Wase Mbagenev Ve̱ Ngohol Loho U Tartor
Wase Mbagenev Ve̱ Ngohol Loho U Tartor
“Agripa gema kaa a Paulu er: Sha ankwaghôron wou u kpuaa ne tsô, ka u ka geman mo, m̱ hingir Orkristu!”—AERENAKAA 26:28.
1, 2. Er nan ve apostoli Paulu hingir u va tilen hen atejir u Gomna Fesetu man Tor Herode Agripa u sha Uhara?
KEN inyom i 58 S.W. la, Tor Herode Agripa u sha Uhar mough vea ingyôr na Berenishi ve za ken Sesaria hen Gomna Porshiu Fesetu, u lu Or u Roma la. Lu Gomna Fesetu lôhô ve ye, nahan ve mough ken Yerusalem ve va nyôr. Kpernan sev mbu aven yô, ve haa “ikav mbi torov iyol gemee, ve nyôr ken iyoujir a utormbautyav mba tamen man ashagbaior a hen gar la.” Tsô mba tem inya cii yô, Fesetu na zwa, i va a apostoli Paulu u lu Orkristu la sha ishigh vev. Er nan ve hingir u ordondon u Yesu Kristu ne una va tile hen atejir u Gomna Fesetuu?—Aerenakaa 25:13-23.
2 Kwagh u Fesetu ôr a iorvannya na ne na ikyar sha mpin ne. A kaa a ve wener: “Tor Agripa, man shi ne ior mba ne lu a vese imôngo heen ne cii, ne nenge or ne u ikpela i Mbayuda cii, ve ôr kwagh na a mo ken Yerusalem kua heen kpaa, ve lu genger amo, kaan er, ka u una kera lu uma ga keng. Kpa mo yô, m zua un a kwagh u a kom ku ga, man er un iyol na a kaa er, i̱ za a na hen Shisar yô, m ver ishima mer, i̱ za a na di je. Man m ngu a ma ityôkwagh i mimi sha a na i me nger terem ga; ka sha ci u nahan man m ve a na sha ishigh yenegh ye; jim je yô, ka her a we tor Agripa, sha ci u a tev kwagh ne kera yô, ma m zough a kwagh u me nger yô. Gadia u gban tindin or uikangen, pasen atôakaa a i yer nan ijir a mi ga yô, kam ibumekwagh je.”—Aerenakaa 25:24-27.
3. Hii nan ve mbahemenev mba kwaghaôndo wa Paulu aie iyolo?
3 Kwaghôron u Fesetu tese ér Paulu tile hen atejir na sha ci u i yila un ijir, i wa un kwagh iyol ér ngu van a ayôôso a num sha mbahemenev—man injar i ifer ne yô, lu ku. (Aerenakaa 25:11) Nahan kpa, Paulu lu a ishô sha kwagh ne. Ka er nor a zende mbaihyomov ve mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken Yerusalem er kwagh a na nahan ye. Ve lumun a tom u Paulu lu eren u yôôn angwe u Tartor la ga shi vihi ve kpishi er a lu wasen mbagenev u hingir mbahenen mba Yesu Kristu nahan yô. Nahan i mough a na ken Yerusalem a mbautyaav mba kuran un kpishi i va a na hen Sesaria, u lu gar u agirgi a mnger tilen her shi lu ijiir i shin itine i akumautya a Mbaroma cii la, henpe Paulu kaa ér una za a ijir na hen Shisar la. Ka heela a mase yemen a na ken gar u Roma ye.
4. Kanyi kwaghôron u kpilighyol Tor Agripa yange ôrô?
4 Nenge ase yô, Paulu tile hen dwer u gomna sha ishigh ki ikpelaior man orhemen u vegher tar u injaa u Zegetartor u Mbaromanu cii. Tor Agripa gema kaa a Paulu wener: “I na u zwa ve.” Shighe u Paulu bugh zwa na hii u lamen yô, huan iyol ving ving. Kwagh u Paulu hii u ôron la gba kôron tor ken ishima. Tsô, Tor Agripa kaa wener: “Sha ankwaghôron wou u kpuaa ne tsô, ka u ka geman mo, m̱ hingir Orkristu!”—Aerenakaa 26:1-28.
5. Er nan ve mkaanem ma Paulu ôr a Agripa la ma kôr un ken ishima yumu?
5 Gbidye ase kwar tsô u nenge! Iyol palegh i Paulu palegh sha kwaghfan ne na yô, tahav mbu Mkaanem ma Aôndo mbu ageegh bende a orhemen ugen. (Mbaheberu 4:12) Kanyi kwagh Paulu ôr ken kwaghôron u palegh iyol na la ve doo yumu? Se zua a nyi ken ieren i Paulu la i ia wase se ken tom wase u geman ior mbahenen laa? Aluer se time sha kwaghôron na u palegh iyol la yô, akaa ahar tile tseer tseer: (1) Kwaghôron u Paulu u sendegh nan ve atôakaa la. (2) Á yar tom a mfe u a lu a mi sha Mkaanem ma Aôndo la sha inja, di vough er ortom ka nan yar tom a ikyagh ki tomough ki nanegh doo doo nahan.
Sendegh Kwagh sha Gbenda u a Kuma Or Yô
6, 7. (a) Er i yar tom a ishemberti i “sendegh” la ken Bibilo yô, ikyav i ishemberti ne ér nyi? (b) Kanyi tom m-sendegh u sendegh wer u gema or ishima la a yaren u wasen mbagenev ér ve ngohol ityesen i Bibiloo?
6 Ken takerada u Aerenakaa la, asemberatii a ken zwa Grika a i yer ér sendegh la i kimbir a kwa imôngo sha shighe u i lu ôron kwagh teren tom u Paulu u pasen kwagh la yô. Ishember ne ngi a inja sha tom wase u geman ior mbahenen ne nena?
7 Takerada u Expository Dictionary of New Testament Words kaa ér ken zwa u yange i hii ngeren Ruamabera u Mbakristu u ken Zwa Grika la yô, inja i “sendegh” ér “gema” shin u nan or “atôakyaa shin pasen nan mbamtsera mba injaa mba vea na nana gema ishima i nan yô.” Mtim u timen sha ishemberti ne za kôron shin amishe la shi seer tan iwanger sha ikyav i iti shon. Iti ne tese jighjigh u lun a mi sha kwagh. Sha nahan yô, aluer u na or atôakyaa a kuman a nana gema ishima nana ngohol ityesen i Bibilo yô, or la nana lumun a we man kwagh u ú lu tesen nan la kpaa. Sha mimi yô, u ôron or wer nana na jighjigh a kwagh u Bibilo i er shi nana er kwagh sha mi la tseegh kuma ga. Saa or la nana lumun a ishima i nan môm ér kwagh u ú lu ôron la ka u mimi, nana lu wanye shin or u wanndor a we shin or u ne eren tom imôngo shin or kov wou u ken makeranta shin a lu anmgbian wou je kpaa.—2 Timoteu 3:14, 15.
8. Kanyi i lu ken u pasen or mimi u ken Ruamabera sha er a kuma nana?
8 Ú er nan ve u ôr or kwagh a kuma nan gbing gbing wer Mkaanem ma Aôndo ma ú lu yôôn ne ka kwagh u mimi? Paulu yange a tov kwagh a ior sha alô alô shi a na ve a atôakyaa wang shi a zamber a ve kure kure, nahan a nôngo sha er una gema asema a ior mba yange a lam a ve la. U gban kaan tsô wer kwagh ne ka u mimi la tseegh kuma ga, saa ú sue kwaghôron wou la sha u tesen akav a kuman ve or nana lumun a we ye. Ú er kwagh ne nena? Ver ishima wer ú ngu ôron ka mbamhen ou ga kpa kwaghôron wou har sha Mkaanem ma Aôndo. Shi seer tesen akav a kuman sha u suen akaaôron a ou a ken Ruamabera la. (Anzaakaa 16:23) Ikyav i tesen yô, aluer u kaa a or wer or u perapera nana va ya tar ken paradiso shin tar yô, sue kwaghôron wou sha u tesen nan avur a Ruamabera a á er kwagh nahan yô, avur er Luka 23:43 shin Yesaia 65:21-25 nahan. Ú er nan ve u seer tesen nan akav a suen kwagh u Ruamabera a er laa? Yar tom a akav a or la nan fe á yô. Umbur nan nana nenge er iyange ka ia ker azenga u milen ve i doo u kenger yô, shi umbur nan kwagh u ihuma i dedoo i uimondon mbaakaav man mnyohom ma ityamegh ki konough shin iember i ka i lu shighe u ka sea nenge er ngô inyon a lu nan ônov nav kwaghyan la. Wase nan nana nenge er akaa a saan iyol a ngan nahan a lu tesen ér Orgbanakaa soo ér se ember uma ken tar ne yô.—Orpasenkwagh 3:11, 12.
9. Se er nan ve se tese ishima i ôron kwagh a or sha kwaghfan ken tom wase u pasen kwagha?
9 Shighe u ú lu nôngon wer u gema or ishima nana lumun a ma ityesen i Bibilo yô, ver ishima sha er iember i ken ishima you ia na ú ú kighir a kighir nan sha ibume, nahan ú gema ú na ishima i nan ia wa a wa avande ga yô. Takerada u Ministry School la wa se kwagh ér: “Kaa kpôghôô doon ga, nahan aluer u ôr or kwagh u mimi u a gem a lu inja er u ngu puun kwagh u nan ne jighjigh a mi la yô, wea sue kwaghôron wou la sha avur a Ruamabera nan nan je kpa, a kera maa nan iyol a kwagh u ú lu ôron nan la ga. Ikyav i tesen yô, aluer u gba kaan tsô wer uiniongo mba gurgur mba ior kpishi ve ember la ka ior mba civir akombo yange ve hii ve yô, kwaghôron wou la alaghga una gema mnenge u ior ve nengen uiniongo mba shon la ga. Kpa aluer u tôv sha kwagh u uiniongo mba shon a ior yô, alaghga vea hemba nengen a kwagh u ú lu ôron la.” Er nan i doo u se ker gbenda u ôron kwagh a or sha kwaghfana? Takerada la kaa ér: “Kwaghtôvon a tôv a or sha alô alô la ngu a na hanma or nan lu a zwa waan sha kwagh, shi ngu a na or kwagh u a mough kera je kpa nana hide a hen sha mi yô, shi ngu a ver ian i kper kpa shi a tema imôngo la yô. Kwaghôron u tôvon sha kwagh nahan ne una fatyô u lun kwaghôron u kuman or ken ishima kpen kpen.”—Mbakolose 4:6.
Msendegh u Ngu a Mgbegha Ishima i Or La
10. Paulu hii u palegh iyol sha ishigh ki Agripa sha gbenda u nyi?
10 Hegen se time nen ase sha mkaanem ma Paulu ôr sha u palegh iyol na ken Aerenakaa ityough 26 la. Ver ishima sha mhii u kwaghôron na la. Paulu hii sha u keren gbenda u dedoo u una wuese Agripa, shin er tor er kwagh u hôngorough kpishi á vôso ingyôr na Berenishi nahan. Paulu kaa wener: “Kam er kpem iyol yô, tor Agripa, sha er m lu palegh iyol sha ishigh yough nyian sha akaa a Mbayuda ve yerem ijir sha mi cii ne, jim je yô, ka sha ci u we u fe aeren man akpelanakaa a a lu hen Mbayuda cii yô; nahan yô, m ngu zamber a we, wa ishima ungwa kwagh wam.”—Aerenakaa 26:2, 3.
11. Kwagh u Paulu ôr a Agripa la tese ikyo i wan nena man ka iwasen i nyi kwaghôron na la a ve a mini?
11 U nenge er Paulu hii lumun wener Agripa ka tor sha u sughun un sha ititor ér Tor kpa? Kwagh ne tese icivir, shi Paulu lam a Agripa sha kwaghfan, nahan á tese wener un wa un ikyo. (1 Peteru 2:17) Apostoli Paulu kaa wener Agripa ka or u a fe aeren man akpelanakaa a cimin kua atindi a Mbayuda yô, shi a kaa wener kpe un iyol kpishi er i gbe u una tile sha ishigh ki orhemen u a lu a mfe tsema tsema sha u palegh iyol na nahan. Paulu lu Orkristu, kpa er inja er un hemba Agripa u lu Orkristu ga la ga. (Mbafilipi 2:3) Kpaa, Paulu zamber a tor wener a wa ishima a ungwa kwagh na. Nahan, Paulu sôr ian ver i Agripa man ior mba ve lu a na cii alaghga vea lumun kwagh u yange soo u ôron ve la. Lu wan imagh ki kwaghôron ki una tile sha mi una ôr ve kwagh yô.
12. Se er nan ve se ôr kwagh una kuma ior mba ve lu ungwan avese shighe u se lu ken tom wase u yôôn angwe u Tartor laa?
12 Se kpa se er kwagh u ngise Paulu tile sha ishigh ki Agripa ve er la, hii shighe u se hii u pasen or loho u Tartor la zan zan ar ken mkur u iliam yase a nan cii, de se ôr nen kwagh sha gbenda u ua kôr or la ken ishima yô. Se er kwagh ne sha u tesen ser se mba a ikyo i wan sha or u se lu pasen nan kwagh la, shi se er kwagh ne sha u tesen ser mimi je gba se ishima u fan ape nan dugh shi fan mnenge u nan sha akaa.—1 Mbakorinte 9:20-23.
Yar Tom a Mkaanem ma Aôndo sha Inja
13. Ú er nan ve u ngir asema a ior mba ve lu ungwan a we la er Paulu nahana?
13 Yange sar Paulu u ngirigh asema a ior mbaungwan a na la sha u ve yar tom sha loho u dedoo u a lu tesen ve la. (1 Mbatesalonika 1:5-7) Sha nahan yô, á ôr kwagh sha gbenda u a kôr ve ken ishima, ape mhen u or á dugh la. Aluer ú hide ú gbidye kwar sha iyol i Paulu lu palegh sha ishigh ki Agripa la yô, ú nenge er Paulu ‘lu pasen kwaghôron u mimi la jighilii’ sha u ôron kwagh civin ken akaa a Mose man uprofeti vande ôron la yô.—2 Timoteu 2:15.
14. Pase er Paulu yange sendegh u pasen Agripa kwagh shighe u a tile sha ishigh nagh la.
14 Paulu fa er u ôron a ôr yô, Agripa a lu Oryuda yô. Nahan a ôr kwagh u Agripa a fe sha kwaghaôndo u Mbayuda la a kaa wener ken kwaghpasen na cii un “gbe ôron ma kwagh ugen ga saa akaa a uprofeti kua Mose lu kaa er á va er” sha ku u Mesiya man mnder u shin ku la tseegh. (Aerenakaa 26:22, 23) Paulu pine Agripa kwagh kpôghôô wener: “U na uprofeti jighjigh kpa?” Agripa hingir ta ta ta. Aluer una kaa wener un na uprofeti jighjigh ga yô, una vihi iyol na hen Mbayuda. Kpa aluer shi una lumun a Paulu kpa, una lu tan ikyaa a apostoli ne man kwagh la una na a hii u yilan un ér un ngu Orkristu. Paulu na mlumun sha kwaghfan wener: ‘M fa, u na jighjigh.’ Tsuwe Agripa ken ishima nahan a kaa a Paulu ér nena? A kaa wener: “Sha ankwaghôron wou u kpuaa ne tsô, ka u ka geman mo, m̱ hingir Orkristu!” (Aerenakaa 26:27, 28) Agripa hingir Orkristu ga kpa ikyav tese ér loho u Paulu la wa benden a na.—Mbaheberu 4:12.
15. Yange Paulu er nan ve fatyô u veren tiônnongo ken Tesalonikaa?
15 Ú nenge er Paulu yange a yôô a yôô loho u dedoo kpaa shi a pase a pase ior kwagh sha gbenda u a kuma ve ken ishima kpa? Ka sha ci u Paulu yar tom a gbenda ne er lu “pasen kwaghôron u mimi la jighilii” nahan ve ior mbagen mba ve lu ungwan a na kpa de u lun mbaungwan a ungwa tseegh hingir mbananjighjigh ye. Ka kwagh u za hemen ken Tesalonika henpe Paulu tese Mbayuda man Atôatyev a cian Aôndo ken shinagoge je ne. Aerenakaa 17:2-4 kaa ér: “Paulu nyôr ker sha ieren na, lahadi utar cii lu ôron kwagh a ve sha akaa a ken icighanruamabera, lu pasen ve tesen er, lu u Kristu Una ya ican keng, Una shi Á nder shin mbakpenev kpaa. . . . Mbagenev ken a ve, kuma ve ken ishima ve rumun.” Paulu yange ôr kwagh a ve kuma ve ken ishima. Yange ôr kwagh, shi pase ve shi tese akav ken Ruamabera wener Yesu ka Mesiya u yange i tôndo zwa ér ngu van la. Lu nyi eree? I ver tiônnongo u mbananjighjigh heregh.
16. U er nan ve u hemba zuan a iember ken myer u yôôn Tartoro?
16 Ú fatyô u seer fan u ôron kwagh a or er a kuma nan shighe u ú lu pasen Mkaanem ma Aôndo kpa? Aluer ka nahan yô, ú hemba zuan a mkom ken ishima you shi ú zua a iember ken tom u pasen man tesen ior kwagh u Tartor u Aôndo la. Mbapasenkwagh zua a mkom man iember sha u yaren tom a mbamhen mba i due a mi sha u seer eren tom a Bibilo ken tom u pasen kwagh la.
17. U tesen er mtsera a lu sha u yaren tom a Bibilo ken tom wase yô, ôr vande eren u ú zough a mi sha u yaren tom a Bibilo la shin pase kwagh u vàndè èrèn u i nger ken ikyumhiange sha heen ne a tese yô.
