1, 2. Ka nyi yange i due a mi i i hemba bulan uumace ciilii, man ka an yange nan va a mi?

TELEFON kua bol u usu man akaahendan kua firiiji ka akaa a yange i due a mi a a lu se a iwasen yô. Kpa akaa agen a i due a mi yô, gema nga wuan se. Akaa er gbuuka kua bom mba wan shin inya man taav kua ubom mba vesen nahan. Kpa kwagh ugen ngu u a vande van a akaa ne shi a hemba vihin cii yô. Kwagh shon ka nyi? Ka aie! Aie yô, ka u ôron kwagh u u fe tsembelee wer ka u mimi ga, sha er u tsugh or yô. Man ka ana yange nan er aie u hiihii? Yesu Kristu yange pase wang ér ka “diabolo” a lu “ter u aie” ye. (Ôr Yohane 8:44.) Ka hanma shighe yange er aie u hiihii laa?

² Kwagh ne yange er anyom udubu imôngo ken ijime ken sule u Eden. Adam man Ifa, nomsoor man kwase u hiihii la, yange ve lu saan saan ken Paradiso u Orgban ve na ve la. Maa Diabolo va nyôr. Yange fa dedoo er Aôndo A vende a ior mbara ér ve de ye “kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la” ga yô. Nahan kpa Satan va ken iyô, va kaa a Ifa ér: “Né kpe je ga [lu aie u hiihii u i hii eren sha won je ne]; gadia Aôndo fa iyange i né ya a la, iyange la ashe aa bugh ne, né hingir er Aôndo nahan, né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo.”—Gen. 2:15-17; 3:1-5.

3. Er nan a fatyô u kaan ér aie u Satan la yange lu u bulan oro, man ka nyi i dugh ken aie na shono?

³ Aie u Satan ne yange lu u bulan or sha ci u fa dedoo ér aluer Ifa na un jighjigh man a ya kon la yô, una kpe. Ifa man Adam hemba Yehova  ato, maa ve hingir u kpen. (Gen. 3:6; 5:5) Heela tseegh ga, isholibo la na yô, “ku va sha ior cii.” Jim je yô, “ku tema tor . . . sha mba ve er isholibo sha inja i mper i Adam per tindi la ga kpaa.” (Rom. 5:12, 14) Nahan er uumace ma ve lu vough shi ma ve lu uma gbem sha won er Aôndo wa ishima sha hiihii la yô; ka ve tsa di ‘anyom akunduatargber, man aluer ayol a ve aa taver kpishi yô, a kuma akunduanyiin’ tseegh. Shi ka a lu nahan je kpa, uma ve cii i lu “zayol man ishima i vihin” tseegh. (Ps. 90:10) Nenge kwagh u vihin ne sha wono, man ka aie u Satan la a ve a akaa ne cii ye!

4. (a) Ka mbampin mba nyi nahan i doo u se na ikyar sha mi? (b) Er Pasalmi 15:1, 2 a pase nahan, ka an nana fatyô u lun ijende i Yehova?

⁴ Yesu yange ngur pasen inja i Diabolo ne yô, a kaa ér: “A tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga.” Zan zan nyian kpa Satan ngu a mimi ken a na ga, sha ci u a za hemen u “tsughun tar cii” sha mbaaie nav. (Mpa. 12:9) Se soo ser Diabolo a tsume a vese ga. Nahan de se time sha mbampin mba utar mban: Satan ngu tsumen a ior nena? Ior ka ve shi eren aie sha ci u nyi? Man aluer se soo u vihin ikyar i se ye a Yehova la, er Adam man Ifa nahan ga yô, se tese ser se mba ‘ôron kwagh sha mimi’ hanma shighe cii nena?—Ôr Pasalmi 15:1, 2.

5. Satan ngu tsumen a ior nyian nena?

⁵ Apostoli Paulu yange fa er se fatyô u nôngon sha u “Satan a̱ de ye mtsera sha a vese ga yô.” Gadia “se kera lan ayom a na ga.” (2 Kor. 2:11) Se fa er tar cii u lu sha ikyev i Diabolo yô; kwaghaôndo u aiegh man mbapatii mba ve lu a ieren i mimi ga ne kua mbakpengav mba wan hua cii mba sha ikyev na. (1 Yoh. 5:19) Sha nahan yô, se lan er Satan kua azôv a na vea lu mgbeghan mbautahav mba ve lu sha aan a vesen u eren ‘mbaaie’ ga. Ka kwagh u kpiligh se iyol ga cii. (1 Tim. 4:1, 2) Kape kwagh u mba ve lu a ikpenga i vesen la kpa a lu vough je la. Ka ve nyie ior shi ve bume ve sha kasua u yôôn sha er vea tee uijebu-mbaakaav kua akaa a a fatyô u bulan ior yô.

6, 7. (a) Er nan mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve eren aie la ve hembe lun a ibo cii? (b) Ka mbaaie mba nyi nahan u ongo mbahemenev mba kwaghaôndo ve tese?

⁶ Ka mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve tsughun ior la je ve hembe lun a ibo sha aie u eren ye, sha ci u ior mba ve ne mbaaie vev jighjigh cii vea fatyô u va timin. Aluer or na jighjigh a ityesen i aiegh man nan ngu eren kwagh u Aôndo a vende yô, nana zua a uma u tsôron ga. (Hos. 4:9) Yesu yange fa er mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la lu a ibo sha gbenda u ve lu tsughun ior la yô. A ôr a ve ken ishi jighilii ér: “Kwagh a tser ne, ne mbatesenatindi man Mbafarishi! Ne wa atseregh! Sha ci u ka ne zende shin zegemnger man sha tar sha u keren ortyôtyev môm ner ne gema nan nana nyôr nongo a ven. Nana nyôron nongo a ven yô, ne na nan kuma u a va kende nan ken Gehena [mtim u tsôron], shi nan ya ibo i hemba ne kwa har.” (Mat. 23:15, NW ) Yesu yange puu mbahemenev mba kwaghaôndo mbaaiev mban tsung je. Mimi je, mbahemenev mban ‘due ken ter ve Diabolo, u a lu orwuanor’ la.—Yoh 8:44.

⁷ Mbahemenev mba kwaghaôndo ta ijar sha tar nyian. Mbagen ka upastô gayô upristi shin urabi gayô uswami shin mba yer ve sha atiatom agen. Ka ve “kighir mimi” u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la shin inya, shi ve “daa mimi u Aôndo ve ver aie” di vough er mbahemenev mba kwaghaôndo mba aiegh mba sha ayange a mbaapostoli la nahan. (Rom. 1:18, 25) Mba samber a atesen a aiegh amba er “aluer i war or yô, nan war a war je.” Shi ka ve kaa ér uma u or kpen ga; shi or ka nana kpe yô, i hide i mar nan, shi ve wa ibumegh ave nahan ér nomso mba yaven a nomso shin vôson nomso man kasev mba yaven a kasev shin vôson ayol a ve cii, Aôndo una lumun a ve.

8. Ka aie u nyi se fe ser ica a gba ga tsô iyange igen mbapatii vea ere, man zum u se ungwa kwagh ne yô, doo u se er nena?

 ⁸ Mbapatii kpa tsume a ior sha u tsughun ve. Icôr aie ugen u vea va er yô, vea yôô ér ve nôngo kwagh kpoghuloo nahan ve va a “bem, man mkpeyol”! Kpa hen shighe shon maa “mtim una ande sha a ve ibuv.” Mayange doo u se de ser tar ne u bume se ga. Se hungur nen ga cii, cuku kpa tar ne fa ape u lu yemen ga! Jighilii yô, se “fa doo doo, iyange i Ter ngi van er ormbaiv ka nan va tugh nahan.”—1 Tes. 5:1-4.

9, 10. (a) Ior mba eren aie sha ci u nyi, man ka nyi ka i due kere? (b) Ka nyi i doo u se umbur sha kwagh u Yehova?

⁹ Ka a due a kwagh u he shin ior vea faan kwagh u he i due a mi la wuee yô, ior kpishi ve hii u eren kwagh shon. Kape kwagh u aie kpa a lu je la. Ieren i samber a mbaaie la ka kwagh u a lu zan hemen hanma ijiir sha tar yô, shi ka ior mba ve lu tagher tagher tseegh ve tsughun ior ga. Orgen gber ngeren ngu a itinekwagh ér “Why We Lie” (Ityôkyaa i Se Eren Aie Yô). A pase ken ngeren la ér “i mase kaven nahan ér aie ka kwagh u a nyer uumace ken awambe a za tem ica yô.” Ior ka ve er aie sha ci u ve soo u kuran ayol a ve shin kenden a mlu ve sha. Ka ve kpile aie sha ci u ve soo u cirin akaabo kua akaa a ve er shami ga la, shin sha ci u ve soo u zuan a inyaregh shin mtsera ugen. Er ngeren la a tese nahan, ior mbagen di yô, “aie u eren nyoho ve gande. Ka ve er aie sha akaa a kiriki kua a vesen. Hanma or cii ka ve tsugh, or u ve fe nan ga, kua mba ve eren tom imôngo man azende a ve man ior vev cii.”

¹⁰ Kpa ka nyi ka i due ken mbaaie mban ciilii? Kwagh la ka a vihi ikyar i ior ve ye a mbagen la shi ve kera na ayol a ve jighjigh ga. Gbidye ase kwar nenge er kwagh ne i lu kwagh u vihin yô. Ikyav i tesen yô, alaghga kwase nana lu a ior mba keren nan, kpa nana lu tsughun nom u nan u a lu eren kwagh a nan sha mimi la sha u cirin idya i nan la. Gayô alaghga orgen nana lu nzughul a kwase u nan kua mbayev mba nan ken iuv, kpa a va luun sha ashe a ior yô, nan eren inja er nan ngu orya u injaa nahan. Nahan cii kpa, doo u se umbur ser ior mba ve tsughun ior la vea fatyô u yeren Yehova a kwagh môm môm ga, sha ci u “akaa cii nga gbar gbar, i tar a tar a kpaa” sha ishigh nagh.—Heb. 4:13.

11. Ikyav i bo i Anania man Safira la tese se nyi? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

¹¹ De se tese ikyav. Bibilo pase ér sha ayange a mbaapostoli la, ‘Satan iv’ Orkristu ugen vea kwase na ken ishima, ve er Aôndo aie. Yange Anania man Safira wa ken ishima ér vea za tsugh mbaapostoli. Yange ve tee sule kpa ve va a inyaregh kira cii hen mbaapostoli ga. Anania vea Safira soo ér vea er nahan yô, tiônnongo cii a wuese ve, i lu inja er mba ior mba nan iyua mgbeghaa yô. Kpa Yehova nenge kwagh u ve er la, nahan a tsaha ve sha ieren ve la.—Aer. 5:1-10.

12. Ka nyi i lu keghen mba ve eren aie mba vihin ior iti shi ve vende u geman ishima laa, man ka sha ci u nyi?

¹² Yehova nengen aie u eren nena? Satan kua ior mba ve we aie kpoghuloo shi ve vende u geman ishima, ve vihin ior iti sha aie er Satan nahan la cii, kwagh u a lu keghen ve yô, ka “ber u usu.” Inja na yô, a tim ve kera. (Mpa. 20:10; 21:8; Ps. 5:6) Sha ci u nyi? Sha ci u Yehova wa mba ve eren aie nahan la iya i môm a ior mba ve lu “iwa” la, inja na yô, ka mba ve eren akaa a ndôhôrshima sha ishigh ki Aôndo je la.—Mpa. 22:15.

13. Ka nyi se fe sha kwagh u Yehova, man mfe la mgbegha se u eren nyi?

¹³ Se fa nahan ser Yehova “ka or man Una er aie ga.” Jighilii je yô, ‘Aôndo Una fatyô u eren aie ga.’ (Num. 23:19; Heb. 6:18) ‘TER venda nombor u aiegh.’ (Anz. 6:16, 17) Cii man Aôndo a lumun se yô, gba u se ôron kwagh sha mimi hanma shighe cii. Ka nahan ve se ‘eren aie hen ayol a ase ga’ ye.—Kol. 3:9.

14. (a) Ka se tese ser se mba kposo a ior mba ken kwaghaôndo u aiegh nena? (b) Ta iwanger sha kwaghwan u a lu ken Luka 6:45 la.

¹⁴ Ka gbenda môm u nyi nahan Mbakristu mba mimi ve lu kposo shin kwagh ve a kaha a mba ken kwaghaôndo u aiegh? Se mba “ôron . . . kwagh sha mimi.” (Ôr Sekaria 8:16, 17.) Paulu yange kaa ér: “Se mba pasen ayol a ase ken akaa cii je er se lu mbatomov mba Aôndo yô: ken . . . kwaghôron u mimi.” (2 Kor. 6:4, 7) Yesu yange ôr kwagh u orumace nahan ér: “Ka sha m-iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye.” (Luka 6:45) Sha nahan yô, zum u or u dedoo nan lu ôron kwagh u mimi ken ishima i nan yô, kwagh u nan bugh zwa nan ôr kpaa a lu u mimi. Nana ôr kwagh u a lu u mimi la sha akaa a kiriki man a vesen cii, aluer nan ngu lamen vea ior mba nan vande fan ve ga, shin ka mba ve eren tom ijiir i môm shin azende a nan man ior mba nan kpaa. Nenge ase ikyav sha akaa kposo kposo a se fatyô u tesen ser se mba nôngon ser se eren kwagh sha mimi ken akaa cii yô.

15. (a) Er nan ve mayange i doo u se hingir u lun nguhar ken tiônnongo man ken tar ga? (b) Ka nyi ia wase agumaior u vendan ieren i mbakov vev tuur ve ken ityô ér ve er akaabo laa? (Nenge ngeren u shin kpe.)

¹⁵ Nahan kpa, aluer u ngu gumor u u soo wer u eren kwagh u mbakwav wou ve eren la sha er ve soo u di ye? Nôngo sha afatyô wou cii, kange ishima wer mayange u nyôr iyol ken ieren i lun nguhar ken tiônnongo man ken tar la ga. Zum u ka vea lu vea mba hen tsombor shin mba ken tiônnongo yô, ve lu ior mbaperapera, kpa vea za duen vea mbayev mba ken tar tseegh yô, ve hingir di er ve nahan, shi sha ajiir a ve lamen a ior sha Intanet la kpa kape ka i lu je la. Alaghga vea lamen dang, shi vea lu huan akondo a a doo ga yô, shi ungwan ityogholough mbi i ôr akaa a dang ker yô, shi hunden msôrom shin man mcimbim ma bov shi eren kwagh u ishiôr ken myer shi eren akaabo agen. Mba a mimi iyol ga, ka ve bumen mbamaren vev shi ve tsughun mba ve civir Yehova imôngo la shi ve eren Aôndo aie. (Ps. 26:4, 5) Ka sea ‘civir Yehova sha ityumbuzwaav tseegh, ishima yase ia lu ica a Na’ yô, a fa. (Mar. 7:6) Sha nahan yô, hemba doon u eren kwagh u injakwagh ne i kaa la, ér: “Ishima you i̱ de tem kwagh u ior mba bov ga, kpa lu ken mcie u cian TER iyange jimin cii.”—Anz. 23:17. *

16. Zum u se lu wan uwegh shin foom u apelekeshen u eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô, doo u se na mlumun sha mbampin mba ka i pine la nena?

¹⁶ Alaghga u soo u hingir pania u keke shin  eren tom u civirigh ayange ayange, er tom u Betel nahan. Zum u u lu wan uwegh shin foom la, gba hange hange u u na mlumun sha mbampin mba ka i pine shin foom shon sha kwagh u gbong gbong u iyolough kua iemberyolough i u eren man ieren you la cii sha mimi. (Heb. 13:18) Nahan kpa aluer u er kwagh u Yehova a ker un ihyom shin kwagh u imoshima you i lu nan we ibo, man u lam a mbatamen sha kwagh shon ga di ye? Ker iwasen hen a ve sha er u fatyô u eren Yehova tom a imoshima i wang yô.—Rom. 9:1; Gal. 6:1.

17. Ka nyi i doo u se er shighe u mbatôvon se a ican ve pin se kwagh u anmgbianev aseva?

¹⁷ Aluer gomoti cir tom wase u Tartor ken tar wou, man i va kôr u mba za pinen we kwagh u anmgbianev nahan, u er nena? Gba u u ôr ve hanma kwagh u u fe ciilii? Yesu yange er nena shighe u gomna u Mbaroma lu tôvon un laa? Yange dondo kwaghwan u ken Ruamabera u a kaa ér “shighe u huan ving, man shighe u lamen” ngu la. Nahan ashighe agen a bugh zwa ga! (Orpa. 3:1, 7; Mat. 27:11-14) Aluer se nyôr ken imba mlu ne yô, hemba doon u se er kwagh sha kwaghfan sha er se gbihi anmgbianev asev ken zayol ga yô.—Anz. 10:19; 11:12.

18. Ka nyi i doo u se er shighe u mbatamen ve pine se kwagh sha kwagh u anmgbianev aseva?

¹⁸ Aluer or u ken tiônnongo nan er isholibo i vesen man u fa kwagh sha mi di ye? Alaghga mbatamen mba i lu tom ve u nengen ér tiônnongo ngu wang la vea pine u kwagh u u fe sha ikyaa shon yô. Aluer or u i lu tôvon sha kwagh u nan la ka ijende you i kôôsôô shin ka or u hen tsombor wou nahan, u er nena? “Or u nan kaan mimi yô, ka perapera je nan pasen ye.” (Anz. 12:17; 21:28) Nahan gba u u ôr mbatamen hanma kwagh cii sha mimi, de yeren kwagh môm ga. Gba u vea fa mimi la sha er vea fa gbenda u u hembe doon u vea wase orsholibo la u hiden yan ikyar i dedoo a Yehova yô.—Yak. 5:14, 15.

19. Ka nyi se ver ishima u henen ken ngeren u a dondo nee?

¹⁹ Orpasalmi Davidi yange er msen hen Yehova ér: “Ka mimi U keren ken atô u ishima ye.” (Ps. 51:6) Davidi yange fa je ér u eren kwagh sha mimi la ka a hii ken ishima yase je. Mbakristu mba mimi mba “ôron . . . kwagh sha mimi, hanma or a orgen” ken akaa a ve eren cii. Gbenda ugen u se fatyô u tesen ser se mbashiren Aôndo tom se mba kposo yô, ka u tesen ior mimi u Bibilo la. Ngeren u dondon ne una tese se er se er kwagh ne yô.