Er Nan Ve I Gbe U A Umbur Iniongo I Kwaghyan U Ter U Aikighe la?

“Kwagh u m ngohol un hen Ter yô, m gema m na ne.”—1 MBAKORINTE 11:23.

1, 2. Yesu yange er nyi kwagh hen tugh mbu iyange i paseka ken inyom i 33 S.W laa?

 WAN u Yehova u môm môm la yange lu her. Kape iorov 11 mba ve ‘lu a Na ken ameen a i lu meen Un la cii’ kpa lu a na her je la. (Luka 22:28) Lu hen shighe u aôndoaimegh haa sha iyange i Tomanyiin ken uwer u Maaci 31 ken inyom i 33 S.W. la, alaghga yange uwer ua ta sha gar u Yerusalem a wanger wang. Yesu Kristu man mbaapostoli nav yange ve er iniongo i paseka la ve sember been. Yange i zenda Yuda Isekarioti, or u nengen mker la er a̱ yem, kpa shighe lu a kuma u mbagenev vea yem ga. Lu sha ci u nyi? Lu sha ci u Yesu lu wan ago a una er kwagh u a lu u vesen tsung yô. Lu nyi kwagha?

² Er orngeren Ivangeli Mateu yange lu her iyolna yô, se na un ian a ôr se. Á nger ér: “Yesu tôô bredi A sôn iveren i dedoo sha mi, A coon, A na mbahenen, A kaa er: Ngohol nen, ya nen, ka iyol Yam je ne. Shi A tôô iyongo, sughun yô, A na ve, A kaa er: Ne cii ma nen shimi; gadia ka awambe Am a ikuryan je ne, a i hee a sha ci u ior kpishi sha u den asorabo” yô. (Mateu 26:26-28) Yange lu u a er iniongo ne kwa môm tsôô? Ka nyi yange i̱ lu inja i Iniongo nee? Ngi a inja sha ci wase nyian naa?

“Eren Nen Kwagh Ne”

3. Er nan ve kwagh u Yesu yange er hen tugh mbu Nisan 14 ken inyom i 33 S.W. la a lu a inja?

³ Kwagh u Yesu Kristu yange er hen tugh mbu Nisan 14, ken inyom i 33 S.W. la lu kwagh u yange gba eren abu ken uma na tsô ga. Apostoli Paulu yange ôr kwagh u iniongo ne zum u a lu ngeren Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu ken Korinte, ape yange i za hemen u eren iniongo ne her er anyom kar hemba 20 ken hemen nahan la. Er Paulu lu vea Yesu man mbaapostoli mba 11 mbara ken inyom i 33 S.W. la ga nahan kpa, sha  mimi yô yange fa kwagh u yange er sha shighe la hen mbaapostoli mbagenev. Heela tseegh ga, ikyav tese ér Paulu yange seer fan er yange i er iniongo ne vough vough la sha mpase u jijingi u Aôndo pase un la. Paulu kaa ér: “Kwagh u m ngohol un hen Ter yô, m gema m na ne mer: Ter Yesu tôô bredi hen tugh mbu i nenge Un mker la, sughun Aôndo yô, A coon A kaa er: Ngun ka iyol Yam je ne, ngi sha ci wen. Eren nen kwagh ne sha u umbur mô. Mba ye kwaghyan kera yô, A tôô iyongo nahan vough A kaa er: Iyongo ne yô, ka Ikyuryan i he i sha awambe Am. Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo sha hanma shighe u nea maan i cii.”—1 Mbakorinte 11:23-25.

4. Er nan ve i gbe u Mbakristu vea eren iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe nee?

⁴ Orngeren Ivangeli Luka kpa lumun wener Yesu yange wa tindi ér: “Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo.” (Luka 22:19) Sha kpôô yô, ashighe kpishi mbá i yila iniongo ne ér M-umbur u Umbur Ku u Kristu. Paulu shi yila i̱ ér Kwaghyan u Ter u Aikighe—myer ne ngu vough gadia yange lu aikighe i ver iniongo ne ye. (1 Mbakorinte 11:20) I wa Mbakristu tindi ér ve eren iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe ne. Kpa er nan ve yange i ver iniongo nee?

Ityôkyaa I I Ne Ve Yange i Ver Iniongo Ne Yô

5, 6. (a) Ka ityôkyaa i môm i nyi i ne ve Yesu yange ver iniongo i M-umbur laa? (b) Na ityôkyaa igen i i er ve yange i ver Kwaghyan u Ter u Aikighe yô.

⁵ Ityôkyaa i môm i yange i ver M-umbur ne yô, ka sha kwagh u awashima ugen u ku u Yesu u kur un yô. Yange kpe sha u una lu orpaan hementor u Ter na u sha la iyol. Sha ci u nahan yô, Kristu tese ér Satan Diabolo ngu oraie, un shon u yange er aie ér ka sha ci u uumace zuan a mtsera ve iyol ve tseegh man ve ve civir Aôndo la. (Yobu 2:1-5) Ku u Yesu kpe sha jighjigh la tese ér ishenge ne ka i aiegh man kwagh ne gema na saan Yehova iyol.—Anzaakaa 27:11.

⁶ Ityôkyaa igen i i ne ve yange i ver iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe yô, lu sha u umbur se ér Yesu u lu or u vough u lun a isholibo shio la yange ‘na uma Na hingir ipaan sha ci u ior kpishi’ sha ku na la. (Mateu 20:28) Zum u or u hiihii la per tindi u Aôndo yô, á saa uma u vough shi á ta ishimaveren i lun uma la kpa kera. Yesu kaa ér: “Tar ne doo Aôndo ishima je, nahan A na Wan Na u môm môm la sha er anti or u nan ne Un jighjigh yô, nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron.” (Yohane 3:16) Sha kpôô yô, “injar i isholibo i kimbin yô, ka ku, kpa iwua i sha mrumun u sha mhôôn u Aôndo yô, ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase.” (Mbaromanu 6:23) U eren iniongo i umbur Kwaghyan u Ter u Aikighe ne ka u umbur se dooshima u hembancii u Yehova man Wan na ve tese sha gbar u ku u Yesu u nan naagh la. Nenge er i doo u se tese iwuese sha dooshima la sha wono!

Ka Hanma Shighe Nahan i Doo u a Umbur Iniongo Nee?

7. Er nan ve Mbakristu mba ishigh ve mkurem la ve ye kwaghyan u M-umbur ne “hanma shighe”?

⁷ Paulu ôr sha kwagh u Kwaghyan u Ter u Aikighe ne ér: “Hanma shighe u nea yaan bredi ne man shi nea maan iyongo ne yô, ka ku u Ter je ne lu yôôn u ye; zan zan Una kar van.” (1 Mbakorinte 11:26) Hanma Orkristu u i shigh nan mkurem cii nana yaan bredi shi nana maan wain u M-umbur ne zan zan ku u nan. Nahan yô, ve cii vea zer yôôn jighjigh u ve ne naagh ku ipaa ku Yesu ku Aôndo a ser a ver la sha ishigh ki Yehova Aôndo man tar ne.

8. Gba u nongo u mba i shigh ve mkurem la vea er iniongo i Kwaghyan u Aikighe la vea kighir hanma shighe?

⁸ Gba u nongo u Mbakristu mba ishigh ve mkurem la vea er M-umbur u ku u Yesu ne vea kighir hanma shighe? Paulu kaa ér “zan zan Una kar van,” inja na yô, gba u a za hemen u eren iniongo ne zan zan Yesu una kar van u va kuan a mbadondon nav mba i shigh ve mkurem la yemen a ve sha sha mnder u shin ku shighe u “m-ande” na la. (1 Mbatesalonika 4:14-17) Kwaghôron ne zua sha kwaghôron u Yesu ôr a mbaapostoli mba 11 mbajighjigh la, á kaa a ve ér: “Me yem Me za sôr ne ijiir yô, Me shi Me hide, Me va kua a ven sha er ne kpaa né lu hen ape M lu yô.”—Yohane 14:3.

9. Ikyav i Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Marku 14:25 la ér nyi?

⁹ Shighe u Yesu ver iniongo i M-umbur la, ôr kwagh tér iyongo i wain la, nahan gema kaa a mbaapostoli nav mba jighjigh mbara ér: “Mayange me kera ma zar u atam a kon u wain ne ga, zan  zan iyange i Me ma u hegh sha tartor u Aôndo” la. (Marku 14:25) Er i lu wain kpôô kpôô Yesu una za maan sha ga yô, a̱ shi nan kpa lu ôron kwagh u iember i ashighe agen wain ngu a tile sha ityough nagh la. (Pasalmi 104:15; Orpasenkwagh 10:19) U Yesu man mbadondon nav lun sha Tartor u sha imôngo la lu kwagh u iemberegh u sar ve man ve ver ishima sha mi ngeegh yô.—Mbaromanu 8:23; 2 Mbakorinte 5:2.

10. Ka acin a me nahan i gbe u a eren iniongo i M-umbur laa?

¹⁰ Gba u á umbur ku u Yesu hanma uwer shin hanma lahadi shin hanma iyange? Ei. Yesu yange ver iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe la shi i wua un sha iyange i Paseka, u í eren sha u “umbur” myom u i yima Iserael ken uikyangen ken Igipiti ken inyom i 1513 C.S.W. la. (Ekesodu 12:14) Yange í er iniongo i Paseka la kwa môm tseegh ken inyom, sha uwer ayange 14 ken uwer u Mbayuda u Nisan la. (Ekesodu 12:1-6; Levitiku 23:5) Kwagh ne tese ér gba u a umbur ku u Yesu la hanma shighe er yange i eren iniongo i Paseka la nahan—kwa môm ken inyom—ka hanma uwer shin lahadi shin iyange ga.

11, 12. Tsegh ku mbayiase pase se nyi sha kwagh u mbamumbur mba i eren tsuaa sha u Umbur ku u Yesu laa?

¹¹ Nahan hemba kan vough u eren iniongo i M-umbur ne kwa môm ken inyom sha iyange i Nisan 14. Takerada u pasen akaa ugen kaa ér: “Yange i yilan Mbakristu mba ken Ashia u Kiriki ér Mba Ayange Pue kar Unyiin sha ci u yange i hingir ikye ve u ember paseka [Kwaghyan u Ter u Aikighe] la hanma shighe u a lu Nisan 14 yô . . . Iyange ne ia fatyô u gban sha Tomataan shin sha ma iyange igen ken sati.”—The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Tihi IV, peeji 44.

¹² Or u timen sha akaa a mbayiase J. L. von Mosheim ôr kwagh sha m-er u í eren iniongo ne ken derianyom u sha uhar S.W. la ér, Mba Ayange Pue kar Unyiin mbara yange ve umbur iniongo i M-umbur la sha Nisan 14 sha ci u “ve nenge ér ikyav i Kristu a ver la ngi a tahav er tindi nahan.” Or u timen sha akaa a mbayiase ugen kaa ér: “Gbenda u ucôôci mba, Mba Ayange Pue kar Unyiin mba ken Ashia ve umbur iniongo ne kaha ga a côôci i ken Yerusalem la. Ken derianyom u sha uhar la ucôôci mban ve er iniongo i Paseka la sha Nisan 14 sha u umbur myom u ku u Kristu u̱ yima ve la.”—Studia Patristica, Tihi V, 1962, peeji 8.

Ikyav i Bredi La

13. Shighe u Yesu lu eren iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe la, kanyi bredi nahan yange er iniongo la a mini?

¹³ Shighe u Yesu ver M-umbur la, “A tôô bredi, A sôn iveren i dedoo sha mi, A coon, A na [mbaapostoli].” (Marku 14:22) Bredi u yange i er iniongo ne a mi la lu u i er Paseka a mi i sember been la. (Ekesodu 13:6-10) Er bredi u yange í kaa la a lu a kwa sha mi ga yô, í er un a lu ipye shi a oso shighe u a̱ coon a̱ karen ior yô. Bredi u Yesu yange er ivande seer ngeen ve koso ior udubu udubu la kpaa kape yange lu je la, yange a oso shighe u á coon un u karen ior la. (Mateu 14:19; 15:36) Nahan yô, ikyav tese ér u coon bredi u M-umbur la ka ma ikyav i kwagh u ken jijingi ga.

14. (a) Hii nan ve i lu vough u bredi u eren M-umbur a mi la una lu a kwa ga? (b) Kanyi imba bredi nahan a fatyô u zuan a mi shin a fatyô u kaan sha u eren Kwaghyan u Ter u Aikighe a mini?

¹⁴ Yesu ôr kwagh u bredi u yange í er M-umbur a mi la kaa ér: “Ngun ka iyol Yam je ne, ngi sha ci wen.” (1 Mbakorinte 11:24; Marku 14:22) Doo u se fa ser bredi la yange lu a kwa sha mi ga. Sha ci u nyi? Sha ci u kwa ua fatyô u tilen sha ityough ki kwaghbo man ifer shin isholibo. (1 Mbakorinte 5:6-8) Bredi la tile sha ityough ki iyol i Yesu i orumace i vough man i perapera i á ne naagh ku ipaa a mi la. (Mbaheberu 7:26; 10:5-10) Mbashiada mba Yehova fa kwagh ne nahan vough, nahan mbá dondon ikyav i Yesu yange ver la sha u eren M-umbur ne a bredi u a lu a kwa ga yô. Sha ashighe  agen yô ka ve er iniongo ne a bredi u Mbayuda u i yer ér matzos u ka a lu a kwa sha mi ga shi i seer ma ilyôghonough er alabusa shin aji a ikyegh sha mi kpaa ga la. Gayô, á fatyô u kaan bredi u a lun a kwa ga la sha mwem ma samuyia kpuaa (ape i fetyô yô, a lu alakema) a nungwa mngerem sha mi kpuaa. Á vingir mwem ma i hôr ma la ipye, a ta ijen bredi a mi maa a kaa un shin icenge i i nôndo ankure shimi la, zan zan una kar uman shi oson.

Ikyav i Wain La

15. Ka nyi kwagh yange i̱ lu shin iyongo shighe u Yesu lu eren iniongo i veren M-umbur u ku na laa?

¹⁵ Yange Yesu ne mbaapostoli bredi u lun a kwa ga la mba ye mba been yô, a tôô iyongo, “sughun yô, A na ve; ve cii ve ma shimi.” Yesu maa pase ér: “Ka awambe Am a ikuryan i he je ne, a i hee a sha ci u ior kpishi” yô. (Marku 14:23, 24) Lu nyi i̱ lu shin iyongo laa? Lu wain u i wa kwa shami yô, lu zar u atam a wain u u lu a kwa ga la ga. Shighe u Ruamabera a ôr kwagh a tér wain yô, ka i lu zar u atam a wain u u lu a kwa ga la a lu ôron ga. U tesen ikyav yô, er Yesu yange ôr nahan, ka wain u a lu a kwa sha mi la tseegh una pav “akpaakôvough a tse” ye, a lu zar u atam a wain u u lu a kwa sha mi ga la ga. Shi mbaihyomov mba Yesu yange ve naha un tar ve kaa ér ngu “or u eren hua sha msôr [wain].” Luun er wain la yange a lu di zar u atam a ikyon tsô yô, ilyahan ve la yange ma í kôr ikyôhô ga. (Mateu 9:17; 11:19) Yange a̱ eren iniongo i Paseka la yô i ma wain, shi Kristu kpa yange na ior wain shighe u lu veren M-umbur u ku na la.

16, 17. Ka wain u nyi nahan a kom u umbur iniongo i M-umbur a mini, man ka sha ci u nyi?

¹⁶ Ka wain u nyian tseegh a lu ikyav i kuman vough i kwagh u a til sha ityough ki iyongo la ye, inja na yô ka awambe a Yesu a á hee inya la je la. Yesu iyol na kaa ér: “Ka awambe Am a ikuryan i he je ne, a i hee a sha ci u ior kpishi” yô. Shi apostoli Peteru nger ér: “Ne [Mbakristu mba i shigh ve mkurem ne, ne] fa i paa ne sha mlu wen u gbilinigh u ne ngohol hen uter la; lu sha akaa a saan ishe, er azurfa shin zenaria nahan, ga, kpa lu sha awambe a injaa a Kristu er ka a waniyôngo u lun a acôghor iyol ga, a ihogholough kpaa ga nahan.”—1 Peteru 1:18, 19.

¹⁷ Ka wain u nyian Yesu yange er iniongo i M-umbur la a mi ye, je ka u henen a hen ga. Nahan kpa, a fatyô u yaren tom a wain mbanyian mbagenev mba í eren ainge ne ga, sha ci u ka i nungwa akaa agen sha mi, shin i seer amishe a ikyon a taver sha mi sha u a̱ hemba taver yô. Awambe a Yesu yange kuma vough, lu u a seer ma kwagh ugen môm sha á ga. Nahan yô, doo u a yar tom a wain u i nongo akaa a taver sha mi shin amishe a ikyon agen sha mi la ga. Wain u nyian u i gbe u a haa shin iyongo i M-umbur la cii yô i̱ lu u i we akaa a nyohon shin a taver sha mi ga yô, amba er u í yer ér burgundy la nahan kua u í yer ér claret la nahan kpaa.

18. Er nan ve Yesu yange er ivande sha u geman bredi man wain u M-umbur la ga?

¹⁸ Shighe u Yesu lu veren iniongo i kwaghyan ne, er ivande sha u geman bredi man wain hingir iyol na man awambe a na kpôô kpôô ga. U yan inyam i orumace shi mán awambe a or la a lu u peren tindi u Aôndo. (Genese 9:3, 4; Levitiku 17:10) Yesu yange lu a iyol na man awambe a na her cii sha shighe shon u aikighe la. Yange na naagh ku vough sha iyol na shi i haa un awambe inya kpernan atetan sha iyange shon i Mbayuda i Nisan 14 la. Nahan bredi man wain u M-umbur la mba ikyav di tsô, ve tile sha iyol i Kristu man awambe a na. *

 Iniongo i M-umbur Ka Kwaghyan u Bem

19. Er nan ve ashighe agen a fatyô u eren M-umbur u Kwaghyan u Ter u Aikighe la a gbande man iyongo i môm tseegh ga?

¹⁹ Yesu yange kaa a mbaapostoli nav mbajighjigh mbara sha shighe u ver iniongo i M-umbur la ér ve cii ve̱ ma shin iyongo la imôngo. Ivangeli i Mateu kaa ér: “[Yesu] tôô iyongo, sughun yô, A na ve, A kaa er: Ne cii ma nen shimi.” (Mateu 26:27) M-me u ve cii yange ve ma shin “iyongo” i môm tseegh, lu uiyongo kpishi ga la, lu ve zayol ga, sha ci u sha shighe la lu iorov 11 tseegh kase u yan kwaghyan ne sha tebur môm ye, nahan lu kwagh u ican ga u hanma or man shin iyongo i môm la. Ken inyom ne ior umiliôn imôngo vea lu kumban ken ayou a Tartor a Mbashiada mba Yehova a a hembe 94,000 tar sha won jimin cii la sha u eren iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe ne. Er ior kpishi vea kumba imôngo aikighe môm sha ci u M-umbur ne yô, a fatyô u eren iniongo ne a iyongo i môm tseegh ga. Nahan, ken atôônanongo a a kehe yô, ka i dondo gbenda u Yesu yange yar tom a iyongo la, nahan i er iniongo ne a uiyongo imôngo sha er a kar a mi hen ior sha shighe vough yô. Kape bredi kpaa a fatyô u yaren tom a agbande kpishi je la. Ma kwagh môm ngu ken Ruamabera u a tese ér saa a er iyongo la sha ma gbande u ngun shin u ngura ga. Nahan kpa iyongo man gbande u bredi la cii ve lu sha gbenda u tesen ér iniongo la ka i civirigh. I de ivin wain shin iyongo la lev lev je u una haan inya shighe u i lu ningir a mi sha la ga.

20, 21. Hii nan ve se kaa ser M-umbur la ka kwaghyan u beme?

²⁰ Shin er a fatyô u eren M-umbur la a gbande u bredi man iyongo i wain a hemba i môm nahan kpa, M-umbur la ka kwaghyan u bem u yan imôngo. Sha shighe u Iserael u tsuaa la yange or nan va a zendenya ken icighanjiir u Aôndo nan va na i sôngo, sha gbenda ne yô, nan na kwaghyan u bem u yan imôngo la. Yange i tôô aci anyam agen i nande sha atse a nanden naagh la, agen yô, i na pristi u a lu nanden naagh ku shon la, shi yange i na ônov mba Aron mba ve lu upristi la aci agen, nahan or u nan ve a naagh la, kua tsombor u nan cii ve ya kwaghyan la imôngo. (Levitiku 3:1-16; 7:28-36) Iniongo i M-umbur kpaa ka kwaghyan u bem sha ci u ka i ya un imôngo.

²¹ Er Yehova a lu Orhiin mserkwagh ne yô, un kpaa ngu ken kwaghyan u bem ne. Naagh kula ka Yesu, shi Mbakristu mba i shigh ve mkurem la di ka ve ya bredi shi ve ma wain la imôngo. U yan kwagh sha tebur u Yehova la tese ér mba ve lu yan kwaghyan la mba ken bem vea na. Ka nahan man Paulu lu nger ér: “Iyongo i ishughun i se nan ishughun sha ci u i la yô, kera ka mzough wase a awambe a Kristu gaa? Bredi u se coon la, kera ka mzough a iyol i Kristu gaa? Er bredi la a lu môm yô, nahan se mba se lu kpishi kpaa, se mba iyol i môm je, gadia se cii se ya bredi môm la.” (1 Mbakorinte 10:16, 17)

22. Ka mbampin mba sha kwagh u M-umbur mba nyi ve lu inya mba se time sha mini?

²² Kwaghyan u Ter u Aikighe u i ye kwa môm ken inyom la ka cii iniongo i kwaghaôndo i Mbashiada mba Yehova ve umbur je la. Mba eren nahan vough sha ci u Yesu yange wa mbadondon nav tindi ér: “Eren nen kwagh ne sha u umbur mô.” Ka se umbur ku u Yesu shighe u se lu eren iniongo i M-umbur ne, ku u ú kende a hementor u Yehova sha la. Er se vande nengen nahan, sha shighe u kwaghyan u bem ne, bredi la ka a tile sha ityough ki iyol i Kristu a ne naagh a mi la shi wain la di tile sha ityough ki awambe a na a á ne nagh a mi la. Nahan kpa, ka iorov kpuaa tseegh ka ve ya bredi shi ve ma wain mba ve lu ikyav la ye. Er nan ve kwagh a lu nahana? M-umbur la ngu a inja hen ior umiliôn imôngo mba ve ye kwaghyan ne ga la jim je kpa? Jighilii yô, doo u Kwaghyan u Ter u Aikighe la una lu a inja hen a we nena?

[Footnote]

Ú Na Mbamlumun Wer Nyi?

• Er nan ve Yesu yange ver Kwaghyan u Ter u Aikighe nee?

• Ka kwa me i gbe u a eren M-umbur nee?

• Ikyav i bredi u M-umbur u i we kwa ga la ér nyi?

• Wain u M-umbur la tile sha ityough ki nyi?

[Study Questions]

[Picture on page 11]

Yesu yange ver iniongo i Kwaghyan u Ter u Aikighe la