17 Ikyav i tesen yô, orkuran u ningir sha u Mbashiada mba Yehova ugen nger wener: “Hegen anmgbianev mba nomso man mba kasev gema zenden a Bibilo ken uwe shighe u ka vea eren shiada u sha uya uya yô. Kwagh ne wase ve u ôron ivur ruamabera sha ato a ior kpishi mba ve zough a ve ken tom ve u pasen kwagh la. Kwagh ne wase mbapasenkwagh man ior mba ve pasen ve kwagh la u nengen ér tom wase har sha Bibilo, ka sha u nan a na ior magazin man ityakerada tseegh ga.” Kpa, u se kôron Bibilo sha uwe boon nahan duen kwaghpasen a mi la har sha igbenda kpishi, gbenda ugen wa mnenge u ior ve nengen imba ieren la hen ajiir a ase la. Nahan cii kpa, se ker nen u lun a mfe u fan u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo tsembelee sha u lamen a ior sha gbenda u se gema ve vea ngohol loho u Tartor yô.
Se Nenge Nen Tom u Kwaghpasen er Aôndo a Nengen Ú La
18, 19. (a) Aôndo nengen tom wase nena, man er nan ve i doo u se kpa se lu a mnenge na laa? (b) Kanyi ia wase se ve se za ikyura ken tom u hiden za sôron ior laa? (Nenge ken akwati u a kaa ér “Er Se Za Ikyura ken Tom u Hiden Za Sôron Ior La” la, sha peeji 12.)
18 Gbenda ugen u se ar a asema a ior mbaungwan avese yô ka sha u nengen tom ne er Aôndo a nengen u la shi se lu a ishimawan kpaa. Aôndo washima wener ior cii “ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la.” (1 Timoteu 2:3, 4) Ka ishimaveren yase la ga zee? Yehova we ishima man ishimawan na la wase ior kpishi u zuan a ian i geman ishima. (2 Peteru 3:9) Nahan, shighe u ka sea zua a or u nan kegh ato u ungwan loho u Tartor la yô, ka i hingir keng keng u hiden zan nan inya kwa kimbir kimbir sha er se maa isharen i nan yô. Kwagh ne ngu a tôô shighe man ishimawan kpaa u keghen ér ivor ne i mende i vese la. (1 Mbakorinte 3:6) Akwati u a lu sha peeji 12 u “Er Se Za Ikyura ken Tom u Hiden Za Sôron Ior La” due a mbamhen mba maan imba isharen la. Umbur wer uuma mba iorov, mbamzeyol vev man mbamgbe mbagen mba geman ayange ayange. Alaghga cii man ú zua a ve hen ya yô, ú ya ican, kpa iniôngon you ia due gbilin ga. Se soo u nan ve ian i ve kpa vea ungwan loho u Aôndo u myom ne yô. Sha nahan yô, er msen hen Yehova Aôndo a na ú kwaghfan u ú maa mfe u sendegh kwaghôron a or sha gbenda u kundu kundu ken tom wou u wasen mbagenev u lumun a loho u Tartor ne yô.
19 Shighe u se zough a or u nan lu a isharen i ungwan loho u Tartor ne seer yô, kanyi igen se mba se lu mbatomov Mbakristu ne se eree? Ngeren u ken hemen la una na se mlumun sha mpin ne.
Baver We Kpa?
• Kanyi yange i na ve iyol palegh i Paulu palegh sha ishigh ki Tor Agripa la kôr ken ishima?
• Se er nan ve loho wase ua kôr or ken ishima?
• Kanyi ia wase se ve se yar tom a Mkaanem ma Aôndo tsembelee u benden a asema a ioro?
• Se er nan ve se nenge tom u pasen kwagh ne er Aôndo kpa a nengen u nahana?
[Study Questions]
[Box/Pictures on page 12]
Er Se Za Ikyura ken Tom u Hiden Za Sôron Ior La
• Kwagh u ior a gba u ishima.
• Tsua itinekwagh i ken Bibilo i doon tsung i ne lam sha mi yô.
• Wa imaagh ki hanma kwaghhenen u ne tem cii.
• Za hemen u henen kwagh u or shon ken ishima.
• Hide za sôr nan fese, i de tse hemban iyange i môm shin ayange ahar ken inya ga sha er u ur isharen la yô.
• Fa ken ishima wer awashima wou ka u hiin Bibilo i henen a nan.
• Sôn Yehova wer a na isharen i or shon i seer vesen a vese.
[Picture on page 11]
Paulu sendegh kwaghôron shighe u lu lamen a Gomna Fesetu man Tor Agripa la