese la aikighe, a kaa a mo ér, mo m er msen hen  Yehova m pase un isharen i se lu a mi ser, se er un tom sha afatyô wase cii imôngo la. Yehova yange ungwa msen la.

Angèle shi yange wasem u seer suur sha Yehova. U tesen ikyav yô, shighe u i lôhô se ér se za er tom shin Betel ken inyom i 1973 la, wa taver mo sha ci u m soo tom u sôron atôônango la dedoo. Kpa Angèle umbur mo ér se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova. Nahan gba u se er hanma kwagh u nongo na u kaa ér se er ga zee? (Heb. 13:17) Ngula nahan me nyiman me za hana? Maa se yem shin Betel. Ken ayange a se lu imôngo ne cii, kwaghfan u kwase wam kua mkav u a lu a mi, man gbenda u Yehova a doo un ishima tsung la na se mba kôôsôô ken ivese yase shi kwagh la wase se u tsuan akaa sha inja.

Er se lu been iyol ne kpa, Angèle za hemen u lun kwase u dedoo shi ngu suen mo kpaa. Ikyav i tesen yô, mo man Angèle yange se nôngo kpoghuloo sha er se seer fan zwa buter sha er se fatyô u zan imakeranta i nongo u Yehova yô. Sha ci u imakeranta ne kpishi ka ken zwa buter i eren ye. Sha nahan yô, se yem ken tiônnongo u eren mkombo ken zwa buter, shin er shighe la se hemba anyom 70 nahan kpaa. Er m lu ken Kômatii u Nengen sha Branci u tar u Frans, shi m lu a ityom ave kpishi yô, u tôôn shighe henen zwa ugen la yange lum zange ga cii. Nahan kpa mo vea Angèle se wasen ayol a ase. Hegen u se hembe anyom 80 ne kpa, ka se wa iyol sha mbamkombo mba tiônnongo ken zwa buter man zwa French. Shi ka se nôngo kpoghuloo se zaan mbamkombo kua kwaghpasen vea tiônnongo wase. Yehova ver iniôngon yase i henen zwa buter la.

Ken inyom i 2017 la, Yehova na se iveren igen i vesen. I lôhôm vea Angèle ér se za Makeranta u Anmgbianev mba ken Kômatii u Nengen sha Branci kua Kasev Vev la, hen Ijiir i Nyôron Imakeranta i Watchtower la, ken geri u Patterson, kpentar u New York.

Sha mimi yô, Yehova ka Ortesen Uhemban. (Yes. 30:20) Ka nahan ve ior nav, mbabeenyol man agumaior cii ve zough a ityesen i hemban doon man i kpiligh se iyol ga ye. (Dut. 4:5-8) M nenge yô, agumaior a a ongo imo i Yehova shi a ongo kwaghwan u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve vie ken jijingi la, ka ve tsua akaa ken uma ve sha inja, shi ve za hemen u civir Yehova sha mimi. Anzaakaa 9:9 kaa a vese je ér: “Tese orfankwagh kwagh, tsô nana seer kwaghfan; tese orperapera, tsô nana seer mhen.”

Ashighe agen ka m hide m hen sha kwagh u tugh mbu cier mo iyol mbu yange m lu sha iwo i ken tar u Algeria, er anyom 60 nahan ken ijime la. Cuku kpa m fa mer a va saan mo iyol ken hemen nahan ga. M hen akaa kpishi hen mbagenev! Mimi yô, mo vea Angèle cii, Yehova na se averen kpishi ken uma shi saan se iyol. Sha nahan yô, se kange ishima ser, se za hemen u henen kwagh hen Ter wase u sha la kua anmgbianev asev mbanomso man mbakasev mba ve lu a kwaghfan shi Yehova a doo ve ishima la.