Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

Bibilo—I̱ Doo Ior Ishima kpa shi Í Kighir I̱

Bibilo—I̱ Doo Ior Ishima kpa shi Í Kighir I̱

Bibilo—I̱ Doo Ior Ishima kpa shi Í Kighir I̱

Desiderius Erasmus, or Dutch u ke’ derianyom u sha 16, u̱ yange i wuese un yum la kaa ér: “Sarem ka ma i gem ityakerada i icighanegh ne ke’ ijô cii.”

KWAGH u yange hange Erasmus yum la lu u ior cii ma ve ker cio u ôron Ruamabera shi ma ve kav un kpaa. Kpa mbahendan a Bibilo gema venda kwagh la sha tswam je. Je yô he’ antior cii, u̱ henen a hen ér ma nan shi fe kwagh u a lu ke’ Bibilo tseegh kpa yange lu kwagh u bo u bo ke’ tar u Yuropa he’ shighe la. Yange i wa tindi ke’ tar u Ingila gbang gbang nahan ér: “Antior u nan ôr Ruamabera ke’ zwa Buter yô, i̱ ngohol nan ijiir man akaa man ikyav man uma u nan kpaa . . . shi, aluer a̱ de ve a isholibo kpa vea za hemen u nômbon ikyôr shin hùnden ishima yô, hiihii yô, i̱ sende ve sha er ve nzughur a tar ve yô, a been kera yô, i̱ nande ve sha er ve lu mbaahendanev mba hendan a ityesen i Aôndo yô.”

Yange Mbakatoliko Mbagbanmker lu keren iniongo i “mbaahendanev,” amba er Mbadondon Waldo mba ke’ France nahan, i vihi ve ave i lu tôvon ve a ican sha ci u inja mpase i yange ve lu pasen kwagh ke’ “ivangeli man uwashika mba ke’ ruamabera man uicighanruamabera mbagenev kpaa la . . . man yô [yange] i venda u pasen kwagh, ôron icighanruamabera ke’ igbar a ishamior.” Nomsombaiorov man kasev imôngo ya ubombaatsanev shi ve zua a ku sha ci u mdoo u Bibilo doo ve ishima la. Yange ve zer karen ikyua a mtsaha u vihin tsung sha er ve lu kimbir Msen u Ter Wase la shin Atindi a Pue la shi tesen mbayev vev á yum yô.

Imba mdoo u Mkaanem ma Aôndo doon ior ishima la za hemen u lun ke’ asema a mba zan ijende ke’ ityar i ke’ won mba yange ve nyôr tso sha u za haan afo ngohol tar u Imbusutarimese i Amerika la. Takerada u i yer ér A History of Private Life—Passions of the Renaissance la kaa ér ke’ tar u Amerika u tsuaa la, “takerada u ôron man kwaghaôndo yange zua kwagh môm kpian nahan u̱ fan aeren a uter la yange har sha mfe u fan Bibilo la.” Je yô kwaghaôndo u pasen u yange i nger shin takerada ke’ gar u Boston ke’ inyom i 1767 la wa ior kwagh nahan ér: “Ôron nen ruamabera a uwer gban shio. Hanma pepe man aikighe cii ôr nen ityough i môm keng ke’ Bibilo yen.”

Sha kwagh u Nongo u Mbatôvonakaa ú ke’ Ventura, California la ú kaa yô, kwarkaren u vough tese ér ior i Amerika i hemban iorov 90 ke’ deri mba a Bibilo kuma utar. Kwaghhenen u i sember henen yô tese ér, shin er i ne Bibilo icivir ke’ tar la tsung nahan kpaa, “u̱ keren shighe ôron i̱ shi timen ke’ i shi eren tom sha kwagh u i̱ kaa la yô . . . hingir kwagh u tse.” Ior kpishi fa kwagh u i nger ke’ i̱ la uwer uwer. Orgen u ngeren abaver ke’ pipaabaver kaa ér: “Ior mba fe henen ér [Bibilo] shi ngi a iwasen sha mbamzeyol man ishimanyian i ainge ga.”

Kera ke Kera u Mhen u Taregh

Kwagh u i ne un jighjigh wuee yô ér sha mhen u orumace man ijoughave i nan tseegh kpa nana fatyô u yaren wuan. Mba gbe kenger Bibilo inja er ka di takerada ugen ke’ ityakerada kpishi i i dugh a mhen sha kwagh u kwaghaôndo shi i pasen akaa a yange vande eren ior la di tsô, kpa i̱ kera lu takerada ú ú lu a akaa a ikyoogh man a mimi ga nahan.

Nahan ior mbá nôngon a mbamzeyol mba ke’ uma mba ve seer a seer taver shi ve cimin tsung mban nena? Mbá ke’ iaven i i lu gbilin ke’ jijingi yô, ma kwagh u taver u tesen ve gbenda u anzaagh man u kwaghaôndo ngu ga. Ve hingir er agirgi a mnger a a lu a akaa a kôôm á a mi ga nahan, ka i “daase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen, sha atseregh a ior, sha mtsugh u tsughun ior tsumen a ve sha wayo la.”—Mbaefese 4:14.

Nahan yô, se pine ser, Bibilo ne yô gban kan di takerada ugen u kwaghaôndo tsô shinii? Shin mimi je ka Mkaanem ma Aôndo mà má lu a mkaanem ma injaa? (2 Timoteu 3:16, 17) Bibilo kuma u se na ishima yase sha ii? Kwaghngeren u a dondo ne una tôv sha mbampin mban.

[Picture on page 3]

Desiderius Erasmus

[Credit Line]

Í zua a mi ke’ takerada u i yer ér Deutsche Kulturgeschichte la

[Picture on page 4]

Yange i vihi Mbadondon atesen a Waldo ave, i lu tôvon ve a ican sha er ve lu pasen kwagh ke’ Ruamabera yum yô

[Credit Line]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam