1-2. (a) Gba u noov man kasev mba se sember eren ivese la vea suur sha Yehova sha ci u nyi? (Pasalmi 37:3, 4) (b) Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

IVESE you zurumu? Shin u sember eren ivese? Aluer ka nahan yô, ka keng u lu veren ashe je wer a saan we iyol u lun vea or u nan doo u ishima kpishi la. Nahan kpa, mbamzeyol mba ken ivese, shi ka i gba u noov man kasev mba ve sember eren ivese la vea tsua akaa a vesen, a vea er yô. Akaa a aa wase ne u fan, aluer ka u a saan ne iyol ken ivese yen anyom kpishi shin a saan ne iyol ga yô ka: gbenda u ka ne er kwagh shighe u ne tagher a mbamzeyol la, man akaa a ne tsua u eren ken ivese yen la. Aluer ne suur sha Yehova yô, ne tsua akaa a injaa, shi ivese yen ia seer doon, shi a hemba saan ne iyol. Kpa aluer ne dondo akaawan a Aôndo ga yô, ka keng ne tagher a mbamtaver mba vea va a mbamzeyol ken ivese yen, nahan a kera saan ne iyol ga yô.—Ôr Pasalmi 37:3, 4.

² Shin er ngeren ne a hembe ôron kwagh u noov man kasev mba ve sember eren ivese la nahan kpa, una time sha mbamzeyol mba noov man kasev cii vea fatyô u tagher a mi ken ivese yô. Una pase akaa a se fatyô u henen ken ikyav i nomso man kasev mba nan jighjigh mbagenev, mba Bibilo i ôr kwagh ve la yange ve ver yô. Mbajighjigh mban tese se akaa a injaa a se fatyô u eren ken uma wase sha igbenda kposo kposo, kua ken ivese kpaa yô. Shi se nenge akaa a se fatyô u henen ken noov man kasev mbagenev mba sha ayange a ase ne kpaa.

3-4. Ka mbamtaver mba nyi noov man kasev mba ve sember eren ivese la vea fatyô u tagher a mini?

³ Ior mbagenev yô, alaghga vea wa noov man kasev mba ve sember eren ivese la kwagh ér ve eren kwagh er ior kpishi ve eren nyian nahan. U tesen ikyav yô, mbamaren vev shin ior vev mbagenev vea zer ôron a ve ér ve mar ônov faa. Shin azende a ve a sôngo sôngo kua ior vev mba hen tsombor vea kaa a ve ér ve yam ya shi ve yam ikyav kpishi ve haa ker, nahan ijiir ve i kundu iyol.

⁴ Aluer nom la vea kwase u nan ve wa ikyo ga yô, vea tsua akaa a aa na vea nyôr ken anzô kpishi yô. Nahan a gba u vea kera kurun tom fele ga sha er vea nôngo a kimbi anzô shon yô. Tom ve la maa ua gba yan ve shighe u henen Bibilo sha tseeneke ve, man shighe u eren mcivir u hen tsombor, man shighe u duen kwaghpasen. Shi vea lu bunden mbamkombo je kpaa, sha ci u a gba u vea seer shighe ve u tom sha er a seer ve inyaregh, shin a de ve tom ga yô. Kwagh ne una na yô, vea kera fatyô u eren akaa a ma ve lu eren sha ci u Yehova ve, ma i saan ve iyol la ga.

5. Ka nyi u hen ken kwagh u yange er Klaus vea kwase na Marisa laa?

⁵ Aluer se hemba veren ishima u lun a akaa kpishi yô, a saan se iyol ga, er ior mbagenev kpishi nahan. Hen ase sha kwagh u orgen u i yer un ér Klaus, vea kwase na Marisa ve hen ken kwagh ne yô. * Yange mba eren ivese yô, ve hii u eren tom hanma shighe, sha er vea lu a inyaregh kua akaa agen kpishi yô. Nahan kpa, saan ve ken ishima ga. Klaus kaa ér: “Yange se lu a akaa a iyolough kpishi je yô, se fa kwagh u se er a aka agen ga. Kpa se gema se tsua kwagh u se er sha ci u Yehova ga. Jighilii yô, yange se fa kwagh u se lu sha mi ga, shi se lu memen ga.” Alaghga ne kpa ne nenge er ne lu a akaa kpishi, kpa i saan ne iyol ken ivese yen ga yô. Aluer ka nahan yô, i de ze ne iyol ga. Aluer ne time sha ikyav i dedoo i mbagenev yô, kwagh la una wase ne u fan akaa a i gbe u ne nyôôso ken ivese yen la. Hiihii yô, de se time sha kwagh u noov vea fatyô u henen ken ikyav i Tor Yehoshafati yange ver la yô.

6. Yehoshafati yange nyôr ken zayol u vesen nahan, dondo kwaghwan u ken Anzaakaa 3:5, 6 la nena?

⁶ Ne noov, ashighe agen ka i lu ne er ityom yen gande ne agee ken inya yôô? Aluer ka nahan yô, u fatyô u henen kwagh ken ikyav i Yehoshafati. Er Yehoshafati lu tor yô, tom u kuran tar u Yuda cii lu sha ikyev na! Yange er nan ve fatyô u eren zege tom laa? Yehoshafati yange er kwagh u fatyô la cii sha er una kura ior mba ve lu sha ikyev na la yô. Yange maa agar a Yuda ugil, shi kohol shoja na hemba iorov 1,160,000. (2 Kron. 17:12-19) Shighe karen yô, Yehoshafati nyôr ken zayol u vesen ugen. Shoja i Mbaamon mough kohol shoja i Mbamoabi kua ior mba ken tar u iwoogh u Seir, ve lu van u va tan num sha Yehoshafati kua tsombor na man ior mba lu  hemen ve la cii. (2 Kron. 20:1, 2) Nahan Yehoshafati er nena? Yehoshafati er msen hen Yehova kaa ér a wase un shi a na un agee. Yange dondo kwaghwan u injaa u ken Anzaakaa 3:5, 6 la. (Ôr.) Msen u Yehoshafati er a iyolhiden ijime, u i nger ken 2 Kroniku 20:5-12 la pase er yange suur sha Ter na u sha, u doo un ishima la a akperan a tan shio yô. Yehoshafati er msen la nahan, Yehova er nena?

7. Yehoshafati yange er msen hen Yehova nahan, Yehova er nena?

⁷ Yehova yange tindi Orlevi ugen, iti na ér Yahashiel, za ôr Yehoshafati loho na. Yehova kaa ér: “Wa nen ago iyol, tile nen ving, tsô né nenge myem u TER Una yima ne” yô. (2 Kron. 20:13-17) Jighilii yô, kape i nôngon ityav la ga! Nahan kpa, kwaghwan la due lu hen orumace ga; lu hen Yehova. Er Yehoshafati suur sha Yehova a ishima na cii yô, er kwagh u i ôr un la. Nahan un vea ior nav mba gbe zan u za nôngon ityav a mbaihyomov mbara yô, lu ushoja mba fan ityav tsema tsema mbara ver ve sha hemen ga, kpa gema ver mbawan atsam mba ve lu a ikyav mbi uityaav ga yô, lu zan ushoja nav ken hemen. Yehova yange er kwagh u tôndo zwa a Yehoshafati ér una er la; Yehova hemba shoja i mbaihyomov mbara ityav.—2 Kron. 20:18-23.

8. Ka nyi noov vea fatyô u henen ken ikyav i Yehoshafati laa?

⁸ Wea lu nom yô, u fatyô u henen kwagh ken ikyav i Yehoshafati la. Er tom u nengen sha tsombor la u lu sha ikyev you yô, ka u er tom kpoghuloo sha er u kura tsombor wou shi u wase u kpaa yô. Shighe u u nyer ken zayol yô, alaghga u nenge wer u fatyô u sôron zayol shon iyol you. Nahan kpa, mayange de suur sha tahav ou ga. Kpa er msen hen Yehova ken iuv, wer a wase u. Heela tseegh ga, er msen sha gbashima vea kwase wou imôngo. Ker u fan kwagh u Yehova a soo ér we u er la sha u henen Bibilo kua ityakeda i pasen Bibilo i nongo u Yehova u ne se la, nahan dondo kwaghwan u u zua a mi ker la. Alaghga mbagenev vea lumun a akaa a u tsua u eren sha kwaghwan u Bibilo la ga, je yô vea kaa ér we u bume. Alaghga vea kaa ér, aluer u ngu a inyaregh yô, u hemba eren akaa a van tsombor wou a mkpeyol. Kpa umbur kwagh u Yehoshafati la. Yange suur sha Yehova, shi tese nahan sha ieren na. Yehova yange undu or u var a na ne ga, nahan we kpa una undu u ga. (Ps. 37:28; Heb. 13:5) Ka nyi igen kpa noov man kasev vea er sha er a saan ve iyol u lun imôngo?

9. Ka nyi se fatyô u ôron sha kwagh u profeti Yesaia vea kwase naa?

⁹ Profeti Yesaia vea kwase na yange ve har uma cii sha u civir Yehova. Yesaia lu profeti, shi kwase na kpa alaghga tsô yange eren ityom i profeti igen, sha ci u i yila un ér “profeti u kwase.” (Yes. 8:1-4) Ikyav tese ér Yesaia vea kwase na cii, u civir Yehova la hemba lun ve kwagh u vesen a akaa a gen cii. Kwagh la ka ikyav i dedoo sha ci u noov man kasev nyian kpen kpen!

10. Aluer nom vea kwase mba teman imôngo timen sha akaaôron a profeti a ken Bibilo yô, kwagh la una wase ve nena?

¹⁰ Noov man kasev nyian vea fatyô u dondon ikyav i Yesaia man i kwase na la sha u eren kwagh u ve fetyô la cii sha ci u Yehova. Vea fatyô u tesen ér ve hemba suur sha Yehova cii, sha u teman imôngo timen sha akaaôron a profeti shi nengen er a kuren sha mi hanma shighe yô. * (Titu 1:2) Vea fatyô u henen sha akaa a vea er ve, a kure akaaôron a profeti agen yô. Ikyav i tesen yô, vea fatyô u  eren kwagh u kuren kwaghôron u profeti u Yesu ôr ér a pase loho u dedoo u Tartor a tser tar cii man mkurtar una va la. (Mat. 24:14) Aluer nom vea kwase ve nenge wang er ma kwaghôron u profeti u ken Bibilo a lu kuren sha mi yô, ishima ia hemba taver ve u eren kwagh u ve fetyô la cii sha ci u Yehova.

11. Ka nyi Akwila vea kwase na Prisila yange ve fatyô u erene, man lu shi ci u nyi?

¹¹ Noov man kasev mba ve sember eren ivese la vea fatyô u henen kwagh ken ikyav i Prisila vea nom na Akwila, Mbayuda mba ve lu hen gar u Roma la. Yange ve ungwa loho u dedoo sha kwagh u Yesu, maa ve hingir Mbakristu. Yange saan ve iyol ken ivese ve je ka u henen a hen ga. Nahan kpa, uma va taver ve shighe u tor u tartor u Roma jimin cii, Tor Claudius na zwa ér Mbayuda cii ve due ken gar u Roma kera la. Hen ase er kwagh ne yange una va Akwila man Prisila a ican yô. Lu u vea undu ijiir ve i yange ve fa i tsembelee la, vea za lu hen ijiir i he, shi vea hide a hii tom ve u eren utenti la hen ijiir i he. Yange kwagh va gema kpoo nahan, ve haa akaa a Tartor ken ijimee? Ne lan kwagh u ve er ga. Ape Akwila vea Prisila hide za lu ken Korinte la, ve hii u wasen tiônnongo u hen ijiir la shi eren tom u taver anmgbianev mba hen tiônnongo shon asema vea Paulu imôngo. Shighe karen yô, ve gba zenden sha ugeri mba kwagh hemba gban sha mbapasenkwagh her yô. (Aer. 18:18-21; Rom. 16:3-5) Yange vea lu a ityom kpishi shi a saan ve iyol ken uma ve kpen kpen!

12. Er nan ve i doo u noov vea kasev vea tsua akaa a ve soo u eren sha ci u Yehova?

¹² Noov man kasev mba sha ayange ne vea fatyô u dondon ikyav i Akwila vea Prisila la sha u hemban veren ishima sha akaa a Tartor. Ka shighe u or nan lu sôôr a sôôr kwase la ka i hemba doon u nan vea kwase la vea tsua akaa a ve soo u eren ken uma ve ye. Nom vea kwase ka vea tema imôngo vea tsua akaa a ve soo u eren sha ci u Yehova la, shi vea nôngon kpoghuloo ér vea er a yô, ve hemba zuan a aan wasen ve u nengen er jijingi u Yehova a lu eren tom a ve yô. (Orpa. 4:9, 12) Nenge kwagh u yange er orgen u i yilan un ér Russell vea kwase na Elizabeth yô. Russell kaa ér, “Shighe u m lu sôôr Elizabeth la je, mo vea na se tsua akaa a se soo u eren sha ci u Yehova yô.” Elizabeth  kaa ér, “Yange se lam sha akaa la sha er a va gba u se tsua akaa agen ken hemen kpa, kwagh môm una yange se u eren akaa a se tsua u eren sha ci u Yehova la ga yô.” Mlu u Russell vea Elizabeth yange na ve ian i yemen ken tar u Micronesia za eren tom u pasen kwagh hen ijiir i kwagh hemba gban sha mbapasenkwagh yô.

13. Pasalmi 28:7 kaa ér aluer se suur sha Yehova yô, ka nyi ia ere?

¹³ Noov man kasev kpishi tsua ér vea er ityom igen kpishi ga, sha er vea hemba zuan a shighe u pasen kwagh shi tesen ior er ve fetyô la cii yô. Aluer nom vea kwase ve tsua akaa a i doo u vea er sha ci u Yehova la, shi ve cii mba nôngon eren a imôngo yô, vea zua a akaa a injaa kpishi. Vea nenge er Yehova a lu nengen sha a ve yô, shi vea seer suur sha a na, shi a saan ve iyol sha mimi.—Ôr Pasalmi 28:7.

14. Apostoli Peteru vea kwase na yange ve tese ér ve na jighjigh a ityendezwa i ken Mateu 6:25, 31-34 la nena?

¹⁴ Noov man kasev shi vea fatyô u henen kwagh ken ikyav i apostoli Peteru vea kwase na ver la kpaa. Apostoli Peteru yange nenge a Yesu sha kwa u hiihii, iwer ngi karen er 6 nahan yô, gba u Peteru una tsua kwagh u vesen ugen ken uma na. Peteru yange eren tom u kôron ishu, ve zuan a kwagh u koson tsombor na ye. Nahan Yesu yange kaan ér Peteru a dondo sha a na gbem yô, gba u Peteru una hen sha kwagh la, kua mlu u kwase na kpaa. (Luka 5:1-11) Peteru yange tsua u za pasen kwagh vea Yesu. Lu kwagh u injaa je tsua ye! Shi se na jighjigh ser kwase u Peteru yange sue kwagh u Peteru tsua u eren ne. Bibilo ôr kwagh u tesen ér shighe u i nder Yesu shin ku kera la, ashighe agen kwase ne a za zende vea nom na Peteru imôngo. (1 Kor. 9:5) Ieren i dedoo i Kwasekristu ne na yô, Peteru fatyô u ôron kwagh u a nger ken Bibilo sha u wan noov man kasev mba ve lu Mbakristu la kwagh, a ishima i gbar gbar. (1 Pet. 3:1-7) Kwagh ne tese wang ér Peteru vea kwase na cii yange ve na jighjigh a ityendezwa i Yehova i i kaa ér, ve ver kwagh u Tartor hiihii ken uma ve, nahan una na ve akaa a kwagh a gbe ve a mi la.—Ôr Mateu 6:25, 31-34.

15. Ka nyi u hen ken kwagh u Tiago vea kwase na Esther ve ôr laa?

¹⁵ Aluer ne er ivese anyom wa karen hegen imôngo yô, ne er nan ve ne za hemen u lun a isharen i seer eren Yehova tomo? Kwagh u ne er yô, hen nen kwagh ken akaa a er noov man kasev mbagenev yô. Ikyav i tesen yô, ne fatyô u ôron ngeren mba i duen a mi hanma shighe sha itinekwagh i “Ve Na Ayol a Ve u Za Eren Tom” la. * Ngeren mban yange ve wase orgen shin tar u Brazil, iti na ér Tiago, vea kwase na Esther, ve hingir u lun a isharen i za eren tom hen ape kwagh a hembe gban sha mbapasenkwagh yô. Tiago kaa ér: “Er se lu ôron akaa a tesen er Yehova wase mbacivir un mbagenev sha ayange a ase ne yô, se kpa se soo u dondon kwaghwan u Yehova, nahan nengen er una wase se yô.” Yange ve va mough ve yem ken tar u Paraguay. Hegen mba pasen kwagh ken zwa Portuguese, hii ken inyom i 2014 la je. Esther kaa ér: “Ivur Bibilo i mo vea nomom se hemba soon cii yô, ka Mbaefese 3:20. Se nenge mkaanem mara kure acin imôngo ken tom u se lu eren sha ci u Yehova ne.” Ken washika u Paulu nger hen Mbaefese la, a tôndo zwa ér Yehova una na se kwagh a hemba er se sôn un la. Ityendezwa ne kure sha mi acin imôngo!

16. Aluer mba ve sember eren ivese la mba henen sha kwagh u eren akaa a ve tsua la yô, vea fatyô u keren kwaghwan hen unô?

 ¹⁶ Nyian ne, noov man kasev mba ve sember eren ivese la vea fatyô u henen kwagh u wasen ve, hen mba ve hen u suur sha Yehova yô. Alaghga noov man kasev mbagenev a lu mba ve er tom u pasen kwagh hanma shighe la anyom kpishi yô. Aluer u ngu henen sha kwagh u eren akaa a u tsua la yô, ker kwaghwan hen a ve. Kwagh ne kpa ka gbenda ugen u tesen wer u ngu suur sha Yehova. (Anz. 22:17, 19) Mbatamen kpa vea fatyô u wasen noov man kasev mba ve sember eren ivese la u eren akaa a ve tsua u eren sha ci u Yehova la.

17. Ka nyi yange i er Klaus vea kwase na Marisa, man ka nyi se hen ken kwagh u ve ôr laa?

¹⁷ Nahan kpa, ashighe agen yô, se soo ser ma se seer eren Yehova tom sha ma gbenda, kpa una gema a tese ér se er un tom sha gbenda ugen. Lu kwagh u er Klaus vea Marisa, mba se vande ôron kwagh ve la je ne. Yange ve er ivese anyom nga karen atar yô, ve na ayol a ve u za wasen tom u maan kwagh hen branci u tar u Finland, maa ve mough hen ya ve la ve yem. Nahan kpa, yange mba va fe ér ka u a na ve ian vea lu hen ijiir la a hemba iwer a ataratar ga yô, iyol kpe ve sha hiihii la. Kpa ica kera gba ga tsô, i lôhô ve u za henen zwa Arabic. Hegen mba eren tom u pasen kwagh la ken tar ugen hen ijiir i i lamen zwa Arabic yô, shi saan ve iyol kpishi. Marisa yange hen sha kwagh u er ve ne yô, a kaa ér: “Yange cier mo iyol u eren kwagh u i gba je m lu a vande eren ga, man gba u me er shi me suur sha Yehova a ishima yam cii ne. Kpa m nenge er Yehova a wasen se hanma shighe sha igbenda i ka se hen ser una wase ga yô. Yange kwagh ne eren se yô, m hemba suur sha Yehova cii.” Er kwagh ne a tese nahan, ne fatyô u nan jighjigh ner hanma shighe yô, Yehova una na ne injar, aluer ne suur sha a na a ishima yen cii yô.

18. Ka nyi noov man kasev mba ve sember eren ivese la vea er ve, vea za hemen u suur sha Yehova?

¹⁸ Ivese ka iyua i Yehova a ne se yô. (Mat. 19:5, 6) A soo ér i saan nom vea kwase u nan iyol a iyua la. (Anz. 5:18) Ne noov man kasev mba ne sember eren ivese la, hen nen sha gbenda u nen eren kwagh a uma wen la. Ne mba eren kwagh u ne fetyô la cii sha u tesen Yehova ner, uiyua mba a ne ne la doo ne kpishi kpa? Lamen nen a Yehova ken msen. Ker nen akaawan a a zua sha mlu wen la ken Mkaanem nam. Nahan dondo nen kwaghwan u Yehova u ne zua a mi la. Aluer ne hemba veren ishima u civir Yehova yô, ka keng a saan ne iyol shi ne zua a akaa a dedoo kpishi